Punjabi Shabad-Roop Te Shabad-Jor Kosh : Editor Dr. Harkirat Singh

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ : ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ

ਭੂਮਿਕਾ

ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ 'ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ' ਨੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਸੀ । ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਦਾ ਕੰਮ ਡਾ. ਪਿਆਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜ਼ਿੰਮੇ ਲਾਇਆ ਗਿਆ । ਇਹ ਕੋਸ਼ ੧੯੬੮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ; ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਹੇਠ-ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨਾਂ ਬੁਲਾਈਆਂ । ਆਖ਼ਰੀ ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨ ਮਾਰਚ, ੧੯੬੯ ਵਿੱਚ ਹੋਈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਬਣਿਆ ਕੋਸ਼ ਕੈਂਸਲ ਕਰਕੇ ਮੁਕੰਮਲ ਕੋਸ਼ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ । ਏਸੇ ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗਿਆਨੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਨਵੀਨਰ ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ।(ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸੂਚੀ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ) ।

ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਟੈਂਡਰਡ ਰੂਪ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਨਵੀਨਰ ਨੂੰ ਮਾਝੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਨੂੰ ਭੇਜਿਆ। ਹਿਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਪਰ ਬਿਲਕੁਲ ਅਨਪੜ੍ਹ ਪੇਂਡੂ ਨਹੀਂ ਚੁਣਨੇ, ਸਗੋਂ ਮਾਮੂਲੀ ਪੜ੍ਹਿਆਂ (ਤਕਰੀਬਨ ਅੱਠਾਂ ਜਮਾਤਾਂ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਿਆਂ) ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਕਨਵੀਨਰ ਨੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਬਟਾਲਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਕੇ ਦਸਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਪਿੱਛੋਂ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ।

ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਈ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰਕੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤੇ, ਜੋ ੨੨ ਫਰਵਰੀ, ੧੯੭੧ ਨੂੰ ਬੁਲਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ । ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨ ਨੇ ਦੋ ਮਾਮੂਲੀ ਸੋਧਾਂ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਸਾਰੇ ਨਿਯਮ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ । ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਨਿਯਮ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੈਨਿਟ ਸਬ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ੨੫ ਮਾਰਚ, ੧੯੭੨ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸੈਨਿਟ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਨਿਯਮ ਇੱਕ ਪੈਂਫਲਿਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ।

ਪਿੱਛੋਂ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਬਣਾਕੇ ਪੂਰਾ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਅਰੰਭ ਹੋਇਆ । ਪਿਛਲੀ ਕਨਵੈੱਨਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਮੈਨੂੰ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ 'ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ' ਬਣਾਈ ਗਈ । ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਗਿ. ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ।(ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਂਵਾਂ ਦੀ ਲਿਸਟ ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ) । ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੋਸ਼ ਵਾਂਗ, ਇਸ ਨਵੇਂ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ (ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ) ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ । ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ('ੳ' ਤੋਂ 'ਣ' ਤੱਕ ਕੋਸ਼ - ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਕੁਝ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਕੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਖ਼ਾਸ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਹਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਇਤਰਾਜ਼ ਮਾਕੂਲ ਸੀ। ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਸਾਰਿਆਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਰਬ-ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ਼ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ (ਸਾਧਿਤ) ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।ਇਹ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵੀ ਸਾਰੇ ਰੂਪ, ਹਰ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ । ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਇੱਕ ਮੁਕੰਮਲ 'ਤੁਰੰਤ ਹਵਾਲਾ' (ready reference) ਰਚਨਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਦੇ ਜੋੜ ਤਿਆਰ ਮਿਲ਼ਨ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜੇ ਕਿਸੇ ਟਾਈਪਿਸਟ ਨੂੰ ਟਾਈਪ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਬਦ 'ਬਣਾਈਆਂ' ਦੇ ਜੋੜ ਵੇਖਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਇਹ ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ, ਟਾਈਪਿਸਟ ਨੂੰ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਜੋੜ ਖ਼ੁਦ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਪਏ, ਸਗੋਂ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜੋੜ ਟਿਕਾਣੇ ਸਿਰ ਅੰਕਿਤ ਮਿਲ਼ਨ । ਜੇ ਟਾਈਪਿਸਟ, ਕਲਰਕ ਜਾਂ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਗਰੈਮਰ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਆਪ ਜੋੜ ਬਣਾਉਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਉਹ ਏਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਜੋੜ, ਆਪਣੀ ਸੂਝ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਾਈਆਂ, 'ਬਣਾਂਈਆਂ, 'ਬਣਾਇਆਂ', 'ਬਣਾਂਇਆਂ' ਕੁਝ ਵੀ ਲਿਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ੪੮ ਰੂਪ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਕਰਮਕ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ੪੪ । ਏਨੇ ਰੂਪ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੀ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਲੱਗਾ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਦਾ ਕੰਮ ਮੇਰੇ ਜ਼ੁੰਮੇ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਦੋਂ ਮੈਂ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸਾਂ, ਅਤੇ ਇਹ ਮੇਰਾ ਵਿਭਾਗੀ ਕੰਮ ਸੀ । ਅਗਸਤ, 1972 ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ, ਤੇ ਨਵੰਬਰ, 1972 ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤੀ ਹੋ ਗਈ । ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਹੈੱਡ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ਸੀ ਕਿ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਟਾਈਮ ਵਿੱਚ ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਦਾ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਘਰ ਦੇ ਟਾਈਮ ਵਿੱਚ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮੱਧਮ ਗਤੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਈ । ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੈਂਚੀ 1976 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ੳ, ਅ, ੲ ਨਾਲ਼ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਸਨ । ਦੂਜੀ ਸੈਂਚੀ ਦਾ ਖਰੜਾ ਜੂਨ, 1978 ਤੱਕ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਦੀ ਪਦਵੀ ਉਤੇ ਡਾ. ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਤੇ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨਾਲ਼ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾਣ, ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਅਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹਨਾਂ ਟੀਚਿਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਖਰਾ 'ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸੈੱਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੁੜੀਂਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੀ । ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ। ਕੋਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਇੱਕ ਫ਼ਰਮਾ ਛਾਪ ਕੇ ਕੋਈ ਚਾਰ ਪੰਜ ਸੌ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਣ ਦੀ ਸਕੀਮ ਉਲੀਕੀ ਗਈ । ਸਿੰਡੀਕੇਟ ਤੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਲੈ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਨਰੇਰੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਸੂਚਕ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੇਸ਼ਿਆਂ, ਕਿੱਤਿਆਂ, ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਕੇ ਭੇਜਦੇ ਸਨ । ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ 100 ਰੁਪਈਏ ਮਹੀਨਾ ਆਨਰੇਰੀਅਮ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਸਿੰਡੀਕੇਟ ਨੇ ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੈਂਗੁਏਜ ਇਨਵੈਸਟੀਗੇਟਰਜ਼ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੱਡ-ਅੱਡ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਕੇ ਖ਼ੁਦ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਸਕਣ । ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਹੁਣ ਦਫ਼ਤਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧਾ ਟਾਈਮ ਇਹ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲ਼ ਗਈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੀ ।

ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਏਡੇ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉਤੇ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨਾ ਚਲਾਇਆ ਹੋਵੇ । ਨਵੰਬਰ 1978 ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸੈੱਲ ਨੇ ਇਸ ਨਵੀਂ ਵਿਧੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕੰਮ ਅਰੰਭ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਕੰਮ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਕਾਫ਼ੀ ਮੱਠੀ ਪੈ ਗਈ । ਕੋਸ਼ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸੈਂਚੀ ਏਸੇ ਵਿਧੀ ਨਾਲ਼ ਛਾਪੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ 1980 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ, ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਸੈਂਚੀ ਜੁਲਾਈ 1982 ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਈ ।

31 ਅਗਸਤ, 1982 ਨੂੰ ਮੈਂ ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਵਿੱਚੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਮੈਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ। ਪੂਰੀ ਤਵੱਜੋ ਇਸੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਲੱਗਣ ਕਰਕੇ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਤੇਜ਼ੀ ਆਈ। ਪਰ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਬੜੇ ਭਿਆਨਕ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈ, ਏਸੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਲੀ ਤੇ ਦੇਸ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇ ਹੋਏ। ਅਜਿਹੇ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਵਰਗੇ ਸੰਜੀਦਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਨਿਰਵਿਘਨ ਚਲਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਕਰਾਮਾਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਤੇ ਇਸ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਤੋਂ ਅਜਿਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਇੰਞ ਦੇਸ ਦੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ । ਏਸੇ ਅਰਸੇ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। ਫੇਰ ਵੀ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ 1985 ਤੱਕ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਈ, ਇਸ ਦੀ ਅੰਤਿਮ, ਸਤਵੀਂ ਸੈਂਚੀ ਜੁਲਾਈ, 1985 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ।

ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਨਿਰਨਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋਂਹ ਸੈਂਚੀਆਂ ਵਿੱਚ ਛਾਪੀ ਜਾਵੇ । ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਕੋਲ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਛਪੀਆਂ ਸੱਤ ਸੈਂਚੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣੀਆਂ ਅਸੰਭਵ ਜਾਪਦਾ ਸੀ। ਉਪਰੰਤ ਏਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ, ਅਸੰਗਤੀ ਵੀ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕੀਮਤੀ ਸੁਝਾਅ ਵੀ ਭੇਜੇ ਸਨ, ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਾਂ । ਸੋ ਏਨੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ਼ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਕੋਸ਼ ਉੱਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਮਾਂ ਲਾ ਕੇ ਇਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਉਚਿਤ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ । ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਸਤੰਬਰ, 1985 ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਪਹਿਲੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਐਡੀਸ਼ਨ ਮਾਰਚ 1988 ਤੱਕ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਅਨੁਮਾਨ ਨਾਲ਼ੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗ ਗਏ ਹਨ। ਸੋਧ ਦਾ ਕੰਮ ਸਾਡੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਨਾਲ਼ੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਿਖੜਾ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ । ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰੇ ਦੋਂਹ ਸਾਥੀਆਂ-ਸਰਦਾਰ ਮਨਮੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਡਾ. ਰਛਪਾਲ ਕੌਰ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਰ ਸੈਂਚੀ ਦੇ ਹਰ ਪੰਨੇ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ, ਫੇਰ ਅਸਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਬੈਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਸੋਧ ਦੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਨੁਕਤੇ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਿਆ। ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਲੱਭੀਆਂ ਊਣਤਾਈਆਂ ਵੀ ਬੜੀਆਂ ਦਿਲਚਸਪ ਸਨ । ਅਸੀਂ ਕ੍ਰਿਪਾ-ਪਾਤਰ ਤੇ ‘ਦਾਨ-ਪਾਤਰ' ਵਿੱਚ ਜੋੜਨੀ ਲਾਈ ਸੀ।ਅਖੀਰੀ ਸੈਂਚੀ ਵਿੱਚ 'ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ' ਆ ਗਿਆ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ ਇੱਕਠਾ ਲਿਖਦੇ ਆਏ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਨਿਰਨਾ ਇਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ' ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ‘ਕਿਰਪਾਪਾਤਰ', ‘ਦਾਨਪਾਤਰ' ਆਦਿ ਵੀ ਇਕੱਠੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਮਾਮਲੇ ਪੇਸ਼ ਆਏ । 'ਅਧਕ' ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਿੱਕ ਕੀਤਾ । ਸਧਾਰਨ ਤੋਂ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਇੱਕ' ਤੇ 'ਵਿੱਚ' ਉੱਤੇ ਅਧਕ ਲਾਉਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਵਾਦ ਹੈ । ਅਸਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਚੋਣਵੇਂ 70 ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਮੰਗੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 32 ਮਿਹਰਬਾਨ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੇ ਉੱਤਰ ਭੇਜੇ, ਪਰ ਸਾਡੀ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗ-ਪਗ ਅੱਧੇ ਅਧਕ ਲਾਉਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਨ ਤੇ ਅੱਧੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਨ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਅੰਤਿਮ ਨਿਰਨਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਕਰਦੇ ਸਾਂ; ਪਰ ਹੁਣ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਸੱਦਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸੋ ਅਸਾਂ ਪਹਿਲੀ ਸੈਂਚੀ ਵਾਲ਼ੇ ਜੋੜ ਹੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਂਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਕ ਲਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ।

ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਬੜਾ ਜਟਿਲ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਹਰ ਫ਼ਰਮੇ ਦੇ ਪ੍ਰੂਫ਼ ਚਾਰ-ਚਾਰ ਵਾਰ ਵੇਖਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ਮਸ਼ੀਨ ਪ੍ਰੂਫ਼ ਪ੍ਰੈੱਸ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਚੈੱਕ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੇ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਛਪਾਈ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਲੈਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਅਸਾਂ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਮੈਨੇਜਰ ਨੂੰ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਇਹ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ । ਇਸ ਰੇੜਕੇ ਵਿੱਚ ਡੇਢ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ । ਇਹਨਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਕਰਕੇ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਛਪਾਈ 31 ਮਾਰਚ, 1988 ਤੱਕ ਤਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀ, ਪਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਹੋਰ ਲਾ ਕੇ ਜੂਨ, 1988 ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਾਰਜ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸੀ। ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਮਹੀਨੇ ਭਰ ਦਾ ਕੰਮ ਬਾਕੀ ਸੀ ਮੈਨੂੰ ਹਾਰਟ ਅਟੈਕ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਹੋਰ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਪਿੱਛੇ ਪੈ ਗਿਆ ।

ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਾਈਸ- ਚਾਂਸਲਰ, ਡਾ. ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਡਾ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਤੱਕ ਹਰੇਕ ਵੱਲੋਂ ਬੜੀ ਨਿੱਘੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਮਿਲ਼ੀ ਹੈ । ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਨਿਰਧਾਰਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਨ । ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਆਪ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਕੋਸ਼ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਕਨਵੈੱਸ਼ਨਾਂ ਦੂਜੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ, ਸਰਦਾਰ ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਨਾਰੰਗ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਕੋਸ਼ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਨਿਰਨਾ ਲਿਆ । ਉਹ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ । ਸਰਦਾਰਨੀ ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਸੰਧੂ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਲਈ ਡੂੰਘਾ ਸਨੇਹ ਸੀ । ਉਹ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਹਾਜ਼ਰ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੈਂਚੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛਪੀ। ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਡਾ. ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਏ। ਉਹ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਨਵਾਂ ਰੂਪ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸੈੱਲ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ; ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਤੇ ਫਰਮੇ ਬਾਹਰ ਭੇਜ ਕੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਸਕੀਮਾਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ; ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਨਰੇਰੀ-ਸੂਚਕ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ । ਪਿੱਛੋਂ ਡਾ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼ ਚਲਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਸਟਾਫ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ ਬੀਬੀ ਰਛਪਾਲ ਕੌਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੀ । ਮੈਨੂੰ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਹੋਣ ਉਪਰੰਤ ਵੀ ਦੋ ਸਾਲ ਲਈ ਹੋਰ ਐਕਸਟੈਂਨਸ਼ਨ ਦਿੱਤੀ। ਕੋਸ਼ ਦੀ ਦੂਜੀ ਤੋਂ ਤੀਜੀ ਸੈਂਚੀ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ । ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਡਾ. ਸਰਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜੌਹਲ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਲਈ ਉਚੇਚੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲਈ । ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਰਹੇ । ਕੋਸ਼ ਦੀਆਂ ਅੰਤਿਮ ਚਾਰ ਸੈਂਚੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਛਪੀਆਂ । ਇੰਞ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਜੌਹਲ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਚਿਰ ਤੋਂ ਚੱਲਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆ । ਜੌਹਲ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਹੀ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪਵਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਬਣਾਇਆ । ਪਰ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਡਾ. ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਵਜੋਂ ਦੂਜੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸਮੇਂ ਪੱਕਾ ਹੋਇਆ । ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਮਿਥੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਉਚੇਚੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਾਡੀ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਸਾਡਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਵਧਾਉਂਦੇ ਰਹੇ।

ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦਾ ਸਦਾ ਰਿਣੀ ਰਹਾਂਗਾ । ਇਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਅਥਾਹ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।

ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਉੱਤੇ ਬੜਾ ਉਪਕਾਰ ਹੈ। ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਅਗਵਾਈ, ਹੌਸਲਾ- ਅਫ਼ਜ਼ਾਈ ਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਹਾਇਤਾ ਸਦਕਾ ਹੀ ਇਹ ਲੰਮਾ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਾਰੇ ਜੋੜ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਮੈਂ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਸਦਾ ਇਹਸਾਨਮੰਦ ਰਹਾਂਗਾ ।

ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ, ਚਲਦਿਆਂ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਨੇਪਰੇ ਚਾੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਲੈਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਗਿਆਨੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ । ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਕਮੇਟੀ ਦੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਬੜੇ ਠਰ੍ਹਮੇ ਤੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ਼ ਚਲਾਇਆ, ਸਾਰੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਸਰਬ-ਸੰਮਤੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਏ । ਹਰ ਔਕੜ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ । ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਾ ਤਾਣ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਗਿਆਨੀ ਜੀ ਦੀਆਂ ਮਿਹਰਬਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਭੁਲਾ ਸਕਦਾ।

ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਸੇਧ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ । ਡਾ. ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਬਾਰੇ, ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਅਰਬੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਇਹ ਵਿਦਵਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਨਿਵਾਜਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਦਾ ਖਰੜਾ ਸਾਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ । ਡਾ. ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਅਗਵਾਈ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ, ਅਤੇ ਡਾ. ਹਰਦੇਵ ਬਾਹਰੀ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਬਾਰੇ ਬਹੁਮੁੱਲੀ ਰਾਏ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ । ਸਰਦਾਰ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਡਾ. ਐੱਸ.ਐੱਸ. ਜੋਸ਼ੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਭਾਵਾਂ, ਕਾਨਫ੍ਰੰਸਾਂ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਬਾਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ੰਕੇ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਰਹੇ । ਡਾ. ਵਿਸ਼ਵਾਨਾਥ ਤਿਵਾੜੀ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਲਈ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਸੀ; ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਿ ਉਹ ਬੜੇ ਬੇਵਕਤ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਏ । ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਸਾਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਆਏ ਹਨ । ਡਾ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਜੰਮੂ (ਸਮਾਜ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ) ਤੇ ਮੇਜਰ ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ (ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਿਜ਼ਮ) ਦਾ ਮਾਝੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਬਾਰੇ ਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ । ਮੇਜਰ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੀਮਤੀ ਰਾਏ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ । ਗਿਆਨੀ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ (ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਿਜ਼ਮ) ਨੂੰ ਮਲਵਈ ਤੇ ਮਾਝੀ ਦੋਂਹਾਂ ਬਾਰੇ ਚੰਗੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ । ਡਾ. ਡੀ.ਕੇ. ਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਡਾ. ਪਦਮਾ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ, ਡਾ. ਭੀਮ ਸਿੰਘ (ਦੋਵੇਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਭਾਗ) ਨਾਲ਼ ਅਸੀਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ, ਅਗੇਤਰਾਂ, ਪਿਛੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਨ ਬਾਰੇ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹਾਂ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਿੱਤੀ ਹੈ; ਪਰ ਕੁਝ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਸਾਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਕੈਪਟਨ ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ, ਤੇ ਸ. ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਿਲਸ਼ਾਦ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਪਲੰਦੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਸਰਦਾਰ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਨੇ ਮਾਝੀ ਦੀ ਭੁੱਲੀ-ਵਿਸਰੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਭੇਜ ਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਰੂਪ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਭੇਜ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਮਸ਼ਕੂਰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।

ਸਰਦਾਰ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦੁੱਗਲ, ਸ੍ਰੀ ਜੀ.ਐੱਸ.ਖੋਸਲਾ, ਸਰਦਾਰ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ, ਡਾ. ਦਲੀਪ ਕੌਰ ਟਿਵਾਣਾ, ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ, ਡਾ. ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਫੁੱਲ, ਡਾ. ਹਰਿਭਜਨ ਸਿੰਘ, ਸ੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਕਾਹਲੋਂ ਵਰਗੇ ਮੰਨੇ-ਪ੍ਰਮੰਨੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਸਹਿਯੋਗ ਮਿਲ਼ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੋਣਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਾਣ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਹੈ ।

ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਸਾਹਿਬਾਨ ਸ. ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ, ਸ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ, ਸ. ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਲੁੜੀਂਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲ਼ਦੀ ਰਹੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਰਜਿਸਟਰਾਰ, ਸ. ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੈਕਟਰੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਹਰ ਛੋਟੇ-ਮੋਟੇ ਕੰਮ ਲਈ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲ਼ਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਸਾਡੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਸ. ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਹੀ ਹੱਲ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ । ਮੈਂ ਇਹਨਾ ਮਿਹਰਬਾਨ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦਾ ਮਸ਼ਕੂਰ ਹਾਂ ।

ਪ੍ਰੈੱਸ ਮੈਨੇਜਰ ਸ. ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਸੇਤੀਆ ਤੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇ ਸਟਾਫ਼, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਟੈਕਨੀਕਲ ਸਟਾਫ਼ ਦਾ ਮੈਂ ਰਿਣੀ ਹਾਂ । ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਨਾਲ਼ੋਂ ਬੜੀ ਵੱਖਰੀ ਤੇ ਜਟਿਲ ਹੈ; ਪਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈੱਸ ਨੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਛਪਾਈ ਬੜੀ ਮਿਹਨਤ ਤੇ ਬੜੀ ਸਤਰਕਤਾ ਨਾਲ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਦਾ । ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ—ਸਹੀ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਨੇ-ਰਾਤ ਮਿਹਨਤ ਕੀਤੀ ਹੈ । ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ, ਟਾਈਪਿੰਗ, ਚੈਕਿੰਗ ਕਰਨੀ, ਪ੍ਰੂਫ਼ ਵੇਖਣੇ, ਸਾਰਿਆਂ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਡੂੰਘੀ ਨੀਝ, ਪੂਰੀ ਸਤਰਕਤਾ ਅਤੇ ਅਥਾਹ ਸਿਰੜ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਬੜੀ ਸ਼ਰਧਾ ਤੇ ਸਿਦਕ ਨਾਲ਼ ਨਿਭਾਈਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਕਰੜੀ ਮਿਹਨਤ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨੀ ਇਕਸੁਰਤਾ, ਜਿੰਨਾ ਪ੍ਰੇਮ-ਪਿਆਰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਅਜਿਹਾ ਮਾਹੌਲ ਬਹੁਤਾ ਚਿਰ ਕਿਸੇ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ । ਮੈਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਸਹਿਯੋਗ ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲ਼ੀ ਸਗੋਂ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲ਼ਿਆ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਰਵਾਰ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ । ਪਰਮਾਤਮਾ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹ ਵਧਣ, ਹੋਰ ਉੱਚਾ ਉੱਠਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਬਖ਼ਸ਼ੇ । ਇਹ ਸੈੱਲ ਬਹੁਤ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਕੁੱਲ ਮੈਂਬਰ ਹਨ :

ਸ. ਮਨਮੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ
ਡਾ. ਰਛਪਾਲ ਕੌਰ, ਸਹਾਇਕ ਸੰਪਾਦਕ
ਸ. ਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਤਕਨੀਕੀ ਸਹਾਇਕ
ਬੀਬੀ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ, ਕਲਰਕ/ਟਾਈਪਿਸਟ
ਸ੍ਰੀ ਰਘੂਬਰ ਦੱਤ, ਸੇਵਾਦਾਰ

ਕੋਸ਼ ਦੀ ਇਹ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਾ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਸ ਵਿਧੀ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਟਾਫ਼ ਨੇ ਪੂਰੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਨਾਲ਼, ਪੂਰੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ਼, ਤੇ ਬੜੀ ਤਨਦੇਹੀ ਨਾਲ਼ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੋ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ, ਜੋ ਤ੍ਰੁਟੀਆਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਕੋਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ, ਇਸ ਤੋਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਉਪਯੋਗੀ ਬਣਾਉਣਾ ਹੁਣ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ ।

ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ
ਸੰਪਾਦਕ

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ,
ਪਟਿਆਲ਼ਾ
30 ਸਤੰਬਰ, 1988

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕਮੇਟੀ

ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਆਧਾਰ ਅਪਣਾਏ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਨਿਯਮ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੇ ।
ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ :
1. ਗਿਆਨੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ (ਪ੍ਰਧਾਨ)
2. ਡਾ. ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ
3. ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ
4. ਡਾ. ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
5. ਪ੍ਰੋ. ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ
6. ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ
7. ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਨੰਦ
8. ਡਾ. ਵਿਸ਼ਵਾਨਾਥ ਤਿਵਾੜੀ
9. ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ (ਕਨਵੀਨਰ)

ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ

ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼' ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ :

1. ਗਿਆਨੀ ਲਾਲ ਸਿੰਘ, ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਪ੍ਰਧਾਨ)
2. ਡਾ. ਹਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਆਫ਼ ਲਿੰਗੁਇਸਟਿਕਸ, ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਲਿੰਗੁਇਸਟਿਕਸ ਐਂਡ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਲੈਂਗੁਏਜਿਜ਼, ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ
3. ਪ੍ਰੋ. ਗੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਭਾਗ,ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
4. ਡਾ. ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
5. ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ, ਸਾਬਕਾ ਹੈੱਡ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
6. ਡਾ. ਅਤਰ ਸਿੰਘ, ਚੇਅਰਮੈਨ, ਪੰਜਾਬੀ ਅਧਿਐਨ ਸਕੂਲ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
7. ਸ. ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਨੰਦ, ਸੰਪਾਦਕ ‘ਨਵਾਂ ਜ਼ਮਾਨਾ', ਜਲੰਧਰ
8. ਡਾ. ਹਰਦੇਵ ਬਾਹਰੀ, ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੱਗ, ਅਲਾਹਾਬਾਦ
9. ਡਾ. ਇੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ
10, ਡਾ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਰਤਨ, ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ-ਬੁੱਕ ਬੋਰਡ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
11. ਡਾ. ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਥਿੰਦ, ਰਜਿਸਟਰਾਰ, ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
12, ਸ. ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭਸੀਨ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
13. ਡਾ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਕਿਸ਼ਨਪੁਰੀ, ਐਡੀਸ਼ਨਲ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, (ਬਾਲਗ਼ ਸਿੱਖਿਆ) ਡੀ. ਪੀ. ਆਈ.(ਸ), ਪੰਜਾਬ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
14. ਡਾ. ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਜੋਸ਼ੀ, ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ, ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਕਾਲਜ, ਨਵਾਂ-ਨੰਗਲ
15. ਡਾ. ਧਰਮਪਾਲ ਸਿੰਗਲ, ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਐਂਡ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਚੇਅਰ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ
16. ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ, 'ਸੰਪਾਦਕ, ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼' ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ (ਕਨਵੀਨਰ)

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਇਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ :

1. ਡਾ. ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ, ਸਾਬਕਾ ਹੈੱਡ, ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
2. ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ, (ਕਵੀ), ਲੁਧਿਆਣਾ
3. ਸ. ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ, ਡਿਪਟੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਪੰਜਾਬ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ, ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ
4. ਸ੍ਰੀ ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ, ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
5. ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਡਾ. ਵਿਸ਼ਵਾਨਾਥ ਤਿਵਾੜੀ, ਐਮ.ਪੀ., ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ, ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਚੰਡੀਗੜ
6. ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਸਾਬਕਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ
7. ਸੁਰਗਵਾਸੀ ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਤਾਲਿਬ, ਸਾਬਕਾ ਹੈੱਡ, ਧਰਮ-ਅਧਿਐਨ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਪਟਿਆਲ਼ਾ

ਵਿੱਛੜੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ

'ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼' ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਇੱਕ ਲੰਮਾ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਸੀ । ਇਸ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮਾਂ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨਾਲ਼ ਸਨੇਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲ਼ੇ, ਅਗਵਾਈ ਤੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਸਾਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਮਿਹਰਬਾਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ/ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਭੇਟ ਕਰਨਾ ਸਾਡਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਹੈ ।

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ ਪ੍ਰੋ. ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ‘ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਉਹ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਂਦੇ ਰਹੇ । ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ । ਆਪ 3 ਮਈ, 1978 ਨੂੰ ਅਚਾਨਕ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਹਾਂਤ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਹਮਦਰਦ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਹੋ ਗਿਆ।

ਸਰਦਾਰ ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਦੀ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਕੋਰ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇਦਾਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਏ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ 'ਇਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ ਆਫ਼ ਸਿੱਖਿਜ਼ਮ' ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸੈੱਲ ਬਣਨ ਉਪਰੰਤ ਬੜੀ ਕੋਸ਼ਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਦਲੀ ਇਸ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈ ਗਈ । ਪਰ ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਿ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਹੀ ਇੱਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ, ਮਿਤੀ 9 ਦਸੰਬਰ 1978 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਰਤੂ ਹੋ ਗਈ । ਸਰਦਾਰ ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਰਦੂ, ਫ਼ਾਰਸੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਵੀ ਚੰਗਾ ਗਿਆਨ ਸੀ। ਉਹ ਬਾਂਗਰੂ, ਗੁਰਖਾਲੀ, ਮਰਾਠੀ ਤੇ ਲਦਾਖੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਸੈੱਲ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲ਼ਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਸਕਿਆ ।

ਡਾ. ਭਾਈ ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੇ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ । ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਮੁਢਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਸੰਨ 1923 ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਬਾਰੇ ਛਾਪੇ ਗਏ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਕਿਤਾਬਚੇ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਮੁਕੰਮਲ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹੀ ਸੁਝਾਇਆ ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ । ਪਿੱਛੋਂ ਜਦੋਂ ਆਪ ‘ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਾਈਸ-ਚਾਂਸਲਰ ਬਣੇ ਤਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਏਥੇ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ 1968 ਵਿੱਚ ਛਾਪੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਕੋਸ਼ ਦੀ 'ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਨਿਰਧਾਰਕ ਕਮੇਟੀ' ਦੇ ਉਹ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ। ਹੱਥ ਵਾਲ਼ੇ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਵੀ ਆਪ ਮੈਂਬਰ ਸਨ । ਉਹ 4 ਦਸੰਬਰ, 1981 ਨੂੰ ਗੁਰਪੁਰੀ ਸਿਧਾਰ ਗਏ; ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਸੌ ਸਾਲ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਘੱਟ ਸੀ।

ਕੈਪਟਨ ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ ਕੋਲ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਅਥਾਹ ਭੰਡਾਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਵਰਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਪੁਰਾਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਭੁੱਲੇ-ਵਿੱਸਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਸਨ। ਘਾਹ-ਬੂਟ, ਰੁੱਖ, ਝਾੜੀਆਂ, ਨਦੀਣ, ਫ਼ਸਲਾਂ, ਵਸਤ-ਵਲੇਵੇ, ਰੋਗਾਂ, ਦਵਾਈਆਂ, ਰਸਮਾਂ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੀ ਹੋਈ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਸਾਡੇ ਕੋਲ਼ ਪਲੰਦੇ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਅਸਾਂ ਅਜੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ਼ੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ 10 ਮਾਰਚ, 1982 ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਨਾਲ਼ ਸਾਡੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਸਕੀਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਥੰਮ੍ਹ ਢਹਿ ਗਿਆ ।

ਸਰਦਾਰ ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ ਜਿੱਥੇ ਹੰਢੇ ਹੋਏ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰਿਤ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗ੍ਰਾਮੀ ਸਨ, ਓਥੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸੱਚੇ ਹਿਤੈਸ਼ੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਦੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਮਿੱਤਰ ਸਨ । ਮਾਝੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਸਮਾਜ-ਵਿਗਿਆਨ ਆਦਿ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦਾ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ਼ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ ਸੀ । ਉਹ ਆਖ਼ਰੀ ਦਮਾਂ ਤੱਕ ਸਾਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਅਗਵਾਈ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ । ਸਾਡੀਆਂ ਪੁੱਛਾਂ ਦਾ ਉਹ ਫੌਰੀ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਕੁਤਾਹੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਤਾੜਨਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਰਹੇ । ਜੁਲਾਈ 23, 1982 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਨਾਲ਼ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾ-ਪੂਰਾ-ਹੋਣ ਵਾਲ਼ਾ ਘਾਟਾ ਪਿਆ ।

ਡਾ. ਵਿਸ਼ਵਾਨਾਥ ਤਿਵਾੜੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਅਰੰਭ ਕਰਵਾਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਨ । ਆਪ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਨਿਯਮ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀ ਪਹਿਲੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਸਨ ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਬਣਾਈ 'ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ' ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅਥਾਹ ਪਿਆਰ ਸੀ । ਉਹ ਹਰ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਸੰਪਾਦਕ ਕੋਸ਼ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਕੇ, ਸਿਰਫ਼ ਕੋਸ਼ ਦੇ ਸੰਪਾਦਨ ਉਤੇ ਹੀ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂਜੋ ਇਹ ਕੰਮ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ਼ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਨਾਲ਼ ਨੇਪਰੇ ਚੜ੍ਹ ਸਕੇ । ਉਹ ਕੋਸ਼ ਨੂੰ ਵੱਧ-ਤੋਂ-ਵੱਧ ਉਪਯੋਗੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿੱਗਰ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ । ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਠੇਠ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੇ ਪੁਰਜ਼ੋਰ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸਨ। 4 ਅਪਰੈਲ, 1984 ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬੇਵਕਤ ਚਲਾਣੇ ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਧੱਕਾ ਲੱਗਾ ।

ਸ. ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਵਿੱਚ, ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ । ਮੈਂਬਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਸੁਝਾਅ ਭੇਜਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਨੂੰ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ। 16 ਨਵੰਬਰ, 1985 ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੜਕ-ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਰਤੂ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਹਮਦਰਦ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਛੱਡ ਗਿਆ ।

ਪ੍ਰੋ. ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ, ਕਰਨਾਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਰਹੇ । ਆਪ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਕੀਮਤੀ ਸੁਝਾਅ ਭੇਜਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਸਨ । ਸਾਡੇ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਮਿਆਂ ਦੀ ਉਹ ਬੜੀ ਬਰੀਕੀ ਨਾਲ਼ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਹਰ ਪੁੱਛ ਦਾ ਫ਼ੌਰੀ ਜਵਾਬ ਭੇਜਦੇ ਸਨ । ਆਪ 13 ਜਨਵਰੀ, 1985 ਨੂੰ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋ ਗਏ, ਅਤੇ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਸਤਵੀਂ (ਅੰਤਿਮ) ਸੈਂਚੀ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲ਼ ਰਹੀ ਅਗਵਾਈ ਦੀ ਘਾਟ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ।

ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਤਾਲਿਬ ਭਾਵੇਂ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ ਸਨ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਸੀ । ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਡੂੰਘੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ । ਆਪ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਾਏ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਬੜੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈੱਕਟ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਕੀਮਤੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤੇ । ਉਹ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਸਨ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ ਜਿਹੜੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਨ ਉਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਤਾਲਿਬ ਮੋਹਰੀ ਸਨ । ਆਪ 9 ਅਪਰੈਲ, 1986 ਨੂੰ ਸੁਰਗਵਾਸ ਹੋਏ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁਕੀ ਸੀ, ਪਰ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲ਼ ਰਹੀ ਅਗਵਾਈ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਰਹੇ ।

ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ
ਸੰਪਾਦਕ

ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਚੋਣਵੇਂ ਨਿਯਮ

1. ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਜਾਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭੁਲੇਖੇ ਉਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸੰਬੰਧੀ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਵਿਚਾਲ਼ੇ 'ਹ' ਆਉਂਦਾ ਹੈ । *ਹਾਹੇ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ-ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ :

*ਹਾਹੇ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਭੁਲੇਖੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਜਿੱਥੇ ਹਾਹਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਹ' ਦੀ ਧੁਨੀ ਉਚਾਰੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ, ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਾਹ ਦਾ ਧੱਕਾ ਜਿਹਾ ਵੱਜਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੁਰ (tone) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸੁਰ ਆਉਣ ਨਾਲ਼ ਸ੍ਵਰਾਂ ਦੀ ਲੰਮਾਈ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ।

(ੳ) **ਸਹਿ ਕਹਿ, ਬਹਿ, ਰਹਿ;
ਸ਼ਹਿਰ, ਕਹਿਰ, ਪਹਿਰ, ਲਹਿਰ,
ਸਹਿਣਾ, ਕਹਿਣਾ, ਬਹਿਣਾ, ਰਹਿਣਾ;
ਸਹਿੰਦਾ, ਕਹਿੰਦਾ, ਬਹਿੰਦਾ, ਰਹਿੰਦਾ;
ਦਹਿਲਾ, ਨਹਿਲਾ, ਪਹਿਲਾ; ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੇਗੀ ।

**ਸ਼੍ਰੇਣੀ 1 (ੳ) ਤੋਂ 2 ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਉਚਾਰਨ ਕੁਝ ਫ਼ਰਕ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜੋੜ ਵੀ ਅੱਜ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਖਰੇ ਸਨ ।

(ਅ) ਕਿਹੜਾ, ਜਿਹੜਾ, ਵਿਹੜਾ, ਵਿਹਲਾ;
ਫਿਹਣਾ, ਮਿਹਣਾ, ਲਹਿਣਾ;
ਇਹਦਾ, ਇਹਥੋਂ, ਇਹਨਾਂ, ਇਹਨੂੰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੇਗੀ ।

ਨੋਟ : ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇ ਹਾਹਾ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਿਹਾਰੀ ਦੀ ਥਾਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਲਾਂ ਲੱਗੇਗੀ :
ਖੇਹ, ਥੇਹ, ਫੇਹ, ਰੇਹ, ਲੇਹ।
'ਇਹ' ਦੇ ਇਹ ਜੋੜ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲਨਾ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ।
ਸੋ 'ਇਹ' ਦੇ ਜੋੜ ਈੜੀ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਏ ਗਏ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਏਥੇ ਹਾਹਾ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ।

(ੲ) ਕਹੁ, ਬਹੁ, ਰਹੁ;
ਅਹੁਰ, ਖਹੁਰ, ਟਹੁਰ
ਸਹੁਰਾ, ਬਹੁਤਾ, ਮਹੁਰਾ
ਅਹੁੜੀ, ਪਹੁੰਚੀ, ਬਹੁੜੀ, ਵਹੁਟੀ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਨੂੰ ਔਂਕੜ ਲੱਗੇਗਾ ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ ਮੁਕਤ ਰਹੇਗਾ।

(ਸ) ਖੋਹ, ਗੋਹ, ਰੋਹ, ਲੋਹ;
ਗੋਹਲ, ਥੋਹਰ, ਬੋਹਲ, ਬੋਹੜ, ਪੋਹਲ਼ੀ, ਮੋਹਲੀ;
ਖੋਹਣਾ, ਟੋਹਣਾ, ਪੋਹਣਾ; ਸੋਹਣ, ਮੋਹਣ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਹਾਹੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਹੋੜਾ ਲੱਗੇਗਾ ।

ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ਦੇ-ਜੁਲਦੇ ਉਚਾਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਕੁਝ ਮਾਂਗਵੇਂ (ਬਾਹਰੋਂ ਆਏ) ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਔਂਕੜ ਲੱਗੇਗਾ :
ਸੁਹਬਤ, ਸ਼ੁਹਰਤ, ਤੁਹਮਤ, ਮੁਹਲਤ
ਉਹ ਦੇ ਵੀ ਇਹੋ ਜੋੜ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।

(ਹ) ਥੋੜ੍ਹਾ, ਠੇਲ੍ਹਾ, ਰੇੜ੍ਹਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚਅੰਤਿਮ ਵਿਅੰਜਨ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚ ਹਾਹਾ ਲੱਗੇਗਾ।***

***ਥੋਹੜਾ, ਠੇਹਲਾ, ਕੇਹੜਾ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆਂ ਵੀ ਉਚਾਰਨ ਉਹੋ ਰਹੇਗਾ, ਪਰ ਇਹ ਜੋੜ ਨਿਰੁਕਤੀ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਬੈਠਦੇ, ਕਿਉਂਕਿ ‘ਠੇਲ੍ਹਾ ਸ਼ਬਦ ‘ਠਿੱਲ੍ਹ' ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ‘ਰੇੜ੍ਹਾ' ਕਿਰਿਆ 'ਰੇੜ੍ਹ' ਤੋਂ ਅਤੇ ‘ਥੋੜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਨਾਂਵ ਰੂਪ ‘ਥੁੜ' ਜਾਂ ‘ਥੋੜ’ ਸਿੱਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹਾਹਾ ਥੱਥੇ ਤੇ ੜਾੜੇ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ।

2. ਕਿਹਾ, ਗਿਆ, ਪਿਆ, ਰਿਹਾ ਆਦਿ ਦੇ ਏਹੋ ਜੋੜ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ ।****

****ਪੁਰਾਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਕਹਿਆ, ਗਇਆ, ਪਇਆ, ਰਹਿਆ ਆਦਿ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਦੋਂ ਉਚਾਰਨ ਹੀ ਏਸੇ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਬਦਲ ਚੁਕਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਜੋੜ ਵੀ ਬਦਲਨੇ ਪਏ ਹਨ।

3. ਜ ਤੇ ਯ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ :

(ੳ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਕਈ ਸ਼ਬਦ ਅਜਿਹੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ‘ਯ' ਆਉਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ‘ਯ' ਬਦਲ ਕੇ 'ਜ' ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ;
ਸਜ, ਜੱਗ, ਜਤਨ, ਜੰਤਰ, ਜਮ, ਜਾਤਰਾ, ਜਾਤਰੀ, ਜੁੱਗ, ਜੁੱਧ, ਜੋਧਾ, ਜੋਗ, ਜੋਗੀ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਇਵੇਂ ਹੀ ਕਈਆਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ 'ਜ' ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਯ' ਸੀ, ਜਿਵੇਂ; ਸੰਜਮ, ਸੰਜੁਗਤ, ਸੰਜੋਗ, ਭੁਜੰਗੀ, ਵਿਜੋਗ, ਵਿਜੋਗੀ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਸੂਰਜ, ਕਾਰਜ, ਬੀਰਜ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਧੁਨੀ ਵੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ‘ਯ' ਸੀ । ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਵਿੱਚ ‘ਜ’ ਦੀ ਥਾਂ ਮੁੜ 'ਯ' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ :
ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਠੀਕ ਰੂਪ ‘ਜ’ ਵਾਲ਼ਾ ਹੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਏਗਾ, ਅਤੇ 'ਜ' ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਰੇ ਜੋੜ ਸ਼ੁੱਧ ਹਨ । ਪਰ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ‘ਯ’ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਫ਼ੇਰ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਆਧਾਰ ਤੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇੱਕ ਦੇ ‘ਯ ਵਾਲ਼ੇ ਜੋੜ ਵੀ ਠੀਕ ਮੰਨ ਲਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ;
ਯਤਨ, ਯੰਤਰ, ਯਾਤਰਾ, ਯਾਤਰੀ, ਯੁੱਗ, ਯੁੱਧ, ਯੋਗ, ਯੋਗੀ, ਯੋਧਾ; ਸੰਯੁਕਤ, ਸੰਯੋਗ, ਵਿਯੋਗ, ਵਿਯੋਗੀ ਆਦਿ ।
ਪਰ ‘ਸੂਰਜ, ਕਾਰਜ, ਧੀਰਜ, ਬੀਰਜ' ਦੇ ਸਿਰਫ਼ ਏਹੋ ਜੋੜ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਜਾਣਗੇ ।

(ਅ) ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ‘ਯ' ਮੁਕਤਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਅੰਤਿਮ ‘ਯ' ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਡ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ੍ਵਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੰਞ ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁੱਧ ਜੋੜ ਇਹ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ :
ਉਪਾਅ, ਆਰੀਆ, ਆਲਾ, ਸਤਿ (ਜਿਵੇਂ; ਸਤਿਗੁਰੂ, ਸਤਿਨਾਮ ਵਿੱਚ), ਹਿਮਾਲਾ, ਤੁੱਲ, ਨਿਰਭੈ/ਨਿਰਭੌ, ਪਰਲੋ, ਭੈ/ਭੌ, ਭਾਰਤੀ, ਭੋਜਨਾਲਾ, ਮੱਧ, ਮੰਤਰਾਲਾ, ਮੁੱਲ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ, ਵਿਸ਼ਾ, ਵਿਜੈ ।

(ੲ) ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਯ' ਸ੍ਵਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ;* ਜਿਵੇਂ;
'ਅਭਿਆਸ, ਸਭਿਅਤਾ, ਦਇਆ, ਬਿਆਜ, ਵਿਅਰਥ, ਵਿਅੰਜਨ, ਵਪਾਰ, ਸੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਹਨ ।

*ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਰੁਚੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਅੱਧ ਸ੍ਵਰ-ਯ ਤੇ ਵ ਨੂੰ ਸ੍ਵਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਸ ਆਧਾਰ ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸ੍ਵਰ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ 'ਯ' ਜਾਂ 'ਵ' ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਵੀ ਰੱਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।

4. (ੳ) ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮੂਲ 'ਵ' ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ 'ਬ' ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਠੀਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ—
'ਸਰਬ, ਪੂਰਬ (ਦਿਸ਼ਾ ਲਈ), ਬਸੰਤ, ਬੱਜਟ, ਬਣ, ਬਣਬਾਸ, ਬਰਸੀ, ਬਾਣੀ, ਬਿਕਰਮਾਜੀਤ-ਸੁੱਧ ਜੋੜ ਮੰਨੇ ਗਏ ।

(ਅ) 'ਪੂਰਵ' ਨੂੰ 'ਪੂਰਬ' ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸ਼ਬਦ 'ਪਹਿਲਾ, ਪਿਛਲਾ' ਆਦਿ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਜਿਵੇਂ; ‘ਪੂਰਵ-ਕਾਲ’, ‘ਪੂਰਵਵਰਤੀ’ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।

(ੲ) **ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ 'ਵ' ਕਈਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਵਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸ੍ਵਰ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਠੀਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ :
ਸੁਆਦ, ਸੁਆਮੀ, ਦੁਆਰਾ ਆਦਿ ।

**ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੁਰਾਣਾ ਰੂਪ ਸ੍ਵਾਦ, ਸ੍ਵਾਮੀ, ਦ੍ਵਾਰਾ ਆਦਿ ਸੀ । ਹੁਣ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਅਰਥਾਤ ਸੁਆਦ, ਸੁਆਮੀ, ਦੁਆਰਾ ਆਦਿ ਹੀ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਵੇ।

(ਸ) ‘ਗੁਰਦਵਾਰਾ' ਦੇ ਇਹ ਜੋੜ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ।

(ਹ) 'ਸਵਾਲ' ਤੇ 'ਜਵਾਬ' ਦੇ ਇਹੋ ਜੋੜ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਹਨ।

5. ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ, ‘ਸ' ਤੇ ‘ਸ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭੁਲੇਖੇ ਉਤਪੰਨ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਕਈ ਸ਼ਬਦ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸ ਦੀ ਧੁਨੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਅੱਜ ਕੁਝ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ 'ਸ਼' ਨਾਲ਼ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਉਪਰੰਤ ਨਿਰਨਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ 'ਸ਼' ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੋੜ 'ਸ' ਤੇ 'ਸ਼' ਦੋਂਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਠੀਕ ਮੰਨ ਲਏ ਜਾਣ ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ'ਸ' ਦੀ ਥਾਂ ‘ਸ਼’ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'श' ਤੇ 'ष' ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ 'ਸ' ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਏ ਸਨ । ਹੁਣ ‘ਸ' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ‘ਸ਼’ ਲਿਖਣਾ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਰੂਪ ਵਿਗਾੜ ਦੇਵੇਗਾ । ਇਸ ਫ਼ੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਜੋੜ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ :

ਸਰਧਾ/ਸ਼ਰਧਾ, ਸਰਨ/ਸ਼ਰਨ, ਸੁੱਧ/ਸ਼ੁੱਧ, ਸੁਧਾਈ, ਸੁਭ/ਸ਼ੁਭ, ਸੂਮ, ਸੋਧ, ਸੋਭਾ; ਸੰਸਾ, ਕੇਸ, ਦੇਸ, ਧਰਮਸਾਲ਼ਾ, ਪਸੂ, ਪ੍ਰਸਾਦ (= ਕਿਰਪਾ) ਆਦਿ । 'ਸ੍ਰੀ' ਤੇ 'ਦੋਸ' ਦੇ ਇਹੋ ਜੋੜ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਅਤੇ 'ਉਤਸ਼ਾਹ' ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਅਨੁਸਾਰ 'ਸ਼' ਨਾਲ਼ ਲਿਖਣਾ ਉਚਿਤ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ । ਨਾਲ਼ ਹੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ 'ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ' ਤੇ ਹੋਰਨਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਸ਼' ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਏ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ष' ਨੂੰ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ‘ਸ਼ ਮੰਨਿਆ ਜਾਏ ।

6. ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ'ਣ' ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸਤਾਰ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ‘ਣ' ਦੀ ਧੁਨੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਥਾਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਰੱਖੇ ਜਾਣ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ, ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਰੀਸੇ ਪੰਜਾਬੀ 'ਣ' ਨੂੰ ‘ਨ' ਵਿੱਚ ਨਾ ਬਦਲਿਆ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ :

(ੳ) ਕਾਣਾ, ਖਾਣਾ, ਜੀਵਣ, ਤਾਣਾ, ਥਾਣੇਦਾਰ, ਪਾਣੀ, ਮਣ, ਮਾਣ-ਸੁੱਧ ਜੋੜ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਨੰਨੇ ਨਾਲ਼ ਲਿਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ।

(ਅ) ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਉਲਟ, ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਅਮਿਤ ਕਿਰਿਆ (infinitive verb) ਕਿਰਿਆ-ਮੂਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਛੇਤਰ ਣਾ ਲਾ ਕੇ ਬਣਦੀ ਹੈ : ਖਾਣਾ, ਜਾਣਾ, ਜਾਗਣਾ, ਤੱਕਣਾ, ਫਸਣਾ, ਲਿਖਣਾ ਆਦਿ। ਏਥੇ ਣਾਣੇ ਦੀ ਥਾਂ ਨੰਨਾ ਲਿਖਣਾ ਗ਼ਲਤ ਹੈ।

(ੲ) ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ 'ਰ ਲ ਲ਼ ੜ ਣ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ 'ਣ' ਧੁਨੀ ਨਹੀਂ ਉਚਾਰੀ ਜਾਂਦੀ । ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ‘ਣ’ ਹੁਣ ‘ਨ’ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਸਧਾਰਨ ਸੰਪੂਰਨ, ਸਰਨ, ਕਾਰਨ, ਪੂਰਨ ਸੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਹਨ; ਏਥੇ ਅੰਤਿਮ ਨੰਨੇ ਦੀ ਥਾਂ ਣਾਣਾ ਲਿਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ।

ਏਵੇਂ ਹੀ ਜੋ ਕਿਰਿਆ-ਮੂਲ (verbal root) ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਧੁਨੀ ਰ, ਲ, ੜ ਜਾਂ ਣ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉੱਤੇ (ਅ) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਨਿਯਮ ਦੇ ਉਲਟ ਅਮਿਤ ਕਿਰਿਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨੰਨਾ ਲੱਗੇਗਾ, ਜਿਵੇਂ;

ਕਰਨਾ, ਤਰਨਾ, ਗਲ਼ਨਾ, ਬਲ਼ਨਾ, ਸਾੜਨਾ,
ਚੜ੍ਹਨਾ, ਉਣਨਾ, ਪੁਣਨਾ*, ਜਾਣਨਾ, ਮਾਣਨਾ ।

*ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੁਚੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ -ਣ ਅੰਤਿਮ ਕਿਰਿਆ ਮੂਲ ਤੋਂ ਅਮਿਤ ਕਿਰਿਆ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਇਸ ਅੰਤਿਮ ‘ਣ ਨੂੰ ‘ਨ' ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕੇ ਪਿਛੇਤਰ -ਣਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ; ਜਾਣ ਤੋਂ ਜਾਨਣਾ, ਤਾਣ ਤੋਂ ਚਾਨਣਾ, ਮਾਣ ਤੋਂ ਮਾਨਣਾ। ਪਰ ਇਹ ਰੁਚੀ ਹਰ ਥਾਂ ਕਾਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, 'ਉਣ ਤੋਂ ਉਣਨਾ, ਪੁਣਣ ਤੋਂ ਪੁਣਨਾ' ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ।

(ਸ) ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸੁਝਾਅ ਮਿਲ਼ਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਅਪਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪਿਛੇਤਰ 'ਕਰਣ' ਦੇ ਇਹੋ ਜੋੜ ਰੱਖ ਲਏ ਜਾਣ। ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਹੁਮਤ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਇੰਞ ਇਸ ਪਿਛੇਤਰ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ 'ਕਰਨ' ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ; ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ, ਸਨਅਤੀਕਰਨ, ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਵਿਆਕਰਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।

(ਹ) ਸ਼ਬਦ 'ਰਣ' ਦੇ ਇਹੋ ਜੋੜ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਏ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵੀ ‘ਰਣ' ਹੀ ਹੈ। ਏਸੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਨਾਂਵਾਂ, ਰਣਜੀਤ, ਰਣਜੋਧ, ਰਣਧੀਰ, ਰਣਬੀਰ ਆਦਿ ਦੇ ਇਹ ਜੋੜ ਹੀ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ।

7. ਸ਼, ਖ਼, ਗ਼, ਜ਼, ਫ਼ ਸੰਬੰਧੀ ਨਿਯਮ (ੳ) ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ਼, ਖ਼, ਗ਼, ਜ਼ ਤੇ ਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਸੁਤੰਤਰ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਪ੍ਰਥਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੱਸੇ, ਖੱਖੇ, ਗੱਗੇ ਆਦਿ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਵੇ।

(ਅ) ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ – ਵੱਖਰੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਧੁਨੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਅਰੰਭ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਵੱਖਰੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਣ । ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਜਾਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ ਨੂੰ ਸ ਨਾਲ਼ੋਂ, ਖ਼ ਨੂੰ ਖ ਨਾਲ਼ੋਂ ਗ਼ ਨੂੰ ਗ ਨਾਲ਼ੋਂ (ਆਦਿ) ਵੱਖਰਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ ।

(ੲ) ਕ੍ਰਮ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ 'ਸ਼' ਨੂੰ ‘ਸ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ, ‘ਖ਼' ਨੂੰ ‘ਖ’ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ, ‘ਗ਼' ਨੂੰ ‘ਗ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ, ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਹੀ ‘ਜ਼' ਨੂੰ ‘ਜ' ਤੋਂ ਅਤੇ ‘ਫ਼' ਨੂੰ ‘ਫ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ।

8. ‘ਲ਼' ਦੀ ਸਥਿਤੀ
ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ‘ਲ਼’ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ‘ਲ’ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਖਰੀ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਧੁਨੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈਆਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ 'ਲ਼' ਦੀ ਥਾਂ 'ਲ' ਵਰਤਿਆਂ ਅਰਥ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :

ਗੋਲੀ ਗੋਲ਼ੀ
ਤਲਾ ਤਲ਼ਾ (ਪਕੌੜੇ ਤਲ਼ਾ)
ਦਲ (ਸੇਵਾ ਦਲ) ਦਲ਼ (ਦਾਲ਼ ਦਲ਼)
ਬਾਲ (ਬਾਲ-ਬੱਚੇ) ਬਾਲ਼ (ਅੱਗ ਬਾਲ਼)

ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਧੁਨੀ ਨੂੰ ਲੱਲੇ ਦੇ ਪੈਰ ਵਿੱਚਬਿੰਦੀ ਲਾ ਕੇ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰਾ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਨਿਰਨਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ 'ਗੁਰਮੁਖੀ ਪੈਂਤੀ' ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਪੰਕਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼, ਖ਼, ਗ਼ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਲ਼ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਵੇ ।

ਕੋਸ਼ ਦੇ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ 'ਲ਼' ਨੂੰ 'ਲ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ।

9. ਨਾਸਿਕਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ

(ੳ) ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਦੋਂਹ ਸਦੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਨਾਸਿਕਤਾ (nasalization) ਬਹੁਤ ਵਧੀ ਹੈ । ਅਜੋਕੇ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਸ੍ਵਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੇ ਇੱਕ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋਵੋ ਤਾਂ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਵੀ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਸ਼ਬਦ 'ਆਈਆਂ' ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਤਿਮ –ਆਂ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਆਮ ਉਚਾਰਨ 'ਆਂਈਆਂ' ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਸਾਰੇ ਸ੍ਵਰ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

ਨਾਸਿਕੀ ਵਿਅੰਜਨਾਂ (ਙ, ਞ, ਣ, ਨ, ਮ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਹਰ ਸ੍ਵਰ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸ੍ਵਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨਾਸਿਕੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਮ' ਨੂੰ “ਰਾਂਮ ਉਚਾਰਦੇ ਹਾਂ, ਤੇ 'ਜਾਣਾ' ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ‘ਜਾਂਣਾਂ’ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੰਞ ਸਾਡੇ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਬੇਲੋੜੀ ਨਾਸਿਕਤਾ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧ ਗਈ ਹੈ ।

ਨਾਸਿਕਤਾ ਸੰਬੰਧੀ ਇਸ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਜਾਂ ਟਿੱਪੀ ਸਿਰਫ਼ ਓਥੇ ਲਾਈ ਜਾਵੇ ਜਿੱਥੇ ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹਨ :

(i) ਆਈਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ, ਗੁਆਈਆਂ, ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅੰਤਿਮ –ਆਂ ਦੇ ਕੰਨੇ ਉਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲੱਗੇਗੀ।

(ii) ਤੂੰ ਸੁਣੇਂ, ਤੂੰ ਭੁੰਨੇਂ, ਤੂੰ ਮੰਨੇਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਅੱਖਰ ' ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦੀ ਲੱਗੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ‘ਤੂੰ ਕਰੇਂ, ਤੂੰ ਪੜ੍ਹੇਂ, ਤੂੰ ਲਿਖੇਂ' ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਲਗਦੀ ਹੈ।
ਪਰ ‘ਉਹ ਸੁਣੇ, ਉਹ ਭੁੰਨੇ, ਉਹ ਮੰਨੇ ਵਿੱਚ ਲਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਰੇ, ਉਹ ਪੜ੍ਹੇ, ਉਹ ਲਿਖੇ' ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ।

(iii) ਸੁੰਞਾ, ਕਿੰਨਾ, ਜਿੰਨਾ, ਲੰਙਾ, ਲੰਮਾ ਆਦਿ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਕੰਨੇ ਉੱਤੋਂ ਬਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ, 'ਛੋਟਾ, ਨਿੱਕਾ, ਵੱਡਾ, ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ।

(ਅ) ਕੰਨ, ਕੰਮ, ਚੰਨ, ਜੰਞ, ਡੰਮ੍ਹਣਾ, ਕੰਮੀ, ਲੰਮਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਟਿੱਪੀ ਦੀ ਥਾਂ ਅਧਕ ਲਾਇਆਂ ਵੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ । ਪਰ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਟਿੱਪੀ ਲਾਉਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ।

(ੲ) ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਸਿਕਤਾ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਟਿੱਪੀ ਤੇ ਬਿੰਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਪਰਿਪਾਟੀ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਅਰਥਾਤ ਮੁਕਤਾ, ਸਿਹਾਰੀ, ਔਂਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜੇ, ਨਾਲ਼ ਟਿੱਪੀ ਲਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਮਾਤਰਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦੀ ਲਗੇਗੀ । 'ੳ' ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਹਰ ਮਾਤਰਾ ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦੀ ਹੀ ਆਵੇਗੀ ।

10. ਹ੍ਰਸਵ ਸ੍ਵਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰੁਚੀ ਵੀ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹ੍ਰਸਵ ਸ੍ਵਰਾਂ (ਸਿਹਾਰੀ ਤੇ ਔਂਕੜ) ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਾਲ਼ੇ ਅਤੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਲੱਗੇ ਹ੍ਰਸਵ ਸ੍ਵਰ ਵੀ, ਕਈਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸਿਹਾਰੀ ਤੇ ਔਂਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਬੰਧੀ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ :

(ੳ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿਹਾਰੀ ਲੋਪ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਇੰਞ ਹਨ :

ਉੱਨਤੀ ਬੁੱਧੀ (ਜਾਂ ਬੁੱਧ)
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਭਗਤੀ
ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਭੂਮੀ
ਜਾਤੀ (ਜਾਂ ਜਾਤ) ਵਿਅਕਤੀ
ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵ੍ਰਿਧੀ
ਪੁਸ਼ਟੀ ਰਿਸ਼ੀ

(ਅ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਔਂਕੜ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਦੁਲੈਂਕੜੇ, ਲੱਗਣਗੇ, ਜਾਂ ਅੰਤਿਮ ਵਿਅੰਜਨ ਮੁਕਤਾ ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ :

ਸ਼ਤਰੂ
ਸਾਧੂ (ਜਾਂ ਸਾਧ)
ਗੁਰੂ (ਜਾਂ ਗੁਰ)
ਪਸੂ
ਲਘੂ

(ੲ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਸਿਹਾਰੀ ਜਾਂ ਔਂਕੜ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਜੋੜ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ :


ਮੂਲ ਰੂਪ                ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ

ਕਠਿਨ                ਕਠਨ

ਮੰਦਿਰ                 ਮੰਦਰ

ਵਣਿਜ                 ਵਣਜ

ਚਤੁਰ                  ਚਤਰ

ਠਾਕੁਰ                 ਠਾਕਰ

ਬਹਾਦੁਰ               ਬਹਾਦਰ

ਪਰ 'ਭੂਮਿਕਾ' ਦੀ ਸਿਹਾਰੀ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜੋੜ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ।

(ਸ) ਅਰਬੀ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨਾਲ਼ ਸਿਹਾਰੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹੀ, ਇਸ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਏਹੋ ਜੋੜ ਠੀਕ ਹਨ :

ਸਾਬਤ, ਸਾਲਸ, ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼, ਹਾਜ਼ਰ, ਕਾਤਲ, ਖ਼ਾਹਸ਼, ਖ਼ਾਰਸ਼, ਖ਼ਾਰਜ, ਖ਼ਾਲਸ, ਜ਼ਾਹਰ, ਬਾਰਸ਼, ਮਾਲਕ ਆਦਿ।

(ਹ) ਪਰ ਏਸ ਸ੍ਰੋਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਅਰੰਭਿਕ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਸਿਹਾਰੀ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ :
ਸ਼ਿਕਾਰ, ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼, ਹਿਸਾਬ, ਹਿਦਾਇਤ, ਕਿਤਾਬ, ਮਿਸਾਲ

(ਕ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਿਯਮ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣੇ, ਜਾਂ ਬਣਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ 'ਕ' ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੇਗੀ, ਪਰ ਵ੍ਰਿਧੀ ਸਿਰਫ਼ ਉਹਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਮੌਜੂਦ ਹੈ :

(i) ਵ੍ਰਿਧੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ : ਇਤਿਹਾਸਿਕ, ਸਪਤਾਹਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਸਰਬ-ਜਨਿਕ, ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਆਦਿ

(ii) ਵ੍ਰਿਧੀ ਨਾਲ਼ : ਆਂਤਰਿਕ, ਆਰਥਿਕ, ਸ਼ਾਬਦਿਕ, ਹਾਰਦਿਕ, ਦੈਨਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ, ਬੌਧਿਕ, ਮੌਖਿਕ, ਮੌਲਿਕ* ਵਾਰਸ਼ਿਕ ਆਦਿ।

*'ਮੂਲ' ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣੀ ਰੂਪ ਮੰਨ ਗਏ : ‘ਮੌਲਿਕ' ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ‘original' ਵਾਲ਼ੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਅਤੇ 'ਮੂਲਿਕ' 'ਮੂਲ ਜਾਂ 'ਸ੍ਰੋਤ ਤੋਂ' ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲ਼ ।

(ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਲਾਤਮਿਕ, ਰਚਨਾਤਮਿਕ, ਸਿਰਜਣਾਤਮਿਕ ਆਦਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ 'ਮ' ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ਪਰੰਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਨਿਰਨਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ‘ਮ’ ਨੂੰ ਵੀ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੇਗੀ ।
ਅਰਥਾਤ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜੋੜ 'ਕਲਾਤਮਿਕ', 'ਰਚਨਾਤਮਿਕ' ਆਦਿ ਹੀ ਠੀਕ ਹਨ ।

(ਖ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਭੂਤ-ਕ੍ਰਿਦੰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਿਮ 'ਤ' ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ ਲੱਗੇਗੀ :
ਅੰਕਿਤ, ਸਾਧਿਤ, ਸੰਪਾਦਿਤ, ਕਲਪਿਤ, ਰਚਿਤ, ਲਿਖਿਤ, ਵਰਜਿਤ ਆਦਿ।

(ਗ) ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਆਧੁਨਿਕ ਜ਼ੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਹਾਰੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ :
ਅਤਿ, ਆਦਿ, ਪ੍ਰਤਿ

(ਘ) ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਆਕਰਨ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਅਰੰਭ ਵਾਲ਼ੇ ਸੱਸੇ ਨੂੰ ਔਂਕੜ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਅਜੋਕੇ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਔਂਕੜ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਸੱਸੇ ਮੁਕਤੇ ਨਾਲ਼ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ।

ਸਪੁੱਤਰ, ਸਵਖਤਾ, ਸਵੱਲਾ, ਸਵੇਲਾ **

**ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਅਗੋਤਰ 'ਸੁ' ਤੋਂ 'ਕੁ' ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਥਿਤੀਆਂ ਤੋਂ ‘ਸ’ ਤੇ 'ਕ' ਹੋ ਗਏ ਹਨ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਹੀ ਸਹੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਿਯਮ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਔਂਕੜ, ਦੁਲੈਂਕੜੇ, ਹੋੜਾ ਜਾਂ ਕਨੌੜਾ ਲੱਗਾ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ 'ਵ' ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਗੇਤਰ 'ਸ' ਜਾਂ 'ਕ' ਲੱਗੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ; 'ਸਪੁੱਤਰ', ‘ਸਵੱਲਾ', ‘ਸਵਖਤਾ', ‘ਕਪੁੱਤਰ', 'ਕਬੋਲ', ‘ਕਵੱਲਾ', 'ਕਵੇਲਾ’ ਆਦਿ ਵਿੱਚ 'ਸ'/'ਕ', ਅਗੇਤਰ ਲੱਗਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਸੁ'/'ਕੁ' ਕਾਇਮ ਰਹਿਣਗੇ । ਜਿਵੇਂ; 'ਸੁਮੱਤਾ', 'ਸੁਚੱਜੀ', ‘ਸੁਨੱਖਾ' ‘ਕੁਮੱਤ’, ‘ਕੁਚੱਜੀ', 'ਕੁਪੱਤਾ', 'ਕੁਥਾਂ' ਆਦਿ ।

ਇਵੇਂ ਹੀ 'ਸਰਨਾਂਵਾਂ' ਤੇ 'ਸਰੋਪਾ' ਦੇ ਵੀ ਏਹੋ ਜੋੜ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਰੰਭਿਕ ਸੱਸੇ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲ਼ੀ ਸਿਹਾਰੀ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ।

11. ਸੰਜੁਗਤ ਵਿਅੰਜਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਬਾਰੇ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਗਏ :

(ੳ) ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸੰਜੁਗਤ ਵਿਅੰਜਨ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਟੁਟਵੇਂ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜੋੜ ਇੰਞ ਹੋਣਗੇ । ਇੰਦਰ, ਚੰਦਰ, ਜੰਤਰ/ਯੰਤਰ, ਤੰਤਰ, ਮੰਤਰ ; ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਪੁਸ਼ਟੀ, ਮੰਤਰੀ ਆਦਿ

(ਅ) ਸੰਜੁਗਤ ਜਾਪਦੇ ਕੁਝ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅੰਜਨ ਇੱਕ ਉਚਾਰ-ਖੰਡ (syllable) ਵਿੱਚ ਤੇ ਦੂਜਾ ਅਗਲੇ ਉਚਾਰ-ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੁਗਤ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਸਗੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ (ਤੋੜਕੇ) ਲਿਖਿਆ ਜਾਏਗਾ। ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਇੰਞ ਸ੍ਰੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ :
ਅੰਗਰੇਜ਼, ਈਸ਼ਵਰ, ਨਿਸ਼ਕਾਮ, ਰਾਸ਼ਟਰ, ਵਿਸ਼ਰਾਮ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਆਦਿ।

(ੲ) ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸੰਜੁਗਤ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਜੇ ਕੋਈ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਆਵੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜੁਗਤ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ।
ਸ੍ਰਾਧ, ਸ੍ਰਾਪ, ਸ੍ਰੋਤ, ਸ੍ਵੀਕਾਰ, ਕ੍ਰੋਧ, ਗ੍ਰੇਡ, ਟ੍ਰੇਨ, ਪ੍ਰੀਤ, ਪ੍ਰੇਮ, ਬ੍ਰੇਕ (brake) ਆਦਿ ।

(ਸ) ਸ਼ਬਦ 'ਸ੍ਵਰ' ਦੇ ਏਹੋ ਜੋੜ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਅਤੇ 'ਕਿਰਤੀ’(=ਕਾਮਾ) ਨਾਲ਼ੋਂ 'ਕ੍ਰਿਤੀ' (=ਰਚਨਾ) ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦੋਂਹਾਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
'ਕਰਮ' (=ਕਾਰਜ) ਅਤੇ 'ਕ੍ਰਮ' (=ਤਰਤੀਬ) ਦੇ ਜੋੜ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ।
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਪ੍ਰਤਿ, ਵ੍ਰਿਧੀ ਦੇ ਅਰੰਭਿਕ ਸੰਜੁਗਤ ਵਿਅੰਜਨ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ ਗਏ ।

12. ਸੰਧੀ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ (ੳ) ਸੰਧੀ ਵਾਲ਼ੇ ਜਿਹੜੇ ਰੂਪ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਧੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖੀ ਜਾਏਗੀ । ਇਸ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਜੋੜ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ :
ਅਨਾਦਰ, ਸ਼ਬਦਾਰਥ, ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ, ਕਲਾਤਮਿਕ, ਨਿਰਾਧਾਰ, ਸੁਰਿੰਦਰ, ਹਰਿੰਦਰ, ਉਪਰੋਕਤ, ਸਰਬੋਤਮ, ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਆਦਿ ।

(ਅ) ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸੰਧੀ ਦੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਹੇਠਲੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਇੰਞ ਰੱਖੇ ਗਏ :
ਉੱਤਰ-ਅਧਿਕਾਰੀ, ਉੱਤਰ-ਅੱਧ, ਅਨੁ-ਉਦਾਰ, ਅਨੁ-ਉਪਸਥਿਤ ਆਦਿ ।

ਨੋਟ : ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨੀ (hyphen) ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ' ਉੱਤਰਅਧਿਕਾਰੀ, ਅਨੁਉਦਾਰ ਆਦਿ ਲਿਖਣਾ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਞ ਕੀਤਿਆਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਇਸ ਨਿਯਮ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅੰਜਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪਹਿਲਾ ਸ੍ਵਰ ਮਾਤਰਾ (ਲਗ) ਲਾ ਕੇ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਏਸੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ 'ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ, ਅਨੁਦਾਰ, ਅਨੁਪਸਥਿਤ ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

13. ਸਮਾਸੀ ਰੂਪ ਤੇ ਜੋੜਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਬਹੁਤ ਹਨ ਤੇ ਕਈਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਬਾਰੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਮੋਟੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ :

(ੳ) ਜਿਹੜੇ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਅੰਗ ਇਕਸਾਰ ਉਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇਕੱਠਾ ਲਿਖਿਆ ਜਾਏ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ 'ਹਥਕੜੀ' ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਇਕੱਠਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਅੰਗ, ਅਥਵਾ 'ਹੱਥ' ਦੀ ਅਧਕ ਉੱਡ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਜੁੜਵਾਂ-ਹਥਕੜੀ-ਲਿਖਿਆ ਜਾਏਗਾ । ਪਰ 'ਹੱਥ-ਘੜੀ ਦੇ ਦੋਂਹਾਂ ਅੰਗਾਂ ‘ਹੱਥ' ਤੇ 'ਘੜੀ'-ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਨਿੱਖੜਵਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ‘ਹੱਥ' ਦੀ ਅਧਕ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਸਮਾਸੀ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਜੋੜਨੀ ਪਾ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਜਾਏਗਾ—‘ਹੱਥ-ਘੜੀ' ।

(ਖ) ਜੁੜਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਇਹ ਹਨ : ਅਠਪਹਿਰਾ, ਅਠਮਾਹਾਂ, ਸਤਵਾਰਾ, ਸਤਿਗੁਰੂ, ਸਰਨਾਂਵਾਂ, ਸਿਰਤੋੜ, ਸਿਰਪੀੜ, ਸਿਰਬੀਤੀ, ਸਿਰਲੇਖ, ਸਿਰਵਾਰਨਾ, ਹਥਕੜੀ, ਗੁਰਮੁਖ, ਮਨਮੁਖ ।

(ਗ) ਜੋੜਨੀ ਨਾਲ਼ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸਮਾਸੀ ਰੂਪ :

(i) ਸਿਰ-ਸਦਕਾ, ਸਿਰ-ਖਪਾਈ, ਸਿਰ-ਗੁੰਦਾਈ, ਸਿਲਮਾ-ਸਿਤਾਰਾ, ਹੱਥ-ਘੜੀ, ਹੱਥ-ਪੱਲੇ, ਕਮਰ- ਕੱਸਾ, ਕਾਰ-ਸੇਵਾ, ਕਾਰਜ-ਵਿਧੀ, ਖੰਡ-ਘਿਓ, ਚਾਹ-ਪਾਣੀ, ਚੋਣ-ਹਲਕਾ, ਘਿਓ-ਖਿਚੜੀ, ਜੀਅ-ਜੰਤ, ਤੂੜੀ-ਤੰਦ, ਥਾਂ-ਕੁਥਾਂ, ਦਾਲ਼-ਮੰਡਾ, ਦਿਨੋ-ਦਿਨ, ਪੱਥਰ-ਪੂਜਾ, ਪਖੰਡ-ਜਾਲ਼, ਪੱਤਰ-ਪ੍ਰੇਰਕ, ਪੋਲਿੰਗ-ਏਜੰਟ, ਮੂੰਹ-ਮੱਥਾ ।

(ii) ਦੋਹਰ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਜੋੜਨੀ ਪਾ ਕੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :

ਸਿਰ-ਸਿਰ, ਸਿਰੋ-ਸਿਰ, ਸ਼ਹਿਰੋ-ਸ਼ਹਿਰ, ਹੱਥ-ਹੱਥ, ਹੱਥੋ-ਹੱਥੀ, ਗਲੀਓ-ਗਲੀ, ਘਰ-ਘਰ, ਘਰੋ-ਘਰੀ ।

(iii) ਕਈ ਵਾਰੀ ਰੂਪ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਦੋਹਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੋੜਨੀ ਪਾਈ ਜਾਏਗੀ :

ਸਾਕ-ਅੰਗ, ਸਾਂਝ-ਭਿਆਲ਼ੀ, ਸਾਧ-ਸੰਤ, ਕੰਮ- ਕਾਰ, ਕਾਲ਼ਾ-ਸਿਆਹ ਕੌੜਾ-ਕਸੈਲ਼ਾ, ਕੌੜਾ- ਜ਼ਹਿਰ, ਗ਼ਰੀਬ-ਗ਼ੁਰਬਾ, ਘੁੱਟੋ-ਵੱਟੀ, ਚਿੱਟਾ-ਦੁੱਧ, ਪੀਲ਼ਾ-ਜਰਦ, ਭਰਾ-ਭਾਈ, ਮਿੱਠਾ-ਸ਼ਹਿਦ, ਰੋਟੀ-ਟੁੱਕ ।

(iv) ਵਿਰੋਧੀ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸਮਾਸ ਵੀ ਜੋੜਨੀ ਨਾਲ਼ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏਗਾ : ਕੌੜਾ-ਮਿੱਠਾ, ਖੋਟਾ-ਖਰਾ, ਚੰਗਾ-ਮੰਦਾ, ਛੋਟਾ-ਵੱਡਾ, ਦੂਰ-ਨੇੜੇ, ਨਿੱਕਾ-ਮੋਟਾ, ਬੁਰਾ-ਭਲਾ ।

(v) ਕਈਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਅੰਗ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨਿਰਾਰਥਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਠੀਕ ਅਰਥ ਪੂਰੇ ਸਮਾਸ ਦੇ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਸੀ ਰੂਪ ਵੀ ਜੋੜਨੀ ਲਾ ਕੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :

ਅੱਖ-ਮਟੱਕਾ, ਹੱਥ-ਪੜੱਥੀ, ਗੁੜ-ਗੜ, ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ, ਪਾਟਾ-ਝੀਟਾ, ਪਾਣੀ-ਧਾਣੀ, ਮੰਗ-ਤੰਗ, ਮੁੰਡੇ-ਖੁੰਡੇ, ਲਾਗੇ-ਚਾਗੇ

ਨੋਟ : ਸਮਾਸ ਸਿਰਫ਼ ਦੋਂਹ ਸੁਤੰਤਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਬਣਦਾ ਹੈ । ਅਗੇਤਰ, ਜਾਂ ਪਿਛੇਤਰ ਜੋੜਨੀ ਲਾ ਕੇ ਲਿਖਣਾ ਅਸ਼ੁੱਧ ਹੋਵੇਗਾ। (ਅਗੇਤਰ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਨੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਵੇਖੋ ਨਿਯਮ 12 (ਅ) ਵਿੱਚ ਨੋਟ ।).

14. ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ, ਦੋਂਹ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ

(ੳ) ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰੁਚੀ ਵੀ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਲਮੇਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋਂਹ ਉਚਾਰਖੰਡਾਂ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਸ੍ਵਰ ਦੀਰਘ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ । ਸ਼ਬਦ ‘ਮੋਟਾ' ਨੂੰ ਜੇ ਹੋਰ ਲਮੇਰਾ ਕਰਕੇ 'ਮੁਟਾਈ' ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾ ਸੁਰ ਦੀਰਘ (ਓ—ਹੋੜਾ) ਤੋਂ ਹ੍ਰਸਵ (ਉ-ਔਂਕੜ) ਹੋ ਜਾਏਗਾ । ‘ਨੀਵਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਲੰਮਾ ਕਰਕੇ 'ਨਿਵਾਣ' ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਸ੍ਵਰ ਦੀਰਘ ਤੋਂ ਹ੍ਰਸਵ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਚਾਰਨ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ :

ਅਕਾਸ਼, ਅਰਾਮ, ਅਜ਼ਾਦ, ਅਵਾਜ਼, ਇਮਾਨ, ਕਨੂੰਨ, ਚਲਾਕ, ਨਰਾਜ਼, ਪਜਾਮਾ, ਪਤਾਲ, ਬਦਾਮ, ਤਿਜ਼ਾਬ ਨਿਲਾਮ, ਪਿਸ਼ਾਬ, ਸ਼ੁਕੀਨ, ਸੁਗਾਤ, ਗੁਦਾਮ, ਪੁਸ਼ਾਕ, ਆਦਿ।

(ਅ) ਪਰ ਜੇ ਦੀਰਘ ਤੋਂ ਹ੍ਰਸਵ ਸ੍ਵਰ ਬਦਲਣ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ :
ਆਸਾਰ (=ਚਿੰਨ੍ਹ), ਆਕਾਰ, ਆਚਾਰ, ਆਧਾਰ*

*ਇਹ ਵੀ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਸ਼ਬਦ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਿਆਂ-ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ ਜਾਣ । ਇਸ ਆਧਾਰ ਤੇ ਤਾਸੀਰ, ਤਾਲੀਮ, ਤਾਜ਼ੀਮ, ਤਾਬੂਤ, ਤਾਰੀਫ਼ ਆਦਿ ਏਵੇਂ ਹੀ (ਅਰਥਾਤ ਪਹਿਲਾ ਕੰਨਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਕੇ) ਠੀਕ ਮੰਨੇ ਗਏ ।

(ੲ) ਇਸ ਨਿਯਮ ਵਿੱਚਹੋਰ ਕੁਝ ਛੋਟਾਂ ਵੀ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ :

(i) ਸ਼ਬਦ 'ਈਸਾਈ' ਦੇ ਏਹੋ ਜੋੜ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਈਸਾਈ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ‘ਈਸਾ' ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ ।
(ii) ‘ਸ਼ਤਾਨ' (= ਸ਼ਰਾਰਤੀ) ਤੇ ‘ਸ਼ੈਤਾਨ' (=Satan, Devil) ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਬਦ ਮੰਨੇ ਗਏ ।
(iii) 'ਹੈਰਾਨ' ਤੇ 'ਵੈਰਾਨ' ਦੇ ਵੀ ਇਹੋ ਜੋੜ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
(iv) ਇਹ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਵੇਂ ਲਏ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਉੱਤੇ ਦੀਰਘ ਸ੍ਵਰ ਨੂੰ ਹ੍ਰਸਵ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

15. ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਗੇਤਰ
(ੳ) ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਗੇਤਰਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਜਾਏਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁ ਦਾ ਰੂਪ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਦੇ ਅਨਕੂਲ ਨਹੀਂ :
ਅਨੁ- ਜਿਵੇਂ; ਅਨੁਸਾਰ, ਅਨੁਕੂਲ, ਅਨੁਭਵ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਅਤਿ- ਜਿਵੇਂ; ਅਤਿਅਧਿਕ, ਅਤਿਅੰਤ, ਅਤਿਰਿਕਤ, ਅਤਿਸਾਰ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਅਧਿ- ਜਿਵੇਂ; ਅਧਿਕਾਰ, ਅਧਿਨਾਇਕ, ਅਧਿਨਿਯਮ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਪ੍ਰਤਿ-ਜਿਵੇਂ; ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ, ਪ੍ਰਤਿਕੂਲ, ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਪਰਿ- ਜਿਵੇਂ; ਪਰਿਣਾਮ, ਪਰਿਤਿਆਗ, ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਪ੍ਰ- ਜਿਵੇਂ; ਪ੍ਰਤੱਖ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ, ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।
ਸੰ- ਜਿਵੇਂ; ਸੰਬੰਧ, ਸੰਪੂਰਨ, ਸੰਦਿਗਧ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।

ਪਰ ‘ਪਰਵਾਰ' ਤੇ ‘ਪਰਕਰਮਾ’ ਦੇ ਏਹੋ ਜੋੜ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇਸ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਸਥਿਰ ਹੋ ਚੁਕਾ ਹੈ।

(ਅ) ਚਾਰ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲ਼ਾ ਅਗੇਤਰ ਚੁ- ਅਤੇ ਦੋ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲ਼ਾ ਦੁ- ਔਂਕੜ ਨਾਲ਼ ਲਿਖਿਆ ਜਾਏਗਾ :
ਚੁਗਾਨ, ਚੁਤਰਫ਼ੀ, ਚੁਬਾਰਾ, ਚੁਰਾਹਾ ਆਦਿ; ਦੁਆਬਾ, ਦੁਨਾਲ਼ੀ, ਦੁਪਹਿਰ, ਦੁਬਾਰਾ, ਦੁਵੱਲੀ, ਆਦਿ ।

(ੲ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਆਤਮ' ਤੇ 'ਸ੍ਵ' ਅਗੇਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ । ਆਤਮਹੱਤਿਆ, ਆਤਮਗਿਆਨ, ਆਤਮਰੱਖਿਆ;

ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਸ੍ਵ' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ‘ਸ੍ਵੈ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ।
ਸ੍ਵੈਸਿੱਧ, ਸ੍ਵੈਮਾਣ, ਸ੍ਵੈਰੱਖਿਆ ਆਦਿ ।

(ਸ) ਫ਼ਾਰਸੀ 'ਕਮ' ਤੇ 'ਬੇ' ਅਗੇਤਰ ਵਜੋਂ ਜੁੜਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :
ਕਮਜ਼ੋਰ, ਕਮਦਿਲ;
ਬੇਅਸਰ, ਬੇਅਕਲ, ਬੇਆਸ, ਬੇਅੰਤ, ਬੇਡੌਲ ਆਦਿ।

ਪਰ- 'ਕਮ-ਉਮਰ' ਤੇ 'ਕਮ-ਅਕਲ' ਵਿੱਚ ਨਿਯਮ 12 (ਅ) ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਨੋਟ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੋਂ ਜੋੜਨੀ ਲੱਗੇਗੀ।

(ਹ) ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ 'ਸਬ' (sub) ਤੇ 'ਹੈੱਡ' (head) ਵੀ ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਗੇਤਰ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ, ਜੁੜਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :
ਸਬਇਨਸਪੈਕਟਰ, ਸਬਜੱਜ, ਹੈੱਡਕਲਰਕ, ਹੈੱਡਗ੍ਰੰਥੀ ਆਦਿ ।

(ਕ) ਗਿਣਤੀਬੋਧਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਜਦੋਂ ਨਾਂਵ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ ਕੇ ਵੱਖਰਾ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਣ, ਉਦੋਂ ਉਹ ਅਗੇਤਰ ਸਮਝੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਨਾਂਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜੁੜਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :

ਇਕਸਾਰ*, ਇਕਜਾਨ, ਇਕਤਰਫ਼ਾ, ਇਕਧਰ, ਦੁਵੱਲੀ, ਦੁਬਾਰਾ, ਤਿਤੁਕਾ, ਤਿਲੜਾ ਸਤਲੜਾ, ਬਾਰਾਂਸਿੰਗਾ, ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਆਦਿ ।
*ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ‘ਇੱਕ' ਦੀ ਅਧਕ ਉੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ।

16. ਕੁਝ ਪਿਛੇਤਰ

(ੳ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ 'ਕਾਰ' ਤੇ 'ਸ਼ਾਲਾ' (ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਾਲਾ/ਸਾਲਾ) ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ 'ਖ਼ਾਨਾ' ਪਿਛੇਤਰ ਵਜੋਂ ਨਾਂਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਕੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ :

ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਕਲਾਕਾਰ; ਗਊਸ਼ਾਲ਼ਾ, ਧਰਮਸਾਲ਼ਾ, ਹਥਿਆਰਖ਼ਾਨਾ, ਗੁਸਲਖ਼ਾਨਾ ਆਦਿ ।

(ਅ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਪਿਛੇਤਰ 'ਤ੍ਵ' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ -'ਤਵ' ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ;
ਮਹੱਤਵ, ਵਿਅਕਤਿਤਵ, ਅਸਤਿਤਵ ਵਿੱਚ ।

(ੲ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ '-ਹੀਨ' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ‘—ਹੀਣ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਏਹੋ ਰੂਪ ਠੀਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ; ਅੰਗਹੀਣ, ਸੁਰਹੀਣ, ਗੁਣਹੀਣ, ਰਸਹੀਣ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ।

(ਸ) —ਦਾਇਕ, —ਦਾਈ, —ਬੰਧਕ, —ਵਾਚਕ, —ਵਾਚੀ ਪਿਛੇਤਰ ਵਜੋਂ ਨਾਂਵ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਕੇ ਲਿਖੇ ਜਾਣਗੇ ।

ਸਿੱਖਿਆਦਾਇਕ/ਸਿਖਿਆਦਾਈ, ਸੁਖਦਾਇਕ/ਸੁਖਦਾਈ, ਗਿਣਤੀਬੋਧਕ, ਸੰਖਿਆਵਾਚਕ, ਸੰਖਿਆਵਾਚੀ ਆਦਿ।

(ਹ) ਸੁੰਦਰਤਾ/ਸੁੰਦਰਤਾਈ, ਮੂਰਖਤਾ/ਮੂਰਖਤਾਈ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ-'ਤਾ' ਅੰਤਿਕ ਰੂਪ (ਸੁੰਦਰਤਾ, ਮੂਰਖਤਾ) ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ -‘ਤਾਈ' ਅੰਤਿਕ ਰੂਪਾਂ (ਸੁੰਦਰਤਾਈ, ਮੂਰਖਤਾਈ) ਨੂੰ ਵੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ।

17. ਅਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ

(ੳ) ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਅਧਕ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਈ ਜਾਏ, ਪਰ ਆਮ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ । ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਅਧਕ ਲੱਗਣ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਪੈਂਦਾ ਹੋਵੇ ਓਥੇ ਅਧਕ ਜ਼ਰੂਰ ਲਾਈ ਜਾਏ, ਜਿਵੇਂ; ‘ਸਤ' ਤੋਂ 'ਸੱਤ' ਵਿੱਚ, 'ਸੱਤੀ' ਤੇ 'ਸਤੀ' ਵਿੱਚ, 'ਘੁੱਟੀ' ਤੇ 'ਘੁਟੀ' ਵਿੱਚ, 'ਬੱਚੀ' ਤੇ ‘ਬਚੀ' ਵਿੱਚ, ‘ਰਤਾ' ਤੇ ‘ਰੱਤਾ' ਵਿੱਚ ਆਦਿ ।

(ਅ) ਅਧਕ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਖਾ ਫ਼ਰਕ ਹੈ । ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬੀ (ਮਾਝੀ, ਮਲਵਈ ਆਦਿ) ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਨੂੰ ਸਟੈਂਡਰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਉਚਾਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।

(ੲ) 'ਸਪਸ਼ਟ' ਤੇ ਏਸੇ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਨ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਨ ਲਈ ਅਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਪਰ ਫ਼ੈਸਲਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਏਥੇ ਅਧਕ ਨਹੀਂ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਧਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਓਥੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮਗਰੋਂ ਦੁੱਤ-ਵਿਅੰਜਨ ਆਵੇ । ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਦੁੱਤ- ਵਿਅੰਜਨ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।

18. ਅਰਬੀ-ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੂਲ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ

ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ, ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ, ਸਫ਼ੈਦ ਸੱਯਦ ਸ਼ਿਅਰ (شعر), ਸੁਬ੍ਹਾ, ਸੁਲ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਸੁਹਬਤ ਸ਼ੁਹਰਤ, ਦਾਹਵਾ (دعویٰ), ਬਾਅਦ (بعد), ਵਜ੍ਹਾ (وجہ), ਵਾਇਦਾ (وعده)।
ਹੋਰ ਵੇਖੋ 10 (ਸ) ਤੇ (ਹ)

19. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਆਏ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ

ਸਲੰਡਰ, ਸਲੂਟ, ਸੁਪਰਡੈਂਟ, ਸੈਕਟਰੀ, ਹੈਕਟਰ, ਡਵੀਜ਼ਨ (division) ।

20. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਾਂ jet, net, set ਦੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਆਏ ਸ੍ਵਰ 'e' ਨੂੰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਿੱਚ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੁਲਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਅਧਕ ਲਾਉਣੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ : ਸੈੱਟ, ਜੈੱਟ, ਨੈੱਟ

21. ਜਿੱਥੇ ਬਲ (stress) ਅਤੇ ਨਾਸਿਕਤਾ ਦੋਵੇਂ ਆਉਣ ਜਿਵੇਂ; ਟੈਂਟ, ਸੈਂਟ, ਸੈਂਟਰ ਆਦਿ ਉੱਥੇ ਦੁਲਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਕੇਵਲ ਬਿੰਦੀ ਲੱਗੇਗੀ । ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਉਚਾਰਨ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੁਲਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਅੱਧਕ ਉਪਰ ਬਿੰਦੀ (ँ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰੰਤੂ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਚੰਦਰਬਿੰਦੂ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭੁਲੇਖੇ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਦੂਜੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਦੁਲਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਿੰਦੀ ਲਾਉਣੀ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ।

22. ਨਾ, ਨਾਹ ਆਦਿ ਦੇ ਜੋੜ

ਨਾਂ—(ਤੇਰਾ ਨਾਂ ਕੀ ਹੈ ?)
ਨਾ—(ਤੂੰ ਨਾ ਜਾ)
ਨਾਂਹ—(ਉਸ ਨੇ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ)

23. ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸ੍ਰੋਤ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ
ਅਪੱਛਰਾਂ, ਸੰਦਰਭ, ਸੱਭਿ (सभ्य), ਸਵੱਯਾ, ਦਵੱਯਾ, ਦਿਆਲੂ, ਨਿਆਇ-ਸ਼ਾਸਤਰ, ਪ੍ਰਤਿਯੋਗਤਾ ।

ਹੋਰ ਵੇਖੋ 10 (ਕ) ਤੇ (ਖ), 11 (ੳ) ਤੇ 12

24. ਕੁਝ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਦੋ ਦੋ ਰੂਪ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ — ਇੱਕ 'ਵ' ਵਾਲ਼ਾ ਤੇ ਦੂਜਾ ਕਿਸੇ ਸ੍ਵਰ ਵਾਲ਼ਾ ਜਿਵੇਂ;


'ਵ' ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ           ਸ੍ਵਰ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ

ਤੂੰ ਜਾਵੇਂਗਾ                ਤੂੰ ਜਾਏਂਗਾ

ਤੁਸੀਂ ਜਾਵੋਗੇ             ਤੁਸੀਂ ਜਾਓਗੇ 

ਉਹ ਜਾਵੇਗਾ            ਉਹ ਜਾਏਗਾ (ਆਦਿ)

ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਸ੍ਵਰ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ 'ਜਾਏਂਗਾ'; ‘ਜਾਓਗੇ' 'ਜਾਏਗਾ' ਆਦਿ ਹੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ । ਪਰ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 'ਵ' ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਵੀ ਗ਼ਲਤ ਨਹੀਂ ।

25. ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਸ੍ਵਰ (ਕੰਨਾ, ਬਿਹਾਰੀ ਆਦਿ) ਦਾ ਲਮਕਾਅ (ਲਮਾਈ) ਸਧਾਰਨ ਨਾਲ਼ੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਨਿਯਮ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ; ‘ਘੋੜਾ', ‘ਮੁੰਡਾ', 'ਗੱਡਾ' ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ, ਕ੍ਰਮਵਾਰ 'ਘੋੜੇ', 'ਮੁੰਡੇ', 'ਗੱਡੇ' ਹੈ ਪਰੰਤੂ ‘ਭਰਾ', 'ਤਲਾ' ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਾਵੇਂ ਕੰਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ‘ਭਰੇ', ‘ਤਲੇ' ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ। ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 'ਭਰਾ', 'ਤਲਾ' ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਕੰਨਾ, ‘ਘੋੜਾ', 'ਮੁੰਡਾ' ਆਦਿ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਕੰਨੇ ਤੋਂ ਲੰਮੇਰਾ ਹੈ, ਸੋ ਇਸ ਵਾਧੂ ਲਮਕਾਅ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਮਹੱਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਲਮਕਾਅ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ'ਅ' ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ; ; 'ਭਰਾਅ', 'ਤਲਾਅ', 'ਜੀਅ' (ਜੀਅ-ਜੰਤ) 'ਸੇਅ' (ਸੇਬ) ‘ਦੇਅ' (ਦੇਵ) ਆਦਿ ।

ਪਰ ਇਸ ਨਿਯਮ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਛੋਟਾਂ ਦੇਣੀਆਂ ਪਈਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ; ਕਾਂ, ਗਾਂ, ਛਾਂ, ਨਾਂ (ਨਾਂਵ), ਮਾਂ, ਛਾਂ, ਲਾਂ, ਪਾ (ਪਾਈਆ) ਆਦਿ ਇੱਕ-ਅੱਖਰੀ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇਹ 'ਅ' ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੁਝ ਉਚਾਰਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ‘ਅ' ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਉਹੋ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਜੇ ਕਿਸੇ ਇੱਕ-ਅੱਖਰੀ ( ਨਾਂਵ ਦੇ ਦੋ ਉਚਾਰਨ ਹੋਣ-ਇੱਕ ਲਮਕਾਅ ਵਾਲ਼ਾ ਤੇ ਇੱਕ ਲਮਕਾਅ ਰਹਿਤ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਲਮਕਾਅ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਲਈ 'ਅ' ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ; ਦੇਅ (ਦੇਵ), ਜੀਅ (ਜੀਅ-ਜੰਤ), ਦਾਅ (: ਦਾਅ ਲਾਇਆ) ਆਦਿ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ 'ਅ' ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਐੜਾ ਕੇਵਲ ਨਾਂਵਾਂ ਦੇ ਵਾਧੂ ਲਮਕਾਅ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਹੀ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਲਮਕਾਅ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉੱਥੇ ਇਹ ਐੜਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਞ ਐੜਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲ਼ ਕਈ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ।*

*ਕੋਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਮਕਾਅ ਨੂੰ ਅੰਕਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਇਹ ਐੜਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਕਿਉਂਜੋ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ ਪਹਿਲੀ ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

26. ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸੰਖਿਪਤ ਰੂਪਾਂ (abbreviations) ਵਿੱਚ ਅੱਖਰ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਮਾਤਰਾ, ਅੱਖਰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਪਿੱਛੇ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਬਿੰਦੀ ਲਾਈ ਜਾਵੇ। ਜਿਵੇਂ;


ਮੂਲ ਰੂਪ                               ਸੰਖਿਪਤ ਰੂਪ

ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲ਼ਾ                 ਪੰ. ਯੂ. ਪ.

ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ                        ਭਾ. ਵਿ. ਪੰ.

ਸਰਦਾਰ ਕੇਸਰ ਸਿੰਘ                         ਸ. ਕੇ. ਸਿੰ.

ਪਰੰਤੂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਖਿਪਤ ਰੂਪ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ; M.Sc., Ph.D. ਆਦਿ । ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਸੰਖਿਪਤ ਰੂਪ ਜੋੜਨੀ ਪਾ ਕੇ ਲਿਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।ਜਿਵੇਂ; ਐਮ.ਐੱਸ-ਸੀ., ਪੀ-ਐੱਚ.ਡੀ. ਆਦਿ।

27. ਕੁਝ ਥੋੜ‌੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਦੋ-ਦੋ ਜੋੜ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਨਾਲ਼ੋ-ਨਾਲ਼ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ :
ਸੰਗਤਰਾ/ਸੰਤਰਾ, ਸੁੱਜਾ/ਸੁੱਜਿਆ, ਸੰਥਿਆ/ਸੰਥਾ, ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ, ਸੁਰਗ/ਸ੍ਵਰਗ, ਠਾਣਾ/ਥਾਣਾ, ਠਾਣੇਦਾਰ/ਥਾਣੇਦਾਰ, ਦਿੰਦਾ/ਦੇਂਦਾ, ਬੁਰਿਆਈ/ਬੁਰਾਈ ।

28. ਕੁਝ ਫੁਟਕਲ ਜੋੜ
ਸੱਤਾ=(ਸ਼ਕਤੀ, ਸਮਰੱਥਾ), ਸਤਿਕਾਰ, ਸਪਸ਼ਟ, ਸਮਰੱਥ, ਸਮੁਦਾਇ, ਸਰਹੰਦ, ਸਰਨਾਂਵਾਂ, ਸਰੋਪਾ, ਸਲ੍ਹਾਭਾ, ਸ੍ਰਾਧ, ਸ੍ਰੀ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ, ਸ੍ਰੀਮਾਨ, ਸ੍ਰੋਤਾ, ਸਿੰਘਾਪੁਰ, ਸਿਮਰਤੀ (=ਯਾਦ), ਸਿਮ੍ਰਿਤੀ (=ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ), ਸਿਰ੍ਹਾਣਾ, ਸੁਣ੍ਹੱਪ, ਹਨੇਰੀ, ਹਾੜ (=ਹਾੜਨ, ਅਰਥਾਤ ਮਾਪਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ), ਹਾੜ੍ਹ (ਮਹੀਨਾ) ।

ਕੋਸ਼ ਦੀ ਬਣਤਰ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜਾਣਕਾਰੀ

'ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕੋਸ਼' ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋ ਮੰਤਵ ਹਨ—ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ (spellings) ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਲਿਆਉਣੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ । ਜਿੱਥੇ ਕੋਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸੂਝ, ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹੋਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਤਕਨੀਕੀ ਪੱਖ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵੀ ਬੜੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਸ਼ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ।

ਸ਼ਬਦ-ਚੋਣ

1. ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੋ ਰੂਪ ਹੁੰਦੇ ਹਨ— ਸਾਹਿਤਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ। ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜੋੜ ਲਿਖੇ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਜੋੜਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜੋੜ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਉਪਭਾਸ਼ਾਈ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ।

2. ਸ਼ਬਦ-ਜੋੜ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਮਾਝੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਸਟੈਂਡਰਡ ਰੂਪ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਉਪਭਾਸ਼ਾਈ ਰੂਪ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਮਾਝੀ ਰੂਪ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਜਿੱਥੇ ਮਾਝੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਰੂਪ ਮਿਲ਼ਦੇ ਹਨ ਉੱਥੇ ਸਧਾਰਨ ਪੜ੍ਹਿਆਂ-ਲਿਖਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕ ‘ਤੁਹਾਡਾ' ਦੀ ਥਾਂ 'ਤਿਹਾਡਾ' ਵੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ‘ਤੁਹਾਡਾ' ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਕਿ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮਾਝੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਹੀ ਅਪਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੂਜੀਆਂ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਝੀ 'ਵੇਲਣਾ', 'ਜ਼ਨਾਨੀ' ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਮਲਵਈ (‘ਘੁਲਾੜੀ' ਅਤੇ ‘ਤੀਵੀਂ') ਵੀ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ । ਲਹਿੰਦੀ, ਪੁਆਧੀ, ਦੁਆਬੀ ਆਦਿ ਦੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਕੁਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਝੀ ਰੂਪ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਮਲਵਈ (ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਉਪਭਾਸ਼ਾ) ਦੇ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ; ਮਾਝੀ ‘ਯਾਰਾਂ' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਲਵਈ ਦੁਆਬੀ 'ਗਿਆਰਾਂ' ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਲਿੰਗ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਦੋਂਵੇਂ ਲਿੰਗ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਤੇ ਜਾਂ ਫੁੱਟ-ਨੋਟ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।

3 . ਅਸ਼ਲੀਲ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰੰਤੂ ਗ਼ੁੱਸੇ ਵਿੱਚਆ ਕੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਹੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਅਸੱਭਿ ਸ਼ਬਦ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀਣ-ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ, ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖੇ ਗਏ, ਜਿਵੇਂ; 'ਹਿੰਦੂਓ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ 'ਹਿੰਦੂਆ' ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ।

4. ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਹਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ (ਸਾਧਿਤ) ਰੂਪ (derivative) ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਹਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਦੇ ਜੋੜ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਅਵੱਸ਼ਕ ਸੀ । ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਦਿਆਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਰੂਪ ਵੀ ਬਣਦੇ ਹੋਣ । ਜਿਵੇਂ; ਸੰਬੋਧਨੀ ਰੂਪ 'ਮੁੰਡਿਆ, ਕੁੜੀਓ', ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ਼ 'ਮੱਝੇ, ਘੋੜਿਓ' ਆਦਿ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਤਾਂ ਠੀਕ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਵਰਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ । ਇਸ ਲਈ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ।

ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਲਏ ਗਏ ਹਨ । ਅੰਗਰੇਜੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ, ਉਰਦੂ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਆਦਿ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸਾਰਾ ਸ਼ਬਦ-ਭੰਡਾਰ ਲਿਆ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਅਨੁਕੂਲ ਆਮ ਬੋਲੇ ਜਾਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ superintendent ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਤੋਂ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ 'ਸੁਪਰਡੈਂਟ' ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹੋ ਰੂਪ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । 'Hospital' ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਵੀ ਤਤਸਮ ਰੂਪ ਛੱਡ ਕੇ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਾਲ਼ੇ ਤਦਭਵ ਰੂਪ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ; ਅਜ਼ਾਦ, ਸਮਾਨ, ਅਕਾਸ਼ ਆਦਿ; ਪਰੰਤੂ ਦੂਜੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਸ਼ਬਦ, ਜਿਹੜੇ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਿਆਂ-ਲਿਖਿਆਂ ਜਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਤਸਮ ਰੂਪ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ;, ਤਾਖ਼ੀਰ, ਤਾਜ਼ੀਮ, ਤਾਸੀਰ ਆਦਿ । ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਆਦਿ ਦੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਲਿਖੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

6. ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੇਣ ਲਈ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਉਪਰੰਤ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਲੱਭੇ ਗਏ ਹਨ । ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ, ਕਾਰਕ ਨਾਲ਼ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਜਾਂ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਭਿੰਨਤਾ ਨਾਲ਼ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ, ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਥੱਲੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮੋਟੇ ਟਾਈਪ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਬਰੀਕ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਸਾਧਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ।

7. ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਪੱਖ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ— 1. ਅਕਰਮਕ, 2. ਸਕਰਮਕ, 3. ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ ਅਤੇ 4 ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਕ । ਕਿਸੇ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਸਮੇਂ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਹੀ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਕੁਝ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਤੀਜੇ ਪੁਰਖ ਦੇ ਰੂਪ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ;, ‘ਸੂਣਾ’ ਤੋਂ। ਕੁਝ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਦੂਜੇ ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਪੁਰਖ ਦੇ ਰੂਪ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ;, 'ਪਧਾਰਨਾ' 'ਬਰਾਜਣਾ' ਆਦਿ । ‘ਸਿਧਾਰਨਾ' ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕੇਵਲ ਪੰਜ-ਚਾਰ ਰੂਪ ਹੀ ਬਣਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ।

8. ਕੁਝ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਭੂਤ ਕ੍ਰਿੰਦਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਜੋ ਮਾਝੀ ਤੇ ਲਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਰੂਪ ਹਨ, ਅਤੇ ਦੁਆਬੀ, ਮਲਵਈ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਬੋਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ; ਜਿਵੇਂ; ‘ਰਿੰਨ੍ਹ' ਤੋਂ 'ਰਿੱਧਾ', 'ਗੁੰਨ੍ਹ' ਤੋਂ ‘ਗੁੱਧਾ', ‘ਬੰਨ੍ਹ' ਤੋਂ ‘ਬੱਧਾ', ‘ਸਿਊਂ' ਤੋਂ 'ਸੀਤਾ', 'ਸੌਂ' ਤੋਂ ‘ਸੁੱਤਾ' ਆਦਿ ।

9. ਕੁਝ ਕਿਰਿਆ-ਰੂਪਾਂ ਦਾ ‘ਵ' ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ, ਜਿਵੇਂ; 'ਜਾਵੇਗਾ', ‘ਖਾਵੇਗਾ' ‘ਪੀਵੇਗਾ' ਆਦਿ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪਰ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਵਲ ਈੜੀ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ 'ਜਾਏਗਾ, ਖਾਏਗਾ, ਪੀਏਗਾ' ਆਦਿ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ‘ਵ' ਤੇ ‘ੲ’ ਵਾਲ਼ੇ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਠੀਕ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਦੋ ਜੋੜ ਨਾ ਦੇਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੇਵਲ 'ੲ' ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਹੀ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜੇ 'ੲ' ਦੀ ਥਾਂ 'ਵ' ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਏ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਸ਼ੁੱਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਏਗਾ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਜਾਏਗਾ/ਜਾਵੇਗਾ, ਖਾਏਗਾ/ਖਾਵੇਗਾ, ਆਏਗਾ/ਆਵੇਗਾ ਆਦਿ ਦੋਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਠੀਕ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।

10. ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੋ ਨਵੀਆਂ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ (parts of speech) ਅਪਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨਵੇਂ ਲਿਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ੇ ਵਿਆਕਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਆ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਨਿਪਾਤ (particle) ਵਾਸਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ‘ਵੀ, ਹੀ, ਓਏ, ਵੇ, ਨੀ, ਨਾ, ਨਹੀਂ' ਆਦਿ ਨਿਪਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ । ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ–'ਕਿਰਿਆ-ਅੰਸ਼' ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਜਾਪਦੇ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਨਾਂਵ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੋਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਕਿਰਿਆ-ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਹੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ; 'ਪਰਮੋਟ, ਮੁਹੱਈਆ, ਦਾਖ਼ਲ' ਆਦਿ । ਦਾਖ਼ਲ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਇਹ ਕੇਵਲ ‘ਦਾਖ਼ਲ ਕੀਤਾ', 'ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ' ਆਦਿ ਕਿਰਿਆ-ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ 'ਕਿਰਿਆ-ਅੰਸ਼' ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।

11. ਜਿਹੜੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਹੱਤਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਵੱਖਰਾ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਬਰੀਕ ਟਾਈਪ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਡੈਗਰ '†' ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਡੈਗਰ '†' ਨਾਲ਼ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਅਧੀਨ ਇਸ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਹੋਰ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ; ਉਹ ਰੂਪ ਕੇਵਲ ਉਦੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਦੋਂ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁੱਖ ਐਂਟਰੀ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ।

12. ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਹਿੰਦੀ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਲਿਖਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਵਧਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ਹੀ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ; ਕਈਆਂ ਪੰਜਾਬੀ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ 'ਸੰਚਾਈ' 'ਲੰਬਾਈ' ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੀ ਰੂਪ ਵਰਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ । ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਹੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ 'ਸਿੰਜਾਈ', 'ਲਮਾਈ' ਆਦਿ ਹੀ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਕੁਝ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਹਿੰਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਸਾਹਿਤਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਤਤਸਮ ਰੂਪ ਜਾਂ ਤਤਸਮ ਨਾਲ਼ ਮਿਲ਼ਦੇ ਜੁਲਦੇ ਰੂਪ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆ ਰਹੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ; ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ‘ਸੁਧ, ਸੋਧ, ਸੋਭਾ, ਦਸ, ਪਸੂ', ਦੀ ਥਾਂ ਅੱਜ ਕੱਲ ‘ਸ਼ੁੱਧ, ਸ਼ੋਧ, ਸ਼ੋਭਾ, ਦੇਸ਼, ਪਸ਼ੂ' ਆਦਿ ਰੂਪ ਲਿਖਣ ਦੀ ਰੁਚੀ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ । ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਨਵੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਿਆਂ 'ਸ਼' ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਤਕਨੀਕ :

1. ਹਥਲਾ ਕੋਸ਼ ਰਚਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮਨੋਰਥ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ-ਰੂਪ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨੇ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਹੈ । ਇਸੇ ਲਈ ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ । ਕਿਤੇ-ਕਿਤੇ ਹੀ ਕਿਸੇ ਖ਼ਾਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦ, ਅਰਥ, ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਦਿ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

2. ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਕਈਆਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਤਾਂ ਸਮਾਨ ਹਨ ਪਰ ਉਚਾਰਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ;, 'ਕੁਰਸੀ' (chair) ਅਤੇ ਕੁਰਸੀ' (ਬੇਸੁਆਦੀ') । ਇੱਥੇ ਬੇਸੁਆਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਚੁਕੋਰ ਬੈਕਟ ਵਿੱਚ'ਕੁ
ਰਸੀ' ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਚਾਰਨ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

3. ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਹਲੰਤ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ (੍) ਨੂੰ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਕਿਸੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਹਲੰਤ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅੰਜਨ ਨਾਲ਼ ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਅੰਜਨ/੍ਹ /੍ਰ /੍ਵ /ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚਆ ਕੇ ਹੋਈ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਉਪਰਲੇ ਵਿਅੰਜਨ ਦੀ ਧੁਨੀ ਸ੍ਵੈ-ਸਿੱਧ ਹੀ ਹਲੰਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹਰ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਹਰ ਇੱਕ ਅੱਖਰ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਧੁਨੀ ਲਈ ਹੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।

4. ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸਾਧਿਤ-ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਰੂਪ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ਼ ਵੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਆਦਿ ਦੇ ਭੇਦ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੇ ਲਈ ਵੀ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਜਿਸ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਜ਼ਾਹਰ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

5. ਜੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਾ ਵਾਲ਼ਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ † ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਸਾਧਿਤ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਫਿਰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਤਰਤੀਬ ਵਾਲ਼ੀ ਥਾਂ ਤੇ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ; ਸ਼ਬਦ 'ਡਰ' ਦੀ ਐਂਟਰੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ :


ਡਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
†ਡਰਪੋਕ (ਵਿ)
ਡਰ-ਭੌ (ਨਾਂ, ਪੁ)
†ਡਰਾਕਲ਼ (ਵਿ)
†ਡਰੂ (ਵਿ)

ਸਾਧਿਤ ਸ਼ਬਦ 'ਡਰਪੋਕ',‘ਡਰਾਕਲ਼' 'ਡਰ' ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਵੀ ਪਾਠਕ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰਨਗੇ।ਸੋ ਇਹਨਾਂ ਸਾਧਿਤ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਡੈਗਰ † ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਡੈਗਰ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਕੇਵਲ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

6. ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਖਾਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਫੁੱਟ-ਨੋਟ ਵੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਫੁੱਟ-ਨੋਟ ਉਸੇ ਪੰਨੇ ਤੇ ਹੀ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਪੰਨੇ ਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਫੁੱਟ-ਨੋਟ ਦੇਣ ਲਈ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਤਾਰਾ (*) ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ।

7. ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਉੱਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਨੂੰ ਚਲਦੀ ਹੈ । ਪਹਿਲਾਂ, ਪਹਿਲੇ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਦੂਜੇ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ ਤੇ ਫਿਰ ਤੀਜੇ ਕਾਲਮ ਵਿੱਚ । ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਐਂਟਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਪੇਸ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਹਟਵੇਂ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ । ਜਿੱਥੋਂ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋਰ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਪੇਸ ਹੋਰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਖਿਸਕਾਏ ਗਏ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ;


ਤੁਹਮਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਤੁਹਮਤਾਂ;
  ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
     ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਤੁਹਮਤੀ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
     ਤੁਹਮਤੀਆਂ

ਇਸ ਵਿੱਚ ‘ਤੁਹਮਤਾਂ' ‘ਤੁਹਮਤ’ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ਰੂਪ ਹੈ । ਇਹ ਸ਼ਬਦ 'ਤੁਹਮਤ' ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਪੇਸ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਖਿਸਕਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। 'ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼' ਤੋਂ 'ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼ੀ ਬਣਿਆ। 'ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼ੀ' 'ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼' ਤੋਂ ਇਕ ਸਪੇਸ ਹੋਰ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਖਿਸਕਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ‘ਤੁਹਮਤੀ' ਤੋਂ ‘ਤੁਹਮਤੀਆਂ, ਨੂੰ ਇਕ ਸਪੇਸ ਪਿੱਛੇ ਹਟਾਉਣਾ ਪਿਆ ਹੈ । (ਸ਼ਬਦ 'ਤੁਹਮਤਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਤੁਹਮਤਬਾਜ਼' ਕਿਉਂ ਰੱਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਸ਼ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਾਲ਼ਾ ਹਿੱਸਾ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ । ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ੋਂ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਖਿਸਕਾਉਣ ਦਾ ਮੰਤਵ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜਾ ਸ਼ਬਦ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਰੂਪ ਹੈ ।

8. ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਨੂੰ ਸਾਧਿਤ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਾ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਨੂੰ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਵਜੋਂ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਦੇਖੋ :


ਕੋਝਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਕੋਝੇ
    ਕੋਝਿਆਂ
  ਕੋਝੀ (ਇਲਿੰ)
    ਕੋਝੀਆਂ];
  †ਕੋਝ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਅਤੇ
ਪਰਕਾਰ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਪਰਕਾਰਾਂ
  ਪਰਕਾਰੋਂ;
  ਪਰਕਾਰਾ (ਪੁ)
    ਪਰਕਾਰੇ
      ਪਰਕਾਰਿਆਂ

9. ਜਿੱਥੇ ਕਿਤੇ ਸੰਬੋਧਨੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਹੈ ਉੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੁਲਿੰਗ ਇੱਕਵਚਨ ਸੰਬੋਧਨੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸਪੇਸ ਹਟਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਦਾ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਇੱਕਵਚਨ ਰੂਪ ਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਸਪੇਸ ਹਟਾ ਕੇ ਬਹੁਵਚਨ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ;


ਠਿਗਣਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਠਿਗਣੇ 
    ਠਿਗਣਿਆਂ
  ਠਿਗਣਿਆ (ਸੰਬੋ) 
    ਨਿਗੁਣਿਓ 
  ਠਿਗੁਣੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਨਿਗਣੀਆਂ 
    ਠਿਗਣੀਏ (ਸੰਬੋ) 
      ਠਿਗਣੀਓ]

ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਪੁਲਿੰਗ ਤੇ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਰੂਪ ਦੋਂਹਾਂ ਦਾ ਬਹੁਵਚਨ ਰੂਪ ਇੱਕੋ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੋਵੇਂ, ਉੱਥੇ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਰੱਖਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ;


ਮੂਰਖ (ਵਿ)
  ਮੂਰਖਾਂ;
  ਮੂਰਖਾ (ਸੰਬੋ, ਪੁ)
    ਮੂਰਖੇ (ਇਲਿੰ)
      ਮੂਰਖੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)

ਤਰਤੀਬ

1. ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਗੁਰਮੁਖੀ ਵਰਨਮਾਲਾ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ਼ੀ ਗਈ ਹੈ । ਤਰਤੀਬ ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਨੀ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।


ੳ  ਅ  ੲ  ਸ  ਸ਼  ਹ  
ਕ  ਖ  ਖ਼  ਗ  ਗ਼  ਘ  ਙ  
ਚ  ਛ  ਜ  ਜ਼  ਝ  ਞ  
ਟ  ਠ  ਡ  ਢ  ਣ  
ਤ  ਥ  ਦ  ਧ  ਨ  
ਪ  ਫ  ਫ਼  ਬ  ਭ  ਮ  
ਯ  ਰ  ਲ  ਲ਼  ਵ  ੜ

ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ੳ' ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸਬਦ ਤੇ ਫਿਰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ 'ਅ', 'ੲ' ਆਦਿ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਲਏ ਗਏ ਹਨ ।

2. ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰਨੀ ਮੁਤਾਬਕ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਖਰ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਲਗਾਂ-ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਨਿਮਨ ਦਿੱਤੀ ਮਾਤਰਾਂ ਦੀ ਸਾਰਨੀ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ :

ਮੁਕਤਾ, ਾ, ਿ, ੀ, ੁ , ੂ, ੇ, ੈ, ੋ, ੌ, ਭਾਵ ,'ਸ' ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ 'ਸ' ਮੁਕਤਾ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਤੇ ਫਿਰ ਤਰਤੀਬਵਾਰ 'ਸ' ਨੂੰ ਕੰਨਾ ਲੱਗਣ ਵਾਲ਼ੇ, ‘ਸ' ਨੂੰ ਸਿਹਾਰੀ, ਬਿਹਾਰੀ, ਔਂਕੜ ਆਦਿ ਲੱਗਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

3. 'ਸ' ਮੁਕਤਾ ਨਾਲ਼ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਸਮੇਂ 'ਸ' ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਅੱਖਰ ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਇੱਕ ਅਨੁਸਾਰ ਅਤੇ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ ਦੋ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਤੀਜੇ ਜਾਂ ਚੌਥੇ ਅੱਖਰ/ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ ।

4. ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਇਸ ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਤਰ ਪਿਆ ਹੈ :

(ੳ) ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਕਾਰਕ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ;


ਰੁੱਖਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਰੁੱਖੇ
    ਰੁੱਖਿਆਂ
  ਰੁੱਖੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਰੁੱਖੀਆਂ] 
  ਰੁੱਖਾਪਣ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਰੁੱਖੇਪਣ

ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਅਤੇ ਕਾਰਕ ਕਰਕੇ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਰੂਪ 'ਰੁੱਖੇ, ਰੁੱਖਿਆਂ, ਰੁੱਖੀ, ਰੁੱਖੀਆਂ' ਪਹਿਲਾਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ; ‘ਰੁੱਖਾਪਣ, ਰੁੱਖੇਪਣ, ਰੁੱਖਾ-ਮਿਸਾ' ਆਦਿ । ਜੇ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਰਤੀਬ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ 'ਰੁੱਖਾਪਣ, ਰੁੱਖਿਆਂ, ਰੁੱਖੀ, ਰੁੱਖੀਆਂ, ਰੁੱਖੇ, ਰੁੱਖੇਪਣ' ਤਰਤੀਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਪਰ ਤਰਤੀਬ ਵਿਆਕਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ਼ੀ ਗਈ ਹੈ ।

(ਅ) ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਹੀ ਉਤਪੰਨ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵਿਆਕਰਨ ਅਤੇ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤਾਂ ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ (ੳ) ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਜੋ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਮੂਲ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅੱਖਰ ਦੀ ਥਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾਜ ਦੇ ਅੰਤ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ;


ਫੂਸ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਫੂਸ-ਪਰਾਲ (ਨਾਂ, ਪੁ);
  ਘਾਹ-ਫੂਸ (ਨਾਂ, ਪੁ)

ਇਸ ਵਿੱਚ ‘ਘਾਹ-ਫੂਸ’ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਅੰਤ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਜੋ ਇਹ ਸ਼ਬਦ 'ਫੂਸ' ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।

(ੲ) ਜੇ ਇੱਕੋ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਰਥ ਨਿਕਲਦੇ ਹੋਣ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵੀ ਭਿੰਨ-ਭਿੰਨ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਬਣਦੇ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਹੀ ਜੋੜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਹਰ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਵੱਖ ਦਿੱਤੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ;


ਰੱਖ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਰੱਖਾਂ;
  ਰੱਖ-ਤਵੀਤ (ਨਾਂ, ਪੁ) 

ਰੱਖ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [=ਰਾਖਵੀਂ ਬੀੜ
  ਰੱਖਾਂ
  ਰੱਖੀਂ
  ਰੱਖੋਂ

ਰੱਖ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [=ਸੰਭਾਲ] 
  ਰੱਖਣਹਾਰ (ਵਿ) 
  ਰੱਖਣਹਾਰਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
    [ਰੱਖਣਹਾਰੇ 
      ਰੱਖਣਹਾਰਿਆਂ 
    ਰੱਖਣਹਾਰੀ (ਇਲਿੰ) 
      ਰੱਖਣਹਾਰੀਆਂ] 
  ਰੱਖ-ਰਖਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਰੱਖ-ਰਖਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਰੱਖਿਆ-ਰਖਾਇਆ (ਵਿ, ਪੁ) 
    [ਰੱਖੇ-ਰਖਾਏ
      ਰੱਖਿਆਂ-ਰਖਾਇਆਂ
    ਰੱਖੀ-ਰਖਾਈ (ਇਲਿੰ)
      ਰੱਖੀਆਂ-ਰਖਾਈਆਂ]

ਰੱਖ (ਕਿ, ਸਕ) :- 
  ਰੱਖਣਾ :
    [ਰੱਖਣੇ
    ਰੱਖਣੀ
      ਰੱਖਣੀਆਂ 
      ਰੱਖਣ
      ਰੱਖਣੋਂ]

  ਰੱਖਦਾ : 
    [ਰੱਖਦੇ
     ਰੱਖਦੀ 
     ਰੱਖਦੀਆਂ
     ਰੱਖਦਿਆਂ] 

  ਰੱਖਦੋਂ : 
    [ਰੱਖਦੀਓਂ 
     ਰੱਖਦਿਓ 
     ਰੱਖਦੀਓ]

  ਰੱਖਾਂ : 
    [ਰੱਖੀਏ
     ਰੱਖੇਂ
     ਰੱਖੋ
     ਰੱਖੇ
     ਰੱਖਣ] 

  ਰੱਖਾਂਗਾ/ਰੱਖਾਂਗੀ : 

    [ਰੱਖਾਂਗੇ/ਰੱਖਾਂਗੀਆਂ 
     ਰੱਖੇਂਗਾ/ਰੱਖੇਂਗੀ 
     ਰੱਖੋਗੇ/ਰੱਖੋਗੀਆਂ 
     ਰੱਖੇਗਾ/ਰੱਖੇਗੀ 
     ਰੱਖਣਗੇ/ਰੱਖਣਗੀਆਂ]

  ਰੱਖਿਆ :
 
  [ਰੱਖੇ
   ਰੱਖੀ
   ਰੱਖੀਆਂ; 
   ਰੱਖਿਆਂ]

  ਰੱਖੀਦਾ :

    [ਰੱਖੀਦੇ 
     ਰੱਖੀਦੀ 
     ਰੱਖੀਦੀਆਂ]

  ਰੱਖੂੰ :

   [ਰੱਖੀਂ 
    ਰੱਖਿਓ 
    ਰੱਖੂ]

(ਸ) ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਚੁਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਢਾਲ਼ਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ, ਜਾਂ ਕਾਰਕ ਮੁਤਾਬਕ ਢਾਲ਼ੀੀ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ;


ਲੀਚੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  [ਲੀਚੀਆਂ
   ਲੀਚੀਓਂ]

'ਲੀਚੀ' ਤੋਂ ਲੀਚੀਆਂ, ਲੀਚੀਓਂ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਬਣੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ, ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪ ਅਨੁਸਾਰ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ‘ਲੀਚੀਆਂ' ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਤੇ ‘ਲੀਚੀਓਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ।

(ਹ) ਕਿਰਿਆ ਦਾ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਮੂਲ (ਧਾਤੂ) ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਰੂਪ ਇਸੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਏ ਹਨ । ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਬਣਦੇ ਰੂਪ ਵਿਆਕਰਨ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ;


ਰੰਗ (ਕਿ, ਸਕ) :-
  ਰੰਗਣਾ : 
    [ਰੰਗਣੇ
    ਰੰਗਣੀ
    ਰੰਗਣੀਆਂ
    ਰੰਗਣ
    ਰੰਗਣੋਂ]

  ਰੰਗਦਾ :
    [ਰੰਗਦੇ 
     ਰੰਗਦੀ
     ਰੰਗਦੀਆਂ
     ਰੰਗਦਿਆਂ]

  ਰੰਗਦੋਂ :

    [ਰੰਗਦੀਓਂ 
     ਰੰਗਦਿਓ 
     ਰੰਗਦੀਓ]

  ਰੰਗਾਂ :
    [ਰੰਗੀਏ
     ਰੰਗੇਂ
     ਰੰਗੋ
     ਰੰਗੇ
     ਰੰਗਣ] 

  ਰੰਗਾਂਗਾ/ਰੰਗਾਂਗੀ : 
    [ਰੰਗਾਂਗੇ/ਰੰਗਾਂਗੀਆਂ 
     ਰੰਗੇਂਗਾ/ਰੰਗਾਂਗੀ
     ਰੰਗੋਗੇ/ਰੰਗੋਗੀਆਂ 
     ਰੰਗੇਗਾ/ਰੰਗੇਗੀ
     ਰੰਗਣਗੇ/ਰੰਗਣਗੀਆਂ] 

  ਰੰਗਿਆ : 
   [ਰੰਗੇ
    ਰੰਗੀ
    ਰੰਗੀਆਂ;
    ਰੰਗਿਆਂ]

  ਰੰਗੀਦਾ : 
    [ਰੰਗੀਦੇ
     ਰੰਗੀਦੀ
     ਰੰਗੀਦੀਆਂ]

  ਰੰਗੂੰ : 
    [ਰੰਗੀਂ
     ਰੰਗਿਓ
     ਰੰਗੂ]

ਇਸ ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਅੱਠ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ :—

1. ਰੰਗਣਾ (ਅਮਿਤ ਕਿਰਿਆ)
2. ਰੰਗਦਾ (ਵਰਤਮਾਨ ਕ੍ਰਿਦੰਤ)
3. ਰੰਗਦੋਂ (ਸੰਭਾਵੀ ਭੂਤ ਰੂਪ)
4. ਰੰਗਾਂ (ਸ਼ਰਤੀ ਸੰਭਾਵੀ ਰੂਪ)
5. ਰੰਗਾਂਗਾ/ਰੰਗਾਂਗੀ (ਭਵਿਖਤ ਦਾ ਰੂਪ)
6. ਰੰਗਿਆ (ਭੂਤ ਕ੍ਰਿਦੰਤ)
7. ਰੰਗੀਦਾ (ਕਰਮਣੀ ਰੂਪ)
8. ਰੰਗ (ਸੰਭਾਵੀ ਭਵਿਖਤ)

ਅਮਿਤ ਕਿਰਿਆ ਰੰਗਣਾਂ ਤੋਂ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਆਦਿ ਅਨੁਸਾਰ ਪੰਜ ਰੂਪ ਹੋਰ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ‘ਰੰਗਣ' ਸ਼ਬਦ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਚੁਕੋਰ ਬੈਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

5. ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਿੰਦੀ, ਟਿੱਪੀ ਅਤੇ ਅਧਕ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵਿਚਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਜੇ ਕਿਤੇ ਅਜਿਹੇ ਫ਼ਰਕ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਇਕੱਠੇ ਆ ਜਾਣ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਧਕ, ਟਿੱਪੀ ਆਦਿ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਫੇਰ ਅਧਕ ਵਾਲ਼ਾ ਅਤੇ ਅੰਤ ਟਿੱਪੀ ਜਾਂ ਬਿੰਦੀ ਵਾਲ਼ਾ। ਜਿਵੇਂ;


ਜਤ (ਨਾਂ, ਪੁ), 
  ਜਤ-ਸਤ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  †ਜਤੀ (ਵਿ, ਪੁ) 

ਜੱਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
†ਜੱਤਲ਼ (ਵਿ)

ਜੰਤ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਜੰਤਾਂ
†ਜੰਤੂ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਜੀਅ-ਜੰਤ (ਨਾਂ, ਪੁ, ਬਵ)

6. ਉਪਰੋਕਤ ਪੈਰਾ 2 ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਤਰਤੀਬ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਮੁਕਤਾ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਅੰਜਨ (ਪੈਰ ਵਿੱਚ ਅੱਖਰ) ਵਾਲ਼ਾ ਰੂਪ ਉੱਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਮੁਕਤੇ ਵਾਲ਼ੇ (ਲਗ ਰਹਿਤ) ਅੱਖਰ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ । ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ਸੜੇਹਾਨ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ 'ਸ' ਮੁਕਤਾ ਅੱਖਰ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ 'ਸ' ਨੂੰ ਕੰਨਾ ਮਾਤਰਾ ਵਾਲ਼ਾ ਸ਼ਬਦ ‘ਸਾਂ' (ਕਿ, ਅਪੂ) ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਪਰ ਕੰਨੇ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਅੰਜਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ । ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ ਸੜੇਹਾਨ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਸ੍ਰਾਧ, ਸ੍ਰਾਪ...' ਆਦਿ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 'ਸ' ਨੂੰ ਕੰਨਾ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਵਿਅੰਜਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੈਰ ਵਾਲ਼ੇ ਅੱਖਰ 'ਹ' ਫਿਰ 'ਰ' ਅਤੇ ਫਿਰ 'ਵ' ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ ।

7. /ਸ਼, ਖ਼, ਗ਼, ਜ਼, ਫ਼, ਲ਼/ ਨੂੰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ /ਸ, ਖ, ਗ, ਜ, ਫ, ਲ/ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਧੁਨੀਆਂ ਸ੍ਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਬਿਨਾਂ ਬਿੰਦੀ ਵਾਲ਼ੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨਾਲ਼ੋਂ ਵੱਖਰੀ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ । ਇਹਨਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਵੀ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ; ਅਤੇ ਵਿਚਾਲ਼ੇ ਜਾਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ੇ 'ਖ਼', 'ਗ਼', 'ਜ਼' ਆਦਿ ਉਦੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣਗੇ, ਜਦੋਂ ਇਸੇ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਆਏ, ਤਰਤੀਬਵਾਰ 'ਖ', ‘ਗ', 'ਜ' ਆਦਿ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਬਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਣ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਸ਼ਬਦ ‘ਰਸੌਲ਼ੀ' ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ‘ਰਸ਼' ਆਇਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ‘ਰਸੌਲ਼ੀ' ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ 'ਸ' ਨੂੰ ਕਨੌੜਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਰਸ਼' ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਆਇਆ 'ਸ਼' ਮੁਕਤਾ ਹੈ।

ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਗਏ ਸੰਖੇਪ-ਚਿੰਨ੍ਹ, ਸੰਕੇਤ

ਸੰਖੇਪ-ਚਿੰਨ੍ਹ



ਅੰ               ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
ਅਕ               ਅਕਰਮਕ
ਅਗੇ               ਅਗੇਤਰ
ਅਪੂ               ਅਪੂਰਨ
ਇਲਿੰ               ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ
ਇਵ               ਇੱਕਵਚਨ
ਸੰ               ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ
ਸਕ               ਸਕਰਮਕ
ਸੰਬੰ               ਸੰਬੰਧਕ
ਸੰਬੰਰੂ               ਸੰਬੰਧਕੀ ਰੂਪ
ਸੰਬੋ               ਸੰਬੋਧਨੀ (ਰੂਪ)
ਕਿ               ਕਿਰਿਆ
ਕਿ-ਅੰਸ਼               ਕਿਰਿਆ-ਅੰਸ਼
ਕਿਵਿ               ਕਿਰਿਆ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
ਡੋ               ਡੋਗਰੀ
ਦੁਆ               ਦੁਆਬੀ
ਦੋਪ੍ਰੇ               ਦੋਹਰੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ
ਨਾਂ               ਨਾਂਵ
ਨਿਨਾਂ               ਨਿੱਜੀ ਨਾਂਵ
ਨਿਪਾ               ਨਿਪਾਤ
ਪੜ               ਪੜਨਾਂਵ
ਪ੍ਰੇ               ਪ੍ਰੇਰਨਾਰਥਿਕ
ਪੁ               ਪੁਲਿੰਗ
ਪੁਆ               ਪੁਆਧੀ
ਪੋਠੋ               ਪੋਠੋਹਾਰੀ
ਫ਼੍ਰਾਂ               ਫ਼੍ਰਾਂਸੀਸੀ
ਫ਼ਾਰ               ਫ਼ਾਰਸੀ
ਬਵ               ਬਹੁਵਚਨ
ਬੋਲ               ਬੋਲ-ਚਾਲ (ਦਾ ਰੂਪ)
ਭੂਕ੍ਰਿ               ਭੂਤ ਕ੍ਰਿਦੰਤ
ਮਲ               ਮਲਵਈ
ਮੁਲ               ਮੁਲਤਾਨੀ
ਮੂਰੂ               ਮੂਲ ਰੂਪ
ਯੋ               ਯੋਜਕ
ਲਹਿੰ               ਲਹਿੰਦੀ
ਵਰਕ੍ਰਿ               ਵਰਤਮਾਨ ਕ੍ਰਿਦੰਤ
ਵਿ               ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ
ਵਿਸ               ਵਿਸਮਕ

ਸੰਕੇਤ ਜਾਣਕਾਰੀ

† (ਡੈਗਰ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ :

ਮੂਲ ਰੂਪਾਂ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖ਼ਾਸ ਮਹੱਤਾ ਹੋਵੇ ਉਸ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਨਾਲ਼ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਡੰਗਰ (†) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਇੰਦਰਾਜ ਵਜੋਂ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਤਰਤੀਬ ਅਨੁਸਾਰ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪ ਕੇਵਲ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਅਧੀਨ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ।

*/** (ਤਾਰੇ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ :

ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਤੇ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਫ਼ੁੱਟ-ਨੋਟ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਫ਼ੁੱਟ-ਨੋਟ ਦੇਣ ਲਈ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤਾਰਾ (*) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪੰਨੇ ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫ਼ੁੱਟ-ਨੋਟ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਦੋ (ਜਾਂ ਦੋ ਤੋਂ ਵੱਧ) ਤਾਰੇ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੇਵਲ ਫ਼ੁੱਟ-ਨੋਟ ਦੇਣ ਲਈ ਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ।

=(ਬਰਾਬਰ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ : ਇਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਲਾ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਰੂਪ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸੰਖਿਪਤ ਅਰਥ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ ਜਿਵੇਂ;
ਕਿਤਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [= ਭੋਂ ਦਾ ਚੱਕ]

( ) (ਗੋਲ਼ ਬ੍ਰੈਕਟ) :

ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗੋਲ਼ ਬ੍ਰੈਕਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੇਵਲ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਾਹਿਤ-ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ਼ ਵੀ, ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ, ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਇਸ ਬ੍ਰੈਕਟ ਦੀ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ;


ਵਹਿਸ਼ੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਵਹਿਸ਼ੀਆਂ; 
  ਵਹਿਸ਼ੀਆ (ਸੰਬੋ) 
    ਵਹਿਸ਼ੀਓ 
  ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ (ਵਿ) 
  ਵਹਿਸ਼ੀਪੁਣਾ (ਨਾਂ, ਪੁ)
    ਵਹਿਸ਼ੀਪੁਣੇ

[] (ਚਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ) :

ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਮੰਤਵਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ :
(i) ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਅਰਥ, ਵਰਤੋਂ, ਵਿਆਖਿਆ, ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਆਦਿ ਦੇਣ ਲਈ । ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ;
ਜੁੱਫਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਵਾਲ਼ਾਂ ਦਾ ਉਲਝਿਆ ਗੁੱਛਾ]
(ii) ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਲਿੰਗ, ਵਚਨ ਜਾਂ ਕਾਰਕ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਤਰਤੀਬ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਗਈ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਬ੍ਰੈਕਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ;


ਫਰਲਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 

  [ਫਰਲੇ 
    ਫਰਲਿਆਂ
  ਫਰਲਿਓਂ]

ਜੇ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ 'ਫਰਲਿਓਂ ਫਰਲਿਆਂ, ਫਰਲੇ ਹੋਣੀ ਸੀ ਜੋ ਢੁਕਵੀਂ ਨਹੀਂ ।

(iii) ਮੂਲ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਜੋ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਵੀ ਅੱਖਰ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਨਹੀਂ ਰੱਖੀ ਗਈ, ਜਿਵੇਂ;


ਧੱਕਣਾ : 
  [ਧੱਕਣੇ 
   ਧੱਕਣੀ
   ਧੱਕਣੀਆਂ; 
   ਧੱਕਣ
   ਧੱਕਣੋਂ]

- (ਜੋੜਨੀ; hyphen) : ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ :

(i) ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਸਾਰਥਕ ਜਾਂ ਨਿਰਾਰਥਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਜੋੜ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਬਣਦਾ ਹੋਵੇ, ਉੱਥੇ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ; ਜਿਵੇਂ;
ਠੰਢਾ-ਠਾਰ, ਪਾਣੀ-ਧਾਣੀ ਆਦਿ।

(ii) ਅਗੇਤਰ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ; ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਗੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ਼ ਹੋਰ ਧੁਨੀਆਂ ਦੇ ਜੋੜਨ ਨਾਲ਼ ਪੂਰਾ ਸ਼ਬਦ ਬਣ ਸਕੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ; ਦੁਰ-(ਅਗੇ)

/(ਤਿਰਛੀ ਰੇਖਾ; oblique) : ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ :

(i) ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਸਤ੍ਰੀ-ਲਿੰਗ ਤੇ ਪੁਲਿੰਗ ਦੋਂਹਾਂ ਲਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜਿਵੇਂ;
ਥਾਂ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ/ਪੁ) ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਇਸਤਰੀ-ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਪੁਲਿੰਗ ਦੋਂਹਾਂ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਭਵਿਖਤ ਦੇ ਬਣੇ ਰੂਪ ਤੋਂ ਬਣਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਾਧਿਤ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ;
ਕਰਾਂਗੇ/ਕਰਾਂਗੀਆਂ
ਕਰੇਂਗਾ/ਕਰੇਂਗੀ

: (ਦੁਬਿੰਦੀ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ : ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਹੈ :

(i) ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਬਦ ਪਿੱਛੇ ਦੁਬਿੰਦੀ ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕਿਰਿਆ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸ਼ਬਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ :


ਜਿਵੇਂ; 

ਪੜ੍ਹਦਾ : 
  [ਪੜ੍ਹਦੇ 
   ਪੜ੍ਹਦੀ 
   ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ; 
   ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ]

(ii) ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਦੇਣ ਲਈ, ਕਈ ਥਾਂਈਂ, ਉਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵਰਤੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਏ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ‘ਜਿਵੇਂ'; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਦੇਖੋ :
ਵੱਟਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ : ਚੌਲ਼ਾਂ ਵੱਟੇ ਜੌਂ ਲਏ]

:—(ਦੁਬਿੰਦੀ-ਡੈਸ਼) : ਕਿਸੇ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ਼ ਗੋਲ਼ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਕਿਰਿਆ ਦੀਆਂ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਧਿਤ-ਰੂਪ ਬਣਦੇ ਹਨ । ਜਿਵੇਂ;
ਸੁਜਾ (ਕਿ, ਸਕ) :—

— (ਡੈਸ਼) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ : ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ, ਚੁਕੋਰ ਬ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ 'ਅੰ' ਦੇ ਨਾਲ਼ ਡੈਸ਼ (—) ਲਾਈ ਗਈ ਹੈ ਤੇ ਫੇਰ ਕੋਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ਬਦ ਅਸਾਂ ਇਸ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥਕ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ;
ਗਤੀ-ਤੋੜ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਅੰ– speed breaker]

, (ਕਾਮੇ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ : ਕਾਮੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ :

(i) ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ; (ਵਿ, ਨਾਂ, ਪੁ) ਜਿਸ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸ਼ਬਦ ‘ਨਾਂ' ਅਤੇ 'ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

(ii) ਫੁੱਟ-ਨੋਟਾਂ ਜਾਂ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਵਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਵਿਰਾਮ ਲਈ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ।

; (ਸੈਮੀਕੋਲਨ) ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ : ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਿਮਨ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ :

ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਸਮੇਂ ਜੇ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਆਕਰਨਿਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ;

(ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ) ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ ਨਾਂਵ ਹੈ ਤੇ ਪੁਲਿੰਗ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

' ' (ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮੇ) ਕਿਸੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਕੇ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕਹਿਰੇ ਪੁੱਠੇ ਕਾਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਿਵੇਂ;
ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ 'ਬਣ' ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ 'ਵਣ' ਵੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ੳ


ਉਸ* (ਪੜ, ਸੰਬੰਰੂ) 
  ਉਸੇ

*'ਓਸ' ਵੀ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਉਸਤਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਸਤਰਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਸਤਰੇ 
     ਉਸਤਰਿਆਂ 
  ਉਸਤਰਿਓਂ] 
ਉਸਤਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਸਤਾਦਾਂ 
  ਉਸਤਾਦੋਂ;
  ਉਸਤਾਦੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ) 
  ਉਸਤਾਦੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਸਤਾਦੀਆਂ
ਉੱਸਰ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਸਰਦਾ : 
    [ਉੱਸਰਦੇ 
     ਉੱਸਰਦੀ
     ਉੱਸਰਦੀਆਂ;
     ਉੱਸਰਦਿਆਂ]
  ਉੱਸਰਨਾ : 
    [ਉੱਸਰਨੇ 
     ਉੱਸਰਨੀ 
     ਉੱਸਰਨੀਆਂ;
     ਉੱਸਰਨ 
     ਉੱਸਰਨੋਂ]
  ਉੱਸਰਿਆ :
    [ਉੱਸਰੇ 
     ਉੱਸਰੀ
     ਉੱਸਰੀਆਂ; 
     ਉੱਸਰਿਆਂ
  ਉੱਸਰੂ
  ਉੱਸਰੇ :
    ਉੱਸਰਨ 
  ਉੱਸਰੇਗਾ/ਉੱਸਰੇਗੀ : 
    ਉੱਸਰਨਗੇ|ਉੱਸਰਨਗੀਆਂ
ਉਸਰੱਈਆ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਸਰੱਈਏ 
    ਉਸਰੱਈਆਂ
ਉਸਰਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਸਰਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਸਰਵਾਉਣੇ 
     ਉਸਰਵਾਉਣੀ 
     ਉਸਰਵਾਉਣੀਆਂ; 
     ਉਸਰਵਾਉਣ 
     ਉਸਰਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਸਰਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਸਰਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਸਰਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਸਰਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਸਰਵਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਸਰਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਸਰਵਾਉਂਦੀਓਂ 
     ਉਸਰਵਾਉਂਦਿਓ 
     ਉਸਰਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਸਰਵਾਊਂ : 
    [ਉਸਰਵਾਈ 
     ਉਸਰਵਾਇਓ
     ਉਸਰਵਾਊ]
  ਉਸਰਵਾਇਆ :
    [ਉਸਰਵਾਏ
     ਉਸਰਵਾਈ 
     ਉਸਰਵਾਈਆਂ;
     ਉਸਰਵਾਇਆਂ]
  ਉਸਰਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਸਰਵਾਈਦੇ 
     ਉਸਰਵਾਈਦੀ 
     ਉਸਰਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਸਰਵਾਵਾਂ 
    [ਉਸਰਵਾਈਏ 
     ਉਸਰਵਾਏਂ 
     ਉਸਰਵਾਓ 
     ਉਸਰਵਾਏ 
     ਉਸਰਵਾਉਣ]
  ਉਸਰਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਸਰਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਸਰਵਾਵਾਂਗੇ|ਉਸਰਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
     ਉਸਰਵਾਏਂਗਾ|ਉਸਰਵਾਏਂਗੀ 
     ਉਸਰਵਾਓਗੇ|ਉਸਰਵਾਓਗੀਆਂ 
     ਉਸਰਵਾਏਗਾ|ਉਸਰਵਾਏਗੀ
     ਉਸਰਵਾਉਣਗੇ|ਉਸਰਵਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਸਰਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਸਰਾਉਣਾ : 
    [ਉਸਰਾਉਣੇ 
     ਉਸਰਾਉਣੀ 
     ਉਸਰਾਉਣੀਆਂ; 
     ਉਸਰਾਉਣ 
     ਉਸਰਾਉਣੋਂ]
  ਉਸਰਾਉਂਦਾ :
    [ਉਸਰਾਉਂਦੇ 
     ਉਸਰਾਉਂਦੀ 
     ਉਸਰਾਉਂਦੀਆਂ; 
     ਉਸਰਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਸਰਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਸਰਾਉਂਦੀਓਂ
 ਉਸਰਾਉਂਦਿਓ
    ਉਸਰਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਸਰਾਊਂ : 
    [ਉਸਰਾਈਂ 
     ਉਸਰਾਇਓ 
     ਉਸਰਾਊ]
  ਉਸਰਾਇਆ 
    [ਉਸਰਾਏ
     ਉਸਰਾਈ 
     ਉਸਰਾਈਆਂ; 
     ਉਸਰਾਇਆਂ]
  ਉਸਰਾਈਦਾ : 
    [ਉਸਰਾਈਦੇ
     ਉਸਰਾਈਦੀ
     ਉਸਰਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਸਰਾਵਾਂ :
    [ਉਸਰਾਈਏ
     ਉਸਰਾਏਂ
     ਉਸਰਾਓ
     ਉਸਰਾਏ
     ਉਸਰਾਉਣ]
  ਉਸਰਾਵਾਂਗਾ,ਉਸਰਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਸਰਾਵਾਂਗੇ/ਉਸਰਾਵਾਂਗੀਆਂ
     ਉਸਰਾਏਂਗਾ/ਉਸਰਾਏਂਗੀ 
     ਉਸਰਾਓਗੇ/ਉਸਰਾਓਗੀਆਂ 
     ਉਸਰਾਏਗਾ/ਉਸਰਾਏਗੀ 
     ਉਸਰਾਉਣਗੇ,ਉਸਰਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਸਲਵੱਟ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਸਲਵੱਟਾਂ
  ਉਸਲਵੱਟੇ (ਨਾਂ, ਪੁ, ਬਵ) [ਮਲ]
ਉਸਾਰ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਸਾਰਦਾ :
    [ਉਸਾਰਦੇ
     ਉਸਾਰਦੀ 
     ਉਸਾਰਦੀਆਂ
     ਉਸਾਰਦਿਆਂ]
  ਉਸਾਰਦੋਂ 
    [ਉਸਾਰਦੀਓਂ 
     ਉਸਾਰਦਿਓ
     ਉਸਾਰਦੀਓ
  ਉਸਾਰਨਾ :
    [ਉਸਾਰਨੇ 
     ਉਸਾਰਨੀ 
     ਉਸਾਰਨੀਆਂ
     ਉਸਾਰਨ 
     ਉਸਾਰਨੋਂ]
  ਉਸਾਰਾਂ : 
    [ਉਸਾਰੀਏ
     ਉਸਾਰੇਂ
     ਉਸਾਰੋ
     ਉਸਾਰੇ
     ਉਸਾਰਨ]
  ਉਸਾਰਾਂਗਾ/ਉਸਾਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਸਾਰਾਂਗੇ/ਉਸਾਰਾਂਗੀਆਂ 
     ਉਸਾਰੇਂਗਾ/ਉਸਾਰੇਂਗੀ 
     ਉਸਾਰੋਗੇ/ਉਸਾਰੋਗੀਆਂ 
     ਉਸਾਰੇਗਾ/ਉਸਾਰੇਗੀ 
     ਉਸਾਰਨਗੇ/ਉਸਾਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਸਾਰਿਆ :
    [ਉਸਾਰੇ
     ਉਸਾਰੀ 
     ਉਸਾਰੀਆਂ 
     ਉਸਾਰਿਆਂ]
  ਉਸਾਰੀਦਾ :
    [ਉਸਾਰੀਦੇ 
     ਉਸਾਰੀਦੀ 
     ਉਸਾਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਸਾਰੂੰ :
    ਉਸਾਰੀਂ 
    ਉਸਾਰਿਓ
    ਉਸਾਰੂ]
ਉਸਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਸਾਰੀਆਂ 
  ਉਸਾਰੀਓਂ]
ਉਸਾਰੂ (ਵਿ)
ਉੱਸੂੰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਤਾਰਾਮੀਰਾ; ਲਹਿੰ]
ਉਸ਼ਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਸ਼ੇਰ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਸ਼ੇਰ-ਸਾਰ (ਕਿਵਿ) 
ਉਹ (ਪੜ) 
  ਉਹਥੋਂ * 
*ਉਹਤੋਂ ਵੀ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।
  ਉਹਦਾ (ਪੜ, ਪੁ) 
    [ਉਹਦੇ 
     ਉਹਦਿਆਂ 
     ਉਹਦੀ (ਇਲਿੰ) 
       ਉਹਦੀਆਂ]
  ਉਹਨਾਂ
  ਉਹਨੀਂ
  ਉਹਨੂੰ 
  ਉਹੋ ** 
**ਬੋਲ-ਚਾਲ ਵਿੱਚ 'ਓਹੋ' ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ ।
ਉੱਕ (ਕਿ, ਅਕ):— 
  ਉੱਕਣਾ 
    [ਉੱਕਣੇ 
     ਉੱਕਣੀ
     ਉੱਕਣੀਆਂ
     ਉੱਕਣ
     ਉੱਕਣੋਂ]
  ਉੱਕਦਾ :
    [ਉੱਕਦੇ 
     ਉੱਕਦੀ 
     ਉੱਕਦੀਆਂ; 
     ਉੱਕਦਿਆਂ]
  ਉੱਕਦੋਂ 
    [ਉੱਕਦੀਓਂ 
     ਉੱਕਦਿਓ 
     ਉੱਕਦੀਓ 
  ਉੱਕਾਂ : 
    [ਉੱਕੀਏ
     ਉੱਕੇਂ
     ਉੱਕੋ
     ਉੱਕੇ
     ਉੱਕਣ]
  ਉੱਕਾਂਗਾ/ਉੱਕਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਕਾਂਗੇ/ਉੱਕਾਂਗੀਆਂ 
     ਉੱਕੇਂਗਾ/ਉੱਕੇਂਗੀ 
     ਉੱਕੋਗੇ/ਉੱਕੋਗੀਆਂ
     ਉੱਕੇਗਾ,ਉੱਕੇਗੀ
     ਉੱਕਣਗੇ/ਉੱਕਣਗੀਆਂ
  ਉੱਕਿਆ :
    [ਉੱਕੇ
    ਉੱਕੀ
    ਉੱਕੀਆਂ; 
ਉੱਕਿਆਂ]
  ਉੱਕੀਦਾ
  ਉੱਕੂੰ : 
    [ਉੱਕੀ 
    ਉੱਕਿਓ
    ਉੱਕੂ]
ਉਕਸਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਕਸਾਉਣਾ : 
    [ਉਕਸਾਉਣੇ 
    ਉਕਸਾਉਣੀ 
    ਉਕਸਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਕਸਾਉਣ 
    ਉਕਸਾਉਣੋਂ] 
  ਉਕਸਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਕਸਾਉਂਦੇ 
    ਉਕਸਾਉਂਦੀ 
    ਉਕਸਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਕਸਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਕਸਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਕਸਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਕਸਾਉਂਦਿਓ
    ਉਕਸਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਕਸਾਊਂ : 
    [ਉਕਸਾਈਂ 
    ਉਕਸਾਇਓ 
    ਉਕਸਾਊ] 
  ਉਕਸਾਇਆ : 
    [ਉਕਸਾਏ 
    ਉਕਸਾਈ 
    ਉਕਸਾਈਆਂ 
    ਉਕਸਾਇਆਂ] 
  ਉਕਸਾਈਦਾ :
    [ਉਕਸਾਈਦੇ 
    ਉਕਸਾਈਦੀ
    ਉਕਸਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਕਸਾਵਾਂ :
    [ਉਕਸਾਈਏ
    ਉਕਸਾਏਂ 
    ਉਕਸਾਓ 
    ਉਕਸਾਏ
    ਉਕਸਾਉਣ] 
  ਉਕਸਾਵਾਂਗਾ/ਉਕਸਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਕਸਾਵਾਂਗੇ/ਉਕਸਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਕਸਾਏਂਗਾ/ਉਕਸਾਏਂਗੀ 
    ਉਕਸਾਓਗੇ/ਉਕਸਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਕਸਾਏਗਾ/ਉਕਸਾਏਗੀ 
    ਉਕਸਾਉਣਗੇ/ਉਕਸਾਉਣਗੀਆਂ]

ਉਕਸਾਹਟ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) :
  ਉਕਸਾਹਟਾਂ 
ਉਕਤ (ਵਿ) 
ਉਕਤਾ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉਕਤਾਉਣਾ 
    [ਉਕਤਾਉਣੇ 
    ਉਕਤਾਉਣੀ 
    ਉਕਤਾਉਣੀਆਂ 
    ਉਕਤਾਉਣ 
    ਉਕਤਾਉਣੋਂ] 
  ਉਕਤਾਉਂਦਾ :
    [ਉਕਤਾਉਂਦੇ 
    ਉਕਤਾਉਂਦੀ 
    ਉਕਤਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਕਤਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਕਤਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਕਤਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਕਤਾਉਂਦਿਓ
    ਉਕਤਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਕਤਾਊਂ :
    [ਉਕਤਾਈਂ 
    ਉਕਤਾਇਓ 
    ਉਕਤਾਊ] 
  ਉਕਤਾਇਆ :
    [ਉਕਤਾਏ
    ਉਕਤਾਈ 
    ਉਕਤਾਈਆਂ 
    ਉਕਤਾਇਆਂ] 
  ਉਕਤਾਈਦਾ 
  ਉਕਤਾਵਾਂ :
    [ਉਕਤਾਈਏ 
    ਉਕਤਾਏਂ
    ਉਕਤਾਓ 
    ਉਕਤਾਏ 
    ਉਕਤਾਉਣ]
  ਉਕਤਾਵਾਂਗਾ/ਉਕਤਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਕਤਾਵਾਂਗੇ/ਉਕਤਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਕਤਾਏਂਗਾ/ਉਕਤਾਏਂਗੀ 
    ਉਕਤਾਓਗੇ/ਉਕਤਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਕਤਾਏਗਾ/ਉਕਤਾਏਗੀ
    ਉਕਤਾਉਣਗੇ/ਉਕਤਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਕਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) :
  ਉਕਤੀਆਂ 
ਉੱਕਰ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉੱਕਰਦਾ 
    [ਉੱਕਰਦੇ
    ਉੱਕਰਦੀ 
    ਉੱਕਰਦੀਆਂ, 
    ਉੱਕਰਦਿਆਂ] 
  ਉੱਕਰਦੋਂ : 
    [ਉੱਕਰਦੀਓਂ 
    ਉੱਕਰਦਿਓ 
    ਉੱਕਰਦੀਓ] 
  ਉੱਕਰਨਾ : 
    [ਉੱਕਰਨੇ 
    ਉੱਕਰਨੀ 
    ਉੱਕਰਨੀਆਂ; 
    ਉੱਕਰਨ
    ਉੱਕਰਨੋਂ]
  ਉੱਕਰਾਂ : 
    [ਉੱਕਰੀਏ
    ਉੱਕਰੇਂ
    ਉੱਕਰੋ 
    ਉੱਕਰੇ 
    ਉੱਕਰਨ] 
  ਉੱਕਰਾਂਗਾ/ਉੱਕਰਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਕਰਾਂਗੇ/ਉੱਕਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਕਰੇਂਗਾ/ਉੱਕਰੇਂਗੀ 
    ਉੱਕਰੋਗੇ/ਉੱਕਰੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਕਰੇਗਾ/ਉੱਕਰੇਗੀ 
    ਉੱਕਰਨਗੇ, ਉੱਕਰਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਕਰਿਆ :
    [ਉੱਕਰੇ 
    ਉੱਕਰੀ
    ਉੱਕਰੀਆਂ, 
    ਉੱਕਰਿਆ] 
  ਉੱਕਰੀਦਾ ; 
    [ਉੱਕਰੀਦੇ 
    ਉੱਕਰੀਦੀ 
    ਉੱਕਰੀਦੀਆਂ]
  ਉੱਕਰੂੰ : 
    [ਉੱਕਰੀਂ 
    ਉੱਕਰਿਓ
    ਉੱਕਰੂ] 
ਉਕਰਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) 
  ਉਕਰਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਕਰਵਾਉਣੇ 
    ਉਕਰਵਾਉਣੀ 
    ਉਕਰਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਕਰਵਾਉਣ 
    ਉਕਰਵਾਉਣੋਂ] 
  ਉਕਰਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਕਰਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਕਰਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਕਰਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਕਰਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਕਰਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਕਰਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਕਰਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਕਰਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਕਰਵਾਊਂ :
    [ਉਕਰਵਾਈ 
    ਉਕਰਵਾਇਓ
    ਉਕਰਵਾਊ] 
  ਉਕਰਵਾਇਆ : 
    [ਉਕਰਵਾਏ 
    ਉਕਰਵਾਈ
    ਉਕਰਵਾਈਆਂ;
    ਉਕਰਵਾਇਆਂ]
  ਉਕਰਵਾਈਦਾ : 
    ਉਕਰਵਾਈਦੇ 
    ਉਕਰਵਾਈਦੀ
    ਉਕਰਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਕਰਵਾਵਾਂ :
    ਉਕਰਵਾਈਏ
    ਉਕਰਵਾਏਂ
    ਉਕਰਵਾਓ 
    ਉਕਰਵਾਏ 
    ਉਕਰਵਾਉਣ] 
  ਉਕਰਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਕਰਵਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਕਰਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਕਰਵਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਕਰਵਾਏਂਗਾ/ਉਕਰਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਕਰਵਾਓਗੇ/ਉਕਰਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਕਰਵਾਏਗਾ/ਉਕਰਵਾਏਗੀ
    ਉਕਰਵਾਉਣਗੇ/ਉਕਰਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਕਰਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) :
  [ਉੱਕਰਵੇਂ 
    ਉੱਕਰਵਿਆਂ 
  ਉੱਕਰਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
    ਉੱਕਰਵੀਆਂ]
ਉਕਰਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਕਰਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਕਰਾਉਣਾ :
    [ਉਕਰਾਉਣੇ 
    ਉਕਰਾਉਣੀ 
    ਉਕਰਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਕਰਾਉਣ 
    ਉਕਰਾਉਣੋਂ]
  ਉਕਰਾਉਂਦਾ :
    [ਉਕਰਾਉਂਦੇ 
    ਉਕਰਾਉਂਦੀ 
    ਉਕਰਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਕਰਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਕਰਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਕਰਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਕਰਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਕਰਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਕਰਾਊਂ : 
    [ਉਕਰਾਈਂ 
    ਉਕਰਾਇਓ
    ਉਕਰਾਊ] 
  ਉਕਰਾਇਆ :
    [ਉਕਰਾਏ 
    ਉਕਰਾਈ 
    ਉਕਰਾਈਆਂ; 
    ਉਕਰਾਇਆਂ] 
  ਉਕਰਾਈਦਾ : 
    [ਉਕਰਾਈਦੇ
    ਉਕਰਾਈਦੀ 
    ਉਕਰਾਈਦੀਆਂ 
  ਉਕਰਾਵਾਂ :
    [ਉਕਰਾਈਏ 
    ਉਕਰਾਏਂ 
    ਉਕਰਾਓ
    ਉਕਰਾਏ 
    ਉਕਰਾਉਣ] 
  ਉਕਰਾਵਾਂਗਾ/ਉਕਰਾਵਾਂਗੀ : 
    ਉਕਰਾਵਾਂਗੇ/ਉਕਰਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਕਰਾਏਂਗਾ/ਉਕਰਾਏਂਗੀ 
    ਉਕਰਾਓਗੇ/ਉਕਰਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਕਰਾਏਗਾ/ਉਕਰਾਏਗੀ 
    ਉਕਰਾਉਣਗੇ/ਉਕਰਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਕਰਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਕਾ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਕਾਉਣਾ 
    [ਉਕਾਉਣੇ 
    ਉਕਾਉਣੀ
    ਉਕਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਕਾਉਣ
    ਉਕਾਉਣੋਂ] 
  ਉਕਾਉਂਦਾ :
    [ਉਕਾਉਂਦੇ 
    ਉਕਾਉਂਦੀ 
    ਉਕਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਕਾਉਂਦਿਆਂ 
  ਉਕਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਕਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਕਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਕਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਕਾਊਂ : 
    [ਉਕਾਈਂ 
    ਉਕਾਇਓ
    ਉਕਾਊ]
  ਉਕਾਇਆ :
    [ਉਕਾਏ
    ਉਕਾਈ
    ਉਕਾਈਆਂ; 
    ਉਕਾਇਆਂ] 
  ਉਕਾਈਦਾ : 
    [ਉਕਾਈਦੇ
    ਉਕਾਈਦੀ 
    ਉਕਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਕਾਵਾਂ :
    [ਉਕਾਈਏ
    ਉਕਾਏਂ
    ਉਕਾਓ
    ਉਕਾਏ
    ਉਕਾਉਣ]
  ਉਕਾਵਾਂਗਾ/ਉਕਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਕਾਵਾਂਗੇ/ਉਕਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਕਾਏਂਗਾ/ਉਕਾਏਂਗੀ 
    ਉਕਾਓਗੇ/ਉਕਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਕਾਏਗਾ/ਉਕਾਏਗੀ 
    ਉਕਾਉਣਗੇ/ਉਕਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਕਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉੱਕੇ
  ਉੱਕੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਕੀਆਂ]; 
  ਉੱਕਾ-ਪੁੱਕਾ (ਵਿ, ਪੁ)
    [ਉੱਕੇ-ਪੁੱਕੇ 
    ਉੱਕੀ-ਪੁੱਕੀ (ਇਲਿੰ)
     ਉੱਕੀਆਂ-ਪੁੱਕੀਆਂ]
ਉਕਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  [ਉਕਾਈਆਂ 
  ਉਕਾਈਓਂ] 
ਉਕਾਂਹ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਕਾਂਹਾਂ 
ਉਕਾਬ ( ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਕਾਬਾਂ 
  ਉਕਾਬੀ (ਵਿ) 
ਉਕੇਰ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਕੇਰਦਾ :
    [ਉਕੇਰਦੇ
    ਉਕੇਰਦੀ
    ਉਕੇਰਦੀਆਂ,
    ਉਕੇਰਦਿਆਂ]
  ਉਕੇਰਦੋਂ :
    [ਉਕੇਰਦੀਓਂ 
    ਉਕੇਰਦਿਓ
    ਉਕੇਰਦੀਓ] 
  ਉਕੇਰਨਾ : 
    [ਉਕੇਰਨੇ
    ਉਕੇਰਨੀ 
    ਉਕੇਰਨੀਆਂ; 
    ਉਕੇਰਨ
    ਉਕੇਰਨੋਂ]
  ਉਕੇਰਾਂ : 
    ਉਕੇਰੀਏ
    ਉਕੇਰੇਂ 
    ਉਕੇਰੋ
    ਉਕੇਰੇ
    ਉਕੇਰਨ]
  ਉਕੇਰਾਂਗਾ/ਉਕੇਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਕੇਰਾਂਗੇ/ਉਕੇਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਕੇਰੇਂਗਾ/ਉਕੇਰੇਂਗੀ 
    ਉਕੇਰੋਗੇ/ਉਕੇਰੋਗੀਆਂ 
    ਉਕੇਰੇਗਾ/ਉਕੇਰੇਗੀ 
    ਉਕੇਰਨਗੇ/ਉਕੇਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਕੇਰਿਆ :
    [ਉਕੇਰੇ
    ਉਕੇਰੀ
    ਉਕੇਰੀਆਂ; 
    ਉਕੇਰਿਆਂ] 
  ਉਕੇਰੀਦਾ : 
    [ਉਕੇਰੀਦੇ 
    ਉਕੇਰੀਦੀ
    ਉਕੇਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਕੇਰੂੰ :
    [ਉਕੇਰੀਂ
    ਉਕੇਰਿਓ
    ਉਕੇਰੂ] 
ਉੱਖਣ (ਕਿ, ਸਕ):—
  ਉੱਖਣਦਾ :
    [ਉੱਖਣਦੇ 
    ਉੱਖਣਦੀ 
    ਉੱਖਣਦੀਆਂ;
    ਉੱਖਣਦਿਆਂ] 
  ਉੱਖਣਦੋਂ : 
    [ਉੱਖਣਦੀਓਂ
    ਉੱਖਣਦਿਓ
    ਉੱਖਣਦੀਓ]
  ਉੱਖਣਨਾ : 
    [ਉੱਖਣਨੇ 
    ਉੱਖਣਨੀ
    ਉੱਖਣਨੀਆਂ; 
    ਉੱਖਣਨ 
    ਉੱਖਣਨੋਂ] 
  ਉੱਖਣਾਂ : 
    [ਉੱਖਣੀਏ 
    ਉੱਖਣੇਂ
    ਉੱਖਣੋ
    ਉੱਖਣੇ
    ਉੱਖਣਨ] 
  ਉੱਖਣਾਂਗਾ/ਉੱਖਣਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਖਣਾਂਗੇ/ਉੱਖਣਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਖਣੇਂਗਾ/ਉੱਖਣੇਂਗੀ 
    ਉੱਖਣੋਗੇ/ਉੱਖਣੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਖਣੇਗਾ/ਉੱਖਣੇਗੀ 
    ਉੱਖਣਨਗੇ/ਉੱਖਣਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਖਣਿਆ :
    [ਉੱਖਣੇ
    ਉੱਖਣੀ
    ਉੱਖਣੀਆਂ;
    ਉੱਖਣਿਆਂ]
  ਉੱਖਣੀਦਾ :
    [ਉੱਖਣੀਦੇ
    ਉੱਖਣੀਦੀ 
    ਉੱਖਣੀਦੀਆਂ]
  ਉੱਖਣੂੰ : 
    [ਉੱਖਣੀਂ 
    ਉੱਖਣਿਓ
    ਉੱਖਣੂ]
ਉੱਖਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) :—
  [ਉੱਖਲ਼ੀਆਂ 
  ਉੱਖਲ਼ੀਓਂ]; 
  ਉੱਖਲ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉੱਖਲ਼ਾਂ 
    ਉੱਖਲ਼ੋਂ
ਉੱਖੜ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਖੜਦਾ :
    [ਉੱਖੜਦੇ 
    ਉੱਖੜਦੀ 
    ਉੱਖੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਖੜਦਿਆਂ] 
  ਉੱਖੜਦੋਂ : 
    [ਉੱਖੜਦੀਓਂ
    ਉੱਖੜਦਿਓ 
    ਉੱਖੜਦੀਓ] 
  ਉੱਖੜਨਾ : 
    [ ਉੱਖੜਨੇ 
    ਉੱਖੜਨੀ 
    ਉੱਖੜਨੀਆਂ 
    ਉੱਖੜਨ 
    ਉੱਖੜਨੋਂ] 
  ਉੱਖੜਾਂ : 
    [ਉੱਖੜੀਏ 
    ਉੱਖੜੇਂ 
    ਉੱਖੜੋ
    ਉੱਖੜੇ
    ਉੱਖੜਨ]
  ਉੱਖੜਾਂਗਾ/ਉੱਖੜਾਂਗੀ :
    ਉੱਖੜਾਂਗੇ/ਉੱਖੜਾਂਗੀਆਂ
    ਉੱਖੜੇਂਗਾ/ਉੱਖੜਾਂਗੀ
    ਉੱਖੜੋਗੇ/ਉੱਖੜੋਗੀਆਂ
    ਉੱਖੜੇਗਾ/ਉੱਖੜੇਗੀ 
    ਉੱਖੜਨਗੇ/ਉੱਖੜਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਖੜਿਆ :
    [ਉੱਖੜੇ 
    ਉੱਖੜੀ 
    ਉੱਖੜੀਆਂ 
    ਉੱਖੜਿਆਂ]
  ਉੱਖੜੀਦਾ
  ਉੱਖੜੂੰ  :
    [ਉੱਖੜੀਂ 
    ਉੱਖੜਿਓ 
    ਉੱਖੜੂ] 
ਉਖੜਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਖੜਵਾਉਣਾ :
    [ਉਖੜਵਾਉਣੇ 
    ਉਖੜਵਾਉਣੀ 
    ਉਖੜਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਖੜਵਾਉਣ 
    ਉਖੜਵਾਉਣੋਂ] 
  ਉਖੜਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਖੜਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਖੜਵਾਉਂਦੀ
    ਉਖੜਵਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਖੜਵਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਖੜਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਖੜਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਖੜਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਖੜਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਖੜਵਾਊਂ : 
    ਉਖੜਵਾਈਂ 
    ਉਖੜਵਾਇਓ 
    ਉਖੜਵਾਊ] 
  ਉਖੜਵਾਇਆ : 
    [ਉਖੜਵਾਏ 
    ਉਖੜਵਾਈ 
    ਉਖੜਵਾਈਆਂ; 
    ਉਖੜਵਾਇਆਂ]
  ਉਖੜਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਖੜਵਾਈਦੇ 
    ਉਖੜਵਾਈਦੀ 
    ਉਖੜਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਖੜਵਾਵਾਂ :
    [ਉਖੜਵਾਈਏ
    ਉਖੜਵਾਏਂ 
    ਉਖੜਵਾਓ 
    ਉਖੜਵਾਏ 
    ਉਖੜਵਾਉਣ] 
  ਉਖੜਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਖੜਵਾਵਾਂਗੀ :
    ਉਖੜਵਾਵਾਂਗੇ ਉਖੜਵਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਖੜਵਾਏਂਗਾ/ਉਖੜਵਾਏਂਗੀ
    ਉਖੜਵਾਓਗੇ ਉਖੜਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਖੜਵਾਏਗਾ/ਉਖੜਵਾਏਗੀ
    ਉਖੜਵਾਉਣਗੇ/ਉਖੜਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਖੜਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉੱਖੜਵੇਂ
    ਉੱਖੜਵਿਆਂ 
  ਉੱਖੜਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਖੜਵੀਆਂ] 
ਉਖੜਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਖੜਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਖੜਾਉਣਾ :
    [ਉਖੜਾਉਣੇ
    ਉਖੜਾਉਣੀ 
    ਉਖੜਾਉਣੀਆਂ, 
    ਉਖੜਾਉਣ
    ਉਖੜਾਉਣੋਂ]
  ਉਖੜਾਉਂਦਾ :
    [ਉਖੜਾਉਂਦੇ 
    ਉਖੜਾਉਂਦੀ 
    ਉਖੜਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਖੜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਖੜਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਖੜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਖੜਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਖੜਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਖੜਾਊਂ : 
    [ਉਖੜਾਈਂ 
    ਉਖੜਾਇਓ 
    ਉਖੜਾਊ] 
  ਉਖੜਾਇਆ : 
    [ਉਖੜਾਏ 
    ਉਖੜਾਈ 
    ਉਖੜਾਈਆਂ;
    ਉਖੜਾਇਆਂ] 
  ਉਖੜਾਈਦਾ : 
    [ਉਖੜਾਈਦੇ 
    ਉਖੜਾਈਦੀ 
    ਉਖੜਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਖੜਾਵਾਂ :
    [ਉਖੜਾਈਏ
    ਉਖੜਾਏਂ
    ਉਖੜਾਓ 
    ਉਖੜਾਏ 
    ਉਖੜਾਉਣ] 
  ਉਖੜਾਵਾਂਗਾ/ਉਖੜਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਖੜਾਵਾਂਗੇ/ਉਖੜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਖੜਾਏਂਗਾ/ਉਖੜਾਏਂਗੀ 
    ਉਖੜਾਓਗੇ/ਉਖੜਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਖੜਾਏਗਾ/ਉਖੜਾਏਗੀ 
    ਉਖੜਾਉਣਗੇ/ਉਖੜਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਖੜਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਖਾੜ* (ਕਿ, ਸਕ) :—
*'ਉਖਾੜ' ਤੇ 'ਉਖੜ' ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹਨ ।
  ਉਖਾੜਦਾ : 
    [ਉਖਾੜਦੇ 
    ਉਖਾੜਦੀ 
    ਉਖਾੜਦੀਆਂ; 
    ਉਖਾੜਦਿਆਂ] 
  ਉਖਾੜਦੋਂ : 
    [ਉਖਾੜਦੀਓਂ 
    ਉਖਾੜਦਿਓ 
    ਉਖਾੜਦੀਓ] 
  ਉਖਾੜਨਾ : 
    [ਉਖਾੜਨੇ 
    ਉਖਾੜਨੀ 
    ਉਖਾੜਨੀਆਂ; 
    ਉਖਾੜਨ 
    ਉਖਾੜਨੋਂ] 
  ਉਖਾੜਾਂ : 
    [ਉਖਾੜੀਏ 
    ਉਖਾੜੇਂ 
    ਉਖਾੜੋ
    ਉਖਾੜੇ
    ਉਖਾੜਨ] 
  ਉਖਾੜਾਂਗਾ/ਉਖਾੜਾਂਗੀ : 
    [ਉਖਾੜਾਂਗੇ/ਉਖਾੜਾਂਗੀਆਂ
    ਉਖਾੜੇਂਗਾ/ਉਖਾੜਾਂਗੀ
    ਉਖਾੜੋਗੇ ਉਖਾੜੋਗੀਆਂ
    ਉਖਾੜੇਗਾ/ਉਖਾੜੇਗੀ
    ਉਖਾੜਨਗੇ/ਉਖਾੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਖਾੜਿਆ : 
    [ਉਖਾੜੇ
    ਉਖਾੜੀ
    ਉਖਾੜੀਆਂ,
    ਉਖਾੜਿਆਂ]
  ਉਖਾੜੀਦਾ : 
    [ਉਖਾੜੀਦੇ 
    ਉਖਾੜੀਦੀ 
    ਉਖਾੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਖਾੜੂੰ :
    [ਉਖਾੜੀਂ 
    ਉਖਾੜਿਓ
    ਉਖਾੜੂ] 
ਉਖਿਆਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) :—
  ਉਖਿਆਈਆਂ
ਉਖੇੜ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਖੇੜਦਾ :
    [ਉਖੇੜਦੇ 
    ਉਖੇੜਦੀ 
    ਉਖੇੜਦੀਆਂ; 
    ਉਖੇੜਦਿਆਂ]
  ਉਖੇੜਦੋਂ :
    [ਉਖੇੜਦੀਓਂ 
    ਉਖੇੜਦਿਓ 
    ਉਖੇੜਦੀਓ] 
  ਉਖੇੜਨਾ : 
    [ਉਖੇੜਨੇ 
    ਉਖੇੜਨੀ
    ਉਖੇੜਨੀਆਂ; 
    ਉਖੇੜਨ 
    ਉਖੇੜਨੋਂ]
  ਉਖੇੜਾਂ : 
    [ਉਖੇੜੀਏ
    ਉਖੇੜੇ
    ਉਖੇੜੋ
    ਉਖੇੜੇ 
    ਉਖੇੜਨ] 
  ਉਖੇੜਾਂਗਾ/ਉਖੇੜਾਂਗੀ : 
    [ਉਖੇੜਾਂਗੇ/ਉਖੇੜਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਖੇੜੇਂਗਾ/ਉਖੇੜੇਂਗੀ 
    ਉਖੇੜੋਗੇ/ਉਖੇੜੋਗੀਆਂ 
    ਉਖੇੜੇਗਾ/ਉਖੇੜੇਗੀ
    ਉਖੇੜਨਗੇ/ਉਖੇੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਖੇੜਿਆ :
    [ਉਖੇੜੇ
    ਉਖੇੜੀ 
    ਉਖੇੜੀਆਂ;
    ਉਖੇੜਿਆਂ] 
  ਉਖੇੜੀਦਾ :
    [ਉਖੇੜੀਦੇ
    ਉਖੇੜੀਦੀ
    ਉਖੇੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਖੇੜੂੰ : 
    ਉਖੇੜੀਂ 
    ਉਖੇੜਿਓ
    ਉਖੇੜੂ] 
ਉਖੇੜਾ (ਨਾਂ, ਪੁ):—
ਉਖੇੜੇ 
ਉੱਗ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਗਣਾ : 
    [ਉੱਗਣੇ 
    ਉੱਗਣੀ 
    ਉੱਗਣੀਆਂ; 
    ਉੱਗਣ
    ਉੱਗਣੋਂ]
  ਉੱਗਦਾ : 
    [ਉੱਗਦੇ 
    ਉੱਗਦੀ 
    ਉੱਗਦੀਆਂ;
    ਉੱਗਦਿਆਂ] 
  ਉੱਗਿਆ :
    [ਉੱਗੇ
    ਉੱਗੀ 
    ਉੱਗੀਆਂ; 
    ਉੱਗਿਆਂ]
  ਉੱਗੂ 
  ਉੱਗੇ :
    ਉੱਗਣ
  ਉੱਗੇਗਾ/ਉੱਗੇਗੀ : 
    ਉੱਗਣਗੇ/ਉੱਗਣਗੀਆਂ
ਉਗਮ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉਗਮਣਾ : 
    [ਉਗਮਣੇ 
    ਉਗਮਣੀ 
    ਉਗਮਣੀਆਂ;
    ਉਗਮਣ 
    ਉਗਮਣੋਂ]
  ਉਗਮਦਾ : 
    [ਉਗਮਦੇ 
    ਉਗਮਦੀ
    ਉਗਮਦੀਆਂ; 
    ਉਗਮਦਿਆਂ]
  ਉਗਮਿਆ : 
    [ਉਗਮੇ 
    ਉਗਮੀ
    ਉਗਮੀਆਂ;
    ਉਗਮਿਆਂ]
  ਉਗਮੂ
  ਉਗਮੇ :
    ਉਗਮਣ 
  ਉਗਮੇਗਾ/ਉਗਮੇਗੀ : 
    ਉਗਮਣਗੇ/ਉਗਮਣਗੀਆਂ
ਉਗਰ (ਵਿ) 
  ਉਗਰਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਗਰਵਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ)
    ਉਗਰਵਾਦੀ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ) 
      ਉਗਰਵਾਦੀਆਂ;
      ਉਗਰਵਾਦੀਓ (ਸੰਬੋ, ਬਵ) 
ਉਗਰਾਹ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਗਰਾਹਾਂ * : 
    [ਉਗਰਾਹੀਏ 
    ਉਗਰਾਹੇਂ 
    ਉਗਰਾਹੋ 
    ਉਗਰਾਹੇ 
    ਉਗਰਾਹੁਣ] 
  ਉਗਰਾਹਾਂਗਾ/ਉਗਰਾਹਾਂਗੀ* : 
    [ਉਗਰਾਹਾਂਗੇ/ਉਗਰਾਹਾਂਗੀਆਂ* 
    ਉਗਰਾਹੇਂਗਾ/ਉਗਰਾਹੇਂਗੀ 
    ਉਗਰਾਹੋਂਗੇ/ਉਗਰਾਹੋਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਰਾਹੇਗਾ/ਉਗਰਾਹੇਗੀ 
    ਉਗਰਾਹੁਣਗੇ/ਉਗਰਾਹੁਣਗੀਆਂ]

*'ਉਗਰਾਹਵਾਂ', 
‘ਉਗਰਾਹਵਾਂਗਾ/ਉਗਰਾਹਵਾਂਗੀ,' 
‘ਉਗਰਾਹਵਾਂਗੇ/ਉਗਰਾਹਵਾਂਗੀਆਂ', 
ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।

  ਉਗਰਾਹਿਆ 
    [ਉਗਰਾਹੇ 
    ਉਗਰਾਹੀ 
    ਉਗਰਾਹੀਆਂ; 
    ਉਗਰਾਹਿਆਂ] 
  ਉਗਰਾਹੀਦਾ : 
    [ਉਗਰਾਹੀਦੇ 
    ਉਗਰਾਹੀਦੀ 
    ਉਗਰਾਹੀਦੀਆਂ]
  ਉਗਰਾਹੁਣਾ :
    [ਉਗਰਾਹੁਣੇ
    ਉਗਰਾਹੁਣੀ
    ਉਗਰਾਹੁਣੀਆਂ
    ਉਗਰਾਹੁਣ
    ਉਗਰਾਹੁਣੋਂ]
  ਉਗਰਾਹੁੰਦਾ :
    [ਉਗਰਾਹੁੰਦੇ 
    ਉਗਰਾਹੁੰਦੀ
    ਉਗਰਾਹੁੰਦੀਆਂ;
    ਉਗਰਾਹੁੰਦਿਆਂ] 
  ਉਗਰਾਹੁੰਦੋਂ : 
    [ਉਗਰਾਹੁੰਦੀਓਂ 
    ਉਗਰਾਹੁੰਦਿਓ 
    ਉਗਰਾਹੁੰਦੀਓ] 
  ਉਗਰਾਹੂੰ : 
    [ਉਗਰਾਹੀਂ 
    ਉਗਰਾਹਿਓ 
    ਉਗਰਾਹੂ] 
ਉਗਰਾਹੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  [ਉਗਰਾਹੀਆਂ 
  ਉਗਰਾਹੀਓਂ] 
ਉਗਰਾਹੂ (ਵਿ) 
ਉਗਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਗਲ਼ਦਾ 
    [ਉਗਲ਼ਦੇ 
    ਉਗਲ਼ਦੀ 
    ਉਗਲ਼ਦੀਆਂ ; 
    ਉਗਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉਗਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉਗਲ਼ਦਿਓ 
    ਉਗਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉਗਲ਼ਨਾ : 
    [ਉਗਲ਼ਨੇ 
    ਉਗਲ਼ਨੀ 
    ਉਗਲ਼ਨੀਆਂ 
    ਉਗਲ਼ਨ 
    ਉਗਲ਼ਨੋਂ] 
  ਉਗਲ਼ਾਂ : 
    [ਉਗਲ਼ੀਏ 
    ਉਗਲ਼ੇਂ
    ਉਗਲ਼ੋ 
    ਉਗਲ਼ੇ
    ਉਗਲ਼ਨ] 
  ਉਗਲ਼ਾਂਗਾ ਉਗਲ਼ਾਂਗੀ : 
    [ਉਗਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਗਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਗਲ਼ੇਂਗੀ 
    ਉਗਲ਼ੋਗੇ/ਉਗਲ਼ੋਗੀਆਂ
    ਉਗਲ਼ੇਗਾ/ਉਗਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਗਲ਼ਨਗੇ/ਉਗਲ਼ਨਗੀਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ਿਆ :
    [ਉਗਲ਼ੇ
    ਉਗਲ਼ੀ
    ਉਗਲ਼ੀਆਂ;
    ਉਗਲ਼ਿਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ੀਦਾ :
    [ਉਗਲ਼ੀਦੇ
    ਉਗਲ਼ੀਦੀ 
    ਉਗਲ਼ੀਦੀਆਂ]
  ਉਗਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਗਲ਼ੀਂ 
    ਉਗਲ਼ਿਓ 
    ਉਗਲ਼ੂ] 
ਉਂਗਲ਼ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) :—
  ਉਂਗਲ਼ਾਂ 
  ਉਂਗਲ਼ੀਂ 
  ਉਂਗਲ਼ੇ
  ਉਂਗਲ਼ੋਂ
  †ਉਂਗਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਗਲ਼ੱਛ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਗਲ਼ੱਛਣਾ : 
    [ਉਗਲ਼ੱਛਣੇ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਣੀ
    ਉਗਲ਼ੱਛਣੀਆਂ; 
    ਉਗਲ਼ੱਛਣ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਣੋਂ] 
  ਉਗਲ਼ੱਛਦਾ :
    [ਉਗਲ਼ੱਛਦੇ
    ਉਗਲ਼ੱਛਦੀ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਦੀਆਂ; 
    ਉਗਲ਼ੱਛਦਿਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ੱਛਦੋਂ :
    [ਉਗਲ਼ੱਛਦੀਓਂ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਦਿਓ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਦੀਓ]
  ਉਗਲ਼ੱਛਾਂ : 
    [ਉਗਲ਼ੱਛੀਏ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੇਂ
    ਉਗਲ਼ੱਛੋ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੇ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਣ]
  ਉਗਲ਼ੱਛਾਂਗਾ/ਉਗਲ਼ੱਛਾਂਗੀ : 
    [ਉਗਲ਼ੱਛਾਂਗੇ/ਉਗਲ਼ੱਛਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੇਗਾ/ਉਗਲ਼ੱਛੇਗੀ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੋਗੇ/ਉਗਲ਼ੱਛੋਗੀਆਂ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੇਗਾ/ਉਗਲ਼ੱਛੇਗੀ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਣਗੇ/ਉਗਲ਼ੱਛਣਗੀਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ੱਛਿਆ : 
    [ਉਗਲ਼ੱਛੇ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੀ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੀਆਂ; 
    ਉਗਲ਼ੱਛਿਆਂ] 
  ਉਗਲ਼ੱਛੀਦਾ :
    [ਉਗਲ਼ੱਛੀਦੇ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੀਦੀ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੀਦੀਆਂ]
  ਉਗਲ਼ੱਛੂੰ : 
    [ਉਗਲ਼ੱਛੀਂ 
    ਉਗਲ਼ੱਛਿਓ 
    ਉਗਲ਼ੱਛੂ] 
ਉਂਗਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  [ਉਂਗਲ਼ੀਆਂ 
  ਉਂਗਲ਼ੀਓਂ] 
ਉਗਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਗਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਗਵਾਉਣੇ 
    ਉਗਵਾਉਣੀ 
    ਉਗਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਗਵਾਉਣ 
    ਉਗਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਗਵਾਉਂਦਾ :
    [ਉਗਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਗਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਗਵਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਗਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਗਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਗਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਗਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਗਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਗਵਾਊਂ : 
    [ਉਗਵਾਈਂ 
    ਉਗਵਾਇਓ 
    ਉਗਵਾਊ] 
  ਉਗਵਾਇਆ : 
    [ਉਗਵਾਏ
    ਉਗਵਾਈ 
    ਉਗਵਾਈਆਂ;
    ਉਗਵਾਇਆਂ]
  ਉਗਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਗਵਾਈਦੇ 
    ਉਗਵਾਈਦੀ
    ਉਗਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਗਵਾਵਾਂ :
    [ਉਗਵਾਈਏ
    ਉਗਵਾਏਂ 
    ਉਗਵਾਓ 
    ਉਗਵਾਏ
    ਉਗਵਾਉਣ] 
  ਉਗਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਗਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਗਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਗਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਵਾਏਂਗਾ/ਉਗਵਾਏਂਗੀ
    ਉਗਵਾਓਗੇ/ਉਗਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਗਵਾਏਗਾ/ਉਗਵਾਏਗੀ
    ਉਗਵਾਉਣਗੇ/ਉਗਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਗਾ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਗਾਉਣਾ : 
    [ਉਗਾਉਣੇ 
    ਉਗਾਉਣੀ 
    ਉਗਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਗਾਉਣ
    ਉਗਾਉਣੋਂ]
  ਉਗਾਉਂਦਾ :
    [ਉਗਾਉਂਦੇ 
    ਉਗਾਉਂਦੀ
    ਉਗਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਗਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਗਾਉਂਦੋਂ :
    [ਉਗਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਗਾਉਂਦਿਓ
    ਉਗਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਗਾਊਂ : 
    [ਉਗਾਈਂ
    ਉਗਾਇਓ 
    ਉਗਾਊ]
  ਉਗਾਇਆ : 
    [ਉਗਾਏ
    ਉਗਾਈ
    ਉਗਾਈਆਂ; 
    ਉਗਾਇਆਂ] 
  ਉਗਾਈਦਾ : 
    [ਉਗਾਈਦੇ 
    ਉਗਾਈਦੀ 
    ਉਗਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਗਾਵਾਂ : 
    [ਉਗਾਈਏ
    ਉਗਾਏਂ
    ਉਗਾਓ
    ਉਗਾਏ
    ਉਗਾਉਣ]
  ਉਗਾਵਾਂਗਾ/ਉਗਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਗਾਵਾਂਗੇ/ਉਗਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਾਏਂਗਾ/ਉਗਾਏਂਗੀ 
    ਉਗਾਓਗੇ/ਉਗਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਗਾਏਗਾ/ਉਗਾਏਗੀ 
    ਉਗਾਉਣਗੇ/ਉਗਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਗਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) [: ਕਣਕ ਦਾ 
ਉਗਾਅ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ।
ਉਗਾਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :–
  ਉਗਾਲ਼ਦਾ :
    [ਉਗਾਲ਼ਦੇ
    ਉਗਾਲ਼ਦੀ 
    ਉਗਾਲ਼ਦੀਆਂ; 
    ਉਗਲ਼ਾਦਿਆਂ] 
  ਉਗਾਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉਗਾਲ਼ਦੀਓਂ
    ਉਗਾਲ਼ਦਿਓ
    ਉਗਾਲ਼ਦੀਓ]
  ਉਗਾਲ਼ਨਾ :
    [ਉਗਾਲ਼ਨੇ 
    ਉਗਾਲ਼ਨੀ 
    ਉਗਾਲ਼ਨੀਆਂ; 
    ਉਗਾਲ਼ਨ 
    ਉਗਾਲ਼ਨੋਂ] 
  ਉਗਾਲ਼ਾਂ :
    [ਉਗਾਲ਼ੀਏ 
    ਉਗਾਲ਼ੇਂ
    ਉਗਾਲ਼ੋ
    ਉਗਾਲ਼ੇ
    ਉਗਾਲ਼ਨ] 
  ਉਗਾਲ਼ਾਂਗਾ/ਉਗਾਲ਼ਾਂਗੀ :
    [ਉਗਾਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਗਾਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਗਾਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਗਾਲ਼ੇਂਗੀ 
    ਉਗਾਲ਼ੋਗੇ/ਉਗਾਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉਗਾਲ਼ੇਗਾ/ਉਗਾਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਗਾਲ਼ਨਗੇ/ਉਗਾਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉਗਾਲ਼ਿਆ : 
    [ਉਗਾਲ਼ੇ 
    ਉਗਾਲ਼ੀ
    ਉਗਾਲ਼ੀਆਂ;
    ਉਗਾਲ਼ਿਆਂ]
  ਉਗਾਲ਼ੀਦਾ : 
    [ਉਗਾਲ਼ੀਦੇ 
    ਉਗਾਲ਼ੀਦੀ
    ਉਗਾਲ਼ੀਦੀਆਂ] 
  ਉਗਾਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਗਾਲ਼ੀਂ 
    ਉਗਾਲ਼ਿਓ 
    ਉਗਾਲ਼ੂ] 
ਉਗਾਲ਼ਦਾਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) :
  ਉਗਾਲ਼ਦਾਨਾਂ 
  ਉਗਾਲ਼ਦਾਨੋਂ 
ਉਗਾਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉੱਘ-ਸੁੱਘ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉੱਘਰ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉੱਘਰਦਾ :
    [ਉੱਘਰਦੇ 
    ਉੱਘਰਦੀ 
    ਉੱਘਰਦੀਆਂ; 
    ਉੱਘਰਦਿਆਂ] 
  ਉੱਘਰਦੋਂ : 
    [ਉੱਘਰਦੀਓਂ 
    ਉੱਘਰਦਿਓ 
    ਉੱਘਰਦੀਓ] 
  ਉੱਘਰਨਾ : 
    [ਉੱਘਰਨੇ 
    ਉੱਘਰਨੀ
    ਉੱਘਰਨੀਆਂ, 
    ਉੱਘਰਨ
    ਉੱਘਰਨੋਂ] 
  ਉੱਘਰਾਂ : 
    [ਉੱਘਰੀਏ
    ਉੱਘਰੇਂ
    ਉੱਘਰੋ
    ਉੱਘਰੇ 
    ਉੱਘਰਨ]
  ਉੱਘਰਾਂਗਾ/ਉੱਘਰਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਘਰਾਂਗੇ/ਉੱਘਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਘਰੇਂਗਾ/ਉਘਰੇਂਗੀ 
    ਉੱਘਰੋਗੇ/ਉਘਰੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਘਰੇਗਾ/ਉੱਘਰੇਗੀ 
    ਉੱਘਰਨਗੇ/ਉੱਘਰਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਘਰਿਆ :
    [ਉੱਘਰੇ 
    ਉੱਘਰੀ 
    ਉੱਘਰੀਆਂ; 
    ਉੱਘਰਿਆਂ] 
  ਉੱਘਰੀਦਾ : 
    [ਉੱਘਰੀਦੇ 
    ਉੱਘਰੀਦੀ 
    ਉੱਘਰੀਦੀਆਂ]
  ਉੱਘਰੂੰ : 
    [ਉੱਘਰੀਂ 
    ਉੱਘਰਿਓ
    ਉੱਘਰੂ]
ਉਂਘਲ਼ਾ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉਂਘਲ਼ਾਉਣਾ : 
    [ਉਂਘਲ਼ਾਉਣੇ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣੀ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣੋਂ]
  ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦਾ :
    [ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੇ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੀ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੀਓਂ
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਂਘਲ਼ਾਊਂ : 
    [ਉਂਘਲ਼ਾਈਂ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਇਓ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਊ] 
  ਉਂਘਲ਼ਾਇਆ :
    [ਉਂਘਲ਼ਾਏ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਈ 
    ਉਂਘਲ਼ਾਈਆਂ; 
    ਉਂਘਲ਼ਾਇਆਂ]
  ਉਂਘਲ਼ਾਈਦਾ 
  ਉਂਘਲ਼ਾਵਾਂ :
    [ਉਂਘਲ਼ਾਈਏ
    ਉਂਘਲ਼ਾਏਂ
    ਉਂਘਲ਼ਾਓ
    ਉਂਘਲ਼ਾਏ
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣ] 
  ਉਂਘਲ਼ਾਵਾਂਗਾ/ਉਂਘਲ਼ਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਂਘਲ਼ਾਵਾਂਗੇ/ਉਘਲਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਂਘਲ਼ਾਏਂਗਾ/ਉਂਘਲ਼ਾਏਂਗੀ
    ਉਂਘਲ਼ਾਓਗੇ/ਉਂਘਲ਼ਾਓਗੀਆਂ
    ਉਂਘਲ਼ਾਏਗਾ/ਉਂਘਲ਼ਾਏਗੀ
    ਉਂਘਲ਼ਾਉਣਗੇ/ਉਂਘਲ਼ਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਂਘਲ਼ਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਂਘਲ਼ਾਵਾਂ 
ਉੱਘੜ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਘੜਦਾ :
    [ਉੱਘੜਦੇ 
    ਉੱਘੜਦੀ 
    ਉੱਘੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਘੜਦਿਆਂ]
  ਉੱਘੜਨਾ : 
    [ਉੱਘੜਨੇ 
    ਉੱਘੜਨੀ 
    ਉੱਘੜਨੀਆਂ; 
    ਉੱਘੜਨ 
    ਉੱਘੜਨੋਂ] 
  ਉੱਘੜਿਆ : 
    [ਉੱਘੜੇ 
    ਉੱਘੜੀ 
    ਉੱਘੜੀਆਂ
    ਉੱਘੜਿਆਂ]
  ਉੱਘੜੂ 
  ਉੱਘੜੇ : 
    ਉੱਘੜਨ 
  ਉੱਘੜੇਗਾ/ਉੱਘੜੇਗੀ : 
    ਉੱਘੜਨਗੇ/ਉਘੜਨਗੀਆਂ 
ਉਘੜ-ਦੁਘੜਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਘੜ-ਦੁਘੜੇ 
    ਉਘੜ-ਦੁਘੜਿਆਂ 
  ਉਘੜ-ਦੁਘੜੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਘੜ-ਦੁਘੜੀਆਂ] 
ਉਘੜਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਘੜਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਘੜਵਾਉਣੇ 
    ਉਘੜਵਾਉਣੀ 
    ਉਘੜਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਘੜਵਾਉਣ 
    ਉਘੜਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਘੜਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਘੜਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਘੜਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਘੜਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਘੜਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਘੜਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਘੜਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਘੜਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਘੜਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਘੜਵਾਊਂ : 
    [ਉਘੜਵਾਈਂ 
    ਉਘੜਵਾਇਓ
    ਉਘੜਵਾਊ] 
  ਉਘੜਵਾਇਆ : 
    [ਉਘੜਵਾਏ 
    ਉਘੜਵਾਈ 
    ਉਘੜਵਾਈਆਂ; 
    ਉਘੜਵਾਇਆਂ] 
  ਉਘੜਵਾਈਦਾ :
    [ਉਘੜਵਾਈਦੇ 
    ਉਘੜਵਾਈਦੀ 
    ਉਘੜਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਘੜਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਘੜਵਾਈਏ
    ਉਘੜਵਾਏਂ 
    ਉਘੜਵਾਓ 
    ਉਘੜਵਾਏ 
    ਉਘੜਵਾਉਣ] 
  ਉਘੜਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਘੜਵਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਘੜਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਘੜਵਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਘੜਵਾਏਂਗਾ ਉਘੜਵਾਏਂਗੀ
    ਉਘੜਵਾਓਗੇ/ਉਘੜਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਘੜਵਾਏਗਾ/ਉਘੜਵਾਏਗੀ 
    ਉਘੜਵਾਉਣਗੇ/ਉਘੜਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਘੜਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉੱਘੜਵੇਂ 
    ਉੱਘੜਵਿਆਂ 
  ਉੱਘੜਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਘੜਵੀਆਂ] 
ਉਘੜਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਘੜਾਉਣਾ : 
    [ਉਘੜਾਉਣੇ 
    ਉਘੜਾਉਣੀ 
    ਉਘੜਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਘੜਾਉਣ
    ਉਘੜਾਉਣੋਂ] 
  ਉਘੜਾਉਂਦਾ :
    [ਉਘੜਾਉਂਦੇ 
    ਉਘੜਾਉਂਦੀ 
    ਉਘੜਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਘੜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਘੜਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਘੜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਘੜਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਘੜਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਘੜਾਊਂ : 
    [ਉਘੜਾਈਂ 
    ਉਘੜਾਇਓ
    ਉਘੜਾਊ]
  ਉਘੜਾਇਆ :
    [ਉਘੜਾਏ 
    ਉਘੜਾਈ 
    ਉਘੜਾਈਆਂ; 
    ਉਘੜਾਇਆਂ]
  ਉਘੜਾਈਦਾ : 
    [ਉਘੜਾਈਦੇ
    ਉਘੜਾਈਦੀ 
    ਉਘੜਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਘੜਾਵਾਂ : 
    [ਉਘੜਾਈਏ 
    ਉਘੜਾਏਂ
    ਉਘੜਾਓ 
    ਉਘੜਾਏ 
    ਉਘੜਾਉਣ]
  ਉਘੜਾਵਾਂਗਾ/ਉਘੜਾਵਾਂਗੀ :
     [ਉਘੜਾਵਾਂਗੇ/ਉਘੜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਘੜਾਏਂਗਾ/ਉਘੜਾਏਂਗੀ 
    ਉਘੜਾਓਗੇ/ਉਘੜਾਓਗੀਆਂ
    ਉਘੜਾਏਗਾ/ਉਘੜਾਏਗੀ
    ਉਘੜਾਉਣਗੇ/ਉਘੜਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਘਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉੱਘੇ 
    ਉੱਘਿਆਂ 
  ਉੱਘੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਘੀਆਂ] 
ਉਘਾੜ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਘਾੜਦਾ : 
    [ਉਘਾੜਦੇ 
    ਉਘਾੜਦੀ 
    ਉਘਾੜਦੀਆਂ; 
    ਉਘਾੜਦਿਆਂ] 
  ਉਘਾੜਦੋਂ : 
    [ਉਘਾੜਦੀਓਂ 
    ਉਘਾੜਦਿਓ
    ਉਘਾੜਦੀਓ] 
  ਉਘਾੜਨਾ :
    ਉਘਾੜਨੇ
    ਉਘਾੜਨੀ
    ਉਘਾੜਨੀਆਂ;
    ਉਘਾੜਨ
    ਉਘਾੜਨੋਂ]
  ਉਘਾੜਾਂ :
    [ਉਘਾੜੀਏ
    ਉਘਾੜੇਂ
    ਉਘਾੜੋ
    ਉਘਾੜੇ
    ਉਘਾੜਨ]
  ਉਘਾੜਾਂਗਾ/ਉਘਾੜਾਂਗੀ :
    [ਉਘਾੜਾਂਗੇ/ਉਘਾੜਾਂਗੀਆਂ
    ਉਘਾੜੇਂਗਾ/ਉਘਾੜਾਂਗੀ
    ਉਘਾੜੋਗੇ/ਉਘਾੜੋਗੀਆਂ
    ਉਘਾੜੇਗਾ/ਉਘਾੜੇਗੀ
    ਉਘਾੜਨਗੇ/ਉਘਾੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਘਾੜਿਆ : 
    [ਉਘਾੜੋ 
    ਉਘਾੜੀ
    ਉਘਾੜੀਆਂ; 
    ਉਘਾੜਿਆਂ] 
  ਉਘਾੜੀਦਾ : 
    [ਉਘਾੜੀਦੇ 
    ਉਘਾੜੀਦੀ 
    ਉਘਾੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਘਾੜੂੰ : 
    [ਉਘਾੜੀਂ 
    ਉਘਾੜਿਓ 
    ਉਘਾੜੂ]
ਉਘੇੜ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਘੇੜਦਾ : 
    [ਉਘੇੜਦੇ 
    ਉਘੇੜਦੀ 
    ਉਘੇੜਦੀਆਂ; 
    ਉਘੇੜਦਿਆਂ] 
  ਉਘੇੜਦੋਂ : 
    [ਉਘੇੜਦੀਓਂ 
    ਉਘੇੜਦਿਓ 
    ਉਘੇੜਦੀਓ] 
  ਉਘੇੜਨਾ : 
    [ਉਘੇੜਨੇ 
    ਉਘੇੜਨੀ
    ਉਘੇੜਨੀਆਂ; 
    ਉਘੇੜਨ
    ਉਘੇੜਨੋਂ]
  ਉਘੇੜਾਂ : 
    [ਉਘੇੜੀਏ 
    ਉਘੇੜੇਂ
    ਉਘੇੜੋ
    ਉਘੇੜੇ
    ਉਘੇੜਨ]
  ਉਘੇੜਾਂਗਾ/ਉਘੇੜਾਂਗੀ : 
    [ਉਘੇੜਾਂਗੇ/ਉਘੇੜਾਂਗੀਆਂ
    ਉਘੇੜੇਂਗਾ/ਉਘੇੜੇਂਗੀ 
    ਉਘੇੜੋਗੇ/ਉਘੇੜੋਗੀਆਂ 
    ਉਘੇੜੇਗਾ/ਉਘੇੜੇਗੀ 
    ਉਘੇੜਨਗੇ/ਉਘੇੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਘੇੜਿਆ : 
    ਉਘੇੜੇ
    ਉਘੇੜੀ 
    ਉਘੇੜੀਆਂ; 
    ਉਘੇੜਿਆਂ] 
  ਉਘੇੜੀਦਾ : 
    [ਉਘੇੜੀਦੇ
    ਉਘੇੜੀਦੀ 
    ਉਘੇੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਘੇੜੂੰ :
    ਉਘੇੜੀਂ
    ਉਘੇੜਿਓ 
    ਉਘੇੜੂ] 
ਉੱਚ (ਵਿ) [ : ਉੱਚ ਪਦਵੀ] 
  ਉੱਚਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਚੱਕਾ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਚੱਕੇ
    ਉਚੱਕਿਆਂ 
  ਉਚੱਕਿਆ (ਸੰਬੋਂ)
    ਉਚੱਕਿਓ 
  ਉਚੱਕੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਚੱਕੀਆਂ 
    ਉਚੱਕੀਏ (ਸੰਬੋ) 
      ਉਚੱਕੀਓ]
  ਉਚੱਕਪੁਣਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਚੱਕਪੁਣੇ 
ਉਚਰ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਚਰਦਾ : 
    [ਉਚਰਦੇ 
    ਉਚਰਦੀ 
    ਉਚਰਦੀਆਂ; 
    ਉਚਰਦਿਆਂ] 
  ਉਚਰਦੋਂ : 
    [ਉਚਰਦੀਓਂ 
    ਉਚਰਦਿਓ 
    ਉਚਰਦੀਓ] 
  ਉਚਰਨਾ : 
    [ਉਚਰਨੇ
    ਉਚਰਨੀ 
    ਉਚਰਨੀਆਂ; 
    ਉਚਰਨ
    ਉਚਰਨੋਂ] 
  ਉਚਰਾਂ : 
    [ਉਚਰੀਏ 
    ਉਚਰੇਂ
    ਉਚਰੋ
    ਉਚਰੇ
    ਉਚਰਨ]
  ਉਚਰਾਂਗਾ/ਉਚਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਚਰਾਂਗੇ/ਉਚਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਚਰੇਂਗਾ/ਉਚਰੇਂਗੀ 
    ਉਚਰੋਗੇ/ਉਚਰੋਗੀਆਂ 
    ਉਚਰੇਗਾ/ਉਚਰੇਗੀ 
    ਉਚਰਨਗੇ/ਉਚਰਨਗੀਆਂ
  ਉਚਰਿਆ :
    [ਉਚਰੇ 
    ਉਚਰੀ
    ਉਚਰੀਆਂ; 
    ਉਚਰਿਆਂ]
  ਉਚਰੀਦਾ :
    [ਉਚਰੀਦੇ 
    ਉਚਰੀਦੀ 
    ਉਚਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਚਰੂੰ : 
    [ਉਚਰੀਂ
    ਉਚਰਿਓ 
    ਉਚਰੂ] 
ਉਚਰਿਤ (ਵਿ) 
ਉੱਚੜ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਚੜਦਾ :
    [ਉੱਚੜਦੇ 
    ਉੱਚੜਦੀ 
    ਉੱਚੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਚੜਦਿਆਂ] 
  ਉੱਚੜਨਾ :
    ਉੱਚੜਨੇ 
    ਉੱਚੜਨੀ 
    ਉੱਚੜਨੀਆਂ; 
    ਉੱਚੜਨ 
    ਉੱਚੜਨੋਂ]
  ਉੱਚੜਿਆ : 
    [ਉੱਚੜੇ 
    ਉੱਚੜੀ
    ਉੱਚੜੀਆਂ; 
    ਉੱਚੜਿਆਂ]
  ਉੱਚੜੂ : 
  ਉੱਚੜੇ :
    ਉੱਚੜਨ 
  ਉੱਚੜੇਗਾ/ਉੱਚੜੇਗੀ : 
    ਉੱਚੜਨਗੇ/ਉੱਚੜਨਗੀਆਂ 
ਉੱਚੜਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉੱਚੜਵੇਂ 
    ਉੱਚੜਵਿਆਂ 
  ਉੱਚੜਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਚੜਵੀਂਆਂ]
ਉੱਚਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉੱਚੇ 
    ਉੱਚਿਆਂ 
  ਉੱਚੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਚੀਆਂ] 
  ਉੱਚਾ-ਨੀਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
    [ਉੱਚੇ-ਨੀਵੇਂ 
      ਉੱਚਿਆਂ-ਨੀਵਿਆਂ 
    ਉੱਚੀ-ਨੀਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
      ਉੱਚੀਆਂ-ਨੀਵੀਂਆਂ]
  ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ (ਕਿਵਿ)
ਉਚਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  [ਉਚਾਈਆਂ 
  ਉਚਾਈਓਂ] 
ਉਚਾਟ (ਵਿ) 
ਉਚਾਣ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਚਾਣਾਂ
ਉਚਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਉਚਾਰੇ ਹੋਏ ਸ਼ਬਦ]
  ਉਚਾਰਾਂ;
  ਉਚਾਰ-ਖੰਡ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਅੰ-syllab>le] 
    ਉਚਾਰ-ਖੰਡਾਂ
    ਉਚਾਰ-ਖੰਡੀ (ਵਿ) 
ਉਚਾਰ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਚਾਰਦਾ : 
    [ਉਚਾਰਦੇ
    ਉਚਾਰਦੀ
    ਉਚਾਰਦੀਆਂ;
    ਉਚਾਰਦਿਆਂ] 
  ਉਚਾਰਦੋਂ : 
    [ਉਚਾਰਦੀਓਂ
    ਉਚਾਰਦਿਓ 
    ਉਚਾਰਦੀਓ] 
  ਉਚਾਰਨਾ : 
    [ਉਚਾਰਨੇ 
    ਉਚਾਰਨੀ 
    ਉਚਾਰਨੀਆਂ;
    ਉਚਾਰਨ 
    ਉਚਾਰਨੋਂ] 
  ਉਚਾਰਾਂ : 
    [ਉਚਾਰੀਏ
    ਉਚਾਰੇਂ 
    ਉਚਾਰੋ
    ਉਚਾਰੇ 
    ਉਚਾਰਨ] 
  ਉਚਾਰਾਂਗਾ/ਉਚਾਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਚਾਰਾਂਗੇ/ਉਚਾਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਚਾਰੇਂਗਾ/ਉਚਾਰੇਂਗੀ 
    ਉਚਾਰੋਗੇ/ਉਚਾਰੋਗੀਆਂ 
    ਉਚਾਰੇਗਾ/ਉਚਾਰੇਗੀ
    ਉਚਾਰਨਗੇ/ਉਚਾਰਨਗੀਆਂ
  ਉਚਾਰਿਆ :
    [ਉਚਾਰੇ 
    ਉਚਾਰੀ
    ਉਚਾਰੀਆਂ; 
    ਉਚਾਰਿਆਂ]
  ਉਚਾਰੀਦਾ : 
    [ਉਚਾਰੀਦੇ 
    ਉਚਾਰੀਦੀ 
    ਉਚਾਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਚਾਰੂੰ :
    [ਉਚਾਰੀਂ 
    ਉਚਾਰਿਓ
    ਉਚਾਰੂ]
ਉਚਾਰਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਚਾਰਨ-ਅੰਗ (ਨਾਂ, ਪੂ) 
    ਉਚਾਰਨ-ਅੰਗਾਂ
ਉਚਾਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) [ਬੋਲ : ਚਾਵਾਂ]
  [ਉਚਾਵੇਂ
    ਉਚਾਵਿਆਂ
    ਉਚਾਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਚਾਵੀਂਆਂ] 
ਉਚਿਤ (ਵਿ) 
  ਉਚਿਤਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਚਿਰ (ਕਿਵਿ) [=ਤਦੋਂ ਤੱਕ] 
ਉਚੇਚ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਚੇਚਾਂ 
ਉਚੇਚਾ (ਵਿ; ਕਿਵਿ) 
  [ਉਚੇਚੇ 
    ਉਚੇਚਿਆਂ 
  ਉਚੇਚੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਚੇਚੀਆਂ] 
ਉਚੇਰਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਚੇਰੇ 
    ਉਚੇਰਿਆਂ
  ਉਚੇਰੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਚੇਰੀਆਂ] 
ਉਚੇੜ (ਕਿ, ਸਕ) :– 
  ਉਚੇੜਦਾ : 
    [ਉਚੇੜਦੇ 
    ਉਚੇੜਦੀ 
    ਉਚੇੜਦੀਆਂ;
    ਉਚੇੜਦਿਆਂ]
  ਉਚੇੜਦੋਂ: 
    [ਉਚੇੜਦੀਓਂ 
    ਉਚੇੜਦਿਓ
    ਉਚੇੜਦੀਓ] 
  ਉਚੇੜਨਾ : 
    [ਉਚੇੜਨੇ 
    ਉਚੇੜਨੀ 
    ਉਚੇੜਨੀਆਂ; 
    ਉਚੇੜਨ
    ਉਚੇੜਨੋਂ]
  ਉਚੇੜਾਂ : 
    [ਉਚੇੜੀਏ 
    ਉਚੇੜੇਂ
    ਉਚੇੜੋ
    ਉਚੇੜੇ
    ਉਚੇੜਨ] 
  ਉਚੇੜਾਂਗਾ/ਉਚੇੜਾਂਗੀ : 
    [ਉਚੇੜਾਂਗੇ/ਉਚੇੜਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਚੇੜੇਂਗਾ/ਉਚੇੜੇਂਗੀ
    ਉਚੇੜੋਗੇ/ਉਚੇੜੋਗੀਆਂ
    ਉਚੇੜੇਗਾ/ਉਚੇੜੇਗੀ 
    ਉਚੇੜਨਗੇ/ਉਚੇੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਚੇੜਿਆ :
    [ਉਚੇੜੇ
    ਉਚੇੜੀ
    ਉਚੇੜੀਆਂ; 
    ਉਚੇੜਿਆਂ]
  ਉਚੇੜੀਦਾ : 
    [ਉਚੇੜੀਦੇ 
    ਉਚੇੜੀਦੀ 
    ਉਚੇੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਚੇੜੂੰ : 
    ਉਚੇੜੀਂ 
    ਉਚੇੜਿਓ
    ਉਚੇੜੂ]
ਉੱਛ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਛਣਾ : 
    [ਉੱਛਣੇ 
    ਉੱਛਣੀ
    ਉੱਛਣੀਆਂ;
    ਉੱਛਣ
    ਉੱਛਣੋਂ] 
  ਉੱਛਦਾ : 
    [ਉੱਛਦੇ
    ਉੱਛਦੀ
    ਉੱਛਦੀਆਂ;
    ਉੱਛਦਿਆਂ]
  ਉੱਛਿਆ :
    [ਉੱਛੇ
    ਉੱਛੀ
    ਉੱਛੀਆਂ;
    ਉੱਛਿਆਂ]
  ਉੱਛੂ
  ਉੱਛੇ :
    ਉੱਛਣ
  ਉਛੇਗਾ/ਉੱਛੇਗੀ : 
    ਉੱਛਣਗੇ/ਉੱਛਣਗੀਆਂ
ਉੱਛਲ਼ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) : [=ਪਹਿਲਾਂ ਚੁਣਨ
ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ
ਉੱਛਲ਼ (ਕਿ, ਅਕ) : 
  ਉੱਛਲ਼ਦਾ :
    [ਉੱਛਲ਼ਦੇ 
    ਉੱਛਲ਼ਦੀ 
    ਉੱਛਲ਼ਦੀਆਂ; 
    ਉੱਛਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉੱਛਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉੱਛਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉੱਛਲ਼ਦਿਓ 
    ਉੱਛਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉੱਛਲ਼ਨਾ : 
    [ਉੱਛਲ਼ਨੇ 
    ਉੱਛਲ਼ਨੀ 
    ਉੱਛਲ਼ਨੀਆਂ; 
    ਉੱਛਲ਼ਨ 
    ਉੱਛਲ਼ਨੋਂ]
  ਉੱਛਲ਼ਾਂ : 
    [ਉੱਛਲ਼ੀਏ 
    ਉੱਛਲ਼ੇਂ 
    ਉੱਛਲ਼ 
    ਉੱਛਲ਼ੇ
    ਉੱਛਲ਼ਨ] 
  ਉੱਛਲ਼ਾਂਗਾ/ਉੱਛਲ਼ਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਛਲ਼ਾਂਗੇ/ਉੱਛਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਛਲ਼ੇਗਾ/ਉੱਛਲ਼ੇਗੀ 
    ਉੱਛਲ਼ੋਗੇ/ਉੱਛਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਛਲ਼ੇਗਾ/ਉੱਛਲ਼ੇਗੀ 
    ਉੱਛਲ਼ਨਗੇ/ਉੱਛਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਛਲ਼ਿਆ : 
    [ਉੱਛਲ਼ੇ 
    ਉੱਛਲ਼ੀ 
    ਉੱਛਲ਼ੀਆਂ; 
    ਉੱਛਲ਼ਿਆਂ] 
  ਉੱਛਲ਼ੀਦਾ 
  ਉੱਛਲ਼ੂੰ : 
    ਉੱਛਲ਼ੀਂ 
    ਉੱਛਲ਼ਿਓ 
    ਉੱਛਲ਼ੂ]
ਉਛਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) ['ਉੱਛ' ਤੋਂ]
ਉਛਾਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਛਾਲ਼ਦਾ : 
    [ਉਛਾਲ਼ਦੇ 
    ਉਛਾਲ਼ਦੀ 
    ਉਛਾਲ਼ਦੀਆਂ
    ਉਛਾਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉਛਾਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉਛਾਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉਛਾਲ਼ਦਿਓ
    ਉਛਾਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉਛਾਲ਼ਨਾ : 
    [ਉਛਾਲ਼ਨੇ 
    ਉਛਾਲ਼ਨੀ 
    ਉਛਾਲ਼ਨੀਆਂ, 
    ਉਛਾਲ਼ਨ 
    ਉਛਾਲ਼ਨੋਂ] 
  ਉਛਾਲ਼ਾਂ :
    ਉਛਾਲ਼ੀਏ
    ਉਛਾਲ਼ੇਂ
    ਉਛਾਲ਼ੋਂ 
    ਉਛਾਲ਼ੇ 
    ਉਛਾਲ਼ਨ] 
  ਉਛਾਲ਼ਾਂਗਾ/ਉਛਾਲ਼ਾਂਗੀ : 
    [ਉਛਾਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਛਾਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਛਾਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਛਾਲ਼ੇਂਗੀ 
    ਉਛਾਲ਼ੋਗੇ/ਉਛਾਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉਛਾਲ਼ੇਗਾ/ਉਛਾਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਛਾਲ਼ਨਗੇ/ਉਛਾਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉਛਾਲ਼ਿਆ :
    [ਉਛਾਲ਼ੇ 
    ਉਛਾਲ਼ੀ 
    ਉਛਾਲ਼ੀਆਂ; 
    ਉਛਾਲ਼ਿਆਂ] 
  ਉਛਾਲ਼ੀਦਾ :
    [ਉਛਾਲ਼ੀਦੇ 
    ਉਛਾਲ਼ੀਦੀ 
    ਉਛਾਲ਼ੀਦੀਆਂ]
  ਉਛਾਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਛਾਲ਼ੀਂ 
    ਉਛਾਲ਼ਿਓ
    ਉਛਾਲ਼ੂ] 
ਉਛਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਛਾਲ਼ੇ 
    ਉਛਾਲ਼ਿਆਂ 
ਉਛਾਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਛਾਲ਼ੀਆਂ 
ਉਛਾੜ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਛਾੜਾ
  ਉਛਾੜੋਂ
ਉਜੱਡ (ਵਿ)
  ਉਜੱਡਾਂ; 
  ਉਜੱਡਾ ( ਸੰਬੋ )
    ਉਜੱਡੋ 
ਉਜਰਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਜਰਤੀ (ਵਿ) 
ਉੱਜਲ (ਵਿ) 
  ਉੱਜਲਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਜਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਜਲੇ;
    ਉਜਲੀ (ਇਲਿੰ) 
      ਉਜਲੀਆਂ 
ਉਂਜਲ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਂਜਲਾਂ
  ਉਂਜਲੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉੱਜੜ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਜੜਦਾ : 
    [ਉੱਜੜਦੇ 
    ਉੱਜੜਦੀ
    ਉੱਜੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਜੜਦਿਆਂ] 
  ਉੱਜੜਦੋਂ : 
    ਉੱਜੜਦੀਓਂ 
    ਉੱਜੜਦਿਓ 
    ਉੱਜੜਦੀਓ]
  ਉੱਜੜਨਾ : 
    [ਉੱਜੜਨੇ 
    ਉੱਜੜਨੀ
    ਉੱਜੜਨੀਆਂ;
    ਉੱਜੜਨ
    ਉੱਜੜਨੋਂ]
  ਉੱਜੜਾਂ :
    [ਉਜੜੀਏ
    ਉੱਜੜੇਂ
    ਉੱਜੜੋ
    ਉੱਜੜੇ
    ਉੱਜੜਨ]
  ਉੱਜੜਾਂਗੇ/ਉੱਜੜਾਂਗੀਆਂ 
    [ਉੱਜੜੇਂਗਾ/ਉੱਜੜੇਂਗੀ
    ਉੱਜੜੋਗੇ/ਉੱਜੜੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਜੜੇਗਾ/ਉੱਜੜੇਗੀ 
    ਉੱਜੜਨਗੇ/ਉੱਜੜਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਜੜਿਆ :
    [ਉੱਜੜੇ
    ਉੱਜੜੀ 
    ਉੱਜੜੀਆਂ; 
    ਉੱਜੜਿਆਂ]
  ਉੱਜੜੀਦਾ 
  ਉੱਜੜੂੰ : 
    [ਉੱਜੜੀਂ 
    ਉੱਜੜਿਓ 
    ਉੱਜੜੂ] 
ਉੱਜੜ-ਪੁੱਜੜ (ਕਿ-ਅੰਸ਼) 
  ਉੱਜੜਿਆ-ਪੁੱਜੜਿਆ (ਵਿ, ਪੁ) 
    [ਉੱਜੜੇ-ਪੁੱਜੜੇ
      ਉੱਜੜਿਆਂ-ਪੁੱਜੜਿਆਂ 
    ਉੱਜੜੀ-ਪੁੱਜੜੀ (ਇਲਿੰ) 
      ਉੱਜੜੀਆਂ-ਪੁੱਜੜੀਆਂ]
ਉਜੜਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :
  ਉਜੜਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਜੜਵਾਉਣੇ 
    ਉਜੜਵਾਉਣੀ
    ਉਜੜਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਜੜਵਾਉਣ 
    ਉਜੜਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਜੜਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਜੜਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਜੜਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਜੜਵਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਜੜਵਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਜੜਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਜੜਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਜੜਵਾਉਦਿਓ 
    ਉਜੜਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਜੜਵਾਊਂ : 
    [ਉਜੜਵਾਈਂ 
    ਉਜੜਵਾਇਓ 
    ਉਜੜਵਾਊ] 
  ਉਜੜਵਾਇਆ :
    [ਉਜੜਵਾਏ 
    ਉਜੜਵਾਈ
    ਉਜੜਵਾਈਆਂ; 
    ਉਜੜਵਾਇਆਂ] 
  ਉਜੜਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਜੜਵਾਈਦੇ 
    ਉਜੜਵਾਈਦੀ 
    ਉਜੜਵਾਦੀਆਂ]
  ਉਜੜਵਾਵਾਂ :
    [ਉਜੜਵਾਈਏ 
    ਉਜੜਵਾਏਂ 
    ਉਜੜਵਾਓ 
    ਉਜੜਵਾਏ 
    ਉਜੜਵਾਉਣ] 
  ਉਜੜਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਜੜਵਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਜੜਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਜੜਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਜੜਵਾਏਂਗਾ/ਉਜੜਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਜੜਵਾਓਗੋ/ਉਜੜਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਜੜਵਾਏਗਾ/ਉਜੜਵਾਏਗੀ 
    ਉਜੜਵਾਉਣਗੇ/ਉਜੜਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਜੜਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਜੜਾਉਣਾ : 
    [ਉਜੜਾਉਣੇ 
    ਉਜੜਾਉਣੀ 
    ਉਜੜਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਜੜਾਉਣ 
    ਉਜੜਾਉਣੋਂ]
  ਉਜੜਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਜੜਾਉਂਦੇ 
    ਉਜੜਾਉਂਦੀ 
    ਉਜੜਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਜੜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਜੜਾਉਂਦੋਂ :
    [ਉਜੜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਜੜਾਉਂਦਿਓ
    ਉਜੜਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਜੜਾਊਂ :
    [ਉਜੜਾਈਂ
    ਉਜੜਾਇਓ
    ਉਜੜਾਊ]
  ਉਜੜਾਇਆ :
    [ਉਜੜਾਏ 
    ਉਜੜਾਈ
    ਉਜੜਾਈਆਂ;
    ਉਜੜਾਇਆਂ]
  ਉਜੜਾਈਦਾ : 
    [ਉਜੜਾਈਦੇ 
    ਉਜੜਾਈਦੀ 
    ਉਜੜਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਜੜਾਵਾਂ :
    [ਉਜੜਾਈਏ 
    ਉਜੜਾਏਂ
    ਉਜੜਾਓ 
    ਉਜੜਾਏ 
    ਉਜੜਾਉਣ]
  ਉਜੜਾਵਾਂਗਾ/ਉਜੜਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਜੜਾਵਾਂਗੇ/ਉਜੜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਜੜਾਏਂਗਾ/ਉਜੜਾਏਂਗੀ 
    ਉਜੜਾਓਗੇ/ਉਜੜਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਜੜਾਏਗਾ/ਉਜੜਾਏਗੀ 
    ਉਜੜਾਉਣਗੇ/ਉਜੜਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਜਾਗਰ (ਵਿ)
ਉਜਾੜ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਜਾੜਾਂ
  ਉਜਾੜੀਂ
  ਉਜਾੜੋਂ 
ਉਜਾੜ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਜਾੜਦਾ :
    [ਉਜਾੜਦੇ 
    ਉਜਾੜਦੀ 
    ਉਜਾੜਦੀਆਂ; 
    ਉਜਾੜਦਿਆਂ] 
  ਉਜਾੜਦੋਂ : 
    [ਉਜਾੜਦੀਓਂ 
    ਉਜਾੜਦਿਓ 
    ਉਜਾੜਦੀਓ]
  ਉਜਾੜਨਾ :
    [ਉਜਾੜਨੇ 
    ਉਜਾੜਨੀ
    ਉਜਾੜਨੀਆਂ; 
    ਉਜਾੜਨ
    ਉਜਾੜਨੋਂ]
  ਉਜਾੜਾਂ :
    [ਉਜਾੜੀਏ
    ਉਜਾੜੇਂ
    ਉਜਾੜੋ
    ਉਜਾੜੇ
    ਉਜਾੜਨ] 
  ਉਜਾੜਾਂਗਾ/ਉਜਾੜਾਂਗੀ : 
    ਉਜਾੜਾਂਗੇ/ਉਜਾੜਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਜਾੜੇਂਗਾ/ਉਜਾੜੇਂਗੀ 
    ਉਜਾੜੋਗੇ/ਉਜਾੜੋਗੀਆਂ 
    ਉਜਾੜੇਗਾ/ਉਜਾੜੇਗੀ 
    ਉਜਾੜਨਗੇ/ਉਜਾੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਜਾੜਿਆ :
    [ਉਜਾੜੇ 
    ਉਜਾੜੀ 
    ਉਜਾੜੀਆਂ; 
    ਉਜਾੜਿਆਂ] 
  ਉਜਾੜੀਦਾ :
    [ਉਜਾੜੀਦੇ
    ਉਜਾੜੀਦੀ 
    ਉਜਾੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਜਾੜੂੰ :
    [ਉਜਾੜੀਂ 
    ਉਜਾੜਿਓ 
    ਉਜਾੜੂ] 
ਉਜਾੜਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਜਾੜੇ 
  ਉਜਾੜਿਓਂ]; 
  ਉਜਾੜੂ (ਵਿ) 
ਉਜਿਹਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਜਿਹੇ 
    ਉਜਿਹਿਆਂ 
  ਉਜਿਹੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਜਿਹੀਆਂ] 
ਉਜ਼ਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਜ਼ਰਾਂ; 
  ਉਜ਼ਰਦਾਰ (ਵਿ) 
    ਉਜ਼ਰਦਾਰਾਂ 
    ਉਜ਼ਰਦਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
      ਉਜ਼ਰਦਾਰੀਆਂ
ਉਜ਼ੂ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਮੂਰੂ 'ਵੁਜ਼ੂ'] 
ਉਂਞ (ਕਿਵਿ; ਯੋ) 
ਉੱਠ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਠਣਾ :
    [ਉੱਠਣੇ
    ਉੱਠਣੀ
    ਉੱਠਣੀਆਂ; 
    ਉੱਠਣ
    ਉੱਠਣੋਂ]
  ਉੱਠਦਾ :
    [ਉੱਠਦੇ 
    ਉੱਠਦੀ 
    ਉੱਠਦੀਆਂ; 
    ਉੱਠਦਿਆਂ]
  ਉੱਠਦੋਂ :
    [ਉੱਠਦੀਓਂ 
    ਉੱਠਦਿਓ 
    ਉੱਠਦੀਓ]
  ਉੱਠਾਂ : 
    [ਉੱਠੀਏ
    ਉੱਠੇਂ
    ਉੱਠੋ
    ਉੱਠੇ 
    ਉੱਠਣ] 
  ਉੱਠਾਂਗਾ/ਉੱਠਾਂਗੀ : 
[ਉੱਠਾਂਗੇ/ਉੱਠਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਠੇਗਾ/ਉੱਠੇਗੀ 
    ਉਠੋਗੇ/ਉੱਠੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਠੇਗਾ/ਉੱਠੇਗੀ 
    ਉੱਠਣਗੇ/ਉੱਠਣਗੀਆਂ]
  ਉੱਠਿਆ :
    [ਉੱਠੇ
    ਉੱਠੀ
    ਉੱਠੀਆਂ; 
    ਉੱਠਿਆਂ]
  ਉੱਠੀਦਾ
  ਉੱਠੂੰ : 
    [ਉੱਠੀਂ 
    ਉੱਠਿਓ
    ਉੱਠੂ] 
ਉਠਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਠਵਾਉਣਾ :
    [ਉਠਵਾਉਣੇ 
    ਉਠਵਾਉਣੀ 
    ਉਠਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਠਵਾਉਣ
    ਉਠਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਠਵਾਉਂਦਾ :
    [ਉਠਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਠਵਾਉਂਦੀ
    ਉਠਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਠਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਠਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਠਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਠਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਠਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਠਵਾਊਂ : 
    [ਉਠਵਾਈਂ 
    ਉਠਵਾਇਓ
    ਉਠਵਾਊ] 
  ਉਠਵਾਇਆ :
    [ਉਠਵਾਏ 
    ਉਠਵਾਈ 
    ਉਠਵਾਈਆਂ; 
    ਉਠਵਾਇਆਂ] 
  ਉਠਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਠਵਾਈਦੇ 
    ਉਠਵਾਈਦੀ 
    ਉਠਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਠਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਠਵਾਈਏ 
    ਉਠਵਾਏਂ 
    ਉਠਵਾਓ 
    ਉਠਵਾਏ 
    ਉਠਵਾਉਣ]
  ਉਠਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਠਵਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਠਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਠਵਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਠਵਾਏਂਗਾ/ਉਠਵਾਏਂਗੀ
    ਉਠਵਾਓਗੇ/ਉਠਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਠਵਾਏਗਾ[ਉਠਵਾਏਗੀ
    ਉਠਵਾਉਣਗੇ/ਉਠਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਠਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਠਾ (ਕਿ, ਸਕ(ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਠਾਉਣਾ :
    [ਉਠਾਉਣੇ
    ਉਠਾਉਣੀ
    ਉਠਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਠਾਉਣ
    ਉਠਾਉਣੋਂ]
  ਉਠਾਉਂਦਾ :
    [ਉਠਾਉਂਦੇ
    ਉਠਾਉਂਦੀ 
    ਉਠਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਠਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਠਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਠਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਠਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਠਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਠਾਊਂ : 
    [ਉਠਾਈਂ 
    ਉਠਾਇਓ 
    ਉਠਾਊ] 
  ਉਠਾਇਆ : 
    [ਉਠਾਏ 
    ਉਠਾਈ 
    ਉਠਾਈਆਂ; 
    ਉਠਾਇਆਂ] 
  ਉਠਾਈਦਾ :
    [ਉਠਾਈਦੇ
    ਉਠਾਈਦੀ
    ਉਠਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਠਾਵਾਂ :
    [ਉਠਾਈਏ
    ਉਠਾਏਂ 
    ਉਠਾਓ
    ਉਠਾਏ 
    ਉਠਾਉਣ] 
  ਉਠਾਵਾਂਗਾ/ਉਠਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਠਾਵਾਂਗੇ/ਉਠਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਠਾਏਂਗਾ/ਉਠਾਏਂਗੀ 
    ਉਠਾਓਗੋ/ਉਠਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਠਾਏਗਾ/ਉਠਾਏਗੀ 
    ਉਠਾਉਣਗੇ/ਉਠਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਠਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਫੋੜੇ ਆਦਿ ਦਾ]
ਉਠਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਠਾਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਠਾਲ਼ਦਾ :
    [ਉਠਾਲ਼ਦੇ
    ਉਠਾਲ਼ਦੀ
    ਉਠਾਲ਼ਦੀਆਂ;
    ਉਠਾਲ਼ਦਿਆਂ]
  ਉਠਾਲ਼ਦੋਂ :
    [ਉਠਾਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉਠਾਲ਼ਦਿਓ 
    ਉਠਾਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉਠਾਲ਼ਨਾ : 
    [ਉਠਾਲ਼ਨੇ 
    ਉਠਾਲ਼ਨੀ 
    ਉਠਾਲ਼ਨੀਆਂ;
    ਉਠਾਲ਼ਨ 
    ਉਠਾਲ਼ਨੋਂ]
  ਉਠਾਲ਼ਾਂ :
    [ਉਠਾਲ਼ੀਏ
    ਉਠਾਲ਼ੇਂ
    ਉਠਾਲ਼ੋ
    ਉਠਾਲ਼ੇ
    ਉਠਾਲ਼ਨ] 
  ਉਠਾਲ਼ਾਂਗਾ/ਉਠਾਲ਼ਾਂਗੀ : 
    [ਉਠਾਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਠਾਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਠਾਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਠਾਲ਼ੇਂਗੀ 
    ਉਠਾਲ਼ੋਗੇ/ਉਠਾਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉਠਾਲ਼ੇਗਾ/ਉਠਾਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਠਾਲ਼ਨਗੇ/ਉਠਾਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉਠਾਲ਼ਿਆ : 
    [ਉਠਾਲ਼ੇ 
    ਉਠਾਲ਼ੀ
    ਉਠਾਲ਼ੀਆਂ; 
    ਉਠਾਲ਼ਿਆਂ] 
  ਉਠਾਲ਼ੀਦਾ : 
    [ਉਠਾਲ਼ੀਦੇ
    ਉਠਾਲ਼ੀਦੀ
    ਉਠਾਲ਼ੀਦੀਆਂ]
  ਉਠਾਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਠਾਲ਼ੀਂ 
    ਉਠਾਲ਼ਿਓ 
    ਉਠਾਲ਼ੂ] 
ਉਠਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਠਾਲ਼ੇ 
  ਉਠਾਲ਼ਿਓਂ] 
ਉੱਡ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਡਣਾ : 
    [ਉੱਡਣੇ 
    ਉੱਡਣੀ 
    ਉੱਡਣੀਆਂ;
    ਉੱਡਣ 
    ਉੱਡਣੋਂ] 
  ਉੱਡਦਾ :
    [ਉੱਡਦੇ 
    ਉੱਡਦੀ
    ਉੱਡਦੀਆਂ; 
    ਉੱਡਦਿਆਂ] 
  ਉੱਡਦੋਂ : 
    [ਉੱਡਦੀਓਂ 
    ਉੱਡਦਿਓ 
    ਉੱਡਦੀਓ] 
  ਉੱਡਾਂ : 
    [ਉੱਡੀਏ 
    ਉੱਡੇਂ
    ਉੱਡੋ
    ਉੱਡੇ
    ਉੱਡਣ] 
  ਉੱਡਾਂਗਾ/ਉੱਡਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਡਾਂਗੇ/ਉੱਡਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਡੇਂਗਾ/ਉੱਡੇਂਗੀ 
    ਉੱਡੋਗੇ/ਉੱਡੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਡੇਗਾ/ਉੱਡੇਗੀ 
    ਉੱਡਣਗੇ/ਉੱਡਣਗੀਆਂ]
  ਉੱਡਿਆ :
    [ਉੱਡੇ
    ਉੱਡੀ 
    ਉੱਡੀਆਂ; 
    ਉੱਡਿਆਂ] 
    ਉੱਡੀਦਾ
  ਉੱਡੂੰ : 
    [ਉੱਡੀਂ 
    ਉੱਡਿਓ
    ਉੱਡੂ]
ਉਡਣ-ਖਟੋਲਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਡਣ-ਖਟੋਲੇ 
    ਉਡਣ-ਖਟੋਲਿਆਂ 
ਉਡਣਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉਡਣੇ 
    ਉਡਣਿਆਂ 
  ਉਡਣੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਡਣੀਆਂ] 
ਉੱਡ-ਪੁੱਡ (ਕਿ-ਅੰਸ਼)
ਉਡਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਡਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਡਵਾਉਣੇ 
    ਉਡਵਾਉਣੀ 
    ਉਡਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਡਵਾਉਣ 
    ਉਡਵਾਉਣੋਂ] 
  ਉਡਵਾਉਂਦਾ :
    [ਉਡਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਡਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਡਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਡਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਡਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਡਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਡਵਾਉਂਦਿਓ
    ਉਡਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਡਵਾਊਂ : 
    [ਉਡਵਾਈਂ 
    ਉਡਵਾਇਓ 
    ਉਡਵਾਊ] 
  ਉਡਵਾਇਆ :
    [ਉਡਵਾਏ 
    ਉਡਵਾਈ 
    ਉਡਵਾਈਆਂ;
    ਉਡਵਾਇਆਂ] 
  ਉਡਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਡਵਾਈਦੇ
    ਉਡਵਾਈਦੀ
    ਉਡਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਡਵਾਵਾਂ :
    [ਉਡਵਾਈਏ
    ਉਡਵਾਏਂ 
    ਉਡਵਾਓ 
    ਉਡਵਾਏ 
    ਉਡਵਾਉਣ] 
  ਉਡਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਡਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਡਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਡਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਡਵਾਏਂਗਾ/ਉਡਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਡਵਾਓਗੇ/ਉਡਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਡਵਾਏਗਾ[ਉਡਵਾਏਗੀ 
    ਉਡਵਾਉਣਗੇ/ਉਡਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਡਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਡਾ (ਕਿ, ਸਕ/ਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਡਾਉਣਾ : 
    [ਉਡਾਉਣੇ 
    ਉਡਾਉਣੀ
    ਉਡਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਡਾਉਣ 
    ਉਡਾਉਣੋਂ] 
  ਉਡਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਡਾਉਂਦੇ 
    ਉਡਾਉਂਦੀ 
    ਉਡਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਡਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਡਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਡਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਡਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਡਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਡਾਊਂ :
    [ਉਡਾਈਂ 
    ਉਡਾਇਓ
    ਉਡਾਊ] 
  ਉਡਾਇਆ :
    [ਉਡਾਏ
    ਉਡਾਈ
    ਉਡਾਈਆਂ;
    ਉਡਾਇਆਂ]
  ਉਡਾਈਦਾ :
    [ਉਡਾਈਦੇ 
    ਉਡਾਈਦੀ
    ਉਡਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਡਾਵਾਂ :
    [ਉਡਾਈਏ
    ਉਡਾਏਂ
    ਉਡਾਓ
    ਉਡਾਏ
    ਉਡਾਉਣ] 
  ਉਡਾਵਾਂਗਾ/ਉਡਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਡਾਵਾਂਗੇ/ਉਡਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਡਾਏਂਗਾ/ਉਡਾਏਂਗੀ 
    ਉਡਾਓਗੇ/ਉਡਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਡਾਏਗਾ/ਉਡਾਏਗੀ 
    ਉਡਾਉਣਗੇ/ਉਡਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਡਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਡਾਣ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਡਾਣਾਂ
  ਉਡਾਣੋਂ 
ਉਡਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  [ਉਡਾਰੀਆਂ 
  ਉਡਾਰੀਓਂ]; 
  ਉਡਾਰ (ਵਿ) 
  ਉਡਾਰੂ (ਵਿ) 
ਉਡੀਕ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਡੀਕਾਂ
  ਉਡੀਕੇ [ = ਉਡੀਕ ਵਿੱਚ];
  ਉਡੀਕਵਾਨ (ਵਿ) 
    ਉਡੀਕਵਾਨਾਂ 
ਉਡੀਕ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਡੀਕਣਾ : 
    [ਉਡੀਕਣੇ 
    ਉਡੀਕਣੀ 
    ਉਡੀਕਣੀਆਂ; 
    ਉਡੀਕਣ 
    ਉਡੀਕਣੋਂ]
  ਉਡੀਕਦਾ :
    [ਉਡੀਕਦੇ 
    ਉਡੀਕਦੀ 
    ਉਡੀਕਦੀਆਂ; 
    ਉਡੀਕਦਿਆਂ] 
  ਉਡੀਕਦੋਂ : 
    [ਉਡੀਕਦੀਆਂ 
    ਉਡੀਕਦਿਓ 
    ਉਡੀਕਦੀਓ]
  ਉਡੀਕਾਂ :
    [ਉਡੀਕੀਏ
    ਉਡੀਕੇਂ
    ਉਡੀਕੋ
    ਉਡੀਕੇ 
    ਉਡੀਕਣ]
  ਉਡੀਕਾਂਗਾ/ਉਡੀਕਾਂਗੀ : 
    [ਉਡੀਕਾਂਗੇ/ਉਡੀਕਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਡੀਕੇਂਗਾ/ਉਡੀਕੇਂਗੀ 
    ਉਡੀਕੋਗੇ/ਉਡੀਕੋਗੀਆਂ 
    ਉਡੀਕੇਗਾ/ਉਡੀਕੇਗੀ 
    ਉਡੀਕਣਗੇ/ਉਡੀਕਣਗੀਆਂ] 
  ਉਡੀਕਿਆ :
    [ਉਡੀਕੇ
    ਉਡੀਕੀ 
    ਉਡੀਕੀਆਂ; 
    ਉਡੀਕਿਆਂ] 
  ਉਡੀਕੀਦਾ : 
    [ਉਡੀਕੀਦੇ 
    ਉਡੀਕੀਦੀ 
    ਉਡੀਕੀਦੀਆਂ] 
  ਉਡੀਕੂੰ : 
    [ਉਡੀਕੀਂ
    ਉਡੀਕਿਓ 
    ਉਡੀਕ]
ਉਣ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਣਦਾ :
    [ਉਣਦੇ
    ਉਣਦੀ 
    ਉਣਦੀਆਂ; 
    ਉਣਦਿਆਂ] 
  ਉਣਦੋਂ : 
    [ਉਣਦੀਓਂ 
    ਉਣਦਿਓ
    ਉਣਦੀਓ] 
  ਉਣਨਾ : 
    [ਉਣਨੇ
    ਉਣਨੀ 
    ਉਣਨੀਆਂ; 
    ਉਣਨ
    ਉਣਨੋਂ] 
  ਉਣਾਂ : 
    [ਉਣੀਏ
    ਉਣੇਂ
    ਉਣੋ
    ਉਣੇ
    ਉਣਨ] 
  ਉਣਾਂਗਾ/ਉਣਾਂਗੀ : 
    [ਉਣਾਂਗੇ/ਉਣਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਣੇਂਗਾ/ਉਣੇਂਗੀ 
    ਉਣੋਗੇ/ਉਣੋਗੀਆਂ
    ਉਣੇਗਾ/ਉਣੇਗੀ 
    ਉਣਨਗੇ/ਉਣਨਗੀਆਂ]
  ਉਣਿਆ :
    [ਉਣੇ
    ਉਣੀ 
    ਉਣੀਆਂ; 
    ਉਣਿਆਂ] 
  ਉਣੀਦਾ :
    [ਉਣੀਦੇ 
    ਉਣੀਦੀ 
    ਉਣੀਦੀਆਂ]
  ਉਣੂੰ :
    [ਉਣੀਂ
    ਉਣਿਓ
    ਉਣੂ] 
ਉਣੰਜਾ (ਵਿ) 
  ਉਣੰਜ੍ਹਾਂ
  ਉਣੰਜ੍ਹੀਂ 
  ਉਣੰਜ੍ਹਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣੰਜ੍ਹਵੇਂ 
    ਉਣੰਜ੍ਹਵੀਂ  (ਇਲਿੰ)
ਉਣਤਾਲੀ (ਵਿ)
  ਉਣਤਾਲ੍ਹੀਆਂ 
  ਉਣਤਾਲ੍ਹੀਂ
  ਉਣਤਾਲ੍ਹੀਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣਤਾਲ੍ਹੀਵੇਂ 
    ਉਣਤਾਲ੍ਹੀਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
ਉਣਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਣਤੀਆਂ 
ਉਣੱਤੀ (ਵਿ)
  ਉਣੱਤ੍ਹੀਆਂ
  ਉਣੱਤ੍ਹੀਂ
  ਉਣੱਤ੍ਹੀਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣੱਤ੍ਹੀਵੇਂ 
    ਉਣੱਤ੍ਹੀਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
ਉਣਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਣਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਣਵਾਉਣੇ 
    ਉਣਵਾਉਣੀ
    ਉਣਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਣਵਾਉਣ
    ਉਣਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਣਵਾਉਂਦਾ :
    [ਉਣਵਾਉਂਦੇ
    ਉਣਵਾਉਂਦੀ
    ਉਣਵਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਣਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਣਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਣਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਣਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਣਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਣਵਾਊਂ : 
    [ਉਣਵਾਈਂ 
    ਉਣਵਾਇਓ 
    ਉਣਵਾਊ] 
  ਉਣਵਾਇਆ :
    [ਉਣਵਾਏ 
    ਉਣਵਾਈ 
    ਉਣਵਾਈਆਂ;
    ਉਣਵਾਇਆਂ] 
  ਉਣਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਣਵਾਈਦੇ 
    ਉਣਵਾਈਦੀ 
    ਉਣਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਣਵਾਵਾਂ :
    [ਉਣਵਾਈਏ
    ਉਣਵਾਏਂ
    ਉਣਵਾਓ
    ਉਣਵਾਏ
    ਉਣਵਾਉਣ]
  ਉਣਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਣਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਣਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਣਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਣਵਾਏਂਗਾ/ਉਣਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਣਵਾਓਗੇ/ਉਣਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਣਵਾਏਗਾ/ਉਣਵਾਏਗੀ 
    ਉਣਵਾਉਣਗੇ/ਉਣਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਣਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉਣਵੇਂ 
    ਉਣਵਿਆਂ 
  ਉਣਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਣਵੀਂਆਂ] 
ਉਣਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਣ੍ਹੱਤਰ (ਵਿ) 
  ਉਣ੍ਹੱਤਰਾਂ 
  ਉਣ੍ਹੱਤਰੀਂ 
  ਉਣ੍ਹੱਤਰਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣ੍ਹੱਤਰਵੇਂ 
    ਉਣ੍ਹੱਤਰਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
ਉਣਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਣਾਉਣਾ :
    [ਉਣਾਉਣੇ 
    ਉਣਾਉਣੀ 
    ਉਣਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਣਾਉਣ 
    ਉਣਾਉਣੋਂ] 
  ਉਣਾਉਂਦਾ :
    [ਉਣਾਉਂਦੇ 
    ਉਣਾਉਂਦੀ 
    ਉਣਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਣਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਣਾਉਂਦੋਂ :
    [ਉਣਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਣਾਉਂਦਿਓਂ 
    ਉਣਾਉਂਦੀਓਂ] 
  ਉਣਾਊਂ : 
    [ਉਣਾਈਂ 
    ਉਣਾਇਓ
    ਉਣਾਊ]
  ਉਣਾਇਆ :
    [ਉਣਾਏ
    ਉਣਾਈ
    ਉਣਾਈਆਂ;
    ਉਣਾਇਆਂ] 
  ਉਣਾਈਦਾ : 
    [ਉਣਾਈਦੇ
    ਉਣਾਈਦੀ
    ਉਣਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਣਾਵਾਂ :
    [ਉਣਾਈਏ
    ਉਣਾਏਂ
    ਉਣਾਓ
    ਉਣਾਏ
    ਉਣਾਉਣ] 
  ਉਣਾਵਾਂਗਾ/ਉਣਾਵਾਂਗੀ 
    [ਉਣਾਵਾਂਗੇ/ਉਣਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਣਾਏਂਗਾ/ਉਣਾਏਂਗੀ 
    ਉਣਾਓਗੇ/ਉਣਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਣਾਏਗਾ/ਉਣਾਏਗੀ 
    ਉਣਾਉਣਗੇ/ਉਣਾਉਣਗੀਆਂ] 
ਉਣਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਣਾਸੀ (ਵਿ) 
  ਉਣਾਸ੍ਹੀਆਂ 
  ਉਣਾਸ੍ਹੀਂ 
  ਉਣਾਸ੍ਹੀਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣਾਸ੍ਹੀਵੇਂ 
    ਉਣਾਸ੍ਹੀਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
ਉਣਾਹਠ (ਵਿ) 
  ਉਣਾਹਠਾਂ 
  ਉਣਾਹਠੀਂ 
  ਉਣਾਹਠਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਣਾਹਠਵੇਂ 
    ਉਣਾਹਠਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
ਉਣਾਨਵੇਂ (ਵਿ) 
  ਉਣਾਨਵਿਆਂ 
  ਉਣਾਨਵੀਂ 
  ਉਣਾਨ੍ਹਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
    ਉਣਾਨ੍ਹਵੇਂ 
    ਉਣਾਨ੍ਹਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
ਉਤਸਵ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਤਸਵਾਂ 
  ਉਤਸਵੋਂ
ਉਤਸੁਕ (ਵਿ)
  ਉਤਸੁਕਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਤਸ਼ਾਹ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਤਸ਼ਾਹਹੀਣ (ਵਿ) 
  ਉਤਸ਼ਾਹਪੂਰਨ (ਵਿ) 
  ਉਤਸ਼ਾਹਪੂਰਵਕ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ (ਵਿ) 
  ਉਤਸ਼ਾਹੀ (ਵਿ) 
ਉਤਕਰਸ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਤਕਰਸ਼ਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਤਪਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਤਪਤ (ਵਿ; ਕਿ-ਅੰਸ਼) 
ਉਤਪੰਨ (ਵਿ; ਕਿ-ਅੰਸ਼)
ਉਤਪਾਦਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਤਪਾਦਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਤਪਾਦਕਾਂ
    ਉਤਪਾਦਕੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ) 
  ਉਤਪਾਦਿਤ (ਵਿ)
ਉਤਭੁਜ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਉੱਤਮ (ਵਿ) 
  ਉੱਤਮਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉੱਤਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਦਿਸ਼ਾ]
  ਉੱਤਰੋਂ;
  ਉੱਤਰੀ (ਵਿ)
ਉੱਤਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਜਵਾਬ]
  ਉੱਤਰਾਂ
  ਉੱਤਰੋਂ;
  ਉੱਤਰਦਾਇਕ (ਵਿ)
  ਉੱਤਰਦਾਇਤਵ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉੱਤਰਦਾਈ (ਵਿ) 
ਉੱਤਰ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਤਰਦਾ :
    [ਉੱਤਰਦੇ 
    ਉੱਤਰਦੀ 
    ਉੱਤਰਦੀਆਂ 
    ਉੱਤਰਦਿਆਂ]
  ਉੱਤਰਦੋਂ :
    [ਉੱਤਰਦੀਓਂ 
    ਉੱਤਰਦਿਓ
    ਉੱਤਰਦੀਓ]
  ਉੱਤਰਨਾ : 
    [ਉੱਤਰਨੇ 
    ਉੱਤਰਨੀ
    ਉੱਤਰਨੀਆਂ;
    ਉੱਤਰਨ 
    ਉੱਤਰਨੋਂ] 
  ਉੱਤਰਾਂ : 
    [ਉੱਤਰੀਏ 
    ਉੱਤਰੇਂ
    ਉੱਤਰੋ
    ਉੱਤਰੇ
    ਉੱਤਰਨ] 
  ਉੱਤਰਾਂਗਾ/ਉੱਤਰਾਂਗੀ :
    [ਉੱਤਰਾਂਗੇ/ਉੱਤਰਾਂਗੀਆਂ
    ਉੱਤਰੇਂਗਾ/ਉੱਤਰੇਂਗੀ
    ਉੱਤਰੋਗੇ/ਉੱਤਰੋਗੀਆਂ
    ਉੱਤਰੇਗਾ[ਉੱਤਰੇਗੀ
    ਉੱਤਰਨਗੇ/ਉੱਤਰਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਤਰਿਆ :
    [ਉੱਤਰੇ
    ਉੱਤਰੀ 
    ਉੱਤਰੀਆਂ; 
    ਉੱਤਰਿਆਂ]
  ਉੱਤਰੀਦਾ 
  ਉੱਤਰੂੰ : 
    [ਉੱਤਰੀਂ 
    ਉੱਤਰਿਓ 
    ਉੱਤਰੂ] 
ਉੱਤਰ-ਅੱਧ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉੱਤਰ-ਅਧਿਕਾਰੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉੱਤਰ-ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ 
ਉੱਤਰ-ਖੰਡ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਉਤਰਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਤਰਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਤਰਵਾਉਣੇ 
    ਉਤਰਵਾਉਣੀ 
    ਉਤਰਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਤਰਵਾਉਣ 
    ਉਤਰਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਤਰਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਤਰਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਤਰਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਤਰਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਤਰਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਤਰਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਤਰਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਤਰਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਤਰਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਤਰਵਾਊਂ : 
    [ਉਤਰਵਾਈਂ 
    ਉਤਰਵਾਇਓ
    ਉਤਰਵਾਉ] 
  ਉਤਰਵਾਇਆ :
    [ਉਤਰਵਾਏ 
    ਉਤਰਵਾਈ 
    ਉਤਰਵਾਈਆਂ; 
    ਉਤਰਵਾਇਆਂ] 
  ਉਤਰਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਤਰਵਾਈ 
    ਉਤਰਵਾਈਦੀ
    ਉਤਰਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਤਰਵਾਵਾਂ :
    [ਉਤਰਵਾਈਏ
    ਉਤਰਵਾਏਂ 
    ਉਤਰਵਾਓ
    ਉਤਰਵਾਏ 
    ਉਤਰਵਾਉਣ] 
  ਉਤਰਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਤਰਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਤਰਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਤਰਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਤਰਵਾਏਂਗਾ/ਉਤਰਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਤਰਵਾਓਗੇ/ਉਤਰਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਤਰਵਾਏਗਾ/ਉਤਰਵਾਏਗੀ 
    ਉਤਰਵਾਉਣਗੇ/ਉਤਰਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਤਰਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿ)
ਉਤਰਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :– 
  ਉਤਰਾਉਣਾ : 
    [ਉਤਰਾਉਣੇ 
    ਉਤਰਾਉਣੀ 
    ਉਤਰਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਤਰਾਉਣ 
    ਉਤਰਾਉਣੋਂ]
  ਉਤਰਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਤਰਾਉਂਦੇ 
    ਉਤਰਾਉਂਦੀ 
    ਉਤਰਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਤਰਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਤਰਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਤਰਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਤਰਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਤਰਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਤਰਾਊਂ : 
    [ਉਤਰਾਈਂ 
    ਉਤਰਾਇਓ
    ਉਤਰਾਊ] 
  ਉਤਰਾਇਆ : 
    [ਉਤਰਾਏ 
    ਉਤਰਾਈ
    ਉਤਰਾਈਆਂ; 
    ਉਤਰਾਇਆਂ]
  ਉਤਰਾਈਦਾ :
    [ਉਤਰਾਈਦੇ 
    ਉਤਰਾਈਦੀ 
    ਉਤਰਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਤਰਾਵਾਂ : 
    [ਉਤਰਾਈਏ
    ਉਤਰਾਏਂ
    ਉਤਰਾਓ
    ਉਤਰਾਏ 
    ਉਤਰਾਉਣ] 
  ਉਤਰਾਵਾਂਗਾ/ਉਤਰਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਤਰਾਵਾਂਗੇ/ਉਤਰਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਤਰਾਏਂਗਾ/ਉਤਰਾਏਂਗੀ 
    ਉਤਰਾਓਗੋ/ਉਤਰਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਤਰਾਏਗਾ/ਉਤਰਾਏਗੀ 
    ਉਤਰਾਉਣਗੇ/ਉਤਰਾਉਣਗੀਆਂ] 
ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਤਰਾਵਾਂ-ਚੜ੍ਹਾਵਾਂ 
ਉਤਰਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  [ਉਤਰਾਈਆਂ 
  ਉਤਰਾਈਓਂ] 
ਉੱਤਰਾਖੰਡ (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਤਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਤਲੇ 
    ਉਤਲਿਆਂ 
  ਉਤਲਿਆ (ਸੰਬੋ) 
    ਉਤਲਿਓ 
  ਉਤਲੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਤਲੀਆਂ 
    ਉਤਲੀਏ (ਇਲਿੰ) 
      ਉਤਲੀਓ] 
ਉਤਲੇਰਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਤਲੇਰੇ 
    ਉਤਲੇਰਿਆਂ 
  ਉਤਲੇਰੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਤਲੇਰੀਆਂ]
ਉਤਾਂਹ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਤਾਂਹ-ਉਤਾਂਹ (ਕਿਵਿ)
ਉਤਾਰ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਤਾਰਦਾ :
    [ਉਤਾਰਦੇ 
    ਉਤਾਰਦੀ 
    ਉਤਾਰਦੀਆਂ; 
    ਉਤਾਰਦਿਆਂ]
  ਉਤਾਰਦੋਂ :
    [ਉਤਾਰਦੀਓਂ 
    ਉਤਾਰਦਿਓ 
    ਉਤਾਰਦੀਓ]
  ਉਤਾਰਨਾ :
    [ਉਤਾਰਨੇ
    ਉਤਾਰਨੀ 
    ਉਤਾਰਨੀਆਂ; 
    ਉਤਾਰਨ
    ਉਤਾਰਨੋਂ] 
  ਉਤਾਰਾਂ : 
    [ਉਤਾਰੀਏ 
    ਉਤਾਰੇਂ 
    ਉਤਾਰੋ 
    ਉਤਾਰੇ 
    ਉਤਾਰਨ] 
  ਉਤਾਰਾਂਗਾ/ਉਤਾਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਤਾਰਾਂਗੇ/ਉਤਾਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਤਾਰੇਂਗਾ/ਉਤਾਰੇਂਗੀ 
    ਉਤਾਰੋਗੇ/ਉਤਾਰੋਗੀਆਂ 
    ਉਤਾਰੇਗਾ/ਉਤਾਰੇਗੀ 
    ਉਤਾਰਨਗੇ/ਉਤਾਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਤਾਰਿਆ :
    [ਉਤਾਰੇ 
    ਉਤਾਰੀ 
    ਉਤਾਰੀਆਂ 
    ਉਤਾਰਿਆਂ] 
  ਉਤਾਰੀਦਾ :
    [ਉਤਾਰੀਦੇ 
    ਉਤਾਰੀਦੀ
    ਉਤਾਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਤਾਰੂੰ : 
    [ਉਤਾਰੀਂ 
    ਉਤਾਰਿਓ 
    ਉਤਾਰੂ] 
ਉਤਾਰਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਤਾਰੇ
    ਉਤਾਰਿਆਂ; 
  ਉਤਾਰੂ (ਵਿ) 
ਉਤਾਵਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) [ਲਹਿੰ] 
  [ਉਤਾਵਲੇ 
    ਉਤਾਵਲਿਆਂ 
  ਉਤਾਵਲੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਤਾਵਲੀਆਂ]; 
  ਉਤਾਵਲ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਤਾਵਲਾਂ 
ਉਤਾੜ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉੱਤੂ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉੱਤੂਗਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉੱਤਗਰਾਂ 
  ਉੱਤੂਗਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉੱਤੇ (ਕਿਵਿ, ਸੰਬੰ)
  †ਉੱਤੋਂ
  ਉੱਤੇ-ਉੱਤੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਉੱਤੇ-ਥੱਲੇ (ਕਿਵਿ) 
    ਉੱਤਿਓਂ-ਥੱਲਿਓਂ 
ਉਤੇਜਨਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਤੇਜਿਤ (ਵਿ) 
ਉੱਤੋਂ (ਕਿਵਿ) 
  ਉੱਤੋਂ-ਉੱਤੋਂ (ਕਿਵਿ)
ਉੱਤੋ-ਥੱਲੀ (ਕਿਵਿ)
ਉੱਤੋੜਿੱਤੀ (ਕਿਵਿ) 
ਉਥੱਲ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਥੱਲਣਾ : 
    [ਉਥੱਲਣੇ 
    ਉਥੱਲਣੀ
    ਉਥੱਲਣੀਆਂ;
    ਉਥੱਲਣ 
    ਉਥੱਲਣੋਂ]
  ਉਥੱਲਦਾ :
    [ਉਥੱਲਦੇ
    ਉਥੱਲਦੀ 
    ਉਥੱਲਦੀਆਂ; 
    ਉਥੱਲਦਿਆਂ] 
  ਉਥੱਲਦੋਂ : 
    [ਉਥੱਲਦੀਓਂ 
    ਉਥੱਲਦਿਓ 
    ਉਥੱਲਦੀਓ] 
  ਉਥੱਲਾਂ : 
    [ਉਥੱਲੀਏ
    ਉਥੱਲੇਂ
    ਉਥੱਲੋ
    ਉਥੱਲੇ
    ਉਥੱਲਣ] 
  ਉਥੱਲਾਂਗਾ/ਉਥੱਲਾਂਗੀ : 
    [ਉਥੱਲਾਂਗੇ/ਉਥੱਲਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਥੱਲੇਂਗਾ/ਉਥੱਲੇਂਗੀ 
    ਉਥੱਲੋਗੇ/ਉਬੱਲੋਗੀਆਂ 
    ਉਥੱਲੇਗਾ/ਉਥੱਲੇਗੀ
    ਉਥੱਲਣਗੇ/ਉਥੱਲਣਗੀਆਂ]
  ਉਥੱਲਿਆ : 
    [ਉਥੱਲੇ 
    ਉਥੱਲੀ 
    ਉਥੱਲੀਆਂ; 
    ਉਥੱਲਿਆਂ]
  ਉਥੱਲੀਦਾ : 
    [ਉਥੱਲੀਦੇ 
    ਉਥੱਲੀਦੀ 
    ਉਥੱਲੀਦੀਆਂ]
  ਉਥੱਲੂੰ : 
    [ਉਥੱਲੀਂ 
    ਉਥੱਲਿਓ
    ਉਥੱਲੂ]
ਉਥਲ-ਪੁਥਲ (ਵਿ; ਕਿਵਿ) 
ਉਥਲਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਥਲਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਥਲਵਾਉਣੇ 
    ਉਥਲਵਾਉਣੀ 
    ਉਥਲਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਥਲਵਾਉਣ 
    ਉਥਲਵਾਉਣੋਂ] 
  ਉਥਲਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਥਲਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਥਲਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਥਲਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਥਲਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਥਲਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਥਲਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਥਲਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਥਲਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਥਲਵਾਊਂ :
    [ਉਥਲਵਾਈਂ 
    ਉਥਲਵਾਇਓ
    ਉਥਲਵਾਊ] 
  ਉਥਲਵਾਇਆ :
    [ਉਥਲਵਾਏ
    ਉਥਲਵਾਈ 
    ਉਥਲਵਾਈਆਂ;
    ਉਥਲਵਾਇਆਂ]
  ਉਥਲਵਾਈਦਾ :
    [ਉਥਲਵਾਈਦੇ 
    ਉਥਲਵਾਈਦੀ 
    ਉਥਲਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਥਲਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਥਲਵਾਈਏ 
    ਉਥਲਵਾਏਂ 
    ਉਬਲਵਾਓ 
    ਉਥਲਵਾਏ 
    ਉਥਲਵਾਉਣ] 
  ਉਥਲਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਥਲਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਥਲਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਥਲਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਥਲਵਾਏਂਗਾ/ਉਥਲਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਥਲਵਾਓਗੇ/ਉਥਲਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਥਲਵਾਏਗਾ/ਉਥਲਵਾਏਗੀ 
    ਉਥਲਵਾਉਣਗੇ/ਉਥਲਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਥਲਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਥਲਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਥਲਾਉਣਾ : 
    [ਉਥਲਾਉਣੇ 
    ਉਥਲਾਉਣੀ 
    ਉਥਲਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਥਲਾਉਣ 
    ਉਥਲਾਉਣੋਂ] 
  ਉਥਲਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਥਲਾਉਂਦੇ 
    ਉਥਲਾਉਂਦੀ 
    ਉਥਲਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਥਲਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਥਲਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਥਲਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਥਲਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਥਲਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਥਲਾਊਂ :
    [ਉਥਲਾਈਂ 
    ਉਥਲਾਇਓ
    ਉਥਲਾਊ]
  ਉਥਲਾਇਆ :
    [ਉਥਲਾਏ
    ਉਥਲਾਈ
    ਉਥਲਾਈਆਂ;
    ਉਥਲਾਇਆਂ] 
  ਉਥਲਾਈਦਾ : 
    ਉਥਲਾਈਦੇ 
    ਉਥਲਾਈਦੀ 
    ਉਥਲਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਥਲਾਵਾਂ : 
    [ਉਥਲਾਈਏ 
    ਉਥਲਾਏਂ 
    ਉਥਲਾਓ 
    ਉਥਲਾਏ 
    ਉਥਲਾਉਣ] 
  ਉਥਲਾਵਾਂਗਾ/ਉਥਲਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਥਲਾਵਾਂਗੇ/ਉਥਲਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਥਲਾਏਂਗਾ/ਉਥਲਾਏਂਗੀ 
    ਉਥਲਾਓਗੇ/ਉਥਲਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਥਲਾਏਗਾ/ਉਥਲਾਏਗੀ 
    ਉਥਲਾਉਣਗੇ/ਉਥਲਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਥਲਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਥਾਈਂ (ਕਿਵਿ) [ਲਹਿੰ] 
ਉਥਾਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਥਾਨਕਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ), 
  ਉਥਾਨਕਾਵਾਂ 
ਉੱਥੂ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉੱਥੂਆਂ
ਉੱਥੇ* (ਕਿਵਿ) [ਲਹਿੰ]
*ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਰੂਪ ‘ਓਥੇ’ ਹੈ [
ਉਦਗਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਦਗਾਰਾਂ; 
  ਉਦਗਾਰਾਤਮਿਕ (ਵਿ)
ਉਦਘਾਟਨ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਦਘਾਟਨਾਂ 
  ਉਦਘਾਟਨੀ (ਵਿ) 
ਉਦਭਵ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉੱਦਮ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉੱਦਮਾਂ 
  ਉੱਦਮੋਂ;
  ਉੱਦਮੀ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ)
    [ਉੱਦਮੀਆਂ
    ਉੱਦਮੀਓ (ਸੰਬੋਂ, ਬਵ)]
ਉਦਯੋਗ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਦਯੋਗਾਂ
  ਉਦਯੋਗੋਂ
  ਉਦਯੋਗਸ਼ਾਲਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਦਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ 
  ਉਦਯੋਗਿਕ (ਵਿ) 
  ਉਦਯੋਗੀ (ਵਿ) 
  ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਉਦਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਦਰ-ਪੂਰਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਦਰੇਵਾਂ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਦਰੇਵੇਂ 
    ਉਦਰੇਵਿਆਂ
ਉਦਾਸ (ਵਿ) 
  ਉਦਾਸੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਦਾਸੀਨ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ)
    ਉਦਾਸੀਨਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਦਾਸੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਇੱਕ ਸੰਪਰਦਾਅ]
  ਉਦਾਸੀਆਂ
ਉਦਾਸੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [=ਯਾਤਰਾ] 
  [ਉਦਾਸੀਆਂ 
  ਉਦਾਸੀਓ]
ਉਦਾਹਰਨ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਦਾਹਰਨਾਂ 
  ਉਦਾਹਰਨੋਂ
ਉਦਾਤ (ਵਿ)
ਉਦਾਰ (ਵਿ) 
  ਉਦਾਰ-ਚਿੱਤ (ਵਿ) 
  ਉਦਾਰਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਦਾਰਵਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਦਾਰਵਾਦੀ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ) 
      ਉਦਾਰਵਾਦੀਆਂ
ਉਦਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਦਾਲ਼ੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਦਾਲ਼ਿਓਂ (ਕਿਵਿ)]; 
  ਉਦਾਲ਼ਾ-ਪੁਦਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਦਾਲ਼ੇ-ਪੁਦਾਲ਼ੇ (ਕਿਵਿ)
ਉਦਿਆਨ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਉਦੇ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਕਿ-ਅੰਸ਼)
ਉਦੇਸ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਦੇਸ਼ਾਂ
  ਉਦੇਸ਼ੋਂ;
  ਉਦੇਸ਼ਾਤਮਿਕ (ਵਿ) 
ਉੱਧਰ* (ਕਿਵਿ) [ਲਹਿੰ]
*ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਾਬੀ 'ਓਧਰ' ਹੈ [
ਉੱਧਰਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਧਰਿਤ (ਵਿ) 
ਉੱਧਲ਼ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਧਲ਼ਦਾ 
    [ਉੱਧਲ਼ਦੇ 
    ਉੱਧਲ਼ਦੀ 
    ਉੱਧਲ਼ਦੀਆਂ 
    ਉੱਧਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉੱਧਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉੱਧਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉੱਧਲ਼ਦਿਓ 
    ਉੱਧਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉੱਧਲ਼ਨਾ : 
    [ਉੱਧਲ਼ਨੇ 
    ਉੱਧਲ਼ਨੀ 
    ਉੱਧਲ਼ਨੀਆਂ; 
    ਉੱਧਲ਼ਨ
    ਉੱਧਲ਼ਨੋਂ]
  ਉੱਧਲ਼ਾਂ : 
    [ਉੱਧਲ਼ੀਏ 
    ਉੱਧਲ਼ੇਂ 
    ਉੱਧਲ਼ੋ
    ਉੱਧਲ਼ੇ 
    ਉੱਧਲ਼ਨ] 
  ਉੱਧਲ਼ਾਂਗਾ/ਉੱਧਲ਼ਾਂਗੀ :
    [ਉੱਧਲ਼ਾਂਗੇ/ਉੱਧਲ਼ਾਂਗੀ 
    ਉੱਧਲ਼ੇਂਗਾ/ਉੱਧਲ਼ੇਂਗੀ
    ਉੱਧਲ਼ੋਗੇ/ਉੱਧਲ਼ੋਗੀਆਂ
    ਉੱਧਲ਼ੇਗਾ/ਉੱਧਲ਼ੇਗੀ 
    ਉੱਧਲ਼ਨਗੇ/ਉੱਧਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਧਲ਼ਿਆ : 
    [ਉੱਧਲ਼ੇ
    ਉੱਧਲ਼ੀ 
    ਉੱਧਲ਼ੀਆਂ 
    ਉੱਧਲ਼ਿਆਂ] 
    ਉੱਧਲ਼ੀਦਾ
  ਉੱਧਲ਼ੂੰ :
    ਉੱਧਲ਼ੀਂ
    ਉੱਧਲ਼ਿਓ
    ਉੱਧਲ਼ੂ] 
ਉੱਧੜ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਧੜਦਾ : 
    [ਉੱਧੜਦੇ 
    ਉੱਧੜਦੀ 
    ਉੱਧੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਧੜਦਿਆਂ] 
  ਉੱਧੜਨਾ : 
    [ਉੱਧੜਨੇ 
    ਉੱਧੜਨੀ 
    ਉੱਧੜਨੀਆਂ; 
    ਉੱਧੜਨ 
    ਉੱਧੜਨੋਂ] 
  ਉੱਧੜਿਆ :
    [ਉੱਧੜੇ 
    ਉੱਧੜੀ 
    ਉੱਧੜੀਆਂ 
    ਉੱਧੜਿਆਂ]
  ਉੱਧੜੂ 
  ਉੱਧੜੇ : 
    ਉੱਧੜਨ 
  ਉੱਧੜੇਗਾ/ਉੱਧੜੇਗੀ : 
    ਉੱਧੜਨਗੇ/ਉੱਧੜਨਗੀਆਂ 
ਉੱਧੜ-ਗੁੱਧੜ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਧੜ-ਗੁਧੜਾ (ਵਿ, ਪੁ; ਕਿਵਿ) 
    [ਉਧੜ-ਗੁਧੜੇ 
      ਉਧੜ-ਗੁਧੜਿਆਂ 
    ਉਧੜੀ-ਗੁਧੜੀ (ਇਲਿੰ) 
      ਉਧੜ-ਗੁਧੜੀਆਂ] 
ਉਧੜਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਧੜਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਧੜਵਾਉਣੇ 
    ਉਧੜਵਾਉਣੀ 
    ਉਧੜਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਧੜਵਾਉਣ 
    ਉਧੜਵਾਉਣੋਂ ]
  ਉਧੜਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਧੜਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਧੜਵਾਉਂਦੀ
    ਉਧੜਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਧੜਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਧੜਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਧੜਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਧੜਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਧੜਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਧੜਵਾਊਂ : 
    [ਉਧੜਵਾਈਂ 
    ਉਧੜਵਾਇਓ 
    ਉਧੜਵਾਊ] 
  ਉਧੜਵਾਇਆ : 
    [ਉਧੜਵਾਏ 
    ਉਧੜਵਾਈ 
    ਉਧੜਵਾਈਆਂ; 
    ਉਧੜਵਾਇਆਂ ]
  ਉਧੜਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਧੜਵਾਈਦੇ 
    ਉਧੜਵਾਈਦੀ 
    ਉਧੜਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਧੜਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਧੜਵਾਈਏ
    ਉਧੜਵਾਏਂ
    ਉਧੜਵਾਓ 
    ਉਧੜਵਾਏ 
    ਉਧੜਵਾਉਣ] 
  ਉਧੜਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਧੜਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਧੜਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਧੜਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਧੜਵਾਏਂਗਾ/ਉਧੜਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਧੜਵਾਓਗੇ/ਉਧੜਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਧੜਵਾਏਗਾ/ਉਧੜਵਾਏਗੀ
    ਉਧੜਵਾਉਣਗੇ/ਉਧੜਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਧੜਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉੱਧੜਵੇਂ
    ਉੱਧੜਵਿਆਂ 
  ਉੱਧੜਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਧੜਵੀਆਂ]
ਉਧੜਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਧੜਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਧੜਾਉਣਾ : 
    [ਉਧੜਾਉਣੇ 
    ਉਧੜਾਉਣੀ 
    ਉਧੜਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਧੜਾਉਣ 
    ਉਧੜਾਉਣੋਂ] 
  ਉਧੜਾਉਂਦਾ :
    [ਉਧੜਾਉਂਦੇ 
    ਉਧੜਾਉਂਦੀ 
    ਉਧੜਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਧੜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਧੜਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਧੜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਧੜਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਧੜਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਧੜਾਊਂ : 
    [ਉਧੜਾਈਂ 
    ਉਧੜਾਇਓ 
    ਉਧੜਾਊ] 
  ਉਧੜਾਇਆ : 
    [ਉਧੜਾਏ 
    ਉਧੜਾਈ 
    ਉਧੜਾਈਆਂ; 
    ਉਧੜਾਇਆਂ] 
  ਉਧੜਾਈਦਾ :
    [ਉਧੜਾਈਦੇ 
    ਉਧੜਾਈਦੀ 
    ਉਧੜਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਧੜਾਵਾਂ : 
    [ਉਧੜਾਈਏ 
    ਉਧੜਾਏਂ
    ਉਧੜਾਓ
    ਉਧੜਾਏ 
    ਉਧੜਾਉਣ] 
  ਉਧੜਾਵਾਂਗਾ/ਉਧੜਾਵਾਂਗੀ : 
    ਉਧੜਾਵਾਂਗੇ/ਉਧੜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਧੜਾਏਂਗਾ/ਉਧੜਾਏਂਗੀ 
    ਉਧੜਾਓਗੇ/ਉਧੜਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਧੜਾਏਗਾ/ਉਧੜਾਏਗੀ 
    ਉਧੜਾਉਣਗੇ/ਉਧੜਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਧੜਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਧਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਕਰਜ਼]
  ਉਧਾਰ-ਸੁਧਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਧਾਰ-ਖਾਤਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਧਾਰ-ਖਾਤੇ 
      ਉਧਾਰ-ਖਾਤਿਆਂ
ਉੱਧਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [=ਕਲਿਆਣ] 
ਉਧਾਰਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਧਾਰੇ 
    ਉਧਾਰਿਆਂ 
  ਉਧਾਰੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਧਾਰੀਆਂ] 
ਉਧਾਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਧਾਲ਼ਦਾ 
    [ਉਧਾਲ਼ਦੇ 
    ਉਧਾਲ਼ਦੀ 
    ਉਧਾਲ਼ਦੀਆਂ; 
    ਉਧਾਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉਧਾਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉਧਾਲ਼ਦੀਓਂ
    ਉਧਾਲ਼ਦਿਓ
    ਉਧਾਲ਼ਦੀਓ]
  ਉਧਾਲ਼ਨਾ :
    [ਉਧਾਲ਼ਨੇ 
    ਉਧਾਲ਼ਨੀ
    ਉਧਾਲ਼ਨੀਆਂ;
    ਉਧਾਲ਼ਨ
    ਉਧਾਲ਼ਨੋਂ]
  ਉਧਾਲ਼ਾਂ :
    [ਉਧਾਲ਼ੀਏ
    ਉਧਾਲ਼ੇਂ
    ਉਧਾਲ਼ੋ
    ਉਧਾਲ਼ੇ
    ਉਧਾਲ਼ਨ] 
  ਉਧਾਲ਼ਾਂਗਾ/ਉਧਾਲ਼ਾਂਗੀ :
    [ਉਧਾਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਧਾਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਧਾਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਧਾਲ਼ੇਂਗੀ
    ਉਧਾਲ਼ੋਗੇ/ਉਧਾਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉਧਾਲ਼ੇਗਾ/ਉਧਾਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਧਾਲ਼ਨਗੇ/ਉਧਾਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉਧਾਲ਼ਿਆ :
    [ਉਧਾਲ਼ੇ
    ਉਧਾਲ਼ੀ
    ਉਧਾਲ਼ੀਆਂ;
    ਉਧਾਲ਼ਿਆਂ] 
  ਉਧਾਲ਼ੀਦਾ : 
    [ਉਧਾਲ਼ੀਦੇ 
    ਉਧਾਲ਼ੀਦੀ
    ਉਧਾਲ਼ੀਦੀਆਂ] 
  ਉਧਾਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਧਾਲ਼ੀਂ 
    ਉਧਾਲ਼ਿਓ 
    ਉਧਾਲ਼ੂ] 
ਉਧਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਧਾਲ਼ੇ 
    ਉਧਾਲ਼ਿਆਂ; 
ਉਧਾਲ਼ੂ (ਵਿ) 
ਉਧੇੜ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਧੇੜਦਾ :
    [ਉਧੇੜਦੇ 
    ਉਧੇੜਦੀ 
    ਉਧੇੜਦੀਆਂ; 
    ਉਧੇੜਦਿਆਂ] 
  ਉਧੇੜਦੋਂ : 
    [ਉਧੇੜਦੀਓਂ 
    ਉਧੇੜਦਿਓ 
    ਉਧੇੜਦੀਓ] 
  ਉਧੇੜਨਾ : 
    [ਉਧੇੜਨੇ 
    ਉਧੇੜਨੀ 
    ਉਧੇੜਨੀਆਂ; 
    ਉਧੇੜਨ
    ਉਧੇੜਨੋਂ] 
  ਉਧੇੜਾਂ : 
    [ਉਧੇੜੀਏ
    ਉਧੇੜੇਂ
    ਉਧੇੜੋ
    ਉਧੇੜੇ
    ਉਧੇੜਨ] 
  ਉਧੇੜਾਂਗਾ/ਉਧੇੜਾਂਗੀ : 
    [ਉਧੇੜਾਂਗੇ/ਉਧੇੜਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਧੇੜੇਂਗਾ/ਉਧੇੜੇਂਗੀ 
    ਉਧੇੜੋਗੇ/ਉਧੇੜੋਗੀਆਂ 
    ਉਧੇੜੇਗਾ/ਉਧੇੜੇਗੀ
    ਉਧੇੜਨਗੇ/ਉਧੇੜਨਗੀਆਂ]
  ਉਧੇੜਿਆ : 
    [ਉਧੇੜੇ 
    ਉਧੇੜੀ 
    ਉਧੇੜੀਆਂ; 
    ਉਧੇੜਿਆਂ] 
  ਉਧੇੜੀਦਾ :
    [ਉਧੇੜੀਦੇ 
    ਉਧੇੜੀਦੀ 
    ਉਧੇੜੀਦੀਆਂ]
  ਉਧੇੜੂੰ :
    [ਉਧੇੜੀਂ 
    ਉਧੇੜਿਓ
    ਉਧੇੜੂ]
ਉਨ (ਪੜ) [ਮਾਝੀ] 
ਉੱਨ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉੱਨਾਂ 
  †ਊਨੀ (ਵਿ) 
ਉਨਸ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਨਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਨਤੀਆਂ 
  ਉਨਤ (ਵਿ) 
  ਉਨਤੀਸ਼ੀਲ (ਵਿ) 
ਉਨਮਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਨਮੂਲਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਨ੍ਹਾਲਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਨ੍ਹਾਲੇ 
  ਉਨ੍ਹਾਲਿਓਂ] 
ਉਨਾਬ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਨਾਬੀ (ਵਿ) 
ਉੱਨੀ (ਵਿ) 
  ਉਨ੍ਹੀਆਂ 
  ਉਨ੍ਹੀਂ
  ਉਨ੍ਹੀਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
    ਉਨ੍ਹੀਵੇਂ 
    ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ (ਇਲਿੰ)
ਉਪ-(ਅਗੇ) 
  ਉਪਸਹਾਇਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਸਹਾਇਕਾਂ 
  ਉਪਸਕੱਤਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਸਕੱਤਰਾਂ 
  ਉਪਸਦਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਸਦਨਾਂ 
    ਉਪਸਦਨੋਂ 
  ਉਪਸਮਿਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਪਸਮਿਤੀਆਂ 
  †ਉਪਸਰਗ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਸਿਧਾਂਤ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਸਿਧਾਂਤਾਂ 
  ਉਪਕਥਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
    ਉਪਕਥਾਵਾਂ 
  ਉਪਕੇਂਦਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਕੇਂਦਰਾਂ 
  ਉਪਖੇਤਰ (ਨਾਂ, ਪ) 
    ਉਪਖੇਤਰਾਂ 
    ਉਪਖੇਤਰੀ (ਵਿ) 
  ਉਪਗ੍ਰਹਿ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ 
  ਉਪਦੀਪ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਦੀਪਾਂ
  ਉਪਧਾਰਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਪਧਾਰਾਵਾਂ 
  ਉਪਨਾਇਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਨਾਇਕਾਂ 
  ਉਪਨਾਇਕਾ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਪਨਾਇਕਾਵਾਂ
  ਉਪਨਾਮ (ਨਾਂ, ਪ) 
    ਉਪਨਾਮਾਂ 
  †ਉਪਨਿਯਮ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  †ਉਪਨਿਵੇਸ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਪੁਰਾਣ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਪੁਰਾਣਾਂ 
  †ਉਪਬੋਲੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  †ਉਪਭਾਸ਼ਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  †ਉਪਮੰਡਲ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  †ਉਪਮੰਤਰੀ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  †ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  †ਉਪਵਰਗ (ਨਾਂ, ਪ) ਉ
    ਉਪਵਰਗਾਂ 
    ਉਪਵਰਗੀ (ਵਿ) 
  ਉਪਵਾਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਵਾਕਾਂ 
  ਉਪਵਿਭਾਗ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਵਿਭਾਗਾਂ 
    ਉਪਵਿਭਾਗੀ (ਵਿ)
ਉਪਸਥਿਤ (ਵਿ)
  ਉਪਸਥਿਤੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਪਸਰਗ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਸਰਗਾਂ 
  ਉਪਸਰਗੀ (ਵਿ)
ਉਪਹਾਸ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਹਾਸੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪਹਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਹਾਰਾਂ
ਉਪਕਰਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਕਰਨਾਂ 
ਉਪਕਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਕਾਰਾਂ
  ਉਪਕਾਰੀ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਕਾਰੀਆਂ; 
    ਉਪਕਾਰੀਓ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)
ਉਪਚਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਚਾਰਕ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਪਜ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
†ਉਪਜਾਊ (ਵਿ)
ਉਪਜ (ਕਿ, ਅਕ) :– 
  ਉਪਜਣਾ : 
    [ਉਪਜਣੇ 
    ਉਪਜਣੀ 
    ਉਪਜਣੀਆਂ;
    ਉਪਜਣ 
    ਉਪਜਣੋਂ]
  ਉਪਜਦਾ :
    [ਉਪਜਦੇ 
    ਉਪਜਦੀ 
    ਉਪਜਦੀਆਂ; 
    ਉਪਜਦਿਆਂ]
  ਉਪਜਿਆ :
    [ਉਪਜੇ 
    ਉਪਜੀ 
    ਉਪਜੀਆਂ; 
    ਉਪਜਿਆਂ]
  ਉਪਜੂ 
  ਉਪਜੇ : 
    ਉਪਜਣ 
  ਉਪਜੇਗਾ/ਉਪਜੇਗੀ : 
    ਉਪਜਣਗੇ/ਉਪਜਣਗੀਆਂ 
ਉਪਜਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਪਜਾਉਣਾ : 
    [ਉਪਜਾਉਣੇ 
    ਉਪਜਾਉਣੀ 
    ਉਪਜਾਉਣੀਆਂ, 
    ਉਪਜਾਉਣ 
    ਉਪਜਾਉਣੋਂ ]
  ਉਪਜਾਉਂਦਾ :
    [ਉਪਜਾਉਂਦੇ 
    ਉਪਜਾਉਂਦੀ 
    ਉਪਜਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਪਜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਪਜਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਪਜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਪਜਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਪਜਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਪਜਾਊਂ : 
    [ਉਪਜਾਈਂ 
    ਉਪਜਾਇਓ 
    ਉਪਜਾਊ] 
  ਉਪਜਾਇਆ : 
    [ਉਪਜਾਏ 
    ਉਪਜਾਈ 
    ਉਪਜਾਈਆਂ; 
    ਉਪਜਾਇਆਂ] 
  ਉਪਜਾਈਦਾ : 
    [ਉਪਜਾਈਦੇ 
    ਉਪਜਾਈਦੀ 
    ਉਪਜਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਪਜਾਵਾਂ : 
    [ਉਪਜਾਈਏ
    ਉਪਜਾਏਂ 
    ਉਪਜਾਓ 
    ਉਪਜਾਏ 
    ਉਪਜਾਉਣ] 
  ਉਪਜਾਵਾਂਗਾ/ਉਪਜਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਪਜਾਵਾਂਗੇ/ਉਪਜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਪਜਾਏਂਗਾ/ਉਪਜਾਏਂਗੀ 
    ਉਪਜਾਓਗੇ/ਉਪਜਾਓਗੀਆਂ
    ਉਪਜਾਏਗਾ/ਉਪਜਾਏਗੀ
    ਉਪਜਾਉਣਗੇ/ਉਪਜਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਪਜਾਊ (ਵਿ)
ਉਪਜੀਵਕਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਪੱਦਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪੱਦਰਾਂ
  ਉਪੱਦਰੋਂ;
  ਉਪੱਦਰੀ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ) 
    ਉਪੱਦਰੀਆਂ 
  ਉਪੱਦਰੀਓ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)]
ਉਪਦੇਸ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ;
  ਉਪਦੇਸ਼ਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਦੇਸ਼ਕਾਂ
    ਉਪਦੇਸ਼ਕੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)
  ਉਪਦੇਸ਼ਵਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਅੰ-didacticism]
    ਉਪਦੇਸ਼ਵਾਦੀ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ)
      ਉਪਦੇਸ਼ਵਾਦੀਆਂ
  ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਿਕ (ਵਿ)
ਉਪਨਿਆਸ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਨਿਆਸਾਂ 
  ਉਪਨਿਆਸੋਂ; 
  ਉਪਨਿਆਸਕਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਨਿਆਸਕਾਰਾਂ
    ਉਪਨਿਆਸਕਾਰੋਂ (ਸੰਬੋ,ਬਵ) 
    ਉਪਨਿਆਸਕਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਪਨਿਆਸੀ (ਵਿ)
ਉਪਨਿਸ਼ਦ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ
  ਉਪਨਿਸ਼ਦੀ (ਵਿ) 
ਉਪਨਿਯਮ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਨਿਯਮਾਂ
ਉਪਨਿਵੇਸ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਾਂ :
  ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦ (ਨਾਂ, ਪੁ)
    ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦੀ (ਨਾਂ, ਪੁ; ਵਿ)
      ਉਪਨਿਵੇਸ਼ਵਾਦੀਆਂ
  ਉਪਨਿਵੇਸ਼ੀ (ਵਿ)
ਉਪਬੋਲੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [ਅੰ-sub-dialect]
  ਉਪਬੋਲੀਆਂ
ਉਪਭਾਸ਼ਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [ਅੰ-dialect]
  ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ;
  ਉਪਭਾਸ਼ਾਈ (ਵਿ) 
ਉਪਮੰਡਲ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਮੰਡਲਾਂ 
  ਉਪਮੰਡਲੋਂ; 
  ਉਪਮੰਡਲੀ (ਵਿ) 
ਉਪਮੰਤਰੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਮੰਤਰੀਆਂ 
ਉਪਮਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਪਮਾਵਾਂ; 
  ਉਪਮਾਨ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਪਮੇ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਪਯੁਕਤ (ਵਿ) 
  ਉਪਯੁਕਤਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪਯੋਗ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਯੋਗਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਪਯੋਗੀ (ਵਿ) 
ਉੱਪਰ (ਕਿਵਿ, ਸੰਬੰ) 
  ਉੱਪਰੋਂ; 
  ਉੱਪਰ-ਥੱਲੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਉੱਪਰੋ-ਥੱਲੀ (ਕਿਵਿ) 
ਉਪਰੰਤ (ਕਿਵਿ; ਸੰਬੰ) 
ਉੱਪਰਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉੱਪਰਲੇ 
    ਉੱਪਰਲਿਆਂ 
  ਉੱਪਰਲੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਪਰਲੀਆਂ] 
ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ
ਉਪਰਾਮ (ਵਿ)
  ਉਪਰਾਮਤਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪਰਾਲਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਰਾਲੇ 
    ਉਪਰਾਲਿਆਂ 
ਉਪਰੇਸ਼ਨ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਰੇਸ਼ਨਾਂ 
  ਉਪਰੇਸ਼ਨੋਂ
ਉਪਰੋਕਤ (ਵਿ)
ਉਪਲਬਧ (ਵਿ)
  ਉਪਲਬਧੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
    ਉਪਲਬਧੀਆ
ਉੱਪਲ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਇੱਕ ਗੋਤ]
  ਉੱਪਲਾਂ
  ਉੱਪਲੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)
ਉਪਵਾਸ (ਨਾਂ, ੫) 
  ਉਪਵਾਸਾਂ
  ਉਪਵਾਸੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਪਵਾਸੀਆਂ 
ਉਪਵਾਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਵਾਕਾਂ 
ਉੱਪੜ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉੱਪੜਦਾ :
    [ਉੱਪੜਦੇ
    ਉੱਪੜਦੀ 
    ਉੱਪੜਦੀਆਂ; 
    ਉੱਪੜਦਿਆਂ]
  ਉੱਪੜਦੋਂ : 
    [ਉੱਪੜਦੀਓਂ 
    ਉੱਪੜਦਿਓ 
    ਉੱਪੜਦੀਓ]
  ਉੱਪੜਨਾ : 
    [ਉੱਪੜਨੇ 
    ਉੱਪੜਨੀ 
    ਉੱਪੜਨੀਆਂ; 
    ਉੱਪੜਨ 
    ਉੱਪੜਨੋਂ] 
  ਉੱਪੜਾਂ : 
    [ਉੱਪੜੀਏ
    ਉੱਪੜੇਂ 
    ਉੱਪੜੋ
    ਉੱਪੜੇ
    ਉੱਪੜਨ] 
  ਉੱਪੜਾਂਗਾ/ਉੱਪੜਾਂਗੀ : 
    ਉੱਪੜਾਂਗੇ/ਉੱਪੜਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਪੜੇਂਗਾ/ਉੱਪੜੇਂਗੀ 
    ਉੱਪੜੋਗੇ/ਉੱਪੜੋਗੀਆਂ
    ਉੱਪੜੇਗਾ/ਉੱਪੜੇਗੀ
    ਉੱਪੜਨਗੇ/ਉੱਪੜਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਪੜਿਆ :
    [ਉੱਪੜੇ 
    ਉੱਪੜੀ 
    ਉੱਪੜੀਆਂ; 
    ਉੱਪੜਿਆਂ]
  ਉੱਪੜੀਦਾ
  ਉੱਪੜੂੰ : 
    [ਉੱਪੜੀਂ 
    ਉੱਪੜਿਓ 
    ਉੱਪੜੂ] 
ਉਪੜਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :-
  ਉਪੜਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਪੜਵਾਉਣੇ 
    ਉਪੜਵਾਉਣੀ 
    ਉਪੜਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਪੜਵਾਉਣ
    ਉਪੜਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਪੜਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਪੜਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਪੜਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਪੜਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਪੜਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਪੜਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਪੜਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਪੜਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਪੜਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਪੜਵਾਊਂ :
    [ਉਪੜਵਾਈਂ 
    ਉਪੜਵਾਇਓ 
    ਉਪੜਵਾਊ] 
  ਉਪੜਵਾਇਆ : 
    [ਉਪੜਵਾਏ 
    ਉਪੜਵਾਈ 
    ਉਪੜਵਾਈਆਂ; 
    ਉਪੜਵਾਇਆਂ ]
  ਉਪੜਵਾਈਦਾ :
    [ਉਪੜਵਾਈਦੇ 
    ਉਪੜਵਾਈਦੀ 
    ਉਪੜਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਪੜਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਪੜਵਾਈਏ 
    ਉਪੜਵਾਏਂ 
    ਉਪੜਵਾਓ 
    ਉਪੜਵਾਏ 
    ਉਪੜਵਾਉਣ] 
  ਉਪੜਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਪੜਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਪੜਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਪੜਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਪੜਵਾਏਂਗਾ/ਉਪੜਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਪੜਵਾਓਗੇ/ਉਪੜਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਪੜਵਾਏਗਾ/ਉਪੜਵਾਏਗੀ 
    ਉਪੜਵਾਉਣਗੇ/ਉਪੜਵਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਪੜਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪੜਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਪੜਾਉਣਾ : 
    [ਉਪੜਾਉਣੇ 
    ਉਪੜਾਉਣੀ 
    ਉਪੜਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਪੜਾਉਣ 
    ਉਪੜਾਉਣੋਂ]
  ਉਪੜਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਪੜਾਉਂਦੇ 
    ਉਪੜਾਉਂਦੀ 
    ਉਪੜਾਉਂਦੀਆਂ 
    ਉਪੜਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਪੜਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਪੜਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਪੜਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਪੜਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਪੜਾਊਂ : 
    [ਉਪੜਾਈਂ 
    ਉਪੜਾਇਓ
    ਉਪੜਾਊ] 
  ਉਪੜਾਇਆ : 
    [ਉਪੜਾਏ 
    ਉਪੜਾਈ 
    ਉਪੜਾਈਆਂ; 
    ਉਪੜਾਇਆਂ] 
  ਉਪੜਾਈਦਾ : 
    [ਉਪੜਾਈਦੇ 
    ਉਪੜਾਈਦੀ 
    ਉਪੜਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਪੜਾਵਾਂ : 
    [ਉਪੜਾਈਏ
    ਉਪੜਾਏਂ 
    ਉਪੜਾਓ 
    ਉਪੜਾਏ 
    ਉਪੜਾਉਣ] 
  ਉਪੜਾਵਾਂਗਾ/ਉਪੜਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਪੜਾਵਾਂਗੇ/ਉਪੜਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਪੜਾਏਂਗਾ/ਉਪੜਾਏਂਗੀ 
    ਉਪੜਾਓਗੇ/ਉਪੜਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਪੜਾਏਗਾ/ਉਪੜਾਏਗੀ 
    ਉਪੜਾਉਣਗੇ/ਉਪੜਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਪੜਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਪਾਉਣਾ : 
    [ਉਪਾਊਣੇ 
    ਉਪਾਉਣੀ 
    ਉਪਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਪਾਉਣ
    ਉਪਾਉਣੋਂ]
  ਉਪਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਪਾਉਂਦੇ 
    ਉਪਾਉਂਦੀ 
    ਉਪਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਪਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਪਾਇਆ :
    [ਉਪਾਏ 
    ਉਪਾਈ
    ਉਪਾਈਆਂ;
    ਉਪਾਇਆਂ]
  ਉਪਾਊ 
  ਉਪਾਏ :
    ਉਪਾਉਣ 
  ਉਪਾਏਗਾ/ਉਪਾਏਗੀ : 
    ਉਪਾਉਣਗੇ/ਉਪਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਪਾਅ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਾਵਾਂ 
ਉਪਾਸ਼ਕ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਪਾਸ਼ਕਾਂ 
  ਉਪਾਸ਼ਕੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ) 
ਉਪਾਸ਼ਨਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਪਾਧ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਪਾਧਾਂ 
  ਉਪਾਧੋਂ;
  ਉਪਾਧੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਪਾਧੀਆਂ 
ਉਪੇਖਿਆ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਪੇਖਿਆਤਮਿਕ (ਵਿ) 
ਉਫਣ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉਫਣਦਾ :
    [ਉਫਣਦੇ 
    ਉਫਣਦੀ 
    ਉਫਣਦੀਆਂ; 
    ਉਫਣਦਿਆਂ ]
  ਉਫਣਨਾ : 
    [ਉਫਣਨੇ 
    ਉਫਣਨੀ
    ਉਫਣਨੀਆਂ; 
    ਉਫਣਨ 
    ਉਫਣਨੋਂ ]
  ਉਫਣਿਆ :
    [ਉਫਣੇ
    ਉਫਣੀ 
    ਉਫਣੀਆਂ; 
    ਉਫਣਿਆਂ]
  ਉਫਣੂ
  ਉਫਣੇ :
    ਉਫਣਨ 
  ਉਫਣੇਗਾ/ਉਫਣੇਗੀ :
    ਉਫਣਨਗੇ/ਉਫਣਨਗੀਆਂ
ਉਫ਼ (ਵਿਸ)
ਉਬੱਕ (ਕਿ, ਅਕ) :-
  ਉਬੱਕਣਾ : 
    [ਉਬੱਕਣੇ
    ਉਬੱਕਣੀ 
    ਉਬੱਕਣੀਆਂ;
    ਉਬੱਕਣ
    ਉਬੱਕਣੋਂ]
  ਉਬੱਕਦਾ :
    [ਉਬੱਕਦੇ 
    ਉਬੱਕਦੀ 
    ਉਬੱਕਦੀਆਂ; 
    ਉਬੱਕਦਿਆਂ] 
  ਉਬੱਕਦੋਂ :
    [ਉਬੱਕਦੀਓਂ 
    ਉਬੁੱਕਦਿਓ 
    ਉਬੱਕਦੀਓ] 
  ਉਬੱਕਾਂ : 
    [ਉਬੱਕੀਏ
    ਉਬੱਕੇਂ
    ਉਬੱਕੋ
    ਉਬੱਕੇ
    ਉਬੱਕਣ] 
  ਉਬੱਕਾਂਗਾ/ਉਬੱਕਾਂਗੀ : 
    [ਉਬੱਕਾਂਗੇ/ਉਬੱਕਾਂਗੀਆਂ
    ਉਬੱਕੇਂਗਾ/ਉਬੱਕੇਂਗੀ
    ਉਬੱਕੋਗੇ/ਉਬੱਕੋਗੀਆਂ
    ਉਬੱਕੇਗਾ/ਉਬੱਕੇਗੀ
    ਉਬੱਕਣਗੇ/ਉਬੱਕਣਗੀਆਂ]
  ਉਬੱਕਿਆ :
    [ਉਬੱਕੇ
    ਉਬੱਕੀ
    ਉਬੱਕੀਆਂ; 
    ਉਬੱਕਿਆਂ]
  ਉਬੱਕੀਦਾ 
  ਉਬੱਕੂੰ : 
    [ਉਬੱਕੀਂ
    ਉਬੁੱਕਿਓ
    ਉਬੱਕੂ]
ਉਬੱਤ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਬੋਲ : ਬੱਤ]
  ਉਬੱਤਾਂ
ਉਬੱਤ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉਬੱਤਣਾ : 
    [ਉਬੱਤਣੇ
    ਉਬੱਤਣੀ
    ਉਬੱਤਣੀਆਂ;
    ਉਬੱਤਣ
    ਉਬੱਤਣੋਂ] 
  ਉਬੱਤਦਾ :
    [ਉਬੱਤਦੇ 
    ਉਬੱਤਦੀ 
    ਉਬੱਤਦੀਆਂ;
    ਉਬੱਤਦਿਆਂ]
  ਉਬੱਤਦੋਂ :
    [ਉਬੱਤਦੀਓਂ 
    ਉਬੱਤਦਿਓ 
    ਉਬੱਤਦੀਓ] 
  ਉਬੱਤਾਂ : 
    [ਉਬੱਤੀਏ
    ਉਬੱਤੇਂ
    ਉਬੱਤੋ
    ਉਬੱਤੇ
    ਉਬੱਤਣ ]
  ਉਬੱਤਾਂਗਾ/ਉਬੱਤਾਂਗੀ : 
    [ਉਬੱਤਾਂਗੇ/ਉਬੱਤਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਬੱਤੇਂਗਾ/ਉਬੱਤੇਂਗੀ 
    ਉਬੱਤੋਗੇ/ਉਬੱਤੋਗੀਆਂ 
    ਉਬੱਤੇਗਾ/ਉਬੱਤੇਗੀ 
    ਉਬੱਤਣਗੇ/ਉਬੱਤਣਗੀਆਂ]
  ਉਬੱਤਿਆ :
    [ਉਬੱਤੇ 
    ਉਬੱਤੀ 
    ਉਬੱਤੀਆਂ; 
    ਉਬੱਤਿਆਂ] 
  ਉਬੱਤੀਦਾ
  ਉਬੱਤੂੰ :
    [ਉਬੱਤੀਂ
    ਉਬੱਤਿਓ
    ਉਬੱਤੂ] 
ਉੱਬਲ਼ (ਕਿ, ਅਕ) : 
  ਉੱਬਲ਼ਦਾ : 
    [ਉੱਬਲ਼ਦੇ 
    ਉੱਬਲ਼ਦੀ 
    ਉੱਬਲ਼ਦੀਆਂ; 
    ਉੱਬਲ਼ਦਿਆਂ] 
  ਉੱਬਲ਼ਨਾ : 
    [ਉੱਬਲ਼ਨੇ 
    ਉੱਬਲ਼ਨੀ 
    ਉੱਬਲ਼ਨੀਆਂ; 
    ਉੱਬਲ਼ਨ 
    ਉੱਬਲ਼ਨੋਂ] 
  ਉੱਬਲ਼ਿਆ : 
    [ਉੱਬਲ਼ੇ 
    ਉੱਬਲ਼ੀ 
    ਉੱਬਲ਼ੀਆਂ 
    ਉੱਬਲ਼ਿਆਂ]
  ਉੱਬਲ਼ੂ
  ਉੱਬਲ਼ੇ : 
    ਉੱਬਲ਼ਨ 
  ਉੱਬਲ਼ੇਗਾ/ਉੱਬਲ਼ੇਗੀ : 
    ਉੱਬਲ਼ਨਗੇ/ਉੱਬਲ਼ਨਗੀਆਂ 
ਉਬਲ਼ਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਬਲ਼ਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਬਲ਼ਵਾਉਣੇ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਣੀ
    ਉਬਲਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਣ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦਿਆਂ ]
  ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੋਂ : 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਬਲ਼ਵਾਊਂ :
    [ਉਬਲ਼ਵਾਈਂ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਇਓ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਊ] 
  ਉਬਲ਼ਵਾਇਆ : 
    [ਉਬਲ਼ਵਾਏ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਈ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਈਆਂ;
    ਉਬਲ਼ਵਾਇਆਂ] 
  ਉਬਲ਼ਵਾਈਦਾ : 
    ਉਬਲ਼ਵਾਈਦੇ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਈਦੀ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਬਲ਼ਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਬਲ਼ਵਾਈਏ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਏਂ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਓ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਏ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਣ] 
  ਉਬਲ਼ਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਬਲ਼ਵਾਵਾਂਗੀ
    [ਉਬਲ਼ਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਬਲ਼ਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਏਂਗਾ/ਉਬਲ਼ਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਓਗੇ ਉਬਲ਼ਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਬਲ਼ਵਾਏਗਾ/ਉਬਲ਼ਵਾਏਗੀ 
    ਉਬਲ਼ਵਾਉਣਗੇ/ਉਬਲ਼ਵਾਉਣਗੀਆਂ
ਉੱਬਲ਼ਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉੱਬਲ਼ਵੇਂ 
    ਉੱਬਲ਼ਵਿਆਂ 
  ਉੱਬਲ਼ਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਬਲ਼ਵੀਆਂ] 
ਉਬਲ਼ਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ):—
ਉਬਲ਼ਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :-
  ਉਬਲ਼ਾਉਣਾ : 
    [ਉਬਲ਼ਾਊਣੇ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਣੀ 
    ਉਬਲਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਬਲ਼ਾਉਣ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਣੋਂ ]
  ਉਬਲ਼ਾਉਂਦਾ :
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੇ
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੀ
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਬਲ਼ਾਊਂ : 
    [ਉਬਲ਼ਾਈਂ 
    ਉਬਲ਼ਾਇਓ 
    ਉਬਲ਼ਾਊ] 
  ਉਬਲ਼ਾਇਆ :
    [ਉਬਲ਼ਾਏ 
    ਉਬਲ਼ਾਈ 
    ਉਬਲ਼ਾਈਆਂ; 
    ਉਬਲ਼ਾਇਆਂ] 
  ਉਬਲ਼ਾਈਦਾ : 
    [ਉਬਲ਼ਾਈਦੇ 
    ਉਬਲ਼ਾਈਦੀ 
    ਉਬਲ਼ਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਬਲ਼ਾਵਾਂ :
    [ਊਬਲਾਈਏ
    ਉਬਲ਼ਾਏਂ 
    ਉਬਲ਼ਾਓ 
    ਉਬਲ਼ਾਏ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਣ] 
  ਉਬਲ਼ਾਵਾਂਗਾ/ਉਬਲ਼ਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਬਲ਼ਾਵਾਂਗੇ/ਉਬਲ਼ਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਬਲ਼ਾਏਂਗਾ/ ਉਬਲ਼ਾਏਂਗੀ 
    ਉਬਲ਼ਾਓਗੇ/ਉਬਲ਼ਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਬਲ਼ਾਏਗਾ/ਉਬਲ਼ਾਏਗੀ 
    ਉਬਲ਼ਾਉਣਗੇ/ਉਬਲ਼ਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਬਲ਼ਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਬਾਸੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਬਾਸੀਆਂ 
ਉਬਾਲ਼ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਬਾਲ਼ਾ 
  ਉਬਾਲ਼ੀਂ 
  ਉਬਾਲ਼ੋਂ
ਉਬਾਲ਼ (ਕਿ, ਸਕ) :-
  ਉਬਾਲ਼ਦਾ : 
    [ਉਬਾਲ਼ਦੇ 
    ਉਬਾਲ਼ਦੀ 
    ਉਬਾਲ਼ਦੀਆਂ; 
    ਉਬਾਲ਼ਦਿਆਂ]
  ਉਬਾਲ਼ਦੋਂ : 
    [ਉਬਾਲ਼ਦੀਓਂ 
    ਉਬਾਲ਼ਦਿਓ 
    ਉਬਾਲ਼ਦੀਓ] 
  ਉਬਾਲ਼ਨਾ : 
    [ਉਬਾਲ਼ਨੇ 
    ਉਬਾਲ਼ਨੀ 
    ਉਬਾਲ਼ਨੀਆਂ;
    ਉਬਾਲ਼ਨ 
    ਉਬਾਲ਼ਨੋਂ] 
  ਉਬਾਲ਼ਾਂ : 
    [ਉਬਾਲ਼ੀਏ
    ਉਬਾਲ਼ੇਂ 
    ਉਬਾਲ਼ੋ
    ਉਬਾਲ਼ੇ
    ਉਬਾਲ਼ਨ] 
  ਉਬਾਲ਼ਾਂਗਾ/ਉਬਾਲ਼ਾਂਗੀ : 
    [ਉਬਾਲ਼ਾਂਗੇ/ਉਬਾਲ਼ਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਬਾਲ਼ੇਂਗਾ/ਉਬਾਲ਼ੇਂਗੀ 
    ਉਬਾਲ਼ੋਗੇ/ਉਬਾਲ਼ੋਗੀਆਂ 
    ਉਬਾਲ਼ੇਗਾ/ਉਬਾਲ਼ੇਗੀ 
    ਉਬਾਲ਼ਨਗੇ/ਉਬਾਲ਼ਨਗੀਆਂ]
  ਉਬਾਲ਼ਿਆ  :
    [ਉਬਾਲ਼ੇ
    ਉਬਾਲ਼ੀ
    ਉਬਾਲ਼ੀਆਂ;
    ਉਬਾਲ਼ਿਆਂ]
  ਉਬਾਲ਼ੀਦਾ :
    [ਉਬਾਲ਼ੀਦੇ
    ਉਬਾਲ਼ੀਦੀ
    ਉਬਾਲ਼ੀਦੀਆਂ] 
  ਉਬਾਲ਼ੂੰ : 
    [ਉਬਾਲ਼ੀ 
    ਉਬਾਲ਼ਿਓ
    ਉਬਾਲ਼ੂ] 
ਉਬਾਲ਼ਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਬਾਲ਼ੇ
    ਉਬਾਲ਼ਿਆਂ 
  ਉਬਾਲ਼ੀ (ਇਲਿੰ)
    ਉਬਾਲ਼ੀਆਂ] 
ਉੱਭਰ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉੱਭਰਦਾ 
    [ਉੱਭਰਦੇ 
    ਉੱਭਰਦੀ 
    ਉੱਭਰਦੀਆਂ; 
    ਉੱਭਰਦਿਆਂ] 
  ਉੱਭਰਦੋਂ : 
    ਉੱਭਰਦੀਓਂ 
    ਉੱਭਰਦਿਓ 
    ਉੱਭਰਦੀਓ] 
  ਉੱਭਰਨਾ : 
    [ਉੱਭਰਨੇ 
    ਉੱਭਰਨੀ 
    ਉੱਭਰਨੀਆਂ; 
    ਉੱਭਰਨ 
    ਉੱਭਰਨੋਂ]
  ਉੱਭਰਾਂ :
    [ਉੱਭਰੀਏ
    ਉੱਭਰੇਂ
    ਉੱਭਰੋ
    ਉੱਭਰੇ 
    ਉੱਭਰਨ]
  ਉੱਭਰਾਂਗਾ/ਉੱਭਰਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਭਰਾਂਗੇ/ਉੱਭਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਭਰੇਂਗਾ/ਉੱਭਰੇਂਗੀ 
    ਉੱਭਰੋਗੇ/ਉੱਭਰੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਭਰੇਗਾ/ਉੱਭਰੇਗੀ 
    ਉੱਭਰਨਗੇ/ਉੱਭਰਨਗੀਆਂ]
  ਉੱਭਰਿਆ :
    [ਉੱਭਰੇ
    ਉੱਭਰੀ 
    ਉੱਭਰੀਆਂ; 
    ਉੱਭਰਿਆਂ] 
  ਉੱਭਰੀਦਾ 
  ਉੱਭਰੂੰ : 
    [ਉੱਭਰੀਂ 
    ਉੱਭਰਿਓ 
    ਉੱਭਰੂ] 
ਉਭਰਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਭਰਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਭਰਵਾਉਣੇ 
    ਉਭਰਵਾਉਣੀ
    ਉਭਰਵਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਭਰਵਾਉਣ
    ਉਭਰਵਾਉਣੋਂ]
  ਉਭਰਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਭਰਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਭਰਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਭਰਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਭਰਵਾਉਂਦਿਆਂ 
  ਉਭਰਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਭਰਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਭਰਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਭਰਵਾਉਂਦੀਓ 
  ਉਭਰਵਾਊਂ : 
    [ਉਭਰਵਾਈਂ 
    ਉਭਰਵਾਇਓ 
    ਉਭਰਵਾਊ 
  ਉਭਰਵਾਇਆ : 
    [ਉਭਰਵਾਏ 
    ਉਭਰਵਾਈ 
    ਉਭਰਵਾਈਆਂ;
    ਉਭਰਵਾਇਆਂ] 
  ਉਭਰਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਭਰਵਾਈਦੇ 
    ਉਭਰਵਾਈਦੀ 
    ਉਭਰਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਭਰਵਾਵਾਂ :
    [ਉਭਰਵਾਈਏ 
    ਉਭਰਵਾਏਂ 
    ਉਭਰਵਾਓ
    ਉਭਰਵਾਏ
    ਉਭਰਵਾਉਣ] 
  ਉਭਰਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਭਰਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਭਰਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਭਰਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਭਰਵਾਏਂਗਾ/ਉਭਰਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਭਰਵਾਓਗੇ/ਉਭਰਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਭਰਵਾਏਗਾ/ਉਭਰਵਾਏਗੀ
    ਉਭਰਵਾਉਣਗੇ/ਉਭਰਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉੱਭਰਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉੱਭਰਵੇਂ 
    ਉੱਭਰਵਿਆਂ 
  ਉੱਭਰਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉੱਭਰਵੀਆਂ] 
ਉਭਰਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) :– 
  ਉਭਰਾਉਣਾ
    [ਉਭਰਾਉਣੇ 
    ਉਭਰਾਉਣੀ 
    ਉਭਰਾਉਣੀਆਂ 
    ਉਭਰਾਉਣ 
    ਉਭਰਾਉਣੋਂ] 
  ਉਭਰਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਭਰਾਉਂਦੇ 
    ਉਭਰਾਉਂਦੀ 
    ਉਭਰਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਭਰਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਭਰਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਭਰਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਭਰਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਭਰਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਭਰਾਊਂ :
    [ਉਭਰਾਈਂ 
    ਉਭਰਾਇਓ 
    ਉਭਰਾਊ] 
  ਉਭਰਾਇਆ : 
    [ਉਭਰਾਏ 
    ਉਭਰਾਈ 
    ਉਭਰਾਈਆਂ; 
    ਉਭਰਾਇਆਂ] 
  ਉਭਰਾਈਦਾ :
    [ਉਭਰਾਈਦੇ 
    ਉਭਰਾਈਦੀ
    ਉਭਰਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਭਰਾਵਾਂ :
    [ਉਭਰਾਈਏ
    ਉਭਰਾਏਂ
    ਉਭਰਾਓ 
    ਉਭਰਾਏ 
    ਉਭਰਾਉਣ ]
  ਉਭਰਾਵਾਂਗਾ/ਉਭਰਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਭਰਾਵਾਂਗੇ/ਉਭਰਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਭਰਾਏਂਗਾ/ਉਭਰਾਏਂਗੀ 
    ਉਭਰਾਓਗੇ/ਉਭਰਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਭਰਾਏਗਾ/ਉਭਰਾਏਗੀ 
    ਉਭਰਾਉਣਗੇ/ਉਭਰਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਭਰਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਭਾਸਰ (ਕਿ, ਅਕ/ਸਕ) :—
  ਉਭਾਸਰਦਾ : 
    [ਉਭਾਸਰਦੇ 
    ਉਭਾਸਰਦੀ 
    ਉਭਾਸਰਦੀਆਂ; 
    ਉਭਾਸਰਦਿਆਂ] 
  ਉਭਾਸਰਦੋਂ : 
    [ਉਭਾਸਰਦੀਓਂ 
    ਉਭਾਸਰਦਿਓ 
    ਉਭਾਸਰਦੀਓ] 
  ਉਭਾਸਰਨਾ : 
    [ਉਭਾਸਰਨੇ 
    ਉਭਾਸਰਨੀ 
    ਉਭਾਸਰਨੀਆਂ; 
    ਉਭਾਸਰਨ
    ਉਭਾਸਰੋਂ]
  ਉਭਾਸਰਾਂ : 
    [ਉਭਾਸਰੀਏ 
    ਉਭਾਸਰੇਂ
    ਉਭਾਸਰੋਂ
    ਉਭਾਸਰੇ 
    ਉਭਾਸਰਨ] 
  ਉਭਾਸਰਾਂਗਾ/ਉਭਾਸਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਭਾਸਰਾਂਗੇ/ਉਭਾਸਰਾਂਗੀਆਂ
    ਉਭਾਸਰੋਗੇ/ਉਭਾਸਰੋਗੀਆਂ
    ਉਭਾਸਰੇਗਾ/ਉਭਾਸਰੇਗੀ 
    ਉਭਾਸਰਨਗੇ/ਉਭਾਸਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਭਾਸਰਿਆ :
    [ਉਭਾਸਰੇ
    ਉਭਾਸਰੀ 
    ਉਭਾਸਰੀਆਂ; 
    ਉਭਾਸਰਿਆਂ] 
  ਉਭਾਸਰੀਦਾ : 
    [ਉਭਾਸਰੀਦੇ
    ਉਭਾਸਰੀਦੀ
    ਉਭਾਸਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਭਾਸਰੂੰ : 
    [ਉਭਾਸਰੀਂ 
    ਉਭਾਸਰਿਓ 
    ਉਭਾਸਰੂ] 
ਉਭਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਭਾਰਾਂ
ਉਭਾਰ (ਕਿ, ਸਕ) : 
  ਉਭਾਰਦਾ :
    [ਉਭਾਰਦੇ
    ਉਭਾਰਦੀ 
    ਉਭਾਰਦੀਆਂ; 
    ਉਭਾਰਦਿਆਂ] 
  ਉਭਾਰਦੋਂ : 
    [ਉਭਾਰਦੀਓਂ 
    ਉਭਾਰਦਿਓ 
    ਉਭਾਰਦੀਓ] 
  ਉਭਾਰਨਾ : 
    [ਉਭਾਰਨੇ 
    ਉਭਾਰਨੀ 
    ਉਭਾਰਨੀਆਂ;
    ਉਭਾਰਨ
    ਉਭਾਰਨੋਂ]
  ਉਭਾਰਾਂ : 
    [ਉਭਾਰੀਏ 
    ਉਭਾਰੇਂ
    ਉਭਾਰੋ
    ਉਭਾਰੇ
    ਉਭਾਰਨ] 
  ਉਭਾਰਾਂਗਾ/ਉਭਾਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਭਾਰਾਂਗੇ/ਉਭਾਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਭਾਰੇਂਗਾ/ਉਭਾਰੇਂਗੀ
    ਉਭਾਰੋਗੇ/ਉਭਾਰੋਗੀਆਂ
    ਉਭਾਰੇਗਾ/ਉਭਾਰੇਗੀ
    ਉਭਾਰਨਗੇ[ਉਭਾਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਭਾਰਿਆ :
    [ਉਭਾਰੇ
    ਉਭਾਰੀ
    ਉਭਾਰੀਆਂ;
    ਉਭਾਰਿਆਂ]
  ਉਭਾਰੀਦਾ :
    [ਉਭਾਰੀਦੇ 
    ਉਭਾਰੀਦੀ
    ਉਭਾਰੀਦੀਆਂ] 
  ਉਭਾਰੂੰ :
    [ਉਭਾਰੀਂ 
    ਉਭਾਰਿਓ
    ਉਭਾਰੂ]
ਉੱਭੇ-ਸਾਹ (ਕਿਵਿ)
  ਉੱਭੇ-ਸਾਹੀਂ (ਕਿਵਿ) 
ਉਮੰਗ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਮੰਗਾਂ
ਉਮਡ (ਕਿ, ਅਕ) :— 
  ਉਮਡਣਾ : 
    [ਉਮਡਣੇ 
    ਉਮਡਣੀ 
    ਉਮਡਣੀਆਂ; 
    ਉਮਡਣ 
    ਉਮਡਣੋਂ] 
  ਉਮਡਦਾ :
    [ਉਮਡਦੇ
    ਉਮਡਦੀ 
    ਉਮਡਦੀਆਂ; 
    ਉਮਡਦਿਆਂ ]
  ਉਮਡਿਆ :
    [ਉਮਡੇ 
    ਉਮਡੀ 
    ਉਮਡੀਆਂ; 
    ਉਮਡਿਆਂ]
  ਉਮਡੂ
  ਉਮਡੇ :
    ਉਮਡਣ 
  ਉਮਡੇਗਾ/ਉਮਡੇਗੀ : 
    ਉਮਡਣਗੇ/ਉਮਡਣਗੀਆਂ
ਉੱਮਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉੱਮਤਾਂ 
ਉਮਦਾ (ਵਿ) 
ਉਮਰ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਮਰਾਂ
  ਉਮਰੇ
  ਉਮਰੋਂ;
  ਉਮਰ-ਕੈਦ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
    ਉਮਰ-ਕੈਦੀ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
      ਉਮਰ-ਕੈਦੀਆਂ
      ਉਮਰ-ਕੈਦੀਓ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)
ਉਮਾਹ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਉਮੀਦ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਉਮੀਦਾਂ
  ਉਮੀਦੋਂ;
  ਉਮੀਦਵਾਰ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ)
    ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ
    ਉਮੀਦਵਾਰੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ)
    ਉਮੀਦਵਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਮੈਦਵਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [=ਗਰਭ] 
ਉਰਦੂ (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ) [ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ] 
ਉਰਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਰਲੇ 
    ਉਰਲਿਆਂ 
  ਉਰਲੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਰਲੀਆਂ]; 
  ਉਰਲ-ਪਰਲ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਉਰਲਾ-ਪਰਲਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
      [ਉਰਲੇ-ਪਰਲੇ 
       ਉਰਲਿਆਂ-ਪਰਲਿਆਂ
      ਉਰਲੀ-ਪਰਲੀ (ਇਲਿੰ)
       ਉਰਲੀਆਂ-ਪਰਲੀਆਂ]
ਉਰਾ-ਪਰਾ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਉਰੇ-ਪਰੇ
ਉਰੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਰੇ-ਪਰੇ; 
  ਉਰ੍ਹਾਂ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਰ੍ਹਾਂ-ਪਰ੍ਹਾਂ 
ਉਰਾਰ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਰਾਰੋਂ;
  ਉਰਾਰ-ਪਾਰ (ਕਿਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉੱਲ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉੱਲਾਂ
ਉਲ਼ੰਘਣਾ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਲੱਟ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਲੱਟਣਾ : 
    [ਉਲੱਟਣੇ 
    ਉਲੱਟਣੀ
    ਉਲੱਟਣੀਆਂ; 
    ਉਲੱਟਣ 
    ਉਲੱਟਣੋਂ] 
  ਉਲੱਟਦਾ : 
    [ਉਲੱਟਦੇ 
    ਉਲੱਟਦੀ 
    ਉਲੱਟਦੀਆਂ; 
    ਉਲੱਟਦਿਆਂ ]
  ਉਲੱਟਦੋਂ :
    [ਉਲੱਟਦੀਓਂ 
    ਉਲੱਟਦਿਓ
    ਉਲੱਟਦੀਓ] 
  ਉਲੱਟਾਂ : 
    [ਉਲੱਟੀਏ
    ਉਲੱਟੋ
    ਉਲੱਟੇ
    ਉਲੱਟਣ] 
  ਉਲੱਟਾਂਗਾ/ਉਲੱਟਾਂਗੀ : 
    [ਉਲੱਟਾਂਗੇ/ਉਲੱਟਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲੱਟੇਂਗਾ/ਉਲੱਟੇਂਗੀ 
    ਉਲੱਟੋਗੇ/ਉਲੱਟੋਗੀਆਂ 
    ਉਲੱਟੇਗਾ/ਉਲੱਟੇਗੀ 
    ਉਲੱਟਣਗੇ/ਉਲੱਟਣਗੀਆਂ]
  ਉਲੱਟਿਆ : 
    [ਉਲੱਟੋ
    ਉਲੱਟੀ
    ਉਲੱਟੀਆਂ; 
    ਉਲੱਟਿਆਂ] 
  ਉਲੱਟੀਦਾ : 
    [ਉਲੱਟੀਦੇ 
    ਉਲੱਟੀਦੀ 
    ਉਲੱਟੀਦੀਆਂ]
  ਉਲੱਟੂੰ :
    [ਉਲੱਟੀਂ 
    ਉਲੱਟਿਓ
    ਉਲੱਟੂ ]
ਉਲਥਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਲਥਾਉਣਾ : 
    [ਉਲਥਾਉਣੇ 
    ਉਲਥਾਉਣੀ 
    ਉਲਥਾਉਣੀਆਂ;
    ਉਲਥਾਉਣ 
    ਉਲਥਾਉਣੋਂ ]
  ਉਲਥਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਲਥਾਉਂਦੇ 
    ਉਲਥਾਉਂਦੀ 
    ਉਲਥਾਉਂਦੀਆਂ;
    ਉਲਥਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲਥਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲਥਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲਥਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਲਥਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਲਥਾਊਂ : 
    [ਉਲਥਾਈਂ 
    ਉਲਥਾਇਓ 
    ਉਲਥਾਊ]
  ਉਲਥਾਇਆ : 
    [ਉਲਥਾਏ 
    ਉਲਥਾਈ 
    ਉਲਥਾਈਆਂ;
    ਉਲਥਾਇਆਂ] 
  ਉਲਥਾਈਦਾ : 
    [ਉਲਥਾਈਦੇ 
    ਉਲਥਾਈਦੀ 
    ਉਲਥਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਲਥਾਵਾਂ : 
    [ਉਲਥਾਈਏ
    ਉਲਥਾਏਂ 
    ਉਲਥਾਓ 
    ਉਲਥਾਏ
    ਉਲਥਾਉਣ] 
  ਉਲਥਾਵਾਂਗਾ/ਉਲਥਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਲਥਾਵਾਂਗੇ/ਉਲਥਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲਥਾਏਂਗਾ/ਉਲਥਾਏਂਗੀ 
    ਉਲਥਾਓਗੋ/ਉਲਥਾਓਗੀਆਂ
    ਉਲਥਾਏਗਾ/ਉਲਥਾਏਗੀ
    ਉਲਥਾਉਣਗੇ/ਉਲਥਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਲਥਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਉਲਥੇ 
    ਉਲਥਿਆਂ 
  ਉਲਥੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਲਥੀਆਂ] 
ਉਲਥਾਕਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਲਥਾਕਾਰਾਂ
  ਉਲਥਾਕਾਰੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ);
  ਉਲਥਾਕਾਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਲੰਪਿਕ (ਵਿ) [ਅੰ: Olympic]
ਉਲਫ਼ਤ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉੱਲਰ (ਕਿ, ਅਕ) :–
  ਉੱਲਰਦਾ : 
    [ਉੱਲਰਦੇ
    ਉੱਲਰਦੀ
    ਉੱਲਰਦੀਆਂ;
    ਉੱਲਰਦਿਆਂ]
  ਉੱਲਰਦੋਂ : 
    [ਉੱਲਰਦੀਓਂ 
    ਉੱਲਰਦਿਓ 
    ਉੱਲਰਦੀਓ] 
  ਉੱਲਰਨਾ : 
    [ਉੱਲਰਨੇ
    ਉੱਲਰਨੀ 
    ਉੱਲਰਨੀਆਂ; 
    ਉੱਲਰਨ 
    ਉੱਲਰਨੋਂ ]
  ਉੱਲਰਾਂ : 
    [ਉੱਲਰੀਏ
    ਉੱਲਰੇਂ 
    ਉੱਲਰੋ 
    ਉੱਲਰੇ 
    ਉੱਲਰਨ] 
  ਉੱਲਰਾਂਗਾ/ਉੱਲਰਾਂਗੀ : 
    [ਉੱਲਰਾਂਗੇ/ਉੱਲਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉੱਲਰੇਂਗਾ/ਉੱਲਰੇਂਗੀ 
    ਉੱਲਰੋਗੇ/ਉੱਲਰੋਗੀਆਂ 
    ਉੱਲਰੇਗਾ/ਉੱਲਰੇਗੀ 
    ਉੱਲਰਨਗੇ/ਉੱਲਰਨਗੀਆਂ
  ਉੱਲਰਿਆ : 
    [ਉੱਲਰੇ 
    ਉੱਲਰੀ 
    ਉੱਲਰੀਆਂ; 
    ਉੱਲਰਿਆਂ] 
  ਉੱਲਰੀਦਾ 
  ਉੱਲਰੂੰ : 
    [ਉੱਲਰੀਂ 
    ਉੱਲਰਿਓ
    ਉੱਲਰੂ] 
ਉਲਾਸ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਲਾਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉਲਾਰਾਂ 
  †ਉਲਾਰੂ (ਵਿ) 
ਉਲਾਰ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਲਾਰਦਾ :
    [ਉਲਾਰਦੇ 
    ਉਲਾਰਦੀ 
    ਉਲਾਰਦੀਆਂ; 
    ਉਲਾਰਦਿਆਂ]
  ਉਲਾਰਦੋਂ : 
    ਉਲਾਰਦੀਓਂ 
    ਉਲਾਰਦਿਓ 
    ਉਲਾਰਦੀਓ] 
  ਉਲਾਰਨਾ : 
    [ਉਲਾਰਨੇ 
    ਉਲਾਰਨੀ 
    ਉਲਾਰਨੀਆਂ; 
    ਉਲਾਰਨ 
    ਉਲਾਰਨੋਂ] 
  ਉਲਾਰਾਂ : 
    [ਉਲਾਰੀਏ
    ਉਲਾਰੇਂ
    ਉਲਾਰੋ 
    ਉਲਾਰੇ 
    ਉਲਾਰਨ] 
  ਉਲਾਰਾਂਗਾ/ਉਲਾਰਾਂਗੀ : 
    [ਉਲਾਰਾਂਗੇ/ਉਲਾਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲਾਰੇਂਗਾ/ਉਲਾਰੇਂਗੀ 
    ਉਲਾਰੋਗੇ/ਉਲਾਰੋਗੀਆਂ
    ਉਲਾਰੇਗਾ/ਉਲਾਰੇਗੀ
    ਉਲਾਰਨਗੇ/ਉਲਾਰਨਗੀਆਂ]
  ਉਲਾਰਿਆ : 
    [ਉਲਾਰੇ 
    ਉਲਾਰੀ
    ਉਲਾਰੀਆਂ; 
    ਉਲਾਰਿਆਂ] 
  ਉਲਾਰੀਦਾ : 
    [ਉਲਾਰੀਦੇ 
    ਉਲਾਰੀਦੀ 
    ਉਲਾਰੀਦੀਆਂ]
  ਉਲਾਰੂੰ :
    [ਉਲਾਰੀਂ
    ਉਲਾਰਿਓ
    ਉਲਾਰੂ ]
ਉਲਾਰੂ (ਵਿ) 
ਉੱਲੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿ) 
ਉਲੀਕ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਲੀਕਣਾ : 
    [ਉਲੀਕਣੇ
    ਉਲੀਕਣੀ 
    ਉਲੀਕਣੀਆਂ;
    ਉਲੀਕਣ 
    ਉਲੀਕਣੋਂ] 
  ਉਲੀਕਦਾ : 
    [ਉਲੀਕਦੇ 
    ਉਲੀਕਦੀ 
    ਉਲੀਕਦੀਆਂ 
    ਉਲੀਕਦਿਆਂ] 
  ਉਲੀਕਦੋਂ : 
    [ਉਲੀਕਦੀਓਂ 
    ਉਲੀਕਦਿਓ
    ਉਲੀਕਦੀਓ] 
  ਉਲੀਕਾਂ : 
    [ਉਲੀਕੀਏ
    ਉਲੀਕੇਂ
    ਉਲੀਕੋ
    ਉਲੀਕੇ 
    ਉਲੀਕਣ] 
  ਉਲੀਕਾਂਗਾ/ਉਲੀਕਾਂਗੀ : 
    ਉਲੀਕਾਂਗੇ/ਉਲੀਕਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲੀਕੇਗਾ[ਉਲੀਕੇਗੀ 
    ਉਲੀਕੋਗੇ/ਉਲੀਕੋਗੀਆਂ 
    ਉਲੀਕੇਗਾ/ਉਲੀਕੇਗੀ 
    ਉਲੀਕਣਗੇ/ਉਲੀਕਣਗੀਆਂ]
  ਉਲੀਕਿਆ : 
    [ਉਲੀਕੇ 
    ਉਲੀਕੀ 
    ਉਲੀਕੀਆਂ; 
    ਉਲੀਕਿਆਂ] 
  ਉਲੀਕੀਦਾ :
    [ਉਲੀਕੀਦੇ 
    ਉਲੀਕੀਦੀ
    ਉਲੀਕੀਦੀਆਂ]
  ਉਲੀਕੂੰ : 
    [ਉਲੀਕੀਂ 
    ਉਲੀਕਿਓ 
    ਉਲੀਕੂ] 
ਉੱਲੂ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਉੱਲੂਆਂ; 
  ਉੱਲੂਆ (ਸੰਬੋ) 
    ਉੱਲੂਓ 
  ਉੱਲੂਬਾਟਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਬੋਲ] 
    ਉੱਲੂਬਾਟੇ
ਉਲੇਹਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਬੋਲ : ਲੇਹਾ]
  ਉਲੇਹੇ 
ਉਲੇਖ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਲੇਲ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਲੇਲੀ (ਵਿ) 
ਉਲ਼ੰਘ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਲ਼ੰਘਣਾ : 
    [ਉਲ਼ੰਘਣੇ
    ਉਲ਼ੰਘਣੀ
    ਉਲ਼ੰਘਣੀਆਂ;
    ਉਲ਼ੰਘਣ 
    ਉਲ਼ੰਘਣੋਂ ]
  ਉਲ਼ੰਘਦਾ :
    [ਉਲ਼ੰਘਦੇ 
    ਉਲ਼ੰਘਦੀ 
    ਉਲ਼ੰਘਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ੰਘਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ੰਘਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ੰਘਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ੰਘਦਿਓ 
    ਉਲ਼ੰਘਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ੰਘਾਂ : 
    [ਉਲ਼ੰਘੀਏ
    ਉਲ਼ੰਘੇਂ
    ਉਲ਼ੰਘੋ 
    ਉਲ਼ੰਘੇ
    ਉਲ਼ੰਘਣ] 
  ਉਲ਼ੰਘਾਂਗਾ/ਉਲ਼ੰਘਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ੰਘਾਂਗੇ/ਉਲ਼ੰਘਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ੰਘੇਗਾ/ਉਲ਼ੰਘੇਗੀ 
    ਉਲ਼ੰਘੋਗੇ ਉਲ਼ੰਘੋਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ੰਘੇਗਾ/ਉਲ਼ੰਘੇਗੀ 
    ਉਲ਼ੰਘਣਗੇ/ਉਲ਼ੰਘਣਗੀਆਂ]
  ਉਲ਼ੰਘਿਆ :
    [ਉਲ਼ੰਘੇ
    ਉਲ਼ੰਘੀ 
    ਉਲ਼ੰਘੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ੰਘਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ੰਘੀਦਾ : 
    [ਉਲ਼ੰਘੀਦੇ 
    ਉਲ਼ੰਘੀਦੀ 
    ਉਲ਼ੰਘੀਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ੰਘੂੰ : 
    [ਉਲ਼ੰਘੀਂ
    ਉਲ਼ੰਘਿਓ 
    ਉਲ਼ੰਘੂ] 
ਉਲ਼ਝ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਉਲ਼ਝਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਣੇ 
    ਉਲ਼ਝਣੀ 
    ਉਲ਼ਝਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਣ
    ਉਲ਼ਝਣੋਂ]
  ਉਲ਼ਝਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਦੇ 
    ਉਲ਼ਝਦੀ 
    ਉਲ਼ਝਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਦਿਆਂ]
  ਉਲ਼ਝਦੋਂ :
    [ਉਲ਼ਝਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਝਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਝਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ਝਾਂ : 
    [ਉਲ਼ਝੀਏ
    ਉਲ਼ਝੇਂ
    ਉਲ਼ਝੋ
    ਉਲ਼ਝੇ
    ਉਲ਼ਝਣ] 
  ਉਲ਼ਝਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਝਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਝਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਝੇਗਾ/ਉਲ਼ਝੇਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਝੋਗੇ/ਉਲ਼ਝੋਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਝੇਗਾ/ਉਲ਼ਝੇਗੀ
    ਉਲ਼ਝਣਗੇ/ਉਲ਼ਝਣਗੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਝਿਆ :
    [ਉਲ਼ਝੇ
    ਉਲ਼ਝੀ
    ਉਲ਼ਝੀਆਂ;
    ਉਲ਼ਝਿਆਂ]
  ਉਲ਼ਝੀਦਾ
  ਉਲਝੂੰ :
    [ਉਲ਼ਝੀਂ 
    ਉਲ਼ਝਿਓ
    ਉਲ਼ਝੂ]
ਉਲ਼ਝਣ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਲ਼ਝਣਾਂ 
  ਉਲ਼ਝਣੋਂ
ਉਲ਼ਝਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :— 
  ਉਲ਼ਝਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਉਣੇ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣੀ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣੋਂ] 
  ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਦੀਓ]
  ਉਲ਼ਝਵਾਊਂ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਈਂ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਇਓ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਊ]
  ਉਲ਼ਝਵਾਇਆ : 
    ਉਲ਼ਝਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਈ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਈਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਵਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਝਵਾਈਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਈਦੀ
    ਉਲ਼ਝਵਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਝਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਏਂ
    ਉਲ਼ਝਵਾਓ
    ਉਲ਼ਝਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣ] 
  ਉਲ਼ਝਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਝਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ਝਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਝਵਾਵਾਂਗੀਆਂ
    ਉਲ਼ਝਵਾਏਂਗਾ/ਉਲ਼ਝਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਓਗੇ/ਉਲ਼ਝਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਲ਼ਝਵਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਝਵਾਏਗੀ 
    ਉਲ਼ਝਵਾਉਣਗੇ/ਉਲ਼ਝਵਾਉਣਗੀਆਂ 
ਉਲ਼ਝਵਾਂ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਉਲ਼ਝਵੇਂ 
    ਉਲ਼ਝਵਿਆਂ 
  ਉਲ਼ਝਵੀਂ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਲ਼ਝਵੀਂਆਂ] 
ਉਲ਼ਝਾ (ਕਿ, ਸਕ) :— 
  ਉਲ਼ਝਾਉਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਉਣੇ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਣੀ
    ਉਲ਼ਝਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਾਉਣ
     ਉਲ਼ਝਾਉਣੋਂ ]
  ਉਲ਼ਝਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ਝਾਊਂ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਈਂ 
    ਉਲ਼ਝਾਇਓ 
    ਉਲ਼ਝਾਊ] 
  ਉਲ਼ਝਾਇਆ :
    [ਉਲ਼ਝਾਏ 
    ਉਲ਼ਝਾਈ 
    ਉਲ਼ਝਾਈਆਂ; 
    ਉਲ਼ਝਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਝਾਈਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਝਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਝਾਈਦੀ 
    ਉਲ਼ਝਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਝਾਵਾਂ :
    [ਉਲ਼ਝਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਝਾਏਂ 
    ਉਲ਼ਝਾਓ 
    ਉਲ਼ਝਾਏ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਣ]
  ਉਲ਼ਝਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਝਾਵਾਂਗੀ : 
    ਉਲ਼ਝਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਝਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਝਾਏਂਗਾ ਉਲ਼ਝਾਏਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਝਾਓਗੋ/ਉਲ਼ਝਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਝਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਝਾਏਗੀ 
    ਉਲ਼ਝਾਉਣਗੇ/ਉਲ਼ਝਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਲ਼ਝੇਵਾਂ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਲ਼ਝੇਵੇਂ 
    ਉਲ਼ਝੇਵਿਆਂ 
  ਉਲ਼ਝੇਵਿਓਂ] 
ਉਲ਼ਟ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਉਲ਼ਟ (ਕਿਵਿ) 
  ਉਲ਼ਟ-ਪੁਲ਼ਟ (ਕਿਵਿ)
ਉਲ਼ਟ (ਕਿ, ਅਕ/ਸਕ) :— 
  ਉਲ਼ਟਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਟਣੇ 
    ਉਲ਼ਟਣੀ 
    ਉਲ਼ਟਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਣ
    ਉਲ਼ਟਣੋਂ]
  ਉਲ਼ਟਦਾ :
    [ਉਲ਼ਟਦੇ 
    ਉਲ਼ਟਦੀ 
    ਉਲ਼ਟਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਟਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਟਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਟਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ਟਾਂ : 
    [ਉਲ਼ਟੀਏ
    ਉਲ਼ਟੇਂ
    ਉਲ਼ਟੋ 
    ਉਲ਼ਟੇ
    ਉਲ਼ਟਣ] 
  ਉਲ਼ਟਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਟਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ਟਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਟਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟੇਂਗਾ/ਉਲ਼ਟੇਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਟੋਗੇ/ਉਲ਼ਟੋਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟੇਗਾ/ਉਲ਼ਟੇਗੀ 
    ਉਲ਼ਟਣਗੇ/ਉਲ਼ਟਣਗੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਟਿਆ :
    [ਉਲ਼ਟੇ 
    ਉਲ਼ਟੀ 
    ਉਲ਼ਟੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਿਆਂ]
  ਉਲ਼ਟੀਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਟੀਦੇ 
    ਉਲ਼ਟੀਦੀ 
    ਉਲ਼ਟੀਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਟੂੰ : 
    [ਉਲ਼ਟੀਂ 
    ਉਲ਼ਟਿਓ
    ਉਲ਼ਟੂ]
ਉਲ਼ਟ-ਜੀਭੀ (ਵਿ) : [ਉਲ਼ਟ-ਜੀਭੀ ਧੁਨੀਆਂ]
ਉਲ਼ਟਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਲ਼ਟਵਾਉਣਾ: 
    [ਉਲ਼ਟਵਾਉਣੇ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣੀ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣੋਂ ]
  ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦਿਆਂ]
  ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਂਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ਟਵਾਊਂ : 
    [ਉਲ਼ਟਵਾਈਂ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਇਓ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਊ] 
  ਉਲ਼ਟਵਾਇਆ : 
    [ਉਲ਼ਟਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਈ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਈਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਵਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਵਾਈਦਾ :
    [ਉਲ਼ਟਵਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਈਦੀ
    ਉਲ਼ਟਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਵਾਵਾਂ :
    [ਉਲ਼ਟਵਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਏਂ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਓ
    ਉਲ਼ਟਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣ] 
  ਉਲ਼ਟਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਟਵਾਵਾਂਗੀ :
    [ਉਲ਼ਟਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਟਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟਵਾਏਂਗਾ/ਉਲ਼ਟਵਾਏਂਗੀ
    ਉਲ਼ਟਵਾਓਗੇ/ਉਲ਼ਟਵਾਓਗੀਆਂ
    ਉਲ਼ਟਵਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਟਵਾਏਗੀ
    ਉਲ਼ਟਵਾਉਣਗੇ/ਉਲ਼ਟਵਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਲ਼ਟਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਲ਼ਟਾ (ਵਿ, ਪੁ; ਕਿਵਿ)
  [ਉਲ਼ਟੇ 
    ਉਲ਼ਟਿਆਂ
  ਉਲ਼ਟੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਉਲ਼ਟੀਆਂ]
ਉਲ਼ਟਾ (ਯੋ) [ : ਉਲ਼ਟਾ ਮੈਨੂੰ ਝੂਠਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ]
ਉਲ਼ਟਾ (ਕਿ, ਸਕ(ਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਲ਼ਟਾਉਣਾ :
    [ਉਲ਼ਟਾਉਣੇ
    ਉਲ਼ਟਾਉਣੀ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਣੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਣ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਣੋਂ ]
  ਉਲ਼ਟਾਉਂਦਾ :
    [ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਂਦਿਓ
    ਉਲ਼ਟਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਲ਼ਟਾਊਂ :
    [ਉਲ਼ਟਾਈਂ
    ਉਲ਼ਟਾਇਓ
    ਉਲ਼ਟਾਊ]
  ਉਲ਼ਟਾਇਆ :
    [ਉਲ਼ਟਾਏ
    ਉਲ਼ਟਾਈ 
    ਉਲ਼ਟਾਈਆਂ; 
    ਉਲ਼ਟਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਾਈਦਾ :
    [ਉਲ਼ਟਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਟਾਈਦੀ 
    ਉਲ਼ਟਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਲ਼ਟਾਵਾ : 
    [ਉਲ਼ਟਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਟਾਏਂ 
    ਉਲ਼ਟਾਓ 
    ਉਲ਼ਟਾਏ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਣ] 
  ਉਲ਼ਟਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਟਾਵਾਂਗੀ : 
    ਉਲ਼ਟਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਟਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟਾਏਂਗਾ/ਉਲ਼ਟਾਏਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਟਾਓਗੇ/ਉਲ਼ਟਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਟਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਟਾਏਗੀ 
    ਉਲ਼ਟਾਉਣਗੇ/ਉਲ਼ਟਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਲ਼ਟਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਲ਼ਟੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [ = ਕੈ] 
  ਉਲ਼ਟੀਆਂ
ਉਲ਼ੱਦ (ਕਿ, ਸਕ) :—
  ਉਲ਼ੱਦਣਾ : 
    [ਉਲ਼ੱਦਣੇ
    ਉਲ਼ੱਦਣੀ 
    ਉਲ਼ੱਦਣੀਆਂ;
    ਉਲ਼ੱਦਣ
    ਉਲ਼ੱਦਣੋਂ]
  ਉਲ਼ੱਦਦਾ :
    [ਉਲ਼ੱਦਦੇ
    ਉਲ਼ੱਦਦੀ 
    ਉਲ਼ੱਦਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ੱਦਦਿਆਂ]
  ਉਲ਼ੱਦਦੋਂ :
    [ਉਲ਼ੱਦਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ੱਦਦਿਓ 
    ਉਲ਼ੱਦਦੀਓ] 
  ਉਲ਼ੱਦਾ :
    [ਉਲ਼ੱਦੀਏ
    ਉਲ਼ੱਦੇਂ
    ਉਲ਼ੱਦੋ
    ਉਲ਼ੱਦੇ
    ਉਲ਼ੱਦਣ] 
  ਉਲ਼ੱਦਾਂਗਾ/ਉਲ਼ੱਦਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ੱਦਾਂਗੇ/ਉਲੰਦਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ੱਦੇਂਗਾ/ਉਲ਼ੱਦੇਂਗੀ 
    ਉਲ਼ੱਦੋਗੇ/ਉਲ਼ੱਦੋਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ੱਦੇਗਾ/ਉਲ਼ੱਦੇਗੀ 
    ਉਲ਼ੱਦਣਗੇ[ਉਲ਼ੱਦਣਗੀਆਂ]
  ਉਲ਼ੱਦਿਆ :
    [ਉਲ਼ੱਦੇ 
    ਉਲ਼ੱਦੀ 
    ਉਲ਼ੱਦੀਆਂ;
    ਉਲ਼ੱਦਿਆਂ]
  ਉਲ਼ੱਦੀਦਾ :
    [ਉਲ਼ੱਦੀਦੇ 
    ਉਲ਼ੱਦੀਦੀ
    ਉਲ਼ੱਦੀਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ੱਦੂੰ : 
    [ਉਲ਼ੱਦੀਂ 
    ਉਲ਼ੱਦਿਓ 
    ਉਲ਼ੱਦੂ] 
ਉਲ਼ਦਵਾ (ਕਿ, ਦੋਪ੍ਰੇ) :—
  ਉਲ਼ਦਵਾਉਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਦਵਾਉਣੇ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣੀ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣੋਂ ]
  ਉਦਵਾਉਂਦਾ :
    [ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਂਦੀਓ]
  ਉਲ਼ਦਵਾਊਂ :
    [ਉਲ਼ਦਵਾਈਂ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਇਓ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਊ]
  ਉਲ਼ਦਵਾਇਆ :
    [ਉਲ਼ਦਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਈ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਈਆਂ; 
    ਉਲ਼ਦਵਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਦਵਾਈਦਾ :
    [ਉਲ਼ਦਵਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਈਦੀ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਈਦੀਆਂ] 
  ਉਲ਼ਦਵਾਵਾਂ : 
    [ਉਲ਼ਦਵਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਏਂ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਓ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਏ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣ] 
  ਉਲ਼ਦਵਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਦਵਾਵਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ਦਵਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਦਵਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਏਂਗਾ/ਉਲ਼ਦਵਾਏਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਓਗੇ/ਉਲ਼ਦਵਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਦਵਾਏਗੀ 
    ਉਲ਼ਦਵਾਉਣਗੇ[ਉਲ਼ਦਵਾਉਣਗੀਆਂ
ਉਲ਼ਦਵਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਲ਼ਦਾ (ਕਿ, ਪ੍ਰੇ) : -
  ਉਲ਼ਦਾਉਣਾ : 
    [ਉਲ਼ਦਾਉਣੇ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਣੀ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਦਾਉਣ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਣੋਂ] 
  ਉਲ਼ਦਾਉਂਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਦਾਉਂਦੇ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਂਦੀ 
    ਉਲ਼ਦਾਊਦੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਦਾਉਂਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਦਾਉਂਦੋਂ : 
    [ਉਲ਼ਦਾਉਂਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਂਦਿਓ
    ਉਲ਼ਦਾਉਦੀਓ]
  ਉਲ਼ਦਾਊਂ :
    [ਉਲ਼ਦਾਈਂ 
    ਉਲ਼ਦਾਇਓ 
    ਉਲ਼ਦਾਊ]
  ਉਲ਼ਦਾਇਆ :
    [ਉਲ਼ਦਾਏ
    ਉਲਦਾਈ 
    ਉਲ਼ਦਾਈਆਂ,
    ਉਲ਼ਦਾਇਆਂ] 
  ਉਲ਼ਦਾਈਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਦਾਈਦੇ 
    ਉਲ਼ਦਾਈਦੀ 
    ਉਲ਼ਦਾਈਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਦਾਵਾਂ ; 
    [ਉਲ਼ਦਾਈਏ 
    ਉਲ਼ਦਾਏਂ 
    ਉਲ਼ਦਾਓ 
    ਉਲ਼ਦਾਏ 
    ਉਲ਼ਦਾਉਣ] 
  ਉਲ਼ਦਾਵਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਦਾਵਾਂਗੀ : 
    ਉਲ਼ਦਾਵਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਦਾਵਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਦਾਏਂਗਾ/ਉਲ਼ਦਾਏਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਦਾਓਗੇ/ਉਲ਼ਦਾਓਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਦਾਏਗਾ/ਉਲ਼ਦਾਏਗੀ
    ਉਲ਼ਦਾਉਣਗੇ/ਉਲ਼ਦਾਉਣਗੀਆਂ]
ਉਲ਼ਦਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਉਲ਼ਾਂਘ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਉਲ਼ਾਂਘਾਂ
  ਉਲ਼ਾਂਘੀਂ 
  ਉਲ਼ਾਂਘੇ
ਉਲ਼ਾਂਘ (ਕਿ, ਸਕ) :—-
  ਉਲ਼ਾਂਘਣਾ 
    [ਉਲ਼ਾਂਘਣੇ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਣੀ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਣੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਾਂਘਣ
    ਉਲ਼ਾਂਘਣੋਂ]
  ਉਲ਼ਾਂਘਦਾ :
    [ਉਲ਼ਾਂਘਦੇ
    ਉਲ਼ਾਂਘਦੀ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਦੀਆਂ, 
    ਉਲ਼ਾਂਘਦਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਾਂਘਦੋਂ : 
    ਉਲ਼ਾਂਘਦੀਓਂ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਦਿਓ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਦੀਓ]
  ਉਲ਼ਾਂਘਾ : 
    [ਉਲ਼ਾਂਘੀਏ
    ਉਲ਼ਾਂਘੇਂ
    ਉਲ਼ਾਂਘੋ
    ਉਲ਼ਾਂਘੇ
    ਉਲ਼ਾਂਘਣ] 
  ਉਲ਼ਾਂਘਾਂਗਾ/ਉਲ਼ਾਂਘਾਂਗੀ : 
    [ਉਲ਼ਾਂਘਾਂਗੇ/ਉਲ਼ਾਂਘਾਂਗੀਆਂ 
    ਉਲਘੇਂਗਾ/ਉਲ਼ਾਂਘੇਂਗੀ 
    ਉਲ਼ਾਂਘੋਗੇ/ਉਲ਼ਾਂਘੋਗੀਆਂ 
    ਉਲ਼ਾਂਘੇਗਾ/ਉਲ਼ਾਂਘੇਗੀ 
    ਉਲ਼ਾਂਘਣਗੇ/ਉਲ਼ਾਂਘਣਗੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਾਂਘਿਆ : 
    [ਉਲ਼ਾਂਘੇ
    ਉਲ਼ਾਂਘੀ 
    ਉਲ਼ਾਂਘੀਆਂ; 
    ਉਲ਼ਾਂਘਿਆਂ] 
  ਉਲ਼ਾਂਘੀਦਾ : 
    [ਉਲ਼ਾਂਘੀਦੇ
    ਉਲ਼ਾਂਘੀਦੀ
    ਉਲ਼ਾਂਘੀਦੀਆਂ]
  ਉਲ਼ਾਂਘੂੰ : 
    [ਉਲ਼ਾਂਘੀਂ
    ਉਲ਼ਾਂਘਿਓ 
    ਉਲ਼ਾਂਘੂ] 
ਉਲ਼ਾਦ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਉਲ਼ਾਮ੍ਹਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਉਲ਼ਾਮ੍ਹੇ 
    ਉਲ਼ਾਮ੍ਹਿਆਂ
  ਉਲ਼ਾਮ੍ਹਿਓਂ]
ਉੜਦੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [= ਸੂਚਨਾ] 
ਉੜੀਆ (ਨਿਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ] 
ਉੜੀਸਾ (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ)
ਊਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ; ਵਿਸ)
ਊਸ਼ਮ (ਵਿ)
ਊਂਘ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
ਊਂਘ (ਕਿ, ਅਕ)
  ਊਂਘਣਾ : 
    [ਊਂਘਣੇ
    ਊਂਘਣੀ 
    ਊਂਘਣੀਆਂ
    ਊਂਘਣ
    ਊਂਘਣੋਂ]
  ਊਂਘਦਾ : 
    [ਊਂਘਦੇ 
    ਊਂਘਦੀ
    ਊਂਘਦੀਆਂ;
    ਊਂਘਦਿਆਂ]
  ਊਂਘਦੋਂ :
    [ਊਂਘਦੀਓਂ 
    ਊਂਘਦਿਓ 
    ਊਂਘਦੀਓ] 
  ਊਂਘਾਂ : 
    [ਊਂਘੀਏ
    ਊਂਘੇਂ
    ਊਂਘੋ
    ਊਂਘੇ
    ਊਂਘਣ] 
  ਊਂਘਾਂਗਾ/ਊਂਘਾਂਗੀ : 
    [ਊਂਘਾਂਗੇ,ਉੱਘਾਂਗੀਆਂ 
    ਊਂਘੇਂਗਾ,ਉੱਘੇਂਗੀ 
    ਊਂਘੋਗੇ/ਊਂਘੋਗੀਆਂ 
    ਊਂਘੇਗਾ/ਊਂਘੇਗੀ 
    ਊਂਘਣਗੇ/ਊਂਘਣਗੀਆਂ
  ਊਂਘਿਆ : 
    [ਊਂਘੇ
    ਊਂਘੀ
    ਊਂਘੀਆਂ;
    ਊਂਘਿਆਂ]
  ਊਂਘੀਦਾ
  ਊਂਘੂੰ :
    [ਊਂਘੀਂ
    ਊਂਘਿਓ
    ਊਂਘੂ]
ਊਚ-ਨੀਚ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਊਜ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਊਜਾਂ
ਊਟ-ਪਟਾਂਗ (ਵਿ) 
ਊਠ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਊਠਾਂ
  ਊਠੋਂ;
  ਊਠਣੀ (ਇਲਿੰ) 
    [ਊਠਣੀਆਂ 
    ਊਠਣੀਓਂ]
ਊਠਕ-ਬੈਠਕ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਊਠਕਾਂ-ਬੈਠਕਾਂ 
ਊਠਣਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਊਠਣੇ 
    ਊਠਣਿਆਂ 
ਊਣ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਊਣਤਾਈ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਊਣਤਾਈਆਂ 
ਊਣਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਊਣੇ 
    ਊਣਿਆਂ 
  ਊਣੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਊਣੀਆਂ]
ਊਤ (ਵਿ) 
  ਊਤਾ (ਸੰਬੋ) 
    ਊਤੋਂ; 
  ਊਤਪੁਣਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਊਤਪੁਣੇ 
ਊਦਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਊਦੇ 
    ਊਦਿਆਂ 
  ਊਦੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਊਦੀਆਂ] 
ਊਂਧਾ (ਵਿ, ਪੁ) [= ਸਿੱਧਰਾ] 
  [ਊਂਧੇ
    ਊਂਧਿਆਂ 
  ਊਂਧੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਊਂਧੀਆਂ ]
ਊਨੀ (ਵਿ) [=ਉੱਨ ਦਾ ]
ਊਰਾ (ਵਿ, ਪੁ) 
  [ਊਰੇ
    ਊਰਿਆਂ 
  ਊਰੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਊਰੀਆਂ] 
ਊਲ-ਜਲੂਲ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਊੜਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅੱਖਰ]
  ਊੜੇ
    ਊੜਿਆਂ
ੴ* (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ)
*ਉਚਾਰਨ ‘ਓਅੰਕਾਰ' ਹੈ 
ਓਅੰਕਾਰ (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ)
ਓਏ (ਨਿਪਾਤ, ਸੰਬੋਧਨੀ) 
ਓਸ (ਪੜ) ['ਉਹ' ਦਾ ਸੰਬੰਰੂ]
ਓਸੇ
ਓਹਲਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਓਹਲੇ 
    ਓਹਲਿਆਂ
ਓਹਲੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਓਹਲਿਓਂ
    ਓਹਲੇ-ਓਹਲੇ (ਕਿਵਿ) 
ਓਹੜ-ਪੋਹੜ (ਨਾਂ, ਪੁ)
ਓਹ (ਪੜ) 
  ਓਹੀ [ਮਲ] 
ਓਕ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ)
  ਓਕਾਂ
  ਓਕੀਂ
  ਓਕੋਂ
ਓਕੜੂ (ਵਿ) 
ਓਗਰਾ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਓਗਰੇ 
    ਓਗਰਿਆਂ
ਓਜ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
ਓਝਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਓਝਰੀਓਂ 
ਓਟ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਓਟਾਂ
ਓਡ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਇੱਕ ਜਾਤੀ] 
  [ਓਡਾਂ; 
  ਓਡਾ (ਸੰਬੰ) 
    ਓਡੋ
  ਓਡਣੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਓਡਣੀਆਂ 
    ਓਡਣੀਏ (ਸੰਬੋ) 
      ਓਡਣੀਓ]
ਓਡਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਓਡੇ
    ਓਡਿਆਂ 
  ਓਡੀ (ਇਲਿੰ
    ਓਡੀਆਂ] 
ਓਤ-ਪੋਤ (ਕਿ-ਅੰਸ਼) 
ਓਥੇ (ਕਿਵਿ) 
  ਓਥੋਂ
ਓਦਣ (ਕਿਵਿ) 
ਓਦਰ (ਕਿ, ਅਕ) :—
  ਓਦਰਦਾ :
    [ਓਦਰਦੇ 
    ਓਦਰਦੀ 
    ਓਦਰਦੀਆਂ 
    ਓਦਰਦਿਆਂ] 
  ਓਦਰਦੋਂ :
    [ਓਦਰਦੀਓਂ 
    ਓਦਰਦਿਓ
    ਓਦਰਦੀਓ] 
  ਓਦਰਨਾ : 
    [ਓਦਰਨੇ 
    ਓਦਰਨੀ 
    ਓਦਰਨੀਆਂ; 
    ਓਦਰਨ
    ਓਦਰਨੋਂ] 
  ਓਦਰਾਂ : 
    [ਓਦਰੀਏ
    ਓਦਰੇਂ
    ਓਦਰੋ
    ਓਦਰੇ
    ਓਦਰਨ] 
  ਓਦਰਾਂਗਾ/ਓਦਰਾਂਗੀ : 
    ਓਦਰਾਂਗੇ/ਓਦਰਾਂਗੀਆਂ 
    ਓਦਰੇਂਗਾ/ਓਦਰੇਂਗੀ 
    ਓਦਰੋਗੇ/ਓਦਰੋਗੀਆਂ 
    ਓਦਰੇਗਾ/ਓਦਰੇਗੀ 
    ਓਦਰਨਗੇ/ਓਦਰਨਗੀਆਂ 
  ਓਦਰਿਆ :
    [ਓਦਰੇ
    ਓਦਰੀ
    ਓਦਰੀਆਂ;
    ਓਦਰਿਆਂ]
  ਓਦਰੀਦਾ
  ਓਦਰੂੰ :
    [ਓਦਰੀਂ 
    ਓਦਰਿਓ 
    ਓਦਰੂ]
ਓਦਾਂ (ਕਿਵਿ; ਯੋ) 
[: ਓਦਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਫ਼ਬਦੀ ਨਹੀਂ]
ਓਦੂੰ (ਪੜ, ਵਿ) 
ਓਦੋਂ (ਕਿਵਿ) 
ਓਧਰ (ਕਿਵਿ)
  ਓਧਰੇ
  ਓਧਰੋਂ 
ਓਧਰਲਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਓਧਰਲੇ 
    ਓਧਰਲਿਆਂ
  ਓਧਰਲੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਓਧਰਲੀਆਂ]
ਓਨਾ (ਵਿ, ਪੁ)
  [ਓਨੇ 
    ਓਨਿਆਂ
  ਓਨੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਓਨੀਆਂ ]
ਓਪਰਾ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
  [ਓਪਰੇ 
    ਓਪਰਿਆਂ 
  ਓਪਰੀ (ਇਲਿੰ) 
    ਓਪਰੀਆਂ]; 
  ਓਪਰਾਪਣ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
    ਓਪਰੇਪਣ 
ਓਭੜ (ਵਿ; ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਓਭੜਾਂ
ਓਮ (ਨਿਨਾਂ, ਪੁ)
ਓਲ਼ੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) [ਮਲ; = ਓੜ] 
  [ਓਲ਼ੀਆਂ 
  ਓਲ਼ੀਓਂ]
ਓਵਰ (ਨਾਂ, ਪੁ) [ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ]
  ਓਵਰਾਂ
ਓਵਰਸੀਅਰ (ਨਾਂ, ਪੁ)
   ਓਵਰਸੀਅਰਾਂ
  ਓਵਰਸੀਅਰੋ (ਸੰਬੋ, ਬਵ) 
  ਓਵਰਸੀਅਰੀ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
ਓਵਰਹਾਲ (ਕਿ-ਅੰਸ਼) 
ਓਵਰਕੋਟ (ਨਾਂ, ਪੁ) 
  ਓਵਰਕੋਟਾਂ 
  ਓਵਰਕੋਟੋਂ 
ਓਵੇਂ (ਕਿਵਿ) 
ਓੜ (ਨਾਂ, ਇਲਿੰ) 
  ਓੜਾਂ
  ਓੜੀਂ
  ਓੜੋਂ
ਓੜਕ (ਕਿਵਿ) 
ਓੜਾ (ਨਾਂ, ਪੁ)
  ਓੜੇ
    ਓੜਿਆਂ

ਅ-ੲ-ਸ-ਸ਼-ਹ

ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਰਚਨਾਵਾਂ : ਸੰਪਾਦਕ ਡਾ. ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ

ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪੰਜਾਬੀ-ਕਵਿਤਾ.ਕਾਮ ਵੈਬਸਾਈਟ