Dr. Shashikant Uppal ਡਾ. ਸ਼ਸ਼ੀਕਾਂਤ ਉੱਪਲ

ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ (ਸੰਗਰੂਰ ) 'ਚ ਸ਼੍ਰੀ ਦੀਨਾ ਨਾਥ ਉੱਪਲ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਦਯਾਵੰਤੀ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ 15 ਅਗਸਤ 1948 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਡਾ. ਸ਼ਸ਼ੀਕਾਂਤ ਉੱਪਲ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਸਨਮਾਨ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਵੀਰ ਤੇ ਸਮਰੱਥ ਵਿਦਵਾਨ ਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ ਡਾ: ਨਰੇਸ਼ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਹਾਸਲ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵੱਲ ਕਦਮ ਪੁੱਟੇ।
ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਿਜ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਤੋਂ ਗਰੈਜੂ ਏਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਆਪ ਐੱਮ ਏ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਚ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲੇ ਗਏ। ਇਸੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 1970 ਚ ਐੱਮ ਏ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਰਕੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਿਜ ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ, ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਿਜ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਤੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਰਣਬੀਰ ਕਾਲਿਜ ਸੰਗਰੂਰ ਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਆਪ ਜੀ ਜੀ ਜੀਵਨ ਸਾਥਣ ਮਨਜੀਤ ਉੱਪਲ ਤੇ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਆਧਾਰਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸੰਗ ਸਾਥ ਉਹ ਸੰਤੁਲਿਤ ਜੀਵਨ ਮਾਰਗ ਤੇ ਤੁਰਦਿਆਂ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿੱਤ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਡਾ:ਸ਼ਸ਼ੀਕਾਂਤ ਉੱਪਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ ਹੀ ਡਾਕਟਰੇਟ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਉਹ ਡੀ ਐੱਮ ਕਾਲਿਜ ਮੋਗਾ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਏਥੋਂ ਹੀ ਆਪ 2008 ਚ ਸੇਵਾ ਮੁਕਤ ਹੋਏ। ਸੇਵਾ ਮੁਕਤੀ ਉਪਰੰਤ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤਾਰਾ ਕਾਲਿਜ ਅਹਿਮਦਗੜ੍ਹ ਮੰਡੀ ਦਾ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਪਰੰਤ ਆਪ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਨਿਊਯਾਰਕ ਆ ਗਏ। ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਉਹ ਇਥੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਿਖੇ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਹਨ :
ਤਰਕਸ਼, ਗ਼ਜ਼ਲ ਗੁਲਜ਼ਾਰ, ਅਕਸ ਗੁਆਚੇ, ਬੇਖ਼ਬਰ ਹਵਾਵਾਂ ਤੋਂ, ਨੀਲੀ ਲੁਕਵੀਂ ਲਾਟ ਤੇ ਇੱਕ ਦੋਹਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨਕਸ਼ ਫਰਿਆਦੀ ਹੈ ਛਪ ਚੁਕੇ ਹਨ। ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਆਮ ਆਦਮੀ ਕੀ ਕਵਿਤਾ, ਸ਼ਬਦ ਸਫ਼ਰ ਮੇਂ ਹੈ, ਭੀੜ ਕੇ ਸਵਰ, ਕੁਛ ਅਣਕਹਾ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਨ੍ਰਿਤ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਗਜ਼ੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਕਸਰ ਛਪਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਹੱਬਤੀ ਰੂਹ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਇਰ ਦੋਸਤ ਡਾ: ਸ਼ਸ਼ੀਕਾਂਤ ਉੱਪਲ ਦੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸ਼ਾਇਰੀ ਨੂੰ ਸਲਾਮ। -ਗੁਰਭਜਨ ਗਿੱਲ

Akas Guachay (Ghazals) : Dr. Shashikant Uppal

ਅਕਸ ਗੁਆਚੇ (ਗ਼ਜ਼ਲ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ) : ਡਾ. ਸ਼ਸ਼ੀਕਾਂਤ ਉੱਪਲ

  • ਸੋਚਦਾਂ ਹਾਂ ਇਹ ਮੈਨੂੰ ਹੋਇਆ ਕੀ
  • ਦਰਦ ਇਹ ਵੀ ਚੁਪ-ਚਪੀਤੇ ਸਹਿਣ ਦੇ
  • ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਹੋਈ ਕਿਤਾਬ ਰਿਹਾ
  • ਹੋਰ ਕੁਝ ਦੇਰ ਮੈਨੂੰ ਸੋਚਣ ਦੇ
  • ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਹੈ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ
  • ਹਰ ਬਸ਼ਰ ਅਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਮਜਬੂਰ ਹੈ
  • ਇਹ ਚਿਰਾਗ਼ ਆਫ਼ਤਾਬ ਲੱਗਦੇ ਨੇ
  • ਖੁਲ੍ਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੱਭਿਆ ਨਾ ਜੋ
  • ਭੇਦ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਕੋਈ ਦਸਦਾ ਨਹੀਂ
  • ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਤੋਂ ਹੀ ਸਹਾਰਾ ਭਾਲਦਾ ਹਾਂ
  • ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਉਮੀਦਾਂ ਰੌਸ਼ਨ
  • ਉਹ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ ਕਿ ਦੂਰ
  • ਜੋ ਨੇ ਰੌਸ਼ਨ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਤੇਰੇ ਨੇ
  • ਦੂਰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਕਰ ਗਿਆ
  • ਦਿਲ ਨੂੰ ਫਿਰ ਭਰਮਾ ਰਹੇ ਹਨ
  • ਰਸਤਿਆਂ ਦੀ ਧੂੜ ਵਿਚ ਹਨ ਕਾਫ਼ਿਲੇ
  • ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ 'ਚ ਕੋਈ ਮੌਜ ਉੱਠੀ
  • ਸਾਫ਼ ਹੈ ਅਪਣੇ ਤੋਂ ਇਸਦੀ ਬੇਰੁਖ਼ੀ
  • ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਵੀ ਮੈਂ ਘਬਰਾਵਾਂ
  • ਕੁਝ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਅਜੇ
  • ਰੁੱਤ ਬੀਤੀ ਨਹੀਂ ਹਨੇਰੇ ਦੀ
  • ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇ
  • ਕਿਹੜੀ ਅੱਗ 'ਚੋਂ ਉਡ ਕੇ ਆਇਆ
  • ਇਹ ਤਨਹਾਈ ਹੈ ਦੋਸਤ ਮਿਰੀ
  • ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਵਿਚ ਅਪਣੇ ਹਉਮੈ ਦੀ
  • ਮੈਂ ਲਿਖ ਰਿਹਾਂ ਹਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ
  • ਜਿੱਤੀ ਬਾਜ਼ੀ ਮੈਂ ਹਾਰ ਕੇ ਰੋਇਆ
  • ਰਾਤ ਹੈ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਤੇ ਇਹ ਮੰਜ਼ਰ ਹੈ
  • ਆਪਣੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੂਰੀ ਰਹਿਣ ਦੇ
  • ਕੈਸਾ ਸ਼ੋਰ ਹੈ ਸਹਿਰਾ ਸਹਿਰਾ
  • ਅੱਜ ਦੇ ਦੌਰ ਨੇ ਜੇ ਇਲਮਾਂ ਦੇ
  • ਅਪਣੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਆਪੇ ਠਾਰ
  • ਦੂਰ ਖੜ੍ਹੀ ਸ਼ਰਮਾਵੇ ਅੱਗ
  • ਅੱਖਰ ਅੱਖਰ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ
  • ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਤੋਂ ਦੂਰ ਬੇਸ਼ਕ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ
  • ਜੋ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਵੱਸਦਾ ਹੈ
  • ਲੱਭ ਸਕੇ ਤਾਂ ਕੋਈ ਲੱਭੇ
  • ਧੂੜ ਉਡਾ ਕੇ ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ
  • ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਹੈ ਖ਼ਫ਼ਾ
  • ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਿਚ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ
  • ਇਸ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਦੁੱਖ ਹੀ ਦੁੱਖ ਨੇ
  • ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਹੀ ਇਹ ਕਰਦਾ ਹੈ
  • ਚੁੱਪ ਦੀ ਇਸ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਟੁੱਟਣ ਤਾਂ ਦੇ
  • ਕੁਝ ਪੱਤੇ ਮਿਰੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਝੜ ਕੇ
  • ਹੁਣ ਨਾ ਕੋਈ ਰਸਤਿਆਂ ਦੀ
  • ਗ਼ਮ ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਿਰਾਲਾ ਦਿਨ ਹੈ
  • ਜੋ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗਾ ਲਗਦਾ ਹੈ
  • ਤੋੜ ਕੇ ਘੇਰਾ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਗਈ
  • ਜਿਉਣ ਦਾ ਕੁਝ ਆਧਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ
  • ਵੇਖਾਂਗਾ ਜਾ ਕੇ ਠਹਿਰਦੀ ਹੈ
  • ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘਰ ਕਰ ਗਿਆ
  • ਇਹ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦੁੱਖਾਂ-ਦਰਦਾਂ ਦੇ ਘੇਰੇ
  • ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਡਦਾ ਹਾਂ
  • ਇਹ ਤਾਂ ਦੱਸੋ ਕਸੂਰ ਕੀ ਹੋਇਆ
  • ਮੁੱਕੇਗੀ ਇਹ ਰਾਤ ਕਦੀ ਤਾਂ
  • ਇਉਂ ਵੱਟ ਨਾ ਪਾਸਾ ਰਾਹਵਾਂ ਤੋਂ
  • ਕੀ ਰੋਗ ਹੈ ਦਿਲ ਦੀਵਾਨੇ ਨੂੰ
  • ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਜਿਉਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ
  • ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗਾ
  • ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਉਹ ਜੋ ਬੇਘਰ ਹੀ ਰਿਹਾ
  • ਜਾਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਿਆਰਾ ਸੀ
  • ਵੇਖੀ ਅਸਾਂ ਨੇ ਰਾਤ ਸਵੇਰਾ ਵੀ ਵੇਖਿਆ
  • ਰਾਹਵਾਂ ਦੀ ਪਹਿਚਾਨ ਬਨਣਗੇ
  • ਮੈਂ ਬੇਸ਼ੱਕ ਪ੍ਰਭਾਤ ਨਹੀਂ ਹਾਂ
  • ਤੂੰ ਹੀ ਦੱਸ ਕੁਝ ਦਿਲ ਦੀਵਾਨੇ
  • ਜੀਅ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਹੁਣ ਤਾਂ
  • ਮਿਰੇ ਹਾਲਾਤ ਨੂੰ ਤੇਰੇ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ
  • ਅਜਬ ਇਹ ਮਿਲਨ ਹੈ ਅਜਬ ਟਾਕਰਾ ਹੈ
  • ਮੈਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਅਪਣੇ ਤੋਂ ਇਹ ਸ਼ਿਕਵਾ ਰਿਹਾ
  • ਕੌਣ ਹੈ ਉਹ ਜੋ ਬਰਫ਼ ਖਿਲਾਰੇ