ਹੁੰਦਾ ਵੇਖ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਭਾਰੀ, ਕਲਗੀ ਵਾਲਿਆ ਤੇਰੀ ਤਲਵਾਰ ਨਿਕਲੀ। ਤੇਰੇ ਇਕ ਇਸ਼ਾਰੇ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ, ਜੋੜੀ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰ ਨਿਕਲੀ। ਮੁਰਦਾ ਰਗਾਂ ਅੰਦਰ ਜਾਨ ਪਾਉਣ ਖਾਤਰ, ਤੇਰੇ ਖੰਡਿਓਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤੀ ਧਾਰ ਨਿਕਲੀ। ਪੱਕੀ ਕਰਨ ਲਈ ਨੀਂਹ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ, ਲੜੀ ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਹੋਣ ਨਿਸਾਰ ਨਿਕਲੀ। ਕੀਤੀ ਦੀਨਾਂ ਤੇ ਦਇਆ ਦਿਆਲ ਹੋ ਕੇ, ਮਹਿਮਾਂ ਖਿੱਲਰੀ ਲੋਕ ਪਰਲੋਕ ਉਤੇ। ਤੂੰ ਸੀ ਤੋਲ ਵਿਖਾਲੀਆ ਜ਼ੁਲਮ ਤਾਈਂ, ਚੰਡੀ ਰੂਪ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਨੋਕ ਉਤੇ।

ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਖਾਲਸਾ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖ ਜ਼ਰਾ, ਝੁਲ ਗਈ ਹਨੇਰੀ ਖ਼ੂਨੀ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ ਤੇ। ਗਿੱਦੜਾਂ ਨੇ ਭੌਂਕ ਭੌੰਕ ਅਜ ਡਾਢਾ ਸ਼ੋਰ ਪਾਇਆ, ਜਾਗ ਸ਼ੇਰਾ ਅੱਜ ਤੂੰ ਭੀ ਚੜ੍ਹ ਖਾਂ ਸ਼ਿਕਾਰ ਤੇ। ਘਰ ਘਰ ਵਿਚ ਕੁਰਲਾਟ ਮਚ ਗਿਆ ਸਾਰੇ, ਮਾਰਿਆ ਈ ਛਾਪਾ ਗ਼ੈਰਾਂ ਸਾਡੇ ਹੀ ਵਪਾਰ ਤੇ। ਗਲ 'ਚਿ ਕਟਾਰ ਪਾ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾ 'ਵੀਰ' ਪਿਆਰੇ, ਫੇਰ ਪਰਖ ਹੋਣ ਲਗੀ ਜਬਰ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਤੇ।

ਓ ਸਿਦਕੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਪ੍ਰਮੇਸ਼ਰ ਕਹਾਵਨ ਵਾਲਿਆ, ਓ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿਆ ਦਾਤਿਆ ਮੁਰਦੇ ਲੜਾਵਨ ਵਾਲਿਆ। ਪੰਜ ਸੀਸ ਕਠੇ ਕਰ ਕੇ ਪੰਥ ਸਾਜਨ ਵਾਲਿਆ, ਦੁਖੀਆਂ ਗਰੀਬਾਂ ਆਜਜ਼ਾਂ ਤਾਈਂ ਨਿਵਾਜਨ ਵਾਲਿਆ। ਆਰੇ ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਧਾਰ ਤੇ ਸੀ ਪੰਥ ਨੂੰ ਤੋਰਿਆ, ਤੂੰ ਤੇਗ਼ ਫੜ ਕੇ ਸਬਰ ਦੀ ਮੂੰਹ ਜਾਬਰਾਂ ਦਾ ਮੋੜਿਆ। ਉੱਚ ਦਾ ਤੂੰ ਪੀਰ ਬਣ ਹਾਲੋਂ ਹੋਇਓਂ ਬੇਹਾਲ ਤੂੰ, ਸਿੰਜਿਆ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਬੂਟੇ ਲਹੂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੂੰ। ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਲਈ ਤੋਰਿਆ, ਜ਼ਾਲਮ ਔਰੰਗੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਮਾਨ ਨੂੰ ਸੀ ਤੋੜਿਆ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਚੌਕ ਵਿਚ ਤੂੰ ਸੀਸ ਆਪਣਾ ਵਾਰਿਆ, ਚਾਦਰ ਤੂੰ ਬਣਕੇ ਧਰਮ ਡੁਬਦਾ ਏ ਹਿੰਦੂ ਤਾਰਿਆ। ਜਾਨ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜੰਜੂ 'ਚਿ ਪਾਈ ਜਾਨ ਹੈ, ਕਸ਼ਟ ਝਲੇ ਹੱਸ ਕੇ ਰਖੀ ਟਿਕੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਹੱਸ ਹੱਸ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਨੀਹਾਂ ਚਿਣਾਏ ਲਾਲ ਤੂੰ, ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਵਿਚ ਵੇਖਾਂ ਇਹ ਅਣੋਖੀ ਘਾਲ ਨੂੰ। ਤੇਰੀਆਂ ਇਸ ਘਾਲਣਾਂ ਦਾ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਹੈ, ਉਕਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਅਜ ਪੰਥ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ। ਕੰਬਦੀ ਕਾਨੀ ਏ ਮੇਰੀ ਵਾਰਾਂ ਲਿਖਣ ਨਹੀਂ ਜੋਗੀਆਂ, ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਕਲਪ ਬ੍ਰਿਛ ਦੀਆਂ ਟਾਨਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਗੀਆਂ। ਕੋਈ ਨਾਮਧਾਰੀ, ਨਿਰਮਲਾ ਕੋਈ ਉਦਾਸੀ ਭਾਨ ਹੈ, ਕੋਈ ਨਿਹੰਗ ਸਿੰਘ ਸਜਦਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ। ਕੋਈ ਅਕਾਲੀ ਸਜਿਆ ਪਾ ਗਾਤਰੇ ਕਿਰਪਾਨ ਹੈ, ਕੋਈ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਖਵਾਂਵਦਾ ਤੇ ਰੂਸ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ। ਕੀ ਯਾਦ ਹੈ ਨਾ ਅਣਖ ਖਾਤ੍ਰ ਬੰਦ ਬੰਦ ਕਟਵਾਏ ਕਿਸੇ, ਖੋਪਰ ਹੱਸ ਲਹਾਇਆ ਕਿਸੇ ਆਰੇ ਸਿਰ ਚਿਲਵਾਏ ਕਿਸੇ । ਸੂਲਾਂ ਤੇ ਸੁਤੇ ਹੱਸ ਕੇ ਇੰਜਨਾਂ ਨੂੰ ਉਤੇ ਚਾੜ੍ਹਿਆ, ਅਜੇ ਕੱਲ ਨਨਕਾਣੇ ਅੰਦਰ ਜੀਊਂਦੇ ਭੱਠਾਂ ਵਿਚ ਸਾੜਿਆ। ਲੱਖਾਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਲਾੜੀਆਂ ਗਾਨੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਬਨ੍ਹ ਕੇ, ਗਏ ਜੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਲਟਕੇ ਪੁਠੇ ਹੁਕਮ ਤੇਰਾ ਮੰਨ ਕੇ। ਮਾਵਾਂ ਨੇ ਟੋਟੇ ਪੁਤਰਾਂ ਦੇ ਗਲ ਪਵਾਏ ਹੱਸ ਕੇ, ਪੀਸਣੇ ਜੇਲਾਂ ਚਿ ਪੀਸੇ ਦੁਖੜੇ ਉਠਾਏ ਹੱਸ ਕੇ। ਗ਼ੱਦਾਰ ਅਜ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਪਾਉਣ ਬੈਠੇ ਵੰਡੀਆਂ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਆਂ ਪਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਭੁਲੀਆਂ ਪਗ ਡੰਡੀਆਂ । ਲੰਮੇ ਟਿੱਕੇ ਲਾਉਣ ਵਾਲੇ ਭੁਲ ਬੈਠੇ ਰਾਮ ਨੂੰ, ਆਖਦੇ ਨੇ ਰਾਸ ਧਾਰੀ ਚਕਰਵਰਤੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ। ਉਕਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਅੱਜ ਪੰਥ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ, ਆਣ ਕੇ ਦਸਮੇਸ ਦਾਤਾ ਤੂੰ ਮਿਟਾ ਦੇ ਲਾਲਸਾ। ਹੁਝ ਦੇ ਤਲਵਾਰ ਦੀ ਸੁਤਾ ਜਗਾ ਦੇ ਖਾਲਸਾ, ਇਸ ਫੁੱਟ ਦੇ ਘੜਿਆਲ ਨੇ ਕੀਤਾ ਬੜਾ ਪਾਮਾਲ ਹੈ ।

ਆਨ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ, ਕਈ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਪਾ ਗਏ ਜੇ। ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਕੇ, ਸੀਸ ਤਲੀ ਤੇ ਰਖ ਵਿਖਾ ਗਏ ਜੇ। ਨਾਲ ਰੰਬੀਆਂ ਦੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਜੋਧੇ, ਸਿਰੋਂ ਖੋਪਰੀ ਹੱਸ ਲੁਹਾ ਗਏ ਜੇ। ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਮੰਨ ਭਾਣਾ, ਤਨ ਕੀਮਿਆਂ ਵਾਂਗ ਕਟਾ ਗਏ ਨੇ । ਕਰਮ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬੀਰ ਬਾਂਕੇ, ਚਲਦੇ ਇੰਜਨਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਰੜਾ ਗਏ ਜੇ। ਭਾਈ ਸਿੰਘ ਸੁਬੇਗ ਜੀ ਹੋਰ ਕੇਤੇ, ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਚਰਖੜੀ ਜਿੰਦ ਘੁਮਾ ਗਏ ਜੇ । ਸੱਚ ਆਖਣੋ ਆਸ਼ਕ ਨਾਹਿੰ ਕਦੇ ਰੁਕਦੇ, ਤਨ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਪੋਸ਼ ਲੁਹਾ ਗਏ ਜੇ । ਖੂਨ ਡੋਲ੍ਹ ਕੇ ਤੇ ਸਿਖੀ ਬੂਟੜੇ ਦੀ, ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਤਾਲ ਦੇ ਲਾ ਗਏ ਜੇ। ਹੋਏ ਇਕ ਤੋਂ ਅੱਜ ਅਨੇਕ ਬੂਟੇ, ਵਿਚ ਦੁਨੀਆਂ ਫੁਲ ਫੁਲਾ ਗਏ ਜੇ। ਬਾਗ਼ ਗੁਰੂ ਅੰਦਰ ਅਣਖ ਆਨ ਖ਼ਾਤਰ, ਹੱਸ ਬੀਟੀ ਦੀਆਂ ਡਾਂਗਾਂ ਖਾ ਗਏ ਜੇ । ਗੰਗਸਰ ਨਨਕਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ, ਰੱਖ ਸ਼ਾਂਤੀ ਗੋਲੀਆਂ ਖਾ ਗਏ ਜੇ । ਨੈਣੂ ਜਹੇ ਚੰਡਾਲ ਜੋ ਅਤਿ ਪਾਪੀ, ਜ਼ਿੰਦਾ ਭਠੀਆਂ ਵਿਚ ਜਲਾ ਗਏ ਜੇ । ਕਈ ਨਾਲ ਜੰਡੋਰਿਆਂ ਬੰਨ੍ਹ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਸੀਸ ਛਵੀਆਂ ਨਾਲ ਵਢਾ ਗਏ ਜੇ । ਕਿਤੇ ਨਾਲ ਸੰਗੀਨਾਂ ਦੇ ਵਿੰਨ੍ਹ ਦਿਤੇ, ਜੀਉਂਦੇ ਭਠੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾ ਗਏ ਜੇ । ਕਰੀਏ ਯਾਦ ਉਹ ਸਬਕ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ, ਵਾਹ ਵਾਹ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਪੂਰਨੇ ਪਾ ਗਏ ਜੇ । ਬੈਂਤ ਖਾ ਕੇ ਖਲਾਂ ਉਧੜਾ ਲੀਤੀ, ਕਿਤੇ ਛਪੜਾਂ ਵਿਚ ਗੋਤੇ ਖਾ ਗਏ ਜੇ । ਭਾਣਾ ਮੰਨ ਕੇ ਖੰਡ ਤੋਂ ਵਧ ਮਿੱਠਾ, ਮੁਖੋਂ ਏਕਤਾ ਵਾਕ ਅਲਾ ਗਏ ਜੇ । ਵਾਰ ਸੀਸ ਨਾ ਰਤਾ ਭੀ ਸੀ ਕੀਤੀ, ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਬੁਲਾ ਗਏ ਜੇ। ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਿਖੀ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਜੀਓ, ਜੇਹੜੇ ਗਿਦੜੋਂ ਸ਼ੇਰ ਬਣਾ ਗਏ ਜੇ । ਰਹੀਂ ਤਕੜਾ 'ਵੀਰ' ਨਾ ਰਤਾ ਡੋਲੀਂ, ਦਿਨ ਫੇਰ ਅਜ਼ਮੈਸ਼ ਦੇ ਆ ਗਏ ਜੇ ।

(ਕਬਿੱਤ) ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਪਾਪ ਦੀ ਹਨੇਰੀ ਜਦੋਂ ਛਾਈ ਆ ਕੇ, ਸੁੱਚ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ ਵਾਲਾ ਕਿੰਗਰਾ ਸੀ ਟੁੱਟਿਆ। ਟੁੱਟਿਆ ਸੀ ਲੱਕ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਲੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ, ਰਾਜੇ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਜਦੋਂ ਟੁੱਟਿਆ । ਟੁੱਟਿਆ ਸੀ ਰੱਸਾ ਜਦੋਂ ਧਰਮ ਤੇ ਈਮਾਨ ਵਾਲਾ, ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਵਾਲਾ 'ਤਾਰਾ' ਜਦੋਂ ਟੁੱਟਿਆ । ਟੁੱਟਿਆ ਗੁਮਾਨ ਜਦੋਂ ਮੁਨੀ ਤੇ ਮੁਨੀਸ਼ਰਾਂ ਦਾ, ਦੁਖੀਆਂ ਤੇ ਦੁਖਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ ਜਦੋਂ ਟੁੱਟਿਆ । ਆਹਾਂ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪਹੁੰਚੀਆਂ ਜਾ ਸਚ ਖੰਡ, ਜ਼ੁਲਖ਼ ਵਾਲੇ ਬਦਲ ਜਦੋਂ ਜੱਗ ਉਤੇ ਛਾਏ ਸੀ । ਓਸ ਵੇਲੇ ਮਾਹੀ ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਨਨਕਾਣੇ ਵਾਲੇ, ਦੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦੁਖ ਸੁਣ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਏ ਸੀ । ਜਾਬਰਾਂ ਦੇ ਜਬਰ ਦਿਆਂ ਪੇਚਾਂ ਵਿਚ ਪੀਚੇ ਹੋਏ, ਜਦੋਂ ਹਿੰਦ ਵਾਸੀ ਰਹੇ ਨਿੱਤ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਸੀ । ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਲਪੇਟ ਕੇ ਤੇ, ਰਾਜਿਆਂ ਮਚਾਇਆ ਜਦੋਂ ਅਤੀ ਧੁੰਧੂਕਾਰ ਸੀ । ਵਾੜ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਸੀ ਨਿਤ ਉਠ ਖਾਈ ਜਾਂਦੀ, ਸੁਣਦਾ ਗਰੀਬਾਂ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਨਾ ਪੁਕਾਰ ਸੀ । ਅਖੀਆਂ ਦੇ ਫੋਰ ਵਿਚ ਅਖੀਆਂ ਦੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ, ਅਖੀਆਂ ਦੇ ਅਗੇ ਜਦੋਂ ਕਰਦਾ ਸੰਘਾਰ ਸੀ। ਪਾਪਾਂ, ਦੇ ਲਤਾੜ ਹੇਠ ਧਰਤੀ ਲਤਾੜੀ ਹੋਈ, ਦੁਖੀ ਤੇ ਨਿਮਾਣੀ ਹੋ ਕੇ, ਵੈਣ ਜਦੋਂ ਪਾਏ ਸੀ । ਓਸ ਵੇਲੇ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਨਾਨਕ, ਸਰੂਪ ਵਿਚ, ਦੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦੁਖ ਸੁਣ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਏ ਸੀ । ਮੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹਕੇ ਬੁਤ ਸਾਰੇ ਤਦੋਂ ਤੋੜ ਦਿਤੇ, ਹੁੰਦੀ ਰਾਤ ਦਿਨੇ ਜਦੋਂ ਧਨ ਦੀ ਸਫਾਈ ਸੀ । ਕਹਿਰ ਦੇ ਨਪੀੜ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ ਸੀ ਨਪੀੜੇ ਜਾਂਦੇ, ਲੋਧੀਆਂ ਦੀ ਤੇਗ਼ ਜਦੋਂ ਖੂਨ ਦੀ ਤਿਹਾਈ ਸੀ । ਗਜ਼ਨੀ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹੀ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਨੇ, ਹਿੰਦੂ ਬਹੂ ਬੇਟੀਆਂ ਦੀ ਮੰਡੀ ਜਦੋਂ ਲਾਈ ਸੀ । ਸ਼ਰਾਹ ਦੀ ਮਰੋੜ ਵਿਚ ਲੋਕ ਸੀ ਮਰੋੜੇ ਜਾਂਦੇ, ਕਾਜ਼ੀਆਂ ਦੀ ਰਾਏ ਜਦੋਂ ਹੁਕਮ ਖੁਦਾਈ ਸੀ । ਲਾਜਵੰਤੀ ਵਾਂਗ ਜਦੋਂ ਲੱਜ ਤਾਈਂ ਛਿਕੇ ਟੰਗ, ਹੋਇਕੇ ਨਿਰਾਸ ਭੈਣਾਂ 'ਵੀਰ' ਕੁਮਲਾਏ ਸੀ । ਨਾਨਕ ਨਿਰੰਕਾਰ ਸਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਓ ਮਾਹੀ ਮੇਰੇ, ਦੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦੁਖ ਸੁਣ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਏ ਸੀ । ਖੰਭ ਲਾਕੇ ਸਚ ਜਦੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਉੱਡ ਗਿਆ, ਕੂੜ ਤੇ ਕੁਸੱਤ ਜਦੋਂ ਬਣੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ। ਧਰਮ ਕਰਮ ਸ਼ਰਮ ਜਦੋਂ ਮੁਖੜਾ ਛੁਪਾਏ ਬੈਠੇ, ਦਿਸਦਾ ਨਾ, ਕਿਤੇ ਜਦੋਂ ਰੱਬ ਦਾ ਗਿਆਨ ਸੀ । ਛੁਪਿਆ ਸੀ ਚੰਦ ਜਦੋਂ ਅਦਲ ਇਨਸਾਫ ਵਾਲਾ, ਸਾਧੂ ਤੇ ਮਹਾਤਮਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਅਪਮਾਨ ਸੀ । ਘੂਰ ਘੂਰ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਘੂਰ ਜਦੋਂ ਕਢ ਦਿਤਾ, ਰੁਲੀ ਹਿੰਦ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਜਦੋਂ ਆਨ ਸ਼ਾਨ ਸੀ। ਦੁਖਾਂ ਦੇ ਨਿਚੋੜ ਦੇ ਨਿਚੋੜੇ ਹੋਏ ਹਿੰਦ ਵਾਸੀ, ਹੋ ਕੇ ਨਿੰਮੋਝਾਨ ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਘਬਰਾਏ ਸੀ । ਓਸ ਵੇਲੇ ਮਾਹੀ ਮੇਰੇ ਅਰਸ਼ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਛਡ, ਦੁਖੀਆਂ ਦੇ ਦੁਖ ਸੁਣ ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਏ ਸੀ ।

ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਨਾ ਡਰਦੇ ਸੀ ਬਿਲੀਆਂ ਤੋਂ, ਮਨਸੇ ਹੋਏ ਸਨ ਧਰਮ ਈਮਾਨ ਉਤੋਂ । ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਤੋਂ ਵਿਕੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਦੇਂਦੇ ਜਾਨ ਸਨ ਕੌਮੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਉਤੋਂ । ਬਦਲੇ ਕੌਲ ਦੇ ਵਾਰ ਪ੍ਰਵਾਰ ਦੇਦੇ, ਫਿਤੀ ਫਿਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਜ਼ਬਾਨ ਉਤੋਂ। ਸ਼ਾਹੀਆਂ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾ ਕੇ ਬੜ੍ਹਕਦੇ ਸਨ, ਸਦਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਅਣਖ ਤੇ ਆਨ ਉਤੋਂ । ਰਹਿਣਾ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਕਬੂਲ ਕੀਤਾ, ਵੈਰੀ ਸਾਹਮਣੇ ਹੱਥ ਜਾ ਟਡਿਆ ਨਹੀਂ। ਰਾਣੇ ਝਲੀਆਂ ਸਖਤ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨੇ, ਐਪਰ ਸਬਰ-ਸੰਤੋਖ ਨੂੰ ਛਡਿਆ ਨਹੀਂ। ਚੜ੍ਹਿਆ ਜ਼ੋਰ ਅਕਬਰੀ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦਾ, ਸਾਰੀ ਮਿਲਖ ਦੌਲਤ ਥਿੱਤਾ ਥਾਂ ਲੈ ਗਏ। ਧੁਪ ਸੇਕਣੀ ਮਿਲੀ ਵੀਰਾਨਿਆਂ ਦੀ, ਖੋਹਕੇ ਚੰਦਨੀ ਚੌਰਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਲੈ ਗਏ । ਨਾਲ ਲੱਕ ਦੇ ਸੱਖਣੀ, ਤੇਗ ਰਹਿ ਗਈ, ਸਭ ਕੁਝ ਫੇਰ ਹੂੰਝਾ ਮੁਗਲ ਖਾਂ ਲੈ ਗਏ । ਕਦੇ ਬੜ੍ਹਕ ਕੋਲੋਂ ਸ਼ੇਰ ਡਹਿਲਦੇ ਸਨ, ਅੱਜ ਬਾਲ ਹੱਥੋਂ ਟੁਕਰ ਕਾਂ ਲੈ ਗਏ । ਰੱਸੀ ਸੜਦਿਆਂ ਤੀਕ ਨਾ ਵੱਟ ਛੱਡੇ, ਦਿਲ ਅੰਤ ਤਕ ਕਿਰੜ ਨੂੰ ਕਢਿਆ ਨਹੀਂ। ਰਾਣੇ ਬਹੁਤ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝੱਲੀਆਂ ਨੇ, ਐਪਰ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਨੂੰ ਛੱਡਿਆ ਨਹੀਂ । ਜਦ ਤਕ ਹਿਸਟਰੀ ਕਾਇਮ ਜਹਾਨ ਦੀ ਏ, ਜ਼ਰੀਂ ਹਰਫ ਅੰਦਰ ਦਾਸਤਾਨ ਰਹੇਗੀ । ਜਦ ਤਕ ਦਿਲਾਂ 'ਚ ਦਰਦ ਨੂੰ ਥਾਂ ਰਹੇਗੀ, ਉੱਕਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਤੇਰੀ ਆਨ ਰਹੇਗੀ । ਮਿੱਟ ਜਾਣ ਜੋ ਮੇਟਣਾ ਚਾਹੁਣ ਤੈਨੂੰ, ਦੁਨੀਆ ਰਹਿਣ ਤੀਕਰ ਤੇਰੀ ਆਨ ਰਹੇਗੀ । ਘਰ ਘਰ ਅੰਦਰ ਤੇਰੀ ਹੋਊ ਚਰਚਾ, ਬਡੀ ਜਗ ਉਤੇ ਤੇਰੀ ਸ਼ਾਨ ਰਹੇਗੀ। ਚਰਚਾ ਰਹੇਗੀ ਹਰ ਇਕ ਜ਼ਬਾਨ ਉਤੇ, ਕਿਸੇ 'ਵੀਰ' ਜੇਹਾ ਝੰਡਾ ਗਡਿਆ ਨਹੀਂ। ਰਾਣੇ ਬਹੁਤ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਝਲੀਆਂ ਨੇ, ਐਪਰ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਨੂੰ ਛਡਿਆ ਨਹੀਂ।

ਮੈਨੂੰ ਖੋਹਲ ਕੇ ਦਸ ਜਿਨਾਹ ਮੀਆਂ, ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਕੂਕਨਾਂ ਏਂ ਬਾਰ ਬਾਰ ਟੁਕੜੇ ? ਜਿਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜੰਮਿਆ ਬਾਪ ਤੇਰਾ, ਉਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਰੇਂ ਕਿਉਂ ਯਾਰ ਟੁਕੜੇ ? ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਓਟ ਲੈ ਕੇ, ਹੁਣ ਤੂੰ ਸੋਚਨੈ ਕਰਾਂ ਸੰਸਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਨਹੀਂ ਤੂੰ ਸਿੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮ ਮਿਲਣ ਦੇਂਦਾ, ਭਾਈ ਭਾਈ ਦਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆਰ ਟੁਕੜੇ । ਫਿਰਕੇ ਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਝੰਡਾ ਝੁਲਾਏਂ ਜਿਥੇ, ਸ਼ਾਲਾ ਹੋਵੇ ਉਹ ਤੇਰੀ ਤਲਵਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਅਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਾਂਗੇ, ਭਾਵੇਂ ਜਿਸਮ ਦੇ ਹੋਣ ਹਜ਼ਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਆ ਹੋਸ਼ ਕਰ ਖੋਲ੍ਹ ਲੈ ਅੱਖੀਆਂ ਤੂੰ, ਖੂਨ ਫਰਕਦਾ ਅਜ ਹਿੰਦਵਾਨੀਆਂ ਦਾ । ਆਏ ਕਈ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਏਸ ਹਿੰਦ ਉਤੇ, ਮਾਨ ਤੋੜਿਆ ਅਸਾਂ ਅਭਿਮਾਨੀਆਂ ਦਾ ਬੁਰਕਾ ਲੀਗ ਦਾ ਪਾ ਕੇ ਸੋਚ ਸੋਚੇਂ, ਫੁਟੇਂ ਆਪ ਤੇ ਨਾਮ ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦਾ ਜੇਕਰ ਕਵੀ ਦੇ ਕਹੇ ਇਤਫਾਕ ਕਰ ਲੈਂ, ਅਜੋ ਉਡ ਜਾਏ ਡਰ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਦਾ । ਤੇਰੀ ਡਿਪਲੋਮੇਸੀ ਦੀ ਚਾਲ ਵਾਲੀ, ਦੇਖੀਂ ਆਖਰ ਹੋ ਜਾਊ ਤਲਵਾਰ ਟੁਕੜੇ। ਅਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਾਂਗੇ, ਭਾਵੇਂ ਜਿਸਮ ਦੇ ਹੋਣ ਹਜ਼ਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹਿੰਦ ਨਾਲੋਂ, ਕੌਣ ਜੰਮਿਆਂ ਵੱਖ ਕਰਾਣ ਵਾਲਾ । ਤੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਲ ਤੇ ਮਾਨ ਭਾਰੀ, ਏਧਰ ਖਾਲਸਾ ਭੀ ਆਨ ਸ਼ਾਨ ਵਾਲਾ ! ਬੜੇ ਮਾਨ ਵਾਲਾ ਕੌਮੀ ਤਾਨ ਵਾਲਾ, ਜਗਤ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨ ਜੀਊਂਦੀ ਜਾਨ ਵਾਲਾ। ਆਵੇ ਅਸਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਰੇਂ ਗੱਲਾਂ, ਜਿਹੜਾ ਜੰਮਿਆ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ। ਅਸੀਂ ਓਸ ਦੇ ਟੋਟੇ ਬਣਾ ਦਿਆਂਗੇ, ਕੀਤੀ ਜੀਹਨੇ ਸਲੂਕ ਦੀ ਤਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਟੁਕੜੇ ਦੇਸ ਦੇ ਕਦੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾਂਗੇ, ਭਾਵੇਂ ਜਿਸਮ ਦੇ ਹੋਣ ਹਜ਼ਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਏਸ ਹਿੰਦ ਦੀਆਂ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਏ ਜਿਹੜਾ, ਨਾਨੀ ਓਸ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਾਂ ਦਿਆਂਗੇ । ਮੂੰਹ ਤੋੜਾਂਗੇ ਓਹਦੀ ਸਕੀਮ ਵਾਲਾ, ਦਿਨੇ ਓਸ ਨੂੰ ਤਾਰੇ ਦਿਖਾ ਦਿਆਂਗੇ । ਸਾਡੀ ਕੌਮ ਦਾ ਚਕਰ ਭੁਆਏ ਜਿਹੜਾ, ਉਹਨੂੰ ਚੱਕਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਜੇ ਕਰ ਜ਼ੋਰ ਜਤਾਏਂਗਾ ਆਪਣਾ ਤੂੰ, ਅਸੀਂ ਖੂਨ ਦੀ ਨਦੀ ਵਗਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਸਾਡੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਜੰਗ ਦੇ ਚੜ੍ਹੇ ਬੱਦਲ, ਹੁੰਦਾ ਜਗਤ ਦਾ ਪਿਆ ਪ੍ਰਵਾਰ ਟੁਕੜੇ । ਅਸੀਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਾਂਗੇ, ਭਾਵੇਂ 'ਵੀਰ’ ਦੇ ਹੋਣ ਹਜ਼ਾਰ ਟੁਕੜੇ ।

ਓਹ ਦਰੋਪਤੀ ਪੰਜਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਪਿਆਰੀ, ਕਾਬੂ ਹੋਣੀ ਦੇ ਪੰਜੇ ਵਿਚ ਆਈ । ਕੇਸ ਖਿਲਰੇ ਕਾਲੀਆਂ ਘਟਾਂ ਵਾਂਗੂੰ, ਝੜੀ ਨਰਗਸੀ ਨੈਣਾਂ ਨੇ ਲਾਈ ਹੋਈ । ਝੋਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਭਠ ਅੰਦਰ, ਉਹ ਮਾਸੂਮ ਦੀ ਜਿੰਦ ਸਤਾਈ ਹੋਈ । ਜ਼ਿਮੀ ਪਏ ਖਰੋਚਦੇ ਬੀਰ ਦਿਸ਼ਨ, ਆਸਮਾਨ ਦਿਸੇ ਨੀਵੀਂ ਪਾਈ ਹੋਈ । ਭਰਿਆ ਕਿਸੇ ਨੇ ਦਰਦ ਦਾ ਦਮ ਨਾਹੀਂ, ਸਭਾ ਵਿਚ ਅਬਲਾ ਨੰਗੀ ਹੋਣ ਲਗੀ । ਬੰਸੀ ਵਾਲਾ ਅਰਾਧ ਕੇ ਦਿਲ ਅੰਦਰ, ਆਖਰ ਉਹਦਿਆਂ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਰੋਣ ਲਗੀ । ਤੈਨੂੰ ਆਖਦੇ ਨੇ ਲੋਕੀ ਪਰੀਪੂਰਨ, ਏਥੇ ਆ ਛੇਤੀ ਬੰਸੀ ਵਾਲਿਆ ਵੇ । ਰੁੜ੍ਹਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਸ਼ਹੁ ਅੰਦਰ, ਬੰਨੇ ਲਾ ਛੇਤੀ ਬੰਸੀ ਵਾਲਿਆ ਵੇ। ਮੇਰੇ ਸਤ ਨੂੰ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ, ਪਰਦਾ ਪਾ ਛੇਤੀ ਬੰਸੀ ਵਾਲਿਆ ਵੇ । ਸਾਰੇ ਪਰਖ ਲੈ ਟੋਹ ਲੈ ਵੇਖ ਲੀਤੇ, ਤੇਰੇ ਬਿਨਾਂ ਮੈਂ ਏਸ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ । ਵੇਖ ਰਹੇ ਨੇ ਸਾਹਮਣੇ ਪਾਪ ਹੁੰਦਾ, 'ਵੀਰ' ਸੂਰਮੇਂ ਬੈਠ ਕੇ ਸ਼ਾਨ ਅੰਦਰ । ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਸੀ ਜੀਹਦਿਆਂ ਡੌਲ੍ਹਿਆਂ ਤੇ, ਅਜ ਓਸ ਨੇ ਸ਼ਾਨ ਗਵਾਈ ਹੋਈ ਏ । ਅਣਖ ਜੀਹਦੀ ਕਮਾਨ ਤੇ ਨਚਦੀ ਸੀ, ਅਜ ਓਸ ਨੇ ਆਨ ਗਵਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਮੈਨੂੰ ਪੰਜ-ਜੋ ਆਪਣੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ, ਅਜ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਪਰਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਭਰੀ ਸਭਾ ਦੇ ਵਿਚ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਨੇ, ਮੇਰੇ ਸੱਤ ਤਾਈਂ ਤੀਲੀ ਲਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਹੁੰਦਾ ਜ਼ੁਲਮ ਮਸੂਮ ਦੀ ਜਾਨ ਉਤੇ, ਅੱਖੀਂ ਵੇਖ ਰਹੇ ਨੇ ਮਾਣ-ਤਾਨ ਵਾਲੇ । ਤੈਥੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੁਣ ਆਸਰਾ ਰਿਹਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਛੇਤੀ ਬਹੁੜ ਆ ਬੰਸੀ ਬਜਾਣ ਵਾਲੇ। ਪੁੱਜ ਪਈ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ, ਮਥਰਾ ਵਿਚ ਜਾ ਤਾਰ ਦਰੋਪਤੀ ਦੀ । ਅਰਬ, ਖਰਬ ਇਹ ਆਖਦੇ ਆਏ ਹਰਿ ਜੀ, ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਧਾਰ ਦਰੋਪਤੀ ਦੀ । ਜ਼ਾਲਮ ਸਤੀ ਦੇ ਸਤ ਨੇ ਜਿੱਤ ਲੀਤੇ, ਹੋਈ ਮੁਲ ਨਾ ਹਾਰ ਦਰੋਪਤੀ ਦੀ । ਲੱਗ ਗਏ ਅੰਬਾਰ ਨੇ ਲੀੜਿਆਂ ਦੇ, ਲੀਤੀ 'ਸ਼ਾਮ' ਨੇ ਸਾਰ ਦਰੋਪਤੀ ਦੀ। ਆ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਸ੍ਰੀ ਜਗਦੀਸ਼ ਜੀ ਨੇ, ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਕੇ ਸਤੀ ਨਿਹਾਲ ਕੀਤੀ । ਪਾਪ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਪਪੀਆਂ ਨੂੰ, ਬੰਸੀ ਵਾਲੇ ਨੇ 'ਵੀਰ' ਕਮਾਲ ਕੀਤੀ ।

ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਤੇਰੀ ਮੂਰਤ ਵਸਦੀ ਏ, ਵਸੇ ਦਿਲ ਦੇ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਤੇਰਾ। ਇਕ ਇਕ ਪਲ, ਹੈ ਟੁੰਬਦੀ ਯਾਦ ਤੇਰੀ, ਰਸਨਾ ਨਾਮ ਜਪਦੀ ਸੌ ਸੌ ਵਾਰ ਤੇਰਾ। ਅਠੇ ਪਹਿਰ ਤਰਸਾਂ ਤੇਰੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ, ਹੋਵੇ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਦੀਦਾਰ ਤੇਰਾ। ਠੇਡੇ ਠੋਕਰਾਂ ਖਾਂਦਿਆਂ ਜਗ ਅੰਦਰ, ਓੜਕ ਮਲਿਆ ਆਨ ਦੁਆਰ ਤੇਰਾ। ਐਸਾ ਕੀਤਾ ਉਦਾਸ ਉਦਾਸੀਆਂ ਨੂੰ, ਬਾਬਾ, ਲਭਦੇ ਫਿਰਨ ਲਕੀਰ ਤੇਰੀ। ਹਰ ਇਕ ਘਰ ਅੰਦਰ ਤੇਰੀ ਜੋਤ ਜਗਦੀ, ਹਰ ਇਕ ਦਿਲ ਹੈ ਪ੍ਰਭੂ ਤਸਵੀਰ ਤੇਰੀ। ਚੁਟਕੀ ਆਪ ਦੀ ਧੂਣੀ ਚੋਂ ਲਈ ਜਿਸ ਨੇ, ਆਵੇ ਤਪਦਾ ਭੀ ਐਪਰ ਠਰ ਗਿਆ ਉਹ। ਨੂਰੀ ਚਰਨ ਤੇਰੇ ਜਿਸ ਨੇ ਚੁੰਮ ਲੀਤੇ, ਨਾਮ ਆਪਣਾ ਭੀ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਗਿਆ ਉਹ। ਜਿਹੜਾ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕੰਮ ਸਰਨ ਵਾਲਾ, ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲਿਆ ਬਾਬਾ ਸਰ ਗਿਆ ਉਹ। ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦਾ ਜੀਹਨੇ ਨਾ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਗੋਤੇ ਖਾਂਵਦਾ ਖਾਂਵਦਾ ਮਰ ਗਿਆ ਉਹ। ਤੇਰੀ ਸੂਰਤ ਦੀ ਝਲਣੀ ਝਾਲ ਔਖੀ, ਐਸੀ ਸੂਰਤ ਸੀ ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਤੇਰੀ। ਲਖਾਂ ਜਗ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਉਪਕਾਰ ਬਾਬਾ, ਵਸੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਤਾਹੀਓਂ ਤਸਵੀਰ ਤੇਰੀ। ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਬਾਬਾ ਉਹ ਜਗਦੀਸ਼ ਮਾਹੀਆ, ਮੇਰੇ ਲੂੰ ਲੂੰ ਵਿਚ ਸਮਾ ਰਿਹੈਂ ਤੂੰ। ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦਰਿਆ ਦੇ ਵਹਿਣ ਬਣ ਕੇ, ਪਿਆਰੇ ਮਨ ਦੀ ਮੌਜ ਮਨਾ ਰਿਹੈਂ ਤੂੰ। ਮੇਰੇ ਸੁਆਸਾਂ ਚੋਂ ਸੁਰਾਂ ਸਦੀਵ ਨਿਕਲਣ, ਮੇਰੇ ਖੂੰਨ ਦੀ ਤਾਰ ਟਣਕਾ ਰਿਹੈਂ ਤੂੰ। ਝੂੰਮ ਝੂੰਮ ਕੇ ਝੂੰਮਦਾ ਰਹਾਂ ਹਰਦਮ, ਐਸਾ ਰਾਗ ਪ੍ਰੀਤ ਦਾ ਗਾ ਰਿਹੈਂ ਤੂੰ। ਢੂੰਢ ਢੂੰਢ ਜੰਗਲ ਬੇਲੇ ਗਾਹ ਮਾਰੇ, ਮਿਲੀ ਦਰਸ ਦੀ ਨਾ ਅਕਸੀਰ ਤੇਰੀ। ਲਖਾਂ ਜ਼ਿਮੀਂ ਅਸਮਾਨ ਮੈਂ ਫੋਲ ਬੈਠਾ, ਲਭੀ ਜਿਗਰ ਤੋਂ 'ਵੀਰ' ਤਸਵੀਰ ਤੇਰੀ।

ਤੇਰੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦੀ ਬਣ ਜਾਂ ਢਾਲ ਦਾਤਾ, ਤੇਰੀ ਸੋਹਣੀ ਕਟਾਰ ਦੀ ਧਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਛੁਟੇ ਤੀਰ ਜੋ ਤੇਰੀ ਕਮਾਨ ਵਿਚੋਂ, ਛਾਤੀ ਖਾ ਉਸ ਨੂੰ ਬਾ-ਅਖ਼ਤਿਆਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਪਹੁੰਚਾਂ ਉਡ ਕੇ ਪ੍ਰੀਤਮਾ ਪਾਰ ਤੇਰੇ, ਤੇਰੀ ਕਲਗੀ ਦੀ ਇਕ ਇਕ ਤਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਹੋਵੇ ਮਿਹਰ ਤੇਰੀ ਜੂਨੋਂ ਟਲ ਜਾਵਾਂ, ਗਲ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀ ਤੇਰੀ ਤਲਵਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਜੇਕਰ ਪਿਆਰ ਥੀਂ ਮਾਹੀ ਦਿਖਾਏ ਸੂਰਤ, ਦਿਲੋਂ ਦੂਈ ਦਾ ਭਰਮ ਵਿਸਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਸਾਮਰਤੱਖ ਜੇ ਦੇਵੇਂ ਦੀਦਾਰ ਸਤਿਗੁਰ, ਤੇਰੇ ਚਰਨ ਫੜ ਕੇ ਸੌ ਸੌ ਵਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਭਾਰਤ ਵਰਸ਼ ਅੰਦਰ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਜਹਿਆਂ, ਜਦੋਂ ਗਦਰ ਤੂਫਾਨ ਮਚਾਇਆ ਸੀ। ਓਦੋਂ ਮਥੇ ਸਜਾ ਕੇ ਆਪ ਕਲਗੀ, ਵਿਚ ਪਟਣੇ ਦਰਸ ਦਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਇਕ ਬਾਜ ਤੇ ਦੁਸਰੇ ਹਥ ਖੰਡਾ, ਨੀਲੇ ਘੋੜੇ ਚੜ੍ਹਕੇ ਦਾਤਾ ਆਇਆ ਸੀ ਜਿਥੇ ਮਿਲੇ ਹਿੰਦੂ ਕੀਤੀ ਆਪ ਰਖ੍ਯਾ, ਗੈਰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਮਾਰ ਮੁਕਾਇਆ ਸੀ। ਕਟ ਵਢ ਕਰਦੇ ਲੜਦੇ ਵਿਚ ਰਣ ਦੇ, ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਟੇਡੀ ਕਤਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਨਿਕਲ ਜਾਏ ਨਾ ਕੋਈ ਸੁਆਸ ਮੇਰਾ, ਤੇਰੇ ਚਰਨ ਫੜ ਕੇ ਸੌ ਸੌ ਵਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਧਰਮ ਖਾਤਰ, ਦਿਲੀ ਵਿਚ ਜਾ ਸੀਸ ਕਟਵਾ ਦਿਤਾ। ਦਿਤਾ ਸੀਸ ਪਰ ਸਿਦਕ ਵਿਸਾਰਿਆ ਨਾ, ਸਬਕ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿਖਾ ਦਿਤਾ। ਡਾਢਾ ਹੋਇਆ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹਿੰਦ ਅੰਦਰ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਭੀ ਜ਼ੁਲਮ ਮਚਾ ਦਿਤਾ। ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ 'ਵੀਰ' ਨਾ ਸ਼ੋਕ ਕੀਤਾ, ਕੁਲ ਸਰਬੰਸ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਵਾ ਦਿਤਾ। ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਲਾਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖ ਫੋਟੋ, ਦਿਲ ਕਰਦਾ ਏ ਸੋਹਣੀ ਦਸਤਾਰ ਚੁੰਮਾਂ। ਤੇਰੇ ਸਿਦਕੀਆਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਲੈਕੇ, ਇਕ ਵਾਰ ਚੁੰਮਾਂ ਸੌ ਸੌ ਵਾਰ ਚੁੰਮਾਂ।

ਇਕ ਦਿਨ ਬਾਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਯਾਰੋ, ਦੇਖਿਆ ਸਰੂ ਦਾ ਬੂਟਾ। ਠੰਢੀ ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਸੀ ਚਲਦੀ, ਲੈਂਦਾ ਸਰੂ ਸੀ ਝੂਟਾ। ਓਥੇ ਇਕ ਮੁਟਿਆਰ ਮੈਂ ਦੇਖੀ, ਕੇਸ ਗਲੀਂ ਲਟਕਾਏ। ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਭਰੀ ਉਹ, ਝਲਕ ਨਾ ਝਲੀ ਜਾਏ। ਹੈ ਇਕ ਸੀ ਛਾਂ ਬੂਟੇ ਹੇਠਾਂ, ਕਦੇ ਬੈਠੇ ਕਦੇ ਖਲੋਂਦੀ । ਸਿਰ ਨੀਵਾਂ ਉਹ ਪਾਕੇ ਅਬਲਾ, ਜ਼ਾਰ ਜ਼ਾਰ ਸੀ ਰੋਂਦੀ । ਕੋਲ ਖਲੋ ਜਾ ਪੁਛਿਆ ਭੈਣਾ, ਕੀ ਦੁਖ ਲਗਾ ਤੈਨੂੰ ? ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਧੂ ਜੋ ਪੈਂਦੀ, ਖੋਲ੍ਹ ਸੁਣਾ ਖਾਂ ਮੈਨੂੰ । ਰੋ ਰੋ ਕੇ ਓਹ ਅਗੋਂ ਬੋਲੀ, ਕਹਿੰਦੀ, ਪੁਛ ਕੁਝ ਨਾ ਵੀਰਾ। ਮੌਤ ਕਸੈਣ ਲੈ ਗਈ ਲੁਟ ਕੇ, ਸੁਚਾ ਮੇਰਾ ਹੀਰਾ । ਜਿਸਨੂੰ ਦੇਖ ਦੇਖ ਮੈਂ ਜੀਊਂਦੀ, ਨਾ ਪਰਵਾਹ ਸੀ ਘਰ ਦੀ । ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦਾ ਮਹਿਰਮ ਸੀ ਉਹ, ਮੈਂ ਸਾਂ ਉਹਦੀ ਬਰਦੀ । ਕੰਡਾ ਜੇਕਰ ਚੁਭੇ ਮੈਨੂੰ, ਉਹ ਪੀੜ ਨਾਲ ਸੀ ਮਰਦਾ। ਸਚ ਦਸਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਵੇ ਅੜਿਆ, ਦੁਖ ਨਾ ਪਾਣੀ ਭਰਦਾ । ਰੋ ਰੋ ਅਖੀਆਂ ਪਕੀਆਂ ਵੀਰਾ, ਤਕਿਆ ਨਾ ਰਜ ਕੇ ਮਾਹੀ । 'ਵੀਰ' ਪਿਆਰੇ ਦਸਾਂ ਕਿਸਨੂੰ, ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਆਹੀਂ।

ਖਾਕੀ ਪੁਤਲੇ ਲਾਏ ਜੋ ਗਿਆਨ ਚਿਸ਼ਮੇਂ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਚੋਂ ਹਾਜ਼ਰ ਹਜ਼ੂਰ ਦਿਸੇ। ਦਸ ਜੋਤਾਂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਜੋਤ ਵਿਚੋਂ, ਸਾਮਰਤਖ ਹੀ ਚਮਕਦਾ ਨੂਰ ਦਿਸੇ। ਔਖੀ ਘਾਲਣਾ ਘਾਲੀ ਮਨਸੂਰ ਲਭਾ, ਚਾਹੇ ਏਸ ਰਾਹੀਂ ਹੁਣੇ ਤੂਰ ਦਿਸੇ। ਇਕ ਇਕ ਤੁਕ ਇਸ ਦੀ ਅਖਰ ਇਕ ਇਕ ਚੋਂ ੧ ਓਅੰਕਾਰ ਦਾ ਜਲਵਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਸੇ । ਸਿਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਆਤਮਿਕ ਰੂਪ ਅੰਦਰ, ਸਾਫ ਨਾਨਕ ਗੋਬਿੰਦ ਹਜ਼ੂਰ ਦਿਸੇ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੱਚ ਆਖਾਂ ਸਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੋਂ, ਸਾਰਾ ਜੱਗ ਜਹਾਨ ਹੀ ਕੂੜ ਦਿਸੇ । ਇਹ ਉਹ ਬਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ, ਵਾਸਾ ਵਿਚ ਸਚਾਈ ਦੇ ਪਾਈਦਾ ਏ । ਇਹ ਉਹ ਪਾਰਸ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸਦੇ ਛੋਹਨ ਬਦਲੇ, ਸੁਧਾ ਕੰਚਨ ਤੋਂ ਵਧ ਹੋ ਜਾਈਦਾ ਏ। ਹੈ ਉਹ ਇਹੋ ਸੰਜੀਵਨੀ ਰਸ ਜਿਸ ਦਾ, ਪੀਤੇ ਸਦਾ ਲਈ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਈਦਾ ਏ। ਸੋਮਾਂ ਪਿਆਰਾਂ ਮਿਠਾਸਾਂ ਦਾ ਹੈ ਇਹੋ, ਟੁਭਾ ਲਾਂਦਿਆਂ ਰੋਗ ਗਵਾਈਦਾ ਏ । ਕੱਲਪ ਬ੍ਰਿਛ ਏ ਜਿਸ ਦੀ ਛਾਂ ਹੇਠਾਂ, ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਥਾਂ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਨਹੀਂ । ਕਾਮਧੇਨ ਏ ਜਿਸ ਦੇ ਸੇਵਿਆਂ ਹੀ, ਕਿਸੇ ਗਲ ਸੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਥੋੜ ਹੈ ਨਹੀਂ। ਇਹਦੇ ਲੜ ਲਗਿਆਂ ਬੇੜਾ ਪਾਰ ਹੁੰਦਾ, ਇਸ ਦੇ ਦਰ ਢਠਿਆਂ ਹੌਲਾ ਭਾਰ ਹੁੰਦਾ । ਇਸ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਛੁਟਕਾਰ ਹੋਵੇ, ਸੜਦਾ ਕਾਲਜਾ ਹੈ ਠੰਢਾ ਠਾਰ ਹੁੰਦਾ । ਸਿਖਿਆ ਏਸ ਦੀ ਧਾਰ ਕੇ ਚਲੇ ਜੇ ਕਰ, ਪੰਜਾਂ ਰਾਖਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਹੀਓਂ ਵਾਰ ਹੁੰਦਾ। ਸਿਖ ਏਸ ਦਾ ਫੁਲ ਦੇ ਵਾਂਗ ਖਿੜਦਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾ ਕਦੀ ਵੀ ਖਾਰ ਹੁੰਦਾ । ਰਾਜੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਤੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਏਸ ਦਰ ਤੇ, ਲਿਫ ਜਾਂਵਦੇ ਹੈਨ ਕਮਾਨ ਵਾਂਗੂੰ। ਮਥੇ ਲਾਂਵਦੇ ਤਿਲਕ ਨੇ ਧੂੜ ਦਾ ਜੋ, ਸਦਾ ਚਕਮਦੇ ਹੈਨ ਓਹ ਭਾਨ ਵਾਂਗੂੰ ।

ਐ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ ਸਿੱਖਾ, ਨਵੀਂ ਉਹ ਜਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਨਵੀਂ ਧਰਤੀ ਬਣਾ ਆਪਣੀ, ਨਵਾਂ ਆਸਮਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਤਰੀ ਜਾ ਖਾਰੇ ਸਾਗਰ ਚੋਂ, ਟੱਪੀ ਜਾ ਉਚੀ ਚੋਟੀ ਤੋਂ; ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਫਰਜ਼ ਦੀ ਦਿਲ ਵਿਚ, ਜਿਹੀ ਪਹਿਚਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਕੜੀ ਜ਼ੰਜੀਰ ਜੁੜਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਆਪੋ ਦੇ, ਵਿਚ ਪਿਆਰੇ! ਤਿਵੇਂ ਜੁੜਕੇ ਨਵੇਂ ਇਤਫਾਕ ਦੇ, ਸਾਮਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਜਲਾ ਦੇ ਵੈਰ ਦੇ ਹਿਰਦੇ, ਭੁਲਾ ਦੇ ਖੌਫ ਦੇ ਕਿੱਸੇ । ਖੜੋਤੇ ਖੂਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਨਵਾਂ ਤੂਫਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ। ਤੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਏਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ, ਅਜ ਚਾੜ੍ਹੀਓ ਗੁੱਡੀ, ਦਈ ਜਾ ਡੋਰ ਡਟਕੇ ਤੂੰ, ਅਨੋਖੀ ਤਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਥਰਾ ਜਾਵੇ ਜ਼ਿਮੀ ਸਾਰੀ, ਕੰਬ ਉਠੇ ਫਲਕ ਸਾਰਾ । ਤੂੰ ਇਕੋ ਤੇਗ ਦੇ ਲਿਸ਼ਕੇ 'ਚਿ ਇਹ ਸਾਮਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਖਾਤਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅੜਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਮੀਆਂ, ਤੂੰ ਲਗ ਨਾ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਆਖੇ, ਨਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ । ਏਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖਾਤਰ, ਤਲੀ ਤੇ ਸੀਸ ਰਖ ਲੀਤਾ, ਤੂੰ ਮਿਟ ਜਾ ਖਾਲਸਾ ਭਾਵੇਂ, ਓਹੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ। ਰੁਲਨ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਤੇਰੇ, ਤਖਤ ਕੁਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ ਦੇ, ਨਜ਼ਰ ਨਾ ਤੂੰ ਉਠਾ ਤਕੇਂ, ਜਿਹਾ ਈਮਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ। ਲੜਨ ਜੋ ਹਕ ਪ੍ਰਸਤੀ ਤੇ, ਡਰਨ ਨਾ ਮੌਤ ਦੇ ਕੋਲੋਂ, ਜਹੇ ਤੂੰ 'ਵੀਰ' ਨਿਰਭੈਤਾ ਭਰੇ, ਇਨਸਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰ ।

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖੀ ਅਜਬ ਹਾਲਤ, ਜਗ੍ਹਾ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਹੁਣ ਜ਼ਬਾਨ ਰਹਿ ਗਈ । ਨਾਮ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਡਰੇ ਬਿੱਲੀਆਂ ਤੋਂ, ਕਾਰਨਾਮਿਆਂ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਰਹਿ ਗਈ । ਧਨਖ ਧਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਞੂ ਭਾਰ ਜਾਪੇ, ਟੰਗੀ ਕਿੱਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਰਪਾਨ ਰਹਿ ਗਈ। 'ਵੀਰ' ਉਹੋ ਮਿਸਾਲ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ, ਸੌਦਾ ਵਿਕ ਗਿਆ ਖਾਲੀ ਦੁਕਾਨ ਰਹਿ ਗਈ।

ਉਠ ਜਾਗ ਹੋ ਗਿਆ ਸਵੇਰ ਬੜਾ, ਤੈਨੂੰ ਦਿਸਦਾ ਹਿੰਦੀਆ ਹਨੇਰ ਬੜਾ, ਤੈਨੂੰ ਆਖਣ ਲੋਕ ਦਲੇਰ ਬੜਾ, ਤੂੰ ਦਿਸੇਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸ਼ੇਰ ਬੜਾ, ਤੇਰਾ ਕਿਵੇਂ ਕਲੇਜਾ ਠਰਦਾ ਏ, ਜਦੋਂ ਪਿਆ ਅੰਦੇਸ਼ਾ ਘਰ ਦਾ ਏ । ਜੋ ਅਣਖ ਤੇ ਅੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਏ, ਉਹ ਕਦੀ ਨਾ ਡਿਗਦਾ ਢਹਿੰਦਾ ਏ, ਜੋ ਆਦਮੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਦਾ ਏ, ਉਹ ਮਨ ਆਈਆਂ ਭੀ ਕਰਦਾ ਏ । ਜੋ ਕੁਰਬਾਨੀ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਏ, ਉਹ 'ਵੀਰ' ਗ਼ਦਾਰੀ ਕਰਦਾ ਏ । ਕਿਉਂ ਹਿੰਦੀਆ ਅੱਜ ਦਿਲਗੀਰ ਹੈਂ ਤੂੰ, ਕਿਉਂ ਗ਼ਮ ਦੀ ਬਨੇ ਤਸਵੀਰ ਹੈਂ ਤੂੰ । ਏ ਖ਼ਾਕ 'ਜਿਨ੍ਹਾ' ਅਕਸੀਰ ਹੈਂ ਤੂੰ, ਤਦਬੀਰ ਨੇ ਉਹ ਤਕਦੀਰ ਹੈਂ ਤੂੰ। ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਏ, ਜਗ ਸਾਰਾ ਉਸ ਤੋਂ ਡਰਦਾ ਏ । ਜਦ ਦਾ ਘਰ ਤੇਰਾ ਪਾਟਾ ਏ, ਤਦੋਂ ਦੂਤੀ ਘੁਟਿਆ ਗਾਟਾ ਏ। ਤੈਨੂੰ ਭੁਲ ਗਿਆ ਆਪਣਾ ਬਾਟਾ ਏ। ਤਾਹੀਓਂ ਆਟਿਓਂ ਪੈ ਗਿਆਂ ਘਾਟਾ ਏ। ਕੋਈ ਰਜ ਕੇ ਪੇਟ ਨਾ ਭਰਦਾ ਏ, ਹੁਣ ਦੇਖੋ ਰੱਬ ਕੀ ਕਰਦਾ ਏ । ਹੈ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਕਾਮਲ ਗ+ਯਾਨ ਤੇਰਾ, ਹੈ ਗਾਂਧੀ ਗੁਰੂ ਨਿਗਾਹਬਾਨ ਤੇਰਾ । ਜੇ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਹੁੰਦੀਆ ਤਾਨ ਤੇਰਾ, ਤੇ ਰੁੜ੍ਹ ਜਾਊ ਸ਼ਹੁ ਈਮਾਨ ਤੇਰਾ। ਉਠ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਡਰਦਾ ਏ, ਫਿਰ ਦੇਖ ਤੂੰ ਰੱਬ ਕੀ ਕਰਦਾ ਏ। ਸਿਫਤੀ ਹੋਈ ਹਿੰਮਤ ਤੇਰੀ ਏ, ਖੰਡੀ ਹੋਈ ਤਾਕਤ ਤੇਰੀ ਏ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਦੌਲਤ ਤੇਰੀ ਏ ; ਸਭ ਜਗ ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਤੇਰੀ ਏ। ਜੋ ਦੁਖੜੇ ਸਿਰ ਤੇ ਜਰਦਾ ਏ । ਉਹ ਕਦੀ ਨਾ ਜਿਤ ਕੇ ਹਰਦਾ ਏ । ਇਤਫਾਕ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਲਿਆ ਦੇ ਹੁਣ । ਹਿੰਦ-ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਸਿਖਾ ਦੇ ਹੁਣ। ਓ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆ ਦੇ ਹੁਣ । 'ਵੀਰਾਂ' ਦੇ ਜੌਹਰ ਦਿਖਾ ਦੇ ਹੁਣ। ਜੋ ਅਨਤਾਰੂ ਤਾਰੀ ਤਰਦਾ ਏ। ਉਹ ਮੰਝਧਾਰ ਡੁੱਬ ਮਰਦਾ ਏ।

ਕੇਸ ਕੜਾ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਤੇ ਕਛ ਕੰਘਾ, ਧਾਰਨ ਵਾਲਿਆ ਸ਼ਕਤੀ ਮਹਾਨ ਤੇਰੀ। ਬੜੇ ਬੜੇ ਨੇ ਅੜੇ ਪਰ ਝੜੇ ਆਖਰ, ਈਨਾਂ ਮੰਨ ਗਏ ਆਕੜਖਾਨ ਤੇਰੀ । ਤੇਰੇ ਤੁਲ ਨਾ ਕੋਈ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ, ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਨੇ ਕੀਤੀ ਪਹਿਚਾਨ ਤੇਰੀ ! ਉਚੀ ਆਨ ਤੇਰੀ ਸੁਚੀ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ, ਦੁਖੀਆਂ ਲਈ ਕੇਵਲ ਪਲੀ ਜਾਨ ਤੇਰੀ । ਅਸ਼ ਅਸ਼ ਕਰਨ ਜੋਧੇ ਰਣ ਜੁੱਧ ਅੰਦਰ, ਚਲੇ ਜਦੋਂ ਕ੍ਰਿਪਾਨ ਜੁਆਨ ਤੇਰੀ । ਜੋਧਾ ਤੇਰੇ ਸਾਮਾਨ ਨਾ ਕੋਈ ਦਿਸੇ, ਉਚੀ ਉਚ ਸੁਮੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ । ਤੂੰ ਉਹ ਬੀਰ ਜਿਸ ਸਬਰ ਦੀ ਟੱਪ ਬੰਨ੍ਹੀ, ਸੋਹਣੇ ਸਬਕ ਸਿਖਾਏ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੇ । ਹੈ ਉਹੀ ਜੁਆਨ ਸਰੀਰ ਚੰਦਨ, ਹਾਏ ਵਾਂਗ ਚਿਰਵਾਏ ਨੇ ਕਾਨੀਆਂ ਦੇ। ਲਾਲ ਓਹੀ ਤੂੰ ਜਿਸ ਨੇ ਲਾਲ ਹੋ ਹੋ, ਛਕੇ ਸਦਾ ਛੁਡਾਏ ਗੁਮਾਨੀਆਂ ਦੇ। ਹੈ ਤੂੰ ਓਹੀ, ਉਜਾੜ ਬਲਵਾਨ ਆਪਣੇ, ਉਜੜੇ ਘਰ ਵਸਾਏ ਹਿੰਦਵਾਨੀਆਂ ਦੇ । ਸੱਚ ਕਹਾਂ ਸਾਰਾ ਭਾਰਤ ਉਜੜ ਜਾਂਦਾ, ਜੇਕਰ ਇਕ ਨਾ ਹੋਵਦੀ ਜਾਨ ਤੇਰੀ । ਇਸ ਹਿੰਦ ਹਨੇਰੜੀ ਰਾਤ ਅੰਦਰ, ਚੰਨਾ ਚਮਕਦੀ ਨਾ ਜੇਕਰ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ । ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਸੁਣਕੇ ਬੀਰ ਡਹਿਲ ਜਾਂਦੇ, ਹਿਰਦੇ ਕੰਬਦੇ ਸਨ ਦੁੱਰਾਨੀਆਂ ਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿਸਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਹੇ ਜ਼ਾਲਮ, ਡਾਕੂ ਦੁਸ਼ਟ ਪਠਾਣ ਪਠਾਣੀਆਂ ਦੇ। ਇਹ ਤਾਂ ਕਲ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਜਦ ਮੋੜ ਆਏ, ਦੂਰ ਗਏ ਡੋਲੇ ਹਿੰਦਵਾਨੀਆਂ ਦੇ। ਆਕੜ ਖਾਨਾਂ ਦੀ ਧੌਣ ਮਰੋੜ ਦਿਤੀ, ਬੂਥੇ ਭੰਨੇ ਤੂੰ ਮਿਸਲ ਈਰਾਨੀਆਂ ਦੇ। ਇਟ ਇਟ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੀਰ ਬਾਂਕੇ, ਕਰੇ ਬੀਰਤਾ ਪਈ ਬਿਆਨ ਤੇਰੀ । ਤਾਹੀਓਂ ਕੁਲ ਜਹਾਨ ਦੇ ਵਿਚ ਰੌਸ਼ਨ ਚੰਨ ਵਾਂਗ ਏ ਚਮਕਦੀ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ ।

ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਉਹ ਗੁੱਝਾ ਜਾਦੂ ਹੈ, ਜਿਸ ਗਿਦੜੋਂ ਸ਼ੇਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ । ਯਾ, ਉਹ ਸੰਜੀਵਨੀ ਬੂਟੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਲਛਮਨ ਬੀਰ ਜਿਵਾਇਆ ਸੀ ਇਹ ਕਰਾਮਾਤ ਜਗਦੀਸ਼ ਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਮੁਰਦੇ ਤਾਈਂ ਜਿਵਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਹ ਰੱਬੀ ਹਿਕਮਤ ਹੈ ਜੇਹੜੀ, ਚਿੜੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਜ ਤੁੜਾਂਦੀ ਹੈ । ਏਹ ਉਹ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਹੈ ਜੇਹੜੀ ਕਿ, ਸ਼ੇਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਪੀਂਦੇ ਨੇ । ਏਹ ਉਹ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜੁਗਤੀ ਹੈ, ਪਿੰਗਲੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੀ ਜੀਂਦੇ ਨੇ । ਇਹ ਸ਼ਹਿਦ ਜੋ ਖਾ ਕੇ ਤਲੀਆਂ ਤੇ, ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਦੀਵਾਨੇ ਨੇ । ਏਸੇ ਦੇ ਟੁੰਬਿਆਂ ਦੀਵੇ ਤੇ, ਤਿੜ ਤਿੜ ਮਰਦੇ ਪ੍ਰਵਾਨੇ ਨੇ। ਏਹ ਉਹ ਗੁੜ੍ਹਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ, ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਤਾਈਂ ਪਿਲਾਈ ਸੀ । ਏਹ ਉਹ ਤਾਕਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ, ਨਲੂਏ ਦੀ ਧਾਂਕ ਬਿਠਾਈ ਸੀ । ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਅਟਕ ਸੀ ਅਟਕਯਾ, ਰਣਜੀਤ ਬਹਾਦਰ ਸੂਰੇ ਨੇ। ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸ਼ਾਹਦੀ ਦੇਂਦੇ ਪਏ, ਜਮਰੋਦੀ ਪਰਬਤ ਚੂਰੇ ਨੇ । ਏਹ ਉਹ ਛੂਹ-ਮੰਤਰ ਹੈ ਜੇਹੜਾ ਕਿ, ਛੂਤਾਂ ਦੇ ਭੂਤ ਮਿਟਾਂਦਾ ਹੈ । ਏਹ ਨੂਰ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਚਸ਼ਮਾ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਛੜੇ 'ਵੀਰ' ਮਿਲਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਰੱਬੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਟੁਟੇ ਹੋਏ ਦਿਲ ਜੋੜੇ ਜੋ, ਏਹ ਉਹ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੇਹੜੀ ਕਿ, ਹੈਂਕੜ ਦੀ ਹੈਂਕੜ ਤੋੜੇ ਜੋ। ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ, ਸਿਰ ਦਾ ਖੋਪਰ ਖੁਲਵਾਇਆ ਸੀ ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਅੰਗ ਅੰਗ ਕਟਵਾਯਾ ਸੀ ! ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਬੰਦੇ ਨੇ, ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦਾ ਥੰਮਾਂ ਢਾਹਿਆ ਸੀ ! ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਪੰਜਾਂ ਨੇ, ਪੰਜਾਬ ਗਰੀਬ ਬਚਾਇਆ ਸੀ । ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਜੀਉਣ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸੀਸ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ । ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ, ਬੇਦਾਵਾ ਫਾੜ ਵਿਖਾ ਦਿਤਾ। ਏਸੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਬਚਿਤਰ ਸਿੰਘ, ਹਾਥੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦਿਖਾ ਦਿਤੇ । ਏਸੇ ਨੂੰ ਪੀ ਕੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ, ਵੈਰੀ ਦੇ ਪੈਰ ਹਿਲਾ ਦਿਤੇ । ਏਸੇ ਦੇ ਸਦਕੇ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ, ਅਕਾਲੀ ਯੋਧਾ ਬਣਿਆ ਹੈ । ਏਸੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੇ, ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ1 ਜਣਿਆਂ ਹੈ। ਏਸੇ ਦੇ ਅਰਸ਼ੀ ਛਟੇ ਨੇ, ਲੈਣਾਂ ਤੇ ਸੀ ਚਿਥੜਾ ਦਿਤਾ । ਏਸੇ ਨੇ ਸੂਰੇ ਪਰਖਣ ਲਈ, ਨਨਕਾਣੇ ਭੱਠ ਭਖਾ ਦਿਤਾ ! ਏਸੇ ਦੀ ਸ਼ਕਤ ਨਿਰਾਲੀ ਨੇ, ਜੈਤੋ ਨੂੰ ਜਥੇ ਭੇਜੇ ਸਨ। ਏਸੇ ਨੂਰਾਨੀ ਝਲਕੇ ਨੇ, ਗੁਰੂ ਬਾਗ ਚਬਾਏ ਨੇਜੇ ਸਨ। ਆਹ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਦੇ ਸਾਕੇ ਨੇ, ਅਦਭੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਖਾ ਦਿਤੀ । ਪੰਚਮ ਗੁਰੂ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿਚ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਰੂਹ ਫੁੰਕਾ ਦਿਤੀ । ਏਸੇ ਨੇ ਖੁੰਢਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਮੁਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨੂੰ। ਸ਼ਕਤੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਪੁਛ ਲਵੋ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਬਾਈਆਂ ਧਾਰਾਂ ਨੂੰ। ਇਹ ਆਬ ਹਯਾਤੀ ਦਾ ਸੋਮਾ, ਮੁਰਦਾ ਦਿਲ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਇਕ ਛਟਾ ਲੈ, ਬੁਜ਼ਦਿਲ ਭੀ ਲੜ ਲੜ ਮਰਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੁਖ ਨਿਵਾਰਨ ਏ, ਜਨਮਾਂ ਦਾ ਫੰਦ ਮੁਕਾ ਦੇਵੇ। ਪ੍ਰਾਣੀ ਦੀ ਚੌਣੀ ਸ਼ਾਨ ਬਣਾ, ਤ੍ਰੈਲੋਕੀ ਮਾਣ ਦਿਵਾ ਦੇਵੇ। ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਪਈ ਡੁਲ੍ਹਦੀ ਹੈ, ਸਮ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕਰਮ ਸਿਖਾਂਦਾ ਹੈ । ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਰਾਜੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ, ਤਖ਼ਤੇ ਤੋਂ ਤਖ਼ਤ ਬਿਠਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਇਕ ਤਰੁਬਕੇ ਨੂੰ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਪਏ ਤਰਸ ਰਹੇ। ਦੇਵੀ ਦਿਉਤੇ ਉਲਿਆਉ ਪੈਗ਼ੰਬਰ, ਮਨ-ਮੰਦਰ ਅੰਦਰ ਪਰਸ ਗਏ । ਇਹ ਦਸਮ ਗੁਰੂ ਦੀਆਂ ਮਿਹਰਾਂ ਨੇ, ਮਿਹਰਾਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ਬਰਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਹਰ ਥਾਂ ਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਾਟੇ ਦਾ, ਖੁਲ੍ਹਾ ਭੰਡਾਰਾ ਲਾ ਦਿਤਾ। ਓਹ ਪ੍ਰਾਣੀ ਬੜਾ ਅਭਾਗਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਿਆ ਨਹੀਂ । ਅਰ ਕੇਸ, ਕੜਾ, ਕ੍ਰਿਪਾਨ, ਕਛਹਿਰਾ, ਕੰਘਾ ਕੇਸੀਂ ਰਖਿਆ ਨਹੀਂ । ਜੋ ਪੁਰਸ਼ ਇਸ ਜੀਵਨ ਬੂਟੀ ਤੋਂ, ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ। ਓਹ 'ਵੀਰ' ਤਾਜ 'ਚੋਂ ਡਿਗਕੇ ਤੇ, ਚੀਣਾ ਚੀਣਾ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। 1. (ਪ੍ਰਿਥੀਪਾਲ ਸਿੰਘ ਉਹ ਜਵਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਬੀਟੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਤੇ ਚੁਕ ਲੀਤਾ । ਆਖ਼ਰ ੧੦੦ ਡਾਂਗ ਖਾ ਕੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਇਆ ।)

ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਦੀ ਮੈਂ ਤਸਵੀਰ ਦਸਾਂ, ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਅਸੀਂ ਮਲੰਗ ਬਣ ਗਏ। ਖੁਨ ਚੂਸ ਲਏ ਟੋਡੀਆਂ ਜੋਕ ਬਣਕੇ ਡਾਂਗਾਂ ਝਲੀਆਂ ਰੰਗ ਬਦਰੰਗ ਬਣ ਗਏ । ਗੁੰਡੀ ਰੰਨ ਪਖੰਡ ਦਾ ਮੁਲ ਪੈਂਦਾ, ਧਰਮੀ ਖਾਣ ਧੱਕੇ ਆਗੂ ਨੰਗ ਬਣ ਗਏ। ਸਾਡੇ ਦੁਖੜੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸੁਣੇ ਕੋਈ ਨਾ। ਲੋਕੀ ਨਿਗਾਹ ਵਾਲੇ ਦੇਖ ਦੰਗ ਬਣ ਗਏ । ਨਿੰਦਕ ਚੁਗਲ ਖੜਪੈਂਚ 'ਤੇ ਕੌਮ ਘਾਤੀ, ਬਿਨਾਂ ਸਦਿਆਂ ਤੋਂ ਨੰਬਰਦਾਰ ਹੁੰਦੇ । 'ਵੀਰ' ਭੋਲਿਆ ਕ੍ਰਿਤੀਆ ਸਮਝਿਓਂ ਨਾ, ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੁੰਦੇ ! ਦੁਨੀਆਂ ਭੁੱਖ ਨੇ ਕੀਤੀ ਲਾਚਾਰ ਡਾਢੀ, ਚੋਰੀ ਖੂਨ ਡਾਕੇ ਅੱਠੇ ਪਹਿਰ ਹੁੰਦੇ । ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹੇ ਕਈ ਵਤਨ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਬਦਲੇ, ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਫਾਇਰ ਹੁੰਦੇ । ਉਤੋਂ ਏਕਤਾ ਏਕਤਾ ਕਹਿਣ ਸਾਰੇ, ਅਖੀਂ ਵੇਂਹਦਿਆਂ ਵੇਂਹਦਿਆਂ ਕਹਿਰ ਹੁੰਦੇ । ਸੜਦੇ ਤੜਫਦੇ ਏਧਰ ਗਰੀਬ ਭੁਖੇ, ਦੂਜੀ ਤਰਫ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸੈਰ ਹੁੰਦੇ। ਸੋਹਣੀ ਸ਼ਕਲ ਸ਼ੁਕੀਨ ਤੇ ਸ਼ੈਲ ਮੁੰਡੇ, ਟੁਕਰ ਮੰਗਦੇ ਗਲੀ ਬਜਾਰ ਹੁੰਦੇ । ਪਰ ਪੰਜਾਬੀਆ ਸ਼ੇਰਾ ਤੂੰ ਸਮਝਿਓਂ ਨਾ, ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੁੰਦੇ । ਉਹਨਾਂ ਜੀ ਹਜ਼ੂਰਾਂ ਦੀ ਗਲ ਸੁਣ ਲੈ, ਰੋਜ਼ ਕਾਗਤੀ ਬੇੜੀਆਂ ਤਾਰਦੇ ਨੇ । ਲੁੱਟ ਪੁੱਟਕੇ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨੇ ਰਾਤੀ, ਸਕੇ ਬਣੇ ਪਿਛੇ ਦੂਤੀ ਯਾਰ ਦੇ ਨੇ । ਵੀਰ ਵੀਰ ਦੇ ਖੂਨ ਦਾ ਘੁੱਟ ਭਰਦਾ, ਪੁਤਰ ਪਿਤਾ ਉੱਤੇ ਡਾਂਗਾਂ ਮਾਰਦੇ ਨੇ । ਏਧਰ ਲੀਡਰਾਂ ਤੇ ਚਿਕੜ ਸੁੱਟਦੇ ਨੇ । ਓਧਰ ਲੈਣ ਸੁਫਨੇ ਸਿਵਲ ਵਾਰ ਦੇ ਨੇ । ਨੰਗ ਭੁੱਖ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ, ਜਾਪਣ ਐਉਂ ਜੋ ਬੜੇ ਸ੍ਰਦਾਰ ਹੁੰਦੇ । ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਜਵਾਨਾਂ ਤੂੰ ਜਾਗਿਓਂ ਨਾ, ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੁੰਦੇ। ਦੇਖ ਬਦਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਤੌਰ ਸਾਰੇ, ਸੁਣੀਏਂ ਨਵੇਂ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਹਥਿਆਰ ਬਦਲੇ। ਪੁੱਤਰ ਪਿਤਾ ਬਦਲੇ ਭੈਣ ਭਾਈ ਬਦਲੇ, ਕੰਤ ਨਾਰ ਬਦਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਬਦਲੇ । ਏਹ ਤਾਂ ਕਲ ਦੀ ਗਲ ਕੋਈ ਦੂਰ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਯਾਰਾਂ ਤੋਂ ਯਾਰ ਬਦਲੇ । ਬਾਤਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਹੋਰ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਹੋਈਆਂ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਨਾ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਬਦਲੇ। ਭੁਖੇ ਮਰਦੇ ਤੇ ਕਰਨ ਕਲੋਲ ਬੈਠੇ, ਦਰ ਦਰ ਤੇ 'ਵੀਰ' ਖੁਆਰ ਹੁੰਦੇ । ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਜਵਾਨਾ, ਤੂੰ ਸਮਝਿਓਂ ਨਾ, ਤੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਰੋਜ਼ ਪ੍ਰਚਾਰ ਹੁੰਦੇ ।

ਘੋਲੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਜਾਂ ਸਦਕੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੌਮ ਪਿਛੇ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰੀਆਂ ਸਨ । ਸੀਸ ਤਲੀ ਰੱਖ ਸਿਦਕ ਦੀ ਗਲੀ ਲੰਘੇ, ਹੱਸ ਹੱਸ ਕੇ ਡਾਂਗਾਂ ਸਹਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਅਸੀਂ ਪੁੱਠੀਆਂ ਖੱਲਾਂ ਲੁਹਾਨ ਵਾਲੇ, ਸਾਡੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਚਲੀਆਂ ਆਰੀਆਂ ਸਨ । ਬਾਗ ਗੁਰੂ ਵਿਚ ਪਰਖ ਦੇ ਚੜ੍ਹੇ ਕੰਡੇ, ਲਾਉਂਦੇ ਸ਼ਹੁ ਦੇ ਸਿਦਕ ਵਿਚ ਤਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਧਮਕ ਗਏ ਲੋਕੀਂ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਵਾਲੇ, ਪਾਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਚ ਅਟਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਰੋਹ ਵੇਖ ਕੇ ਖਾਲਸਾ ਕੌਮ ਅੰਦਰ, ਉਹਨਾਂ ਢੋ ਲੀਤੇ ਬੂਹੇ ਬਾਰੀਆਂ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਹੀ ਪੰਜੇ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ, ਧਰਤ ਅਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਕੰਬਾਏ ਹੈਸਨ । ਦੇਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਇੰਜਨਾਂ ਹੇਠ ਡਾਹੀਆਂ, ਫੁਲ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਏ ਹੈਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਪਿਆਸ ਬੁਝਾਵਣੇ ਲਈ, ਜਿਗਰ ਚੀਰ ਕੇ ਲਹੂ ਡੁਲ੍ਹਾਏ ਹੈਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਤੋੜਿਆ ਮਾਣ ਸੀ ਜਾਬਰਾਂ ਦਾ, ਪੱਟੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੇ ਪੂਰਨੇ ਪਾਏ ਹੈਸਨ। ਏਸੇ ਲਈ ਅਰਜਨ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਤਾਈਂ, ਹੋਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਇਹ ਜਾਨਾਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ, ਇਹ ਸਰੀਰ ਤੇ ਥਾਪੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਓਸ ਥਾਪਨਾ ਚੋਂ ਸ਼ੁਧ ਬੀਰਤਾ ਦੀ, ਇਕ ਚਮਕਦੀ ਹੋਈ ਫੁਹਾਰ ਨਿਕਲੀ । ਓਹਦੀ ਦਮਕ ਅਗੇ ਚੰਨ ਪਿਆ ਪੀਲਾ, ਸੂਰਜ ਲਈ ਗਰਮੀ ਵਾਲੀ ਤਾਰ ਨਿਕਲੀ । ਰੰਗ ਓਸ ਦਾ ਅੱਖਾਂ ਤੇ ਖਿੱਚਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਖਿੜੀ ਹੋਈ ਕੋਈ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਨਿਕਲੀ। ਉਹਦੇ ਫੁਲਾਂ ਸੂਹਾ ਬਾਣਾ ਪਹਿਣ ਲੀਤਾ, ਬਾਗ ਵਿਚੋਂ ਜਾਂ ਮੜ੍ਹਕ ਬਹਾਰ ਨਿਕਲੀ । ਤਾਹੀਓਂ ਭਿਜ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਮਹਿਕ ਅੰਦਰ, 'ਵੀਰ' ਓਹਨਾਂ ਖੁਸ਼ਬੋਈਆਂ ਖਿਲਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਪੰਜੇ ਸਾਹਿਬ ਓਹ ਰੇਲ ਦੇ ਹੇਠ ਆਏ, ਜਾਨਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰੀਆਂ ਸਨ। ਇਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੀ ਕੌਮ ਦੀ ਰੂਹ ਅੰਦਰ, ਇਕ ਬੀਰਤਾ ਦੀ ਧਾਰ ਭਰਨ ਵਾਲੇ। ਸਾਹਵੇਂ ਵੇਖ ਕੇ ਸਾਗਰ ਅਥਾਹ ਵਾਲਾ, ਟੇਕ ਇਕ ਦੀ ਧਾਰ ਕੇ ਤਰਨ ਵਾਲੇ । ਸਦੀਆਂ ਤੀਕ ਜਿਹੜੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਸੀਸ ਦੇਣ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਕਰਨ ਵਾਲੇ । ਵੇਖ ਸਾਹਮਣੇ ਮੌਤ ਦਾ ਮੂੰਹ ਖੁਲ੍ਹਾ, ਇਹ ਨਹੀਂ ਡਰਨ ਵਾਲੇ ਸਗੋਂ ਮਰਨ ਵਾਲੇ । ਸਦਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਜ ਉਸ ਕੌਮ ਅੰਦਰ, ਹੋਈਆਂ ਦੂਰ ਗੱਲਾਂ ਜੋ ਦੁਖਿਆਰੀਆਂ ਸਨ। ਫਲਿਆ ਰੁਖ ਅਜ ਏਸ ਲਈ ਬੀਰਤਾ ਦਾ, ਪਹਿਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਕਿਆਰੀਆਂ ਸਨ।

ਕਿਰਤੀਆਂ ਦੇ ਹਾਲ ਭੈੜੇ ਦੇਖ ਦੇਖ ਰੋਣ ਆਵੇ, ਰੋਮ ਰੋਮ ਵਿਚੋਂ ਰੋਣ ਨਿਕਲਦਾ ਲਾਚਾਰੀ ਦਾ। ਰੂਸ ਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਾਲੇ ਗੀਤ ਪਏ ਗਾਂਵਦੇ ਨੇ, ਨਾਮ ਨਹੀਓਂ ਲੈਂਦੇ ਅਸੀਂ ਭਾਰਤ ਨਿਕਾਰੀ ਦਾ । ਵਜਾ ਏਹਦੀ ਪਤਾ ਹੈ ਜੇ ਝਾਤ ਮਾਰ ਵੇਖੋ ਭਲਾ, ਲਭ ਪਵੇ ਦਾਰੂ ਮਤਾਂ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ। ਸਭਨਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਅਜ ਏਦੂੰ ਉਤੇ ਜਾਪਦਾ ਏ, ਚੜ੍ਹਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਰਾ ਵੇਖੋ ਏਥੇ ਹਾਰੀ ਸਾਰੀ ਦਾ। ਖਾਣ ਨੂੰ ਨਾ ਰੋਟੀ ਲਭੇ ਨੋਚਦੇ ਨੇ ਮਾਸ ਬੈਠੇ, ਆਪਣਿਆਂ ਭਰਾਵਾਂ ਦਾ ਤੇ ਜਨਤਾ ਦੁਖਿਆਰੀ ਦਾ । ਮੇਰੇ ਦਿਲੋਂ ਤਦੇ ਹੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠੇ ਜ਼ੋਰ ਵਾਲੀ, ਸੁਣੋ ਲੋਕੋ ਦਸਾਂ ਫੁਰਮਾਨ ਏ ਉਡਾਰੀ ਦਾ। ਅਦਬ ਕਰੋ ਰਬੋਂ ਡਰੋ ਪ੍ਰੇਮ ਵਾਲੀ ਤਾਰੀ ਤਰੋ, ਏਕੇ ਵਿਚ ਆਂਵਦਾ ਸੁਆਦ ਹੈ ਜੀ ਤਾਰੀ ਦਾ। ਸਾਗਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਵੋ ਪਰਬਤਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦੇਵੋ, ਚਾੜ੍ਹ ਦਿਓ ਮੁਨਾਰਾ ਉੱਚਾ ਉਨਤੀ ਅਟਾਰੀ ਦਾ । ਬੱਝੀ ਮੁਠ ਕਦੇ ਭੀ ਨਾ ਟੁਟਦੀ ਜਵਾਨ ਕੋਲੋਂ, ਏਕੇ ਅਗੇ ਚੂਰ ਹੋਵੇ ਨਸ਼ਾ ਭੀ ਖੁਮਾਰੀ ਦਾ। ਏਕੇ ਵਾਲਾ ਜਾਦੂ ਜਾਦੂਗਰਾਂ ਤੋਂ ਨਾ ਟੁਟਦਾ ਏ, ਯੋਗੀਆਂ ਦਾ ਮੰਤਰ ਹੈ ਏਹ ਵਡੇ ਅਸਰ ਭਾਰੀ ਦਾ। ਹਿੰਦੀਓ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਵੋ ਵਸੋ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਵੋ, ਏਹੋ ਪਾਠ ਬਾਣੀ ਵਾਲਾ ਮੁੱਖ ਤੋਂ ਉਚਾਰੀਦਾ । ਹਿੰਦੀ ਰਤਨ ਜਿਹੜੇ ਅਜ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਰੁਲਦੇ ਨੇ, ਜੜੇ ਜਾਸਨ ਓਦੋਂ ਜਦੋਂ ਕੰਮ ਹੋਊ ਜੜਤਕਾਰੀ ਦਾ । ਇਕ ਇਕ ਲਾਲ ਵਿਚੋਂ ਚਕਮਦੇ ਹਜ਼ਾਰ ਲਾਲ, ਚਿਹਰਾ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਊ ਪਾਰਖੂ ਜੁਆਰੀ ਦਾ। 'ਵੀਰ' ਤੂੰ ਅਕਾਸ਼ ਉਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖੇਂ, ਜਿਸ ਦਰ ਜਾਈਏ ਓਸੇ ਦੂਰ ਦੁਰਕਾਰੀਦਾ।

ਅਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਚ ਗਿਆਨ ਦਾ, ਸੂਰਜ ਚੜ੍ਹਾਵਨ ਵਾਲਿਆ । ਰਾਹੋਂ ਕੁਰਾਹੇ ਪੈ ਗਏ, ਰਸਤੇ ਤੇ ਪਾਵਣ ਵਾਲਿਆ । ਭਾਰਤ ਦੀ ਬੇੜੀ ਡੋਲਦੀ, ਬੰਨੇ ਵੇ ਲਾਵਨ ਵਾਲਿਆ । ਪਾਪੀ ਛੁਡਾਵਨ ਵਾਲਿਆ, ਡੁਬਦੇ ਬਚਾਵਨ ਵਾਲਿਆ। ਰੋਂਦੇ ਹਸਾਵਣ ਵਾਲਿਆ, ਹਸਦੇ ਖਿੜਾਵਣ ਵਾਲਿਆ । ਵੇ ਭਾਗ ਹੀਣੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ, ਵੇ ਭਾਗ ਲਾਵਣ ਵਾਲਿਆ । ਤੇਰੀ ਨਿਰਾਲੀ ਛੁਹ ਤੋਂ, ਪਾਂਬਰ ਤੇ ਨੀਚ ਤਰ ਗਏ। ਤੇਰੇ ਝਲਕਦੇ ਨੂਰ ਤੋਂ, ਸੜਦੇ ਕਲੇਜੇ ਠਰ ਗਏ। ਰੇਠੇ ਨੂੰ ਭਾਗ ਲੱਗ ਗਏ, ਕਿੱਕਰ ਨੂੰ ਦਾਖ ਲਗ ਗਏ। ਤੇਰੀ ਸਵੱਲੀ ਨਜ਼ਰ ਤੋਂ, ਅਕਾਂ ਨੂੰ ਨਾਖ ਲੱਗ ਗਏ ! ਗੋਰਖ ਕੰਧਾਰੀ ਗੌਸ ਦੇ ਤੈਂ, ਤੋੜਿਆ ਹੰਕਾਰ ਨੂੰ। ਵਾਹ ਵਾਹ ਜਨਾਇਆ ਖੂਬ ਤੈਂ, ਭਾਗੋ ਦੀ ਚੰਦਰੀ ਕਾਰ ਨੂੰ। ਸਜਣ ਜਹੇ ਠੱਗ ਚੋਰ ਡਾਕੂ, ਕਿਸ ਨੇ ਕੀਤੇ ਸਾਧ ਸਨ ! ਮੇਰੇ ਜਹੇ ਪਾਪੀ ਦੇ ਬਖਸ਼ੇ, ਆਪ ਨੇ ਅਪਰਾਧ ਸਨ । ਬਾਲਾ ਮਰਦਾਨਾ ਦੋ ਲੀਤੇ, ਖੂਬ ਜੋੜੀਦਾਰ ਤੈਂ । ਕਰਤਾਰ ਦੀ ਕਰਤਾਰ ਵੇ, ਵਾਹ ਵਾਹ ਨਿਭਾਈ ਕਾਰ ਤੈਂ। ਛੇੜੂ ਕਦੀ, ਮੋਦੀ ਕਦੀ, ਰਮਜ਼ਾਂ ਦਿਖਾਂਦਾ ਹੀ ਰਿਹੋਂ। ਸਚ ਝੂਠ ਦੇ ਸੌਦੇ ਖਰੇ, ਜਗ ਨੂੰ ਸਿਖਾਂਦਾ ਹੀ ਰਿਹੋਂ । ਬਾਬਰ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੈ, ਚਕੀ ਚਲਾਂਦਾ ਤੂੰ ਰਿਹੋਂ। ਬਰਦਾ ਤੂੰ ਬਣ ਕੇ ਜਗਤ ਦਾ, ਬਰਦੇ ਛੁਡਾਂਦਾ ਤੂੰ ਰਿਹੋਂ । ਹਰਦੁਆਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਕੌਤਕ, ਵਾਹ ਵਾਹ ਨੇ ਰਮਜ਼ਾਂ ਤੇਰੀਆਂ । ਮਕੇ ਨੇ ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਗਿਰਦੇ, ਖੂਬ ਲਾਈਆਂ ਫੇਰੀਆਂ। ਤੂੰ ਜਗ ਨੂੰ ਸੀ ਜਾਣਿਆ, ਜੱਗ ਨੇ ਨਾ ਤੈਨੂੰ ਜਾਣਿਆ। ਵੇ ਨਾਨਕੀ ਦੇ ਵੀਰ ਤੈਨੂੰ, ਨਾਨਕੀ ਪਛਾਣਿਆ। ਹਾਂ ਜਾਣਿਆ ਮਨਸੁਖ ਭਗੀਰਥ, ਆਪ ਹੀ ਕਰਤਾਰ ਹੋ। ਲਾਲੋ ਬੁਲਾਰ ਦੇ ਲਈ, ਆਹਾ ਸੋਹਣੀ ਸ੍ਰਕਾਰ ਹੋ । ਰੱਬ ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਆਪ ਨੂੰ, ਰੱਬ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਆਪ ਨੇ । ਜਗਦੀਸ਼ ਦਾ ਜਲਵਾ ਦਿਖਾਇਆ, ਆਪ ਨੇ ਬਸ ਆਪ ਨੇ । ਘੋਲੀ ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਤੋਂ ਕਾਲੇ, ਨਾਗ ਭੀ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ । ਵੇ ਭਾਗਹੀਣੇ ਆਦਮੀ, ਤੈਨੂੰ ਸੀ ਕੀ ਆਂਹਦੇ ਰਹੇ। ਹਾਏ ! ਕੁਰਾਹੀਆਂ ਆਪ ਨੂੰ, ਹੈਸੀ ਕੁਰਾਹੀਆ ਦਸਿਆ। ਤੂੰ ਦੇਖ ਸੁਣ ਕੇ ਹੱਸਿਆ, ਰਹਿਮਤ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਵਸਿਆ । ਵੇ ਰਹਿਮਤਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾ, ਵਾਹ ਰਹਿਮਤਾਂ ਨੇ ਤੇਰੀਆਂ । ਮੇਰੇ ਭੀ ਸੁੰਞੇ ਦੇਸ ਵਿਚ, ਆ ਕੇ ਚਾ ਪਾ ਹੁਣ ਫੇਰੀਆਂ । ਰੱਬੀ ਰਬਾਬ ਵਾਲਿਆ, ਨਗਮੇ ਸੁਣਾ ਕਰਤਾਰ ਦੇ । ਵੇ ਪੀਰ ਵੇ ਅਵਤਾਰ ਵੇ, ਜਲਵੇ ਦਿਖਾ ਓਅੰਕਾਰ ਦੇ । ਤੂੰ ਸੀ ਸਿਖਾਇਆ ਏਕਤਾ, ਦਾ ਸਬਕ ਸਭ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ। ਹਾਂ ਭੁਲ ਚੁਕਾ ਈ ਦੇਸ਼ ਸਾਰਾ, ਏਸ ਸਭ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ। ਹੈ ਵਾੜ ਹੀ ਅਜ ਤਾਂ ਪ੍ਰਭੂ, ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਆਪੇ ਖਾ ਰਹੀ । ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਆਪ ਹੀ ਹੈ, ਸੱਟ ਕਾਰੀ ਲਾ ਲਈ । ਸਾੜਾ ਬਖੀਲੀ ਈਰਖਾ ਦਾ, ਹੋ ਗਿਆ ਏ ਜ਼ੋਰ ਫਿਰ। ਚੌਧਰ ਪੁਣੇ ਦਾ ਹਰ ਤਰਫ, ਹੁਣ ਮਚ ਗਿਆ ਏ ਸ਼ੋਰ ਫਿਰ । ਮੈਂਬਰੀ ਕਿਧਰੇ ਮੈਨੇਜਰੀ ਕਿਧਰੇ ਪਈ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ । ਆਹੂ ਦੇ ਆਹੂ ਲਾਂਹਵਦੀ, ਹੁੰਦੀ ਪਈ ਹੈਰਾਨਗੀ । ਆ ਤੇ ਸਹੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਸਹੀ, ਦੇਰੀ ਨਾ ਲਾ ਫੇਰਾ ਚ ਪਾ । ਹਾਏ ਗੁਲਾਮ ਹਿੰਦ ਨੂੰ, ਹੁਣ 'ਵੀਰ' ਆ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾ ।

ਖੇਹ ਉੱਡਦੀ ਬੋਲੀਆਂ ਪੈਣ ਥਾਂ ਥਾਂ, ਆਈਆਂ ਜੱਗ ਤੇ ਹੋਲੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਨੇ। ਕਈਆਂ ਹੱਥ ਰੰਗੇ, ਕਈਆਂ ਪੈਰ ਰੰਗੇ, ਕਈਆਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਬੂਥੀਆਂ ਰੰਗੀਆਂ ਨੇ। ਰਫਲਾਂ ਵਾਂਗ ਪਿਚਕਾਰੀਆਂ ਚਲਦੀਆਂ ਨੇ, ਬਿਲਜਮ ਮਾਰਨਾ ਜਿਵੇਂ ਫਰੰਗੀਆਂ ਨੇ। ਆਣ ਵਸਿਆ ਸਾਰੇ ਸ਼ੈਤਾਨ ਆ ਕੇ, ਸ਼ਰਮਾਂ ਕਿੱਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਟੰਗੀਆਂ ਨੇ । ਭਰ ਭਰ ਮਾਰਨ, ਓਹ ਝੋਲੀਆਂ ਗੰਦ ਦੀਆਂ, ਏਹ ਨਾ ਮੋਟੀਆਂ ਗੋਗੜਾਂ ਸੰਗੀਆਂ ਨੇ । ਢੋਲ ਵਜਦੇ ਭੰਗੜੇ ਪੈਣ ਥਾਂ ਥਾਂ, ਦਿਸਣ ਸੂਰਤਾਂ ਰੰਗ ਬਰੰਗੀਆਂ ਨੇ ।

ਸਦਾ ਖਾਲਸਾ ਰਿਹਾ ਨਿਰਲੇਪ ਇਸ ਲਈ, ਸਾਰਾ ਜਗ ਇਸ ਤੋਂ ਥਰ ਥਰ ਕੰਬਿਆ ਹੈ। ਏਸ ਸੂਰਮੇ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੜੇ ਨੇ, ਜਗੋਂ ਵਖਰਾ ਕੰਮ ਅਰੰਭਿਆ ਹੈ । ਜਿੰਨ ਮੈਲ ਵਾਲਾ ਏਸ ਹਿੰਮਤੀ ਨੇ, ਝਾੜ ਝUੜ ਫਨਾਹ ਕਰ ਝੰਬਿਆ ਹੈ । ਏਸੇ ਵਾਸਤੇ ਏਸ ਤੋਂ ਡਰਨ ਗੀਦੀ, ਵਾਹਵਾ ਯੋਧਿਆਂ ਦਾ ਡੌਲ੍ਹਾ ਹੰਬਿਆ ਹੈ। ਏਹ ਹੈ ਗੁਰੂ ਦਾ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਦਾ ਏਹਦਾ, ਏਸੇ ਲਈ ਗੱਲਾਂ ਏਹੋ ਮੰਗੀਆਂ ਨੇ। ਜ਼ਾਹਰਾ ਸੂਰਤਾਂ ਏਸ ਨੇ ਰੰਗੀਆਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਅੰਦਰੋਂ ਰੰਗਤਾਂ ਰੰਗੀਆਂ ਨੇ। ਦੁਨੀਆਂਦਾਰ ਅਜ ਹੋਲੀਆਂ ਖੇਡਦੇ ਨੇ, ਖਸ਼ੀਆਂ ਏਸੇ ਲਈ ਛਾਈਆਂ ਭਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਐਪਰ ਸਿਦਕ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿਚ ਰਤਿਆਂ ਲਈ, ਬਾਕੀ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਆਹੋ ਜ਼ਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਸਾਗਰ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਅਗ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ, ਸਿਦਕੀ ਓਸ ਵਿਚ ਲਾਂਵਦੇ ਤਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਖੂਨ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਖੀਓਂ ਹੋਏ ਜਾਰੀ, ਜਿਵੇਂ ਖੋਭੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਕਟਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਮਥਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਵਰਨ ਜਿਉਂ ਚਮਕਦਾ ਹੈ, ਚੜ੍ਹੀਆਂ ਡਾਢੀਆਂ ਪ੍ਰੇਮ ਖੁਮਾਰੀਆਂ ਨੇ। ਅਖੋਂ ਲਹੂ ਦੇ ਹੰਝੂ ਉਹ ਡੇਗਦੇ ਨੇ, ਚੁਕੀ ਫਿਰਨ ਉਹ ਖੂਨੀ ਪਿਚਕਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਬੀਰਾਂ ਬੀਰਤਾ ਵਾਲੀ ਕੋਈ ਅਣਖ ਲੈ ਕੇ, ਆਪਣੀ ਜਿੰਦੜੀ ਅਣਖ ਤੋਂ ਆਣ ਘੋਲੀ । ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਨੇ ਕਿਤੇ ਦੇਖੋ, ਸੱਚ ਕਾਰਨੇ ਆਪਣੀ ਰੱਤ ਡੋਹਲੀ । ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਸੂਰੇ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੋਂ, ਦੇਹ ਆਪਣੀ ਹੈ ਬੰਦ ਬੰਦ ਖੋਹਲੀ । ਇਵੇਂ ਸਿਖੀ ਦੇ ਸਚੇ ਪਰਵਾਨਿਆਂ ਨੇ, ਖੇਡੀ ਗੰਗਸਰ 'ਚ ਖੂਨੀ ਅਜਬ ਹੋਲੀ। ਉਹਨਾਂ ਰੰਗ ਮਜੀਠੜਾ ਰੰਗਿਆ ਏ, ਗਲ ਆਪਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਰੰਗ ਚੋਲਾ। ਤਾਹੀਓਂ ਖਾਲਸੇ ਗੱਜ ਕੇ ਆਖਿਆ ਏ, ਸਾਨੂੰ ਸੋਭਦਾ ਏ ਮਾਰੂ ਜੰਗ-ਹੋਲਾ। ਹੋਲੀ ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਮਸ਼ਾਹੂਰ ਸਾਰੇ, ਕਿਹੜੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਹੋਲੀਆਂ ਹੋਂਦੀਆਂ ਨੇ । ਅਣਖ ਪਾਲਦਾ ਸਦਾ ਅਣਖੀਲੜਾ ਏ, ਏਹਦੇ ਮੁਖ ਤੋਂ ਲਾਲੀਆਂ ਚੋਂਦੀਆਂ ਨੇ । ਏਹਦੀ ਰੱਤ ਡੁਲ੍ਹੀ ਜਿਹੜੇ ਖੇਤ ਅੰਦਰ, ਕੌਮਾਂ ਓਸ ਥਾਂ ਤੇ ਧੋਣੇ ਧੋਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਏਹ ਨਹੀਂ ਖੇਡਦਾ ਉਹ ਹੋਲੀ ਜੀਹਦੇ ਕਾਰਨ, ਜਿੰਦਾਂ ਹਿੰਦ ਦੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਰੋਂਦੀਆਂ ਨੇ । ਏਹਨੇ ਤਨ ਨੂੰ ਵਾਰ ਕੇ ਦਸ ਦਿਤਾ, ਏਦਾਂ ਘੋਲ ਘੁਮਾਈਦਾ ਤਕ ਚੋਲਾ। ਆਪਾ ਵਾਰ ਕੇ ਦੇਸ ਬਚਾਣ ਖਾਤਰ, ਜਗੋਂ ਵਖਰਾ ਖੇਡਣਾ ਅਸੀਂ ਹੋਲਾ । ਏਹਨੂੰ ਥਾਪਣਾ ਮਿਲੀ ਜਗਦੀਸ਼ ਜੀ ਦੀ, ਕਾਮਲ ਵੀਰ ਹੋਇਆ ਤੇ ਰਣਧੀਰ ਹੋਇਆ । ਰਗ ਰਗ ਬੁੜ੍ਹਕਦੀ ਏਸ ਦੀ ਜੋਸ਼ ਅੰਦਰ, ਜੁਸਾ ਏਸ ਦਾ ਵਾਂਗ ਬਲਬੀਰ ਹੋਇਆ । ਰਾਵਣ ਕਾਲ ਨੂੰ ਬਨ੍ਹ ਨਾ ਸੱਕਿਆ ਸੀ, ਐਪਰ ਏਸ ਅਗੇ ਸਿਧਾ ਤੀਰ ਹੋਇਆ । ਏਹ ਅਕਾਲੀ ਹੈ ਸੁਤ ਅਕਾਲ ਜੀ ਦਾ, ਏਸੇ ਕਾਰਨੇ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰ ਹੋਇਆ। ਏਹ ਨਾ ਹੋਛੀਆਂ ਹੋਲੀਆਂ ਖੇਡਦਾ ਏ, ਲੋਕਾਂ ਵਾਂਗ ਨਾ ਨੱਚਦਾ ਬਨ੍ਹ ਟੋਲਾ । ਏਹ ਤਾਂ ਕੌਮ ਦੀ ਰਖਿਆ ਲਈ ਖੇਡੇ, 'ਵੀਰ' ਪਿਆਰ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰੇਮ ਮਈ ਹੋਲਾ ।

ਕਿਉਂ ਤਾਣ ਘੁਰਾੜੇ ਮਾਰਨੈਂ ਅਜ ਸਿੰਘ ਦਲੇਰਾ । ਕਰ ਯਾਦ ਸਮਾਂ ਤੂੰ ਬੀਤਿਆ ਜਦ ਰਾਜ ਸੀ ਤੇਰਾ । ਐਪਰ ਭੈੜੀ ਫੁਟ ਨੇ ਤੇਰਾ ਮਲਿਆ ਡੇਰਾ । ਖੂਨੀ ਧੌਂਸੇ ਖੜਕਦੇ ਘਤਣ ਨੂੰ ਘੇਰਾ । ਉਠ ਜਾਗ ਜਵਾਨ ਪੰਜਾਬੀਆ ਹੋ ਗਿਆ ਸਵੇਰਾ । ਵੇਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁਣ ਸੌਣ ਦਾ ਉਠ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ । ਤੂੰ ਨਨਕਾਣੇ ਸਾਹਿਬ ਅੰਦਰ ਕਈ ਦੁਖ ਉਠਾਏ। ਜੈਤੋ ਜਾ ਕੇ ਲਾਡਲੇ ਕਈ ਵੀਰ ਕੁਹਾਏ । ਪੰਜੇ ਸਾਹਿਬ ਇੰਜਣਾਂ ਹੇਠਾਂ ਦਰੜਾਏ । ਬਾਗ ਗੁਰੂ ਦੇ ਪੁਜ ਕੇ ਹੁੱਝਾਂ ਵਿਚ ਆਏ। ਹੁਣ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ 'ਚ ਝੂਲਣੈ ਤੇਰਾ ਉਚ ਫਰੇਰਾ । ਹਿੰਮਤ ਕਰ ਖਾਂ ਅਣਖੀਆ ਉਠ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ । ਗੁਰੂ ਅਸਥਾਨਾਂ ਤੇਰਿਆਂ ਤੇ ਹੱਕ ਜਤਾਂਦੇ । ਸੁਤੇ ਬਬਰ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਅਜ਼ਮਾਂਦੇ । ਅਪਣੇ ਖਾਤਰ ਜਗ ਦਾ ਪਏ ਖੂਨ ਰੁੜ੍ਹਾਂਦੇ । ਦੇ ਦੇ ਲੋਰੀਆਂ ਲਪੀਆਂ ਪਏ ਕੌਮ ਸਵਾਂਦੇ । ਫੜ ਕੇ ਝੰਡਾ ਸਿਦਕ ਦਾ ਇਕ ਲਾ ਦੇ ਫੇਰਾ । ਹੁਣ ਨਾ ਲੰਮੀਆਂ ਤਾਣ ਤੂੰ ਉਠ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ । ਹੁਣ ਹੋਰ ਸਕੀਮਾਂ ਦਸ ਕੇ ਪਾਇਆ ਹੈ ਝੇੜਾ। ਆਪੋ ਦੇ ਵਿਚ ਭਿੜਨ ਦਾ ਇਕ ਛੇੜਿਆ ਛੇੜਾ । ਵੀਰਾਂ ਦਾ ਪਏ ਵੀਰ ਤਕ ਲੌ ਡੋਬਣ ਬੇੜਾ । ਹੈ ਸੁੰਞਾਂ ਕਰ ਛਡਿਆ ਤੇਰਾ ਵਸਦਾ ਖੇੜਾ। ਜੋਕਾਂ ਵਾਂਗਰ ਚੂਸਿਆ ਤੇਰਾ ਖੂਨ ਬਥੇਰਾ । ਨਲੂਏ ਵਾਂਗਰ ਗਰਜ ਪਉ ਹੁਣ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ । ਸ਼ੇਰਾ ਤੇਰੇ ਜੋਸ਼ ਨੇ ਹੱਥ ਦਸੇ ਕਰਾਰੇ। ਆਕੜਖਾਨੀ ਸੁਰਮੇਂ ਤੂੰ ਚੁਣ ਚੁਣ ਮਾਰੇ । ਹੁਣ ਕਿਉਂ ਬੁਸਕੇਂ ਡੁਸਕਦਾ ਕਰ ਪਾਹਰ ਪਾਹਰੇ । ਅਜ ਵੀ ਅਖੀਂ ਵੇਖ ਲੈ ਤੇਰੇ ਚਮਕਣ ਤਾਰੇ । ਕਰ ਯਾਦ ਦਲੇਰ ਤੂੰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘ ਜੇਹੜਾ ਜੋਧਾ ਤੇਰਾ । ਓਏ ਹਰੀਆ ਹਊਆ ਦਸਦੇ ਉਠ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ । ਧੁੰਮਾਂ ਤੂੰਹੀਓਂ ਪਾਈਆਂ ਸੀ ਦੋਹਾਂ ਜਹਾਨਾਂ । ਅਟਕ ਜਿਹਾ ਅਟਕਾਵਣਾ ਏਹ ਤੇਰੀਆਂ ਸ਼ਾਨਾਂ । ਜਦੋਂ ਸਮੇਂ ਨੇ ਮੰਗੀਆਂ ਤੂੰ ਵਾਰੀਆਂ ਜਾਨਾਂ। ਢਿਗੀ ਢਾਈ 'ਵੀਰ' ਤੇਰਿਆਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ। ਆ ਜਾ ਸ਼ੇਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਕ ਲਾ ਦੇ ਫੇਰਾ । ਹੁਣ ਨਾ ਲੰਮੀਆਂ ਤਾਣ ਤੂੰ ਓਏ ਦੂਲ੍ਹਿਆ ਸ਼ੇਰਾ ।

ਰੋਕਣ ਲਈ ਤੁਫਾਨ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ, ਜੁਸਾ ਅਸਾਂ ਦਾ ਵਾਂਗ ਫੌਲਾਦ ਹੋਵੇ । ਦਿਲ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਪਰੇਮ ਦੀ ਲਗਨ ਹੋਵੇ, ਵਤਨ ਪਿਆਰ ਦੀ ਮੰਗੀ ਹੋਈ ਯਾਦ ਹੋਵੇ । ਸਬਕ ਇਕ ਏਕੇ ਵਾਲਾ ਹੋਏ ਪੜ੍ਹਿਆ, ਏਸੇ ਸਬਕ ਦਾ ਖੂਬ ਉਸਤਾਦ ਹੋਵੇ । ਲਖਾਂ ਸੰਡੇ ਮਰਕੰਡ ਭੁਲਾਣ ਬੇਸ਼ਕ, ਭੁਲਦਾ ਕਦੇ ਨਾ ਭਗਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਹੋਵੇ। ਤੱਕ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਭੈੜੀ, ਸੀਨਾ ਏਸ ਦਾ ਦੁਖੀ ਬਰਬਾਦ ਹੋਵੇ । 'ਵੀਰ' ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੇ ਦਿਲ ਦੀ ਹੋਏ ਹਾਲਤ, ਤਾਂ ਫਿਰ ਅਸਾਂ ਦਾ ਮੁਲਖ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਵੇ। ਅਜ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੋ ਤਾਂ ਕੀ ਦਿਸਦਾ ਏ, ਭੈੜੇ ਹਾਲ ਨੇ ਦੇਸ ਕੰਗਾਲ ਕੀਤਾ। ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਗਦਾਰਾਂ ਨੇ ਉਠ ਕੇ ਹੀ, ਆਪਣੇ ਵੀਰਾਂ ਤਾਈਂ ਪਾਇਮਾਲ ਕੀਤਾ। ਕਿਤੇ ਓਸ ਦੀ ਸੰਘੀ ਨੂੰ ਘੁੱਟਦੇ ਨੇ, ਕਿਤੇ ਏਸ ਦਾ ਹੈ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਕੀਤਾ। ਵੈਰ ਪਾਲਦੇ ਜਿੰਦ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦੇਂਦੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਧ੍ਰੋਹ ਇਸ ਦੇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਛੁਟੀ ਮਿਲੇ ਜੇ ਏਹੋ ਜਹੇ ਪਾਂਬਰਾਂ ਤੋਂ, ਲਗਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੈੜਾ ਸਵਾਦ ਹੋਵੇ। ਨੇੜੇ ਫਟਕੀਏ ਨਾ ਐਸੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ, ਰਾਤੋਂ ਉਰੇ ਹੀ ਮੁਲਕ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਵੇ । ਬੱਚੇ ਬੱਚੇ 'ਚਿ ਰੂਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਾਲੀ, ਦਿਲ ਦੀ ਤਹਿ ਤੀਕਰ ਜੇਕਰ ਧਸੀ ਹੋਵੇ । ਅਤੇ ਬੀਰਤਾ ਦੀ ਫੂਕ ਮਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚ, ਕਿਸੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਤੋਂ ਵਸੀ ਹੋਵੇ। ਦਿਲੋਂ ਸਾਫ ਹੋਵੇ ਵਲ ਛਲ ਹੋਣ ਨਾਹੀਂ, ਭੈੜੀ ਕਾਇਰਤਾ ਭੀ ਦੂਰ ਨਸੀ ਹੋਵੇ। ਚੇਟਕ ਲਗੀ ਹੋਵੇ ਸੀਸ ਦੇਵਣੇ ਦੀ, ਸੂਰਤ ਏਸੇ ਖਿਆਲ 'ਚਿ ਧਸੀ ਹੋਵੇ। ਉਚੇ ਗੁਣਾਂ ਤੋਂ ਭੀ ਦਿਲ ਹੋਏ ਨੀਵਾਂ, ਦੂਰ ਕ੍ਰੋਧ ਤੇ ਸਾੜੇ ਦਾ ਮੁਆਦ ਹੋਵੇ । ਐਸਾ ਲਾਲ ਜੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੋਏ ਪੈਦਾ, ਸਾਡਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਮੁਲਕ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਵੇ। ਦਿਲ ਹੋਵੇ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਲਗਨ ਅੰਦਰ, ਅਗ ਬਾਲਦਾ ਰਹਾਂ ਤੰਦੂਰ ਹੋ ਕੇ, ਅਖਾਂ ਹੋਣ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਖੁਮਾਰੀ ਅੰਦਰ, ਜੱਗ ਜਾਣ ਮਸਤੀ ਵਿਚ ਚੂਰ ਹੋ ਕੇ । ਜੀਭ ਹੋਵੇ ਕਿ ਵੈਰੀ ਦੀ ਹਿੱਕ ਤਾਈਂ, ਹਰਦਮ ਲੂੰਹਦੀ ਰਹੇ ਫਤੂਰ ਹੋ ਕੇ । ਹੋਵੇ ਜ਼ਖਮ ਜੋ ਜਿਗਰ ਦੇ ਵਿਚ ਐਸਾ, ਦੇਸ਼ ਪਿਆਰ ਲਈ ਵਹੇ ਨਥੂਰ ਹੋ ਕੇ । ਜੇ ਕਰ ਖੂਬੀਆਂ ਇਹ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹੈਨ ਤੇਰੇ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਨਹਦ ਦਾ ਨਾਦ ਹੋਵੇ । ਐਸਾ ਲਾਲ ਜੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਹੋਏ ਪੈਦਾ, ਸਾਡਾ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਮੁਲਖ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਵੇ ।

ਸਿਖੀ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਂਕਿਆ ਸੂਰ ਬੀਰਾ, ਦੇਖ ਗਿਦੜਾਂ ਡੇਰੇ ਜਮਾਏ ਹੋਏ ਨੇ। ਤੱਤੀ ਫੁੱਟ ਕੰਬਖਤ ਦੀ ਪੌਣ ਵਗਦੀ, ਸਿਖੀ ਬ੍ਰਿਛ ਦੇ ਟਾਣ੍ਹ ਕੁਮਲਾਏ ਹੋਏ ਨੇ । ਸੂਰਜ ਸੁਖ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਡੁੱਬ ਚੁਕਾ, ਸਿਰ ਤੇ ਬੱਦਲ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਛਾਏ ਹੋਏ ਨੇ । ਤੇਰੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਅਥਰੂ ਸੁੱਕ ਗਏ ਨੇ, ਨੈਣ ਤੇਰੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਲਾਏ ਹੋਏ ਨੇ। ਤੇਰੀ ਜਿੰਦ ਖਾਤਰ ਜਿੰਦਾਂ ਹਿੰਦ ਦੀਆਂ, ਤਰਲੇ ਰੱਬ ਅਗੇ ਸੌ ਸੌ ਪਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਬਰਕਤ ਤੇਰਿਆਂ ਪੈਰਾਂ 'ਚਿ ਵਾਸ ਕਰਦੀ, ਜਿਧਰ ਜਾਂਦਾ ਸੈਂ ਕਿਸਮਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਤੂੰਹੀਓਂ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਨ ਖਾਤਰ, ਜਾਨਾਂ ਤਲੀਆਂ ਤੇ ਰੱਖ ਵਿਖਾਲੀਆਂ ਸੀ। ਤੇਰੇ ਹੇਠ ਚਰਨਾਂ ਰੁਲੀਆਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ, ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰਹੀ ਸੰਭਾਲੀਆਂ ਸੀ। ਤੂੰ ਲਾਹੌਰ ਤੇ ਕਾਬਲ ਕੰਧਾਰ ਤੋੜੀਂ, ਵਾਂਗ ਲੋਹੇ ਦੇ ਹੱਦਾਂ ਜਮਾਲੀਆਂ ਸੀ। ਤੇਰੀ ਇਕ ਇਕ ਗਲ ਤੋਂ ਹੋ ਸਦਕੇ, ਦੁਨੀਆਂ ਹੱਸਦੀ ਮਾਰਦੀ ਤਾਲੀਆਂ ਸੀ। ਦੁਖੀ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦੁਖ ਵੰਡਾਣ ਖਾਤਰ, ਕਲਮਾਂ ਤੇਰੇ ਹੀ ਪੂਰਨੇ ਪਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਧਰ ਤੇਰਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਸੀ ਨਾਚ ਕਰਦਾ, ਓਸੇ ਪਾਸੇ ਹੀ ਕਿਸਮਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਹੋ ਗਏ ਓਦੋਂ ਹੈਰਾਨ ਜਰਨੈਲ ਜੰਗੀ, ਜਦੋਂ ਨਲੂਏ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਹਥ ਵੇਖੇ। ਸੱਥਰ ਲੋਥਾਂ ਦੇ ਪਏ ਜ਼ਮੀਨ ਉਤੇ, ਜਦੋਂ ਓਸ ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਹੱਥ ਵੇਖੇ। ਕੱਟ ਵੱਢ ਕਰਦੇ ਲੜਦੇ ਵਿਚ ਰਣ ਦੇ, ਐਸੇ ਓਹਦੀ ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਹੱਥ ਵੇਖੇ। ਹਰੀਆ ਰਾਗਲੇ ਬੀਰ ਦਾ ਨਾਮ ਸੁਣ ਕੇ, ਦੁਸ਼ਮਨ ਮਾਰਦੇ ਮਥੇ ਤੇ ਹੱਥ ਵੇਖੇ। ਲਾ ਓਹ ਜਿੰਦ ਤੇਰਾਂ ਕੌਰਾਂ ਜਿੰਦ ਦਿਸੇ, ਹੂਰਾਂ ਦਿੱਸਣ ਨਾ ਜੋ ਗਿੱਧਾ ਪਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਧਰ ਝਕਮਦੀ ਅਖ ਇਨਸਾਫ ਵਾਲੀ, ਓਸੇ ਪਾਸੇ ਹੀ ਕਿਸਮਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਸੁਤੇ ਪਏ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਮਰਦਾ, ਨਾਲ ਤੇਗ ਦੀ ਨੋਕ ਜਗਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ। ਅਟਕੋਂ ਪਾਰ ਜਾ ਤੇਰੀ ਨਾ ਤੇਗ ਅਟਕੀ, ਸਿੱਕਾ ਜਗ ਦੇ ਉਤੇ ਜਗਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ। ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੀ ਆਈ ਫੌਜ ਸੀ ਜੋ, ਵਧੀ ਹੋਈ ਨੂੰ ਵਧ ਕੇ ਨਠਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ। ਦੰਦਾਂ ਭਾਰ ਤੂੰ ਡੇਗ ਕੇ ਯੋਧਿਆਂ ਨੂੰ, ਐਸਾ ਪੈਂਤੜਾ ਬੰਨ੍ਹ ਵਿਖਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ। ਦਸ ਨਕਸ਼ਾ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਾਲਾ, ਜਿਥੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਥਰ ਥਰਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਜਿਧਰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਸਾਡਾ, ਓਸੇ ਪਾਸੇ ਹੀ ਕਿਸਮਤਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਕਿਸ ਨੇ ਸੋਹਣੀ ਫਲਵਾੜੀ ਦਾ ਨਾਸ ਕੀਤਾ, ਤੇ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਕਿਸ ਨੇ। ਕੌਣ ਹੈ ਮਾਲੀ ਕਿਸ ਨੇ ਫੁਲ ਤੋੜੇ, ਤੇ ਉਜਾੜ ਦਿਤੇ ਗੁਲਿਸਤਾਨ ਕਿਸ ਨੇ। ਕਿਸ ਨੇ ਸੰਨ੍ਹ ਲਾਈ ਹੈ ਉਹ ਚੋਰ ਕਿਹੜਾ, ਲੁਟੀ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਹੈ ਏ ਕਾਨ ਕਿਸ ਨੇ। ਕਿਹੜਾ ਸਿਤਮਗਰ ਹੈ ਕਿਸ ਨੇ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਹੇ, ਮੇਲੀ ਮਿੱਟੀ 'ਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਕਿਸ ਨੇ। ਤੁਸਾਂ ਆਪ ਹਤਿਆਰਿਆਂ ਪਾਪੀਆਂ ਨੇ, ਭਾਰਤ ਮਾਈ ਦਾ ਦੁਧ ਹਰਾਮ ਕੀਤਾ। ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਪਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਵੀਏ ਕੀ, ਘਰ ਦੀ ਫੁੱਟ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕੀਤਾ । ਸਾਡਾ ਸਿਤਮਗਰ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਦੂਜਾ, ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੋ ਸਿਤਮ ਈਜਾਦ ਆਪਣੇ। ਛੁਰੀ ਮਾਰੀ ਏ ਆਪ ਕਲੇਜੜੇ ਵਿਚ, ਅਸੀਂ ਆਪ ਹਾਂ ਜ਼ਾਲਮ ਜਲਾਦ ਆਪਣੇ । ਅਸੀਂ ਕਹਿਰ ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬੀਜ ਹਾਂ ਖੁਦ, ਨਾਲੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਸੰਗ ਬੁਨਿਆਦ ਆਪਣੇ। ਆਪੇ ਬੁਲਬੁਲ ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਗ ਅੰਦਰ, ਆਪੇ ਬਣੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਸੱਯਾਦ ਆਪਣੇ । ਪਕੜ ਤੇਗ ਨਫਾਕ ਦੀ ਦੁਨੀ ਅੰਦਰ, ਅਸਾਂ ਆਪ ਜਾਤੀ ਕਤਲ ਆਮ ਕੀਤਾ । ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਪਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਵੀਏ ਕੀ, ਘਰ ਦੀ ਫੁਟ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕੀਤਾ। ਅਸੀ ਰਾਖਸ਼ਾਂ ਨਾਲੋਂ ਭੀ ਹੋਏ ਭੈੜੇ, ਰੱਤ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਚੱਟ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਬਣ ਕੇ ਲਾਲਚੀ ਫਸ ਕੇ ਵਿਚ ਰੰਗਤ, ਭਾਈ ਭਾਈ ਦਾ ਗਲਾ ਹੁਣ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਗਲ ਵਿਚ ਫਾਹੀ ਅਸਾਂ ਆਪ ਪਾਈ, ਰਸੇ ਆਪ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵੱਟ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਆਪੋ ਵਿਚ ਲੜ ਲੜ ਕੇ ਅਸੀਂ ਮੂਰਖ, ਆਪਣੀ ਜੜ੍ਹ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਅਸਾਂ ਭੈੜੇ ਨਿਕੰਮੇ ਸਪੁਤਰਾਂ ਨੇ, ਏਹ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ। ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਪਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਵੀਏ ਕੀ, ਘਰ ਦੀ ਫੁੱਟ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕੀਤਾ । ਅਸਾਂ ਭੈੜਿਆਂ ਆਪੇ ਉਜਾੜ ਸੁੱਟਿਆ, ਸੋਹਣਾ ਇਹ ਗੁਲਸ਼ਨ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆਪਣਾ । ਸੁਤੇ ਪਏ ਮਦਮਸਤੀ ਦੀ ਨੀਂਦ ਅੰਦਰ, ਗਿਆ ਲੁਟਿਆ ਏ ਕਾਰਵਾਨ ਆਪਣਾ। ਭੈੜੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਪੇਚੇ ਦਾ ਮਾਰ ਪੇਚਾ, ਅਸਾਂ ਮੇਟਿਆ ਨਾਮੋ ਨਿਸ਼ਾਨ ਆਪਣਾ । ਥਾਉਂ ਥਾਉਂ ਹੀ ਫੁੱਟ ਦੀ ਅਗ ਲਾ ਕੇ, ਫੂਕ ਸੁੱਟਿਆ ਕੌਮ ਮੁਕਾਮ ਆਪਣਾ। ਆਪਣੇ ਗਲੇ ਤੇ ਫੇਰ ਕੇ ਆਪ ਖੰਜਰ, ਕੰਮ ਆਪਣਾ ਆਪ ਤਮਾਮ ਕੀਤਾ। ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਪਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਵੀਏ ਕੀ, ਘਰ ਦੀ ਫੁੱਟ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕੀਤਾ। ਸਿਖੇ ਅਸਾਂ ਤੋਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹੁਨਰ ਸਾਰੇ, ਅਜ ਉਹ ਸਾਡੀਆਂ ਅਕਲਾਂ ਨੂੰ ਹਸਦੇ ਨੇ । ਜਿਹੜੇ ਕੁਸਕ ਨਾ ਸਕਦੇ ਖੌਫ ਮਾਰੇ, ਅਜ ਉਹ ਹੁਕਮ ਸਾਡੇ ਉਪਰ ਕੱਸਦੇ ਨੇ । ਜਿਹੜੇ ਚੁਕ ਨਾ ਸਕਦੇ ਅਖ ਉਚੀ, ਅਜ ਸਾਨੂੰ ਹੀ ਅਖੀਆਂ ਦਸਦੇ ਨੇ । ਖਾਧਾ ਲੂਣ ਸਾਡਾ ਜੇਹੜੇ ਹੋਏ ਵਡੇ, ਲੂਣ ਸਾਡੇ ਹੀ ਫਟਾਂ ’ਚਿ ਧਸਦੇ ਨੇ । ਪਰ ਕਸੂਰ ਸਾਡਾ ਵੀਰ ਹੋਰ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਅਸਾਂ ਆਪ ਏ ਬੁਰਾ ਅੰਜਾਮ ਕੀਤਾ । ਦੋਸ਼ ਕਿਸੇ ਪਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਵੀਏ ਕੀ, ਸਾਡੀ ਫੁੱਟ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਕੀਤਾ ।

ਮੀਰੀ ਪੀਰੀ ਵਾਲਿਆ ਕਰਾਂ ਕੀ ਸਿਫਤ ਤੇਰੀ, ਦੇਂਦੀ ਆਗਿਆ ਮੇਰੀ ਜ਼ਬਾਨ ਨਾਹੀਂ। ਐਪਰ ਵੇਖ ਕੇ ਤੇਰਿਆਂ ਕੌਤਕਾਂ ਨੂੰ, ਰਹਿਣਾ ਚੁਪ ਤਾਂ ਕੰਮ ਆਸਾਨ ਨਾਹੀਂ। ਰੋਹਬ ਦਾਬ ਤੇ ਸ਼ਾਨ ਇਕਬਾਲ ਤੇਰਾ, ਸਭ ਕੁਝ ਸਮਝਣਾ ਕੋਈ ਨਾਦਾਨ ਨਾਹੀਂ। ਰੌਸ਼ਨ ਨਾਮ ਤੇਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਜਗ ਵਿਚ, ਭਲਾ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਹੋਵੇ ਬਿਆਨ ਨਾਹੀਂ। ਔਖੀ ਵੇਲੇ ਤੂੰ ਆਣ ਕੇ ਭੀੜ ਕੱਟੇਂ, ਮਦਦਗਾਰ ਨਾ ਸਮਝਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਸਮਝਾਂ । ਤੇਰੇ ਵੇਖ ਕੇ ਸਾਹਿਬਾ ਕਾਰਨਾਮੇ, ਮੈਂ ਅਵਤਾਰ ਨਾ ਸਮਝਾਂ ਤੇ ਕੀ ਸਮਝਾਂ। ਤੁਹਾਡੀ ਜ਼ਾਤ ਤੋਂ ਦੁਨੀਆਂ ਨੇ ਫੈਜ਼ ਪਾਇਆ, ਤੁਸੀਂ ਐਵੇਂ ਨਹੀਂ ਸਖ਼ੀ ਕਹਾਂਵਦੇ ਰਹੇ। ਅਜੇ ਕੱਲ ਕਰਤਾਰ ਪੁਰ ਵਸੀਆਂ ਨੂੰ, ਜ਼ਾਲਮ ਜਾਬਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਬਚਾਂਵਦੇ ਰਹੇ। ਪਰਉਪਕਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਸੇਤੀ, ਪਰਮਾਨੰਦ ਦਾ ਜਿਗਰਾ ਵਧਾਂਵਦੇ ਰਹੇ। ਆਨ ਸ਼ਾਨ ਤੇ ਮਾਨ ਵਧਾਂਵਦੇ ਰਹੇ। ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾਂਵਦੇ ਰਹੇ। ਟਕੇ ਬਦਲ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਉਤੇ, ਕਿਸੇ ਭਗਤ ਦਾ ਮਾਣ ਬਚਾ ਦਿਤਾ। ਸ਼ਰਨ ਆਈ ਕੌਲਾਂ ਤਾਈਂ ਚਰਨ ਲਾ ਕੇ, ਰੁਤਬਾ ਮਾਤਾ ਦਾ ਵਡਾ ਦਿਵਾ ਦਿਤਾ। ਓਹ ਕੰਧਾਰ ਤੇ ਕਾਬਲੀ ਮਲੇ ਵਰਗੇ, ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਸੀਸ ਝੁਕਾਣ ਆਏ। ਆਲਾ ਕੀਮਤੀ ਘੋੜਾ ਪੁਸ਼ਾਕ ਖੰਡਾ, ਸਣੇ ਜਾਨ ਦੇ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹਾਣ ਆਏ। ਬਾਈਧਾਰ ਰਾਜੇ ਸਾਰੇ ਹੋ ਕੱਠੇ; ਤੇਰੇ ਸਿਦਕ ਦਾ ਲੈਣ ਇਮਤਿਹਾਨ ਆਏ। ਦਸਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਮੈਂ ਜਾਨੀ ਸ਼ਾਹ ਵਰਗੇ, ਖਬਰੇ ਕਿਸ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦਰਸ਼ਨ ਪਾਣ ਆਏ। ਤੁਸਾਂ ਕਿਲੇ ਗੁਵਾਲੀਅਰ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ, ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵਿਖਾ ਦਿਤਾ। ਓਦੋਂ ਜਗ ਜਹਾਨ ਤੇ ਧੁਮ ਪੈ ਗਈ, ਸੋਢਬੰਸ ਦਾ ਨਾਮ ਚਮਕਾ ਦਿਤਾ । ਏਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਚ ਕਵੀ ਦਾ ਦਿਲ ਬੋਲੇ । ਬੱਚਾ ਬੱਚਾ ਤੇ ਬਿਰਧ ਜਵਾਨ ਬੋਲੇ। ਜ਼ੱਰਾ ਜ਼ੱਰਾ ਵਡਾਲੀ1 ਦਾ ਪਿਆ ਬੋਲੇ। ਧਰਤੀ ਮਾਤ ਬੋਲੇ ਤੇ ਅਸਮਾਨ ਬੋਲੇ । ਇਕ ਜ਼ਬਾਨ ਵਾਲਾ ਸੌ ਜ਼ਬਾਨ ਹੋ ਕੇ, ਬੇ ਜ਼ਬਾਨ ਹੋਕੇ ਤੇ ਬੇਜਾਨ ਬੋਲੇ। ਆ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰ ਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਮੁੜ ਕੇ, ਏਹ ਗੁਲਾਮ ਤਾਹੀਓ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਬੋਲੇ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਵਾਂਗ ਅਜ ਹਿੰਦ ਦੇ ਵਿਚ, ਸਾਡੇ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ 'ਵੀਰ' ਰੋਲਦੇ ਨੇ । ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਕੀਮ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠਾਂ, ਸਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਪਤਰੇ ਫੋਲਦੇ ਨੇ । 1. ਵਡਾਲੀ ਜਿਥੇ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੇ ਜਨਮ ਧਾਰਿਆ ਸੀ ।

ਅੜੀਓ ਬੰਸੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਮ ਸੁੰਦਰ ਸਰੂਪ ਜਿਹੜੇ, ਗਊਆਂ ਦੇ ਚਰਾਕ ਬਣ ਆਪ ਭਗਵਾਨ ਆਏ। ਚੰਦ ਵਾਂਗ ਮਥਾ ਕਾਲੇ ਕਾਲੇ ਭਰਵੱਟਿਆਂ ਤੇ, ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਵਲ ਬੰਨ੍ਹ ਕੁੰਡਲ ਨੇ ਪਾਨ ਆਏ। ਬਨ ਵਿਚਕਾਰੋਂ ਇਕ ਰਾਹ ਜਾਵੇ ਨਿਕਾ ਜਿਹਾ, ਓਹਦੇ ਸਜੇ ਖਬੇ ਮ੍ਰਿਗ ਨੈਣ ਤੜਫਾਨ ਆਏ। ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਬਾਂਕੇ ਪੀਲੀ ਜਹੀ ਧਾਰੀ ਲੈ ਕੇ, ਸ਼ਾਮ ਸੁੰਦਰ ਮੁਰਲੀ ਵਾਲੇ ਮੁਰਲੀ ਸੁਨਾਣ ਆਏ। ਸੁੱਤਿਆਂ ਜਗਾਣ ਆਏ ਮੋਇਆਂ ਨੂੰ ਹਸਾਣ ਆਏ, ਮੋਇਆਂ ਨੂੰ ਜਿਵਾਣ ਆਏ ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਹਟਾਣ ਆਏ। ਝਿੰਮਣੀ ਦੇ ਤੀਰ ਭਥੇ ਵਿਚ ਪੈਣੋਂ ਸ਼ੋਰ ਖਾਧੀ, ਤੱਕ ਤੱਕ ਮਾਰ ਮਾਰ ਅਕਲ ਭਲਾਣ ਆਏ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਪੁਤਲੀ ਨੂੰ ਸੂਹੇ ਚੰਚ ਕੋਲ ਕਰ, ਕੋਹੇ ਹੋਏ ਮੋਏ ਹੋਏ ਪਿਆਰਿਆ ਜਿਵਾਣ ਆਏ! ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਤਾਂ ਕੋਲਿਆਂ ਦੇ ਥਲੇਵਾਰ, ਆਪਣਾ ਮਿਤਰ ਇਕ ਹੋਰ ਦੂਜਾ ਠਾਣ ਆਏ। ਜਗ ਦੇ ਗਲਾਸ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮ ਵਾਲਾ ਰਸ ਪਾ ਕੇ, ਰਸ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਪਿਲਾਣ ਆਏ। ਜਮਨਾ ਚ ਗੇਂਦ ਸੁਟ ਝੱਟ ਪੱਟ ਛਾਲ ਮਾਰ, ਕਾਲਾ ਨਾਗ ਨਥ ਡਾਢਾ ਕੌਤਕ ਰਚਾਣ ਆਏ। ਸਜੇ ਖਬੇ ਪਾਸੇ ਵਲ ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ, ਬਣ ਕੇ ਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਰੂਪ ਆਪਣਾ ਤਕਾਣ ਆਏ। ਦੀਪਕ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਫਿਰਦੇ ਪਤੰਗਿਆਂ ਨੂੰ, ਤਪਸ਼ ਹਟਾ ਕੇ ਠੰਢ ਰੂਪ ਹੋ ਸੜਾਣ ਆਏ। ਤਨ ਵਾਲੇ ਬਾਗ ਵਿਚ ਫੁਲ ਦੇ ਖਿੜਾਉਣ ਲਈ, ਸੋਹਣੇ ਸ਼ਾਮ ਸੁੰਦਰ ਦੀ ਖੰਬੜੀ ਖਿੜਾਉਣ ਆਏ । ਰਸਾਂ ਦਿਆਂ ਰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਰਸ ਦਾ ਸਰੂਪ ਬਣ, ਮਿਠਾ ਮਿਠਾਸ ਦੇਖੋ ਬੰਸਰੀ 'ਚਿ ਪਾਣ ਆਏ । ਤ੍ਰੈ ਸੌ ਸੱਠ ਗੋਪੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਵਿਚ ਵੱਸ ਕੇ ਤੇ, ਆਪ 'ਜਗਦੀਸ਼' 'ਵੀਰ' ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਬਚਾਣ ਆਏ।

ਕਾਨੀ ਲਿਖੇ ਕੀ! ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਹੱਦ ਹੋ ਗਈ, ਅੱਤ ਚੁਕੀ ਸੀ ਰੱਬ ਦੇ ਮਾਰਿਆਂ ਨੇ ! ਹੋ ਲਾਚਾਰ ਸਰਸਾ ਨਦੀ ਪਾਰ ਕੀਤੀ, ਮਾਤਾ ਸਣੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਦੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ । ਖੇੜੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਖੜਿਆ, ਹਾਏ ਹੋਣੀ ਦੇ ਭੈੜਿਆਂ ਕਾਰਿਆਂ ਨੇ । ਸੁਖ ਦਾ ਸਾਹ ਵੀ ਰਤਾ ਨਾ ਲੈਣ ਦਿਤਾ, ਗੰਗੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੇ ਪੁੱਠੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨੇ। ਸੋਹਣੇ ਲਾਲ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ ਬੀਰ ਬਾਂਕੇ, ਅੰਤ ਪਕੜ ਲਏ ਦੁਸ਼ਟ ਹਤਿਆਰਾਂ ਨੇ । ਹਸਦੇ ਆਏ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਗੂੰਜ ਪਾਈ, ਬੋਲੇ ਸੋ ਨਿਹਾਲ ਦੇ ਨਾਹਰਿਆਂ ਨੇ। ਸੂਬਾ ਲਾਲ ਡੇਲੇ ਕਰ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲਗਾ, ਪੜ੍ਹੋ ਕਲਮਾ ਤੇ ਸਾਂਭ ਲੌ ਤਖਤ ਅੜਿਓ । ਸਾਂਭੋ ਰਾਜ ਦੇ ਸਾਜ ਦਰਬਾਰ ਤਾਈਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਅਜ ਤੋਂ ਖੁਲ੍ਹ ਗਏ ਬਖ਼ਤ ਅੜਿਓ । ਬਣੋ ਦੀਨ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪੀਰ ਹੁਣ ਤੋਂ, ਪੈਣੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਸਾਂ ਨੂੰ ਵਖਤ ਅੜਿਓ। ਜ਼ਿਦ ਕਰੋ ਨਾ ਸੋਹਣਿਓਂ ਮੰਨ ਜਾਵੋ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਹੁਕਮ ਹੁੰਦੇ ਮੇਰੇ ਸਖਤ ਅੜਿਓ, ਸੋਚ ਸੋਚ ਲਉ ਕਾਹਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਨਹੀਂ, ਐਵੇਂ ਪੈਂਦੇ ਕਿਉਂ ਹੋ ਅਜ਼ਾਬ ਅੰਦਰ, ਕੀ ਸਿਖੀ ਦੇ ਧਰਮ ਵਿਚ ਪਿਆ ਹੋਇਐ, ਰੰਗ ਰਲੀਆਂ ਮਾਣੋ ਸੁਆਬ ਅੰਦਰ । ਅਗੋਂ ਕੜਕ ਕੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ ਆਖੇ, ਅਸੀਂ ਰੇਤ ਦੇ ਮਹਿਲ ਨਹੀਂ ਢਹਿਣ ਵਾਲੇ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਤੇਰਾ, ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ 'ਚਿ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ। ਫਾਹੀਆਂ ਝੂਠੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਾਏਂ ਸਾਨੂੰ, ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਫਹਿਣ ਵਾਲੇ। ਲੋਭ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਗੇ ਪਈ ਨਹਿਰ ਏਥੇ, ਅਸੀਂ ਹਿਰਸ ਦੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵਹਿਣ ਵਾਲੇ। ਕਿਸੇ ਲੋੜਵੰਦ ਨੂੰ ਦੇ ਤਾਜ ਆਪਣਾ, ਤੇਰੇ ਦੀਨ ਅਗੇ ਅਸਾਂ ਝੁਕਣਾ ਨਹੀਂ । ਏਹ ਕੀ ਰਾਜ ਜੇ ਜੱਗ ਦਾ ਤਾਜ ਦੇਵੇਂ, ਅਸਾਂ ਪਰਤ ਕੇ ਏਸ ਤੇ ਥੁੱਕਣਾ ਨਹੀਂ। ਸੁਣਦੇ ਸਾਰ ਕਰੋਧ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਬਾ, ਸੜਿਆ ਲਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅੰਗਿਆਰਿਆਂ ਦੇ। ਗੰਦ ਫਕੜ ਪਈ ਬਕੇ ਜ਼ਬਾਨ ਓਹਦੀ, ਚਲੇ ਤੇਜ ਪਈ ਵਾਂਗਰਾਂ ਆਰਿਆਂ ਦੇ । ਓਹਦੀ ਦਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਕੰਬ ਉਠੇ, ਹਿਰਦੇ ਬੈਠੇ ਦਰਬਾਰੀਆਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ । ਪਰ ਉਹ ਬੀਰ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਪੁੱਤ ਦੋਵੇਂ, ਖੜੇ ਰਹੇ ਸਨ ਵਾਂਗ ਮੁਨਾਰਿਆਂ ਦੇ । ਕਹਿੰਦਾ ਗਜ਼ਬ ਕੀਤਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਿਕੰਮਿਆਂ ਨੇ, ਮੇਰੇ ਲਗੇ ਦਰਬਾਰ ਸਰਹੰਦ ਅੰਦਰ । ਜਾ ਕੇ ਮੜ੍ਹ ਦਿਓ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਛੇਤੀ, ਬਣਦੀ ਬਾਹਰ ਜੋ ਪਈ ਏ ਕੰਧ ਅੰਦਰ । ਅਗੋਂ ਕੜਕ ਕੇ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਕਹਿਣ ਲਗਾ, ਅਸੀਂ ਤੈਥੋਂ ਨਹੀਂ ਸੂਬਿਆ ਡਰਨ ਵਾਲੇ । ਕਾਹਨੂੰ ਧਮਕੀਆਂ ਏਡੀਆਂ ਪਿਆ ਦੇਵੇਂ, ਅਸੀ ਹਿੱਕ ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਜਰਨ ਵਾਲੇ। ਸਾਨੂੰ ਕਹਿਨਾ ਏਂ ਧਰਮ ਤਿਆਗ ਦੇਈਏ, ਧਰਮ ਵਾਸਤੇ ਹੱਸ ਕੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ । ਇਹ ਨਾ ਜਾਣ ਤੂੰ ਛੋਟੇ ਹਾਂ ਦਿਲ ਛੋਟੇ, ਤੇਰੇ ਜਬਰ ਤੋਂ ਸਬਰ ਹਾਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ । ਕਢ ਲੈ ਦਿਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਗੁਬਾਰ ਆਪਣੇ, ਮਤਾ ਰਹਿ ਜਾਏ ਤੇਰਾ ਅਰਮਾਨ ਕੋਈ । ਜਾਣੇ ਕੱਲਾ ਜੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਨ ਜੋਗਾ, ਲੈ ਲੈ ਨਾਲ ਫਿਰ ਹੋਰ ਜਵਾਨ ਕੋਈ । ਉਤਰ ਸੁਣ ਕੇ ਸੂਬੇ ਨੇ ਖਾਰ ਖਾਧੀ, ਹੁਕਮ ਦਿਤਾ ਕਿ ਚਿਣ ਦਿਓ ਕੰਧ ਅੰਦਰ । ਰਾਹੀ ਜਿਸ ਰਾਹ ਦੇ ਬਣੇ ਗੁਰੂ ਪੰਚਮ, ਦੋਵੇਂ ਟੁਰ ਗਏ ਓਸੇ ਹੀ ਪੰਧ ਅੰਦਰ । ਜੇਹੜੇ ਗੁਰੂ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ ਲਾਲ ਦੋਵੇਂ; ਮਾਰ ਸੁਟੇ ਏਹ ਜਾ ਸਰਹੰਦ ਅੰਦਰ । ਨਿਕੇ ਨਿਕੇ ਮਾਸੂਮ ਤੇ ਲਾਡਲੇ ਉਹ, ਗੰਢੇ ਗਏ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਗੰਢ ਅੰਦਰ । ਸੂਬਾ ਸਮਝਿਆ ਮੈਂ ਦਸਮੇਸ਼ ਦੀਆਂ, ਪੁਤਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਜਿੰਦੜੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਨੇ । ਨਹੀਂ ਭੁਲਿਆ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਜਿੰਦੜੀਆਂ ਨੇ, 'ਵੀਰ' ਜਿੰਦੜੀਆਂ ਲਖਾਂ ਉਬਾਰੀਆਂ ਨੇ ।

ਹੁੰਦੇ ਘਰ ਜੋ ਫਿਰੇ ਬੇ-ਘਰ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਣਾ ਜੱਗ ਤੇ ਹੱਜ ਕੀ ਏ । ਜਿਸ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਮੇਢੀਆਂ ਗੈਰ ਪੁੱਟਣ, ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਗਈ ਉਸਦੀ ਲੱਜ ਕੀ ਏ । ਜਿਸ ਬਾਪ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਪਗ ਲੱਥੀ, ਬੰਨ੍ਹੀ ਫਿਰੇ ਖ਼ਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਛੱਜ ਕੀ ਏ । ਜਿਸ ਵਲ ਝੁਕ ਕੇ ਲੰਘਦੇ ਲੋਕ ਹੋਵਣ, ਦਸ ਮਾਰਦਾ ਉਹ ਸ਼ੇਖੀ ਗੱਜ ਕੀ ਏ । ਜੇ ਕੋਈ ਅਣਖ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੱਈ ਬਾਕੀ, ਤਰੀਂ ਤਾਰੀ ਨਾ ਕਦੀ ਅਨਤਾਰੂਆਂ ਦੀ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੁੱਟ ਦਾ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਪੈ ਗਈ ਲੋੜ ਇਤਫਾਕ ਦੇ ਦਾਰੂਆਂ ਦੀ । ਬਣ ਗੁਲਾਮ ਜੋ ਗੈਰਾਂ ਦੇ ਖਾਏ ਠੁੱਡੇ, ਉਸ ਸਿਖਾਵਣਾ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਚੱਜ ਕੀ ਏ । ਬੇਗੁਨਾਹਾਂ ਦਾ ਚਾਹੇ ਜੋ ਖੂਨ ਪੀਣਾ, ਉਸ ਇਨਸਾਫ ਕਰਨਾ ਬਣ ਕੇ ਜੱਜ ਕੀ ਏ । ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ਼ ਤੇ ਕਲਮ ਹੈ ਕੈਦ ਜਿਸ ਦੀ, ਧਰਮੀ ਹੋਣ ਦਾ ਉਹ ਲਾਵੇ ਪੱਜ ਕੀ ਏ । ਬਣ ਕੇ ਵਤਨ-ਫਰੋਸ਼ ਜੋ ਪੇਟ ਭਰਦਾ, ਭੈੜਾ ਪਸ਼ੂ ਤੋਂ ਉਹ ਖਾਂਦਾ ਰੱਜ ਕੀ ਏ। ਬੈਠਾ ਟਾਹਣ ਜਿਸ ਤੇ ਓਹੋ ਕੱਟ ਹੱਥੀਂ, ਏਹੋ ਰੀਤ ਹੈ ਕੌਮ ਦੇ ਮਾਰੂਆਂ ਦੀ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਜੰਗ ਨੇ ਤੰਗ ਕੀਤਾ, ਤਾਹੀਓਂ ਲੋੜ ਇਤਫਾਕ ਦੇ ਦਾਰੂਆਂ ਦੀ ! ਪਹਿਲੋਂ ਤੋੜ ਇਤਫਾਕ ਦੀ ਡੋਰ ਹੱਥੀਂ, ਫੁਟ ਮੁੰਜ ਦੀ ਨੂੰ ਵੱਟੇ ਲੱਜ ਕੀ ਏ । ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲਾ ਲਈ ਆਪੇ । ਨਾਲ ਗੋੜ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਰਿਹਾ ਕੱਜ ਕੀ ਏ ! ਅਣਖ, ਇਜ਼ਤ ਅਮਾਨ ਨੂੰ ਵੇਚਿਆ ਜਿਨ, ਕੀ ਅਮੀਰ ਉਸ ਦੀ ਸੱਜ ਧੱਜ ਕੀ ਏ। ਜੀਹਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਪੰਜੇ ਫਰੰਗੀਆਂ ਦੇ, ਉਹ ਨਿਲੱਜ ਹਿੰਦੀ ਫਿਰਦਾ ਅੱਜ ਕੀ ਏ । ਅੜਿਆ ਅਕਲ ਕਰ ਅਜੇ ਭੀ ਖੋਲ੍ਹ ਅੱਖੀਆਂ, ਚੜ੍ਹੀ ਕਾਂਗ ਸਿਰ ਤੇ ਘਲੂ-ਘਾਰੂਆਂ ਦੀ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੁਟ ਦਾ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਪੈ ਗਈ ਲੋੜ ਇਤਫਾਕ ਦੇ ਦਾਰੂਆਂ ਦੀ ਫ਼ਿਰਕੇ ਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦਾ ਛਡ ਦੇ ਸਾਥ ਹਿੰਦੀਆ, ਵਤਨ ਸ਼ਮਾਂ ਤੋਂ ਸੜ ਜਾ ਪਤੰਗ ਬਣ ਕੇ । ਕਢ ਲੈ ਹੀਰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਖੇੜਿਆਂ ਚੋਂ, ਰਾਂਝੇ ਵਾਂਗ ਤੂੰ ਅਸਲ ਮਲੰਗ ਬਣ ਕੇ । ਸਿਦਕ ਤੇਗ ਤੂੰ ਪਾਣ ਦੇਹ ਬੀਰਤਾ ਦੀ, ਬਣ ਫੁਲਾਦ ਨਾ ਟੁਟ ਤੂੰ ਵੰਗ ਬਣ ਕੇ। ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਬੇਹਤਰੀ ਸੋਚ ਹਰਦਮ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਸਦਾ ਤੂੰ ਅੰਗ ਬਣ ਕੇ । ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੇ ਵਿਚ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋ ਕੇ, ਛਡ ਦੇ ਆਸ ਤੂੰ ਹੁਣ ਮੋਟਿਆਂ ਭਾਰੂਆਂ ਦੀ । ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੁਟ ਦਾ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਪੈ ਗਈ ਲੋੜ ਇਤਫਾਕ ਦੇ ਦਾਰੂਆਂ ਦੀ ।

ਉਠੀਂ ਲਿਖਣੇ ਕੰਬਣੀ ਛਡ ਮੂਲੋਂ, ਕਰ ਕੁਝ ਯਾਦ ਕਿਉਂ ਡੁੱਬਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏਂ । ਅੜੀਏ ਧਾਰ ਕੇ ਚੁਪ ਜ਼ਬਾਨ ਕੋਈ, ਸੋਹਲੇ ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਹੀਦ ਦੇ ਗਾ ਰਹੀ ਏਂ । ਤੇਰੀ ਜੀਭ ਨੇ ਦਰਦ ਦੀ ਚੀਕ ਮਾਰੀ, ਫੱਟੀ ਹਿੱਕ ਕਿਉਂ ਖੋਲ੍ਹ ਵਿਖਾ ਰਹੀ ਏਂ । ਥਰਣ ਥਰਣ ਪਈ ਸਰਕ ਕੇ ਥਰਕਨੀ ਏਂ, ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀਏ ਵਾਸਤੇ ਪਾ ਰਹੀ ਏਂ । ਜੀਹਦੇ ਹਾਲ ਨੂੰ ਤੱਕ ਕੇ ਡੋਲਨੀ ਏਂ, ਉਹ ਹੀ ਸੁੱਤਿਆਂ ਟੁੰਬ ਜਗਾਨ ਵਾਲਾ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਜੀਹਦੇ ਅੱਡ ਤਕਨੀ ਏਂ, ਬੰਦ ਬੰਦ 'ਚਿ ਜਾਨ ਹੀ ਪਾਣ ਵਾਲਾ। ਜਿਹੜੇ ਕੌਮ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਰਨ ਪੱਕਿਆਂ, ਲਹੂ ਧਾਰ ਪਾਵਨ ਓ ਸ਼ਹੀਦ ਹੀ ਨੇ । ਇਸ ਪੰਥ ਤੋਂ ਜਿੰਦ ਨੂੰ ਵਾਰ ਜਾਵਣ, ਤੇ ਉਸਾਰ ਜਾਵਣ ਓ ਸ਼ਹੀਦ ਹੀ ਨੇ । ਮੁਰਦੇ ਬੰਦਿਆਂ ਤਾਈਂ ਵੰਗਾਰ ਜਾਵਣ , ਤੇ ਉਸਾਰ ਜਾਵਣ ਓ ਸ਼ਹੀਦ ਹੀ ਨੇ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਣਖ ਦੀ ਮਾਰ ਫੁੰਕਾਰ ਕੋਈ, ਜੋ ਬਲਿਹਾਰ ਜਾਵਣ ਓ ਸ਼ਹੀਦ ਹੀ ਨੇ । ਕਰਨੀ ਕਥਾ ਮੈਂ ਕਿਹੜੇ ਸ਼ਹੀਦ ਵਾਲੀ, ਜੋ ਹੈ ਚਿੜੀ ਤੋਂ ਬਾਜ ਤੁੜਾਨ ਵਾਲਾ। 'ਵੀਰ' ਜਾਣ ਨਾ ਏਸ ਦੀ ਗਈ ਜਾਣੀ, ਏ ਹੈ ਜੀਉਣ ਦੇ ਬਾਨ੍ਹ ਵਰ੍ਹਾਨ ਵਾਲਾ । ਪ੍ਰੇਮ ਪੁੰਜ ਹੋਵੇ ਹੋਵੇ ਮਹਾਂ ਦਾਨੀ, ਜਪਦਾ ਚਿਤੋਂ ਵੀ ਰਾਮ-ਭਤਾਰ ਹੋਵੇ । ਉਹ ਸ਼ਹੀਦ ਹੁੰਦੇ ਜਿਸ ਦੇ ਰਿਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਕੋ ਸਬਕ ਦੀ ਬਝਵੀਂ ਤਾਰ ਹੋਵੇ । ਸਬਰ ਜ਼ਬਰ ਹੋਵੇ ਪੱਲੇ ਬੀਰ ਵੱਡਾ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਵੀ ਭੰਡਾਰ ਹੋਵੇ। ਸਾਰੇ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਵੱਡਾ ਹੋਏ ਸੋਮਾਂ, ਦੀਨ ਰਖਿਆ ਹਿਤ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ । ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗੂੰ ਸ਼ਰੋਮਨੀ ਹੋਵੇ, ਕੀਤੇ ਬਚਨ ਨੂੰ ਤੋੜ ਨਿਭਾਣ ਵਾਲਾ । ਜਿਹੜਾ ਹੱਸ ਕੇ ਕਹੇ ਜੱਲਾਦ ਤਾਈਂ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਬੰਦ-ਦੇ ਬੰਦ ਕਟਾਣ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਦਸਦਾ ਏ ਹਰ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਤਾਈਂ, ਪੂਰਨ ਪੁਰਖ ਪਦਵੀ ਇਕੁਰ ਪਾਈਦੀ ਏ । ਏਹ ਮਕਾਨ ਹੈ ਜਿਹਦੀ ਸ਼ਰਨ ਲੈ ਕੇ, ਦੁਖਾਂ ਵਾਲੜੀ ਅਲਖ ਮੁਕਾਈਦੀ ਏ। ਓਹ ਸ਼ਹੀਦ ਜੋ ਏਸ ਦੀ ਰਖਿਆ ਹਿਤ, ਦਸੇ ਜਿੰਦ ਇਉਂ ਘੋਲ ਘੁਮਾਈਦੀ ਏ । ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸਦਾ ਤੱਤ ਇਕੋ, ਕਿ ਸਚਾਈ ਹੀ ਸਦਾ ਬਚਾਈਦੀ ਏ । ਓਹ ਹੈ ਸੂਰਮਾ ਜੇਹੜਾ ਜਹਾਨ ਖਾਤਰ, ਵਰ੍ਹਦੀ ਗੋਲੀਆਂ 'ਚਿ ਹਿੱਕ ਨੂੰ ਡਾਣ ਵਾਲਾ । ਏਹ ਮਕਾਨ ਹੈ ਓ ਜੀਹਦੀ ਸ਼ਰਨ ਲੈ ਕੇ, ਜਾਨ ਮੁਰਦਿਆਂ ਦਿਲਾਂ 'ਚਿ ਪਾਣ ਵਾਲਾ। ਐਪਰ ਕਵੀ ਦੀ ਕਲਮ ਹੈ ਰੋਈ ਜਾਂਦੀ, ਕੋਈ ਕਦਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਪਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ । ਯਾਦ ਕਰ ਕੇ ਬੀਰਾਂ ਦੀ ਬੀਰਤਾਈ, ਮਾਰੂ ਰਾਗ ਅੰਦਰ ਸੋਹਲੇ ਗਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ । ਜਿਹੜਾ ਉਠਦਾ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਬਣੇ ਗਾਲੜ੍ਹ, ਦੀਨਾਂ ਦੁਖੀਆਂ ਤੇ ਨੀਰ ਵਹਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਫੂਕ ਮਾਰ ਕੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਸਾੜਦਾ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਨਾ ਸਾੜ ਸਕੇ ਮਿਟ ਜਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਏਸੇ ਲਈ ਸ਼ਕੰਜੇ 'ਚ ਜਾਨ ਆਈ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ ਜਿੰਦ ਤੇ ਜਾਨ ਵਾਲਾ । ਜੇਹੜਾ ਆਪ ਪਤੰਗੇ ਦੇ ਵਾਂਗ ਜਾਲੇ, ਬੁਝੇ ਦਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਅੱਗ ਲਾਣ ਵਾਲਾ । ਹਾਏ ਨੌ ਜਵਾਨਾਂ ਢਿੱਗੀ ਢਾਹ ਲੀਤੀ, ਕੀਤਾ ਕੌਮ ਨੂੰ ਏਹਨਾਂ ਬਰਬਾਦ ਹਾਏ। ਪਤਿਤ ਹੋਵਣਾ-ਸਿਖੀ ਨੂੰ ਛਡਣੇ ਦਾ, ਕੀਤਾ ਨਵਾਂ ਹੀ ਸਿਤਮ ਈਜਾਦ ਹਾਏ ! ਨਾ ਆਚਾਰ ਸੱਚੇ ਨਾ ਵੀਚਾਰ ਉੱਚੇ, ਤਾਹੀਓਂ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਹੈਨ ਸੱਯਾਦ ਹਾਏ । ਉਲਟੇ ਅਸਾਂ ਦੇ ਤਾਈਂ ਮਖੌਲ ਕਰਦੇ, ਸੀਨਾ ਛੇੜਦੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਯਾਦ ਹਾਏ । ਨਹੀ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜ ਗ਼ਮਖਾਰ ਸਾਡਾ, ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਸਬਕ ਪੜ੍ਹਾਣ ਵਾਲਾ । 'ਵੀਰ' ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਛਾਨਣੀ ਛਾਨਣੀ ਕਰ, ਚਰਬੀ ਸਿਖੀ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਣ ਵਾਲਾ ।

ਉਹ ਤਾਂ ਅਜਬ ਨਜ਼ਾਰਾ ਹੈ ਨਜ਼ਰ ਔਂਦਾ, ਸਿਰ ਤਲੀ ਉਤੇ ਧੜ ਤੇ ਸੀਸ ਕੋਈ ਨਾ। ਸੀਸ ਦੇ ਕੇ ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਪਾਲਣਾ ਮੈਂ, ਏਦੂੰ ਵਧ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਫੀਸ ਕੋਈ ਨਾ । ਮਰਜ਼ੀ ਤੇਰੀ ਹੈ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲੈ ਪੀਤਮ, ਤੇਰੇ ਸਿਦਕੀਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਰੀਸ ਕੋਈ ਨਾ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰੇਮੀ ਦਾ ਵੇਖ ਲਉ ਖਾਲਸਾ ਜੀ, ਸੀਸ ਦੇਣ ਲੱਗੇ ਵੱਟੇ ਚੀਸ ਕੋਈ ਨਾ। ਤਕੜੀ ਸਿਦਕ ਦੀ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪਾ ਵੱਟਾ, ਲੋਕੀ ਓਸ ਨੂੰ ਸਭ ਮੁਰੀਦ ਕਹਿੰਦੇ । ਜਿਹੜਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਭੇਟ ਲੈ ਸੀਸ ਤੁਰਿਆ, ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਵੀਰ' ਸ਼ਹੀਦ ਕਹਿੰਦੇ ।

ਆਓ ਮਿਲ ਜਾਈਏ ਖੰਡ ਖੀਰ ਵਾਂਗੂੰ, ਵੀਰ ਵੀਰ ਮਿਲ ਕਰੀਏ ਪਿਆਰ ਰਲ ਕੇ। ਜਿਹਦੀ ਜ਼ਾਤ ਸਫਾਤ ਤੇ ਦਾਤ ਉਚੀ, ਕਰੀਏ ਸ਼ੁਕਰ ਉਹਦਾ ਬਾਰ ਬਾਰ ਰਲ ਕੇ । ਆਪੋ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਸਿੱਕਾਂ ਸਿਕ ਬਹੀਏ, ਪੰਡਤ, ਮੌਲਵੀ, ਈਸਾ, ਸ੍ਰਦਾਰ, ਰਲ ਕੇ। ਕੁਕੜਾਂ,ਵਾਲੀਆਂ ਫੜਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਈਏ, ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਸਮਝੀਏ ਯਾਰ ਰਲ ਕੇ । ਝੁਗਾ ਆਪਣਾ ਆਪ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਕੇ, ਰਾਹੋਂ ਕੁਰਾਹੇ ਨਾ ਹੋਈਏ ਖੁਆਰ ਰਲ ਕੇ। ਹਿੰਦੂ ਸਿਖ ਮੋਮਨ ਸਵਾਧੀਨ ਹੋਈਏ, ਖਾਈਏ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਨਾ ਹਾਰ ਰਲ ਕੇ। ਰਾਤ ਦਿਨੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਦੇ, ਉਛਲ ਉਛਲ ਕੇ ਦਿਨੀਂ ਉਬਾਲ ਨਿਕਲਣ। ਸੁਤੇ ਪਿਆਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਈਏ, ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਆਜ਼ਾਦ ਖਿਆਲ ਨਿਕਲਣ। ਹਿੰਦੀ ਗੀਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪਏ ਗਾਵਣ, ਮਾਰੂ ਗੀਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਤਾਲ ਨਿਕਲਣ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਾਸੀ ਸਾਰੇ ਆਖਦੇ ਨੇ, ਰੱਬਾ ਛੇਤੀ ਗੁਲਾਮੀ ਦੇ ਸਾਲ ਨਿਕਲਣ । ਹੱਥ ਜੋੜਦੇ ਅਗੇ ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੇ, ਕਦੋਂ ਸਾਡੀ ਮਨਜੂਰ ਫਰਿਆਦ ਹੋਸੀ । ਓਦੋਂ ਸੁਖ ਦੀ ਨੀਂਦਰੇ ਸੋਵਸਾਂਗੇ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਜਦ ਸਾਡਾ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋਸੀ । ਤਾਹੀਓਂ ਦਿਆਂ ਹੋਕਾ ਸੁਣ ਲਉ ਕੰਨ ਧਰ ਕੇ, ਏਹ ਇਤਫਾਕ ਵਾਲੀ ਬੇੜੀ ਡੋਲਦੀ ਏ। ਘਰ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰਖੋ ਇਸ ਔਂਤਰੀ ਤੋਂ, ਫੁਟ ਪਿਆਰ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਫਰੋਲਦੀ ਏ । ਸਾਡੀ ਏਕਤਾ ਦੇ ਮਿੱਠੇ ਦੁੱਧ ਅੰਦਰ, ਫੁੱਟ ਚੰਦਰੀ ਪਈ ਕਾਂਜੀ ਘੋਲਦੀ ਏ। ਮੁਸਲਮ ਲੀਗ ਨੇ ਹਥ ਜੰਬੂਰ ਫੜਿਆ, ਦਿਸੇ ਸ਼ਕਲ ਉਸ ਦੀ ਗੋਲ ਮੋਲ ਦੀ ਏ। ਮਾਰੋ ਹੰਭਲਾ ਤੇ ਕਰੋ ਇਤਫਾਕ ਸਾਰੇ, ਜੜ੍ਹ ਫੁੱਟ ਦੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵਢ ਦੇਈਏ। ਵੀਰ ਵੀਰ ਮਿਲ ਜਫੀਆਂ ਪਾ ਤੁਰੀਏ, ਫਿਰਕੇ ਪਰਸਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਦੇਈਏ। ਇਕੋ ਜ਼ਿਮੀ ਤੇ ਇਕੋ ਅਸਮਾਨ ਸਾਡਾ, ਇਕੋ ਮਾਂ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਪਲੇ ਹੋਏ ਹਾਂ । ਇਕੋ ਧਰਮ ਤੇ ਇਕੋ ਈਮਾਨ ਸਾਡਾ, ਇਕੋ ਸਚੇ ਦੇ ਵਿਚ ਹੀ ਢਲੇ ਹੋਏ ਹਾਂ । ਇਕੋ ਭਾਰਤ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਖੇਡੇ, ਦੁਧ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਾਂਗਰਾਂ ਰਲੇ ਹੋਏ ਹਾਂ । ਇਕੋ ਰੱਬ ਦੇ ਪਾਸ ਫਰਿਆਦ ਸਾਡੀ, ਇਕੋ ਪਿਆਰ ਦੇ ਵਲਗਣੇ ਵਲੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਭਾਰਤ ਮਾਤ ਪਿਆਰੀ ਦੀ ਪਤ ਬਦਲੇ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚਿ ਦੇਣੇ ਪਰਾਣ ਰਲ ਕੇ । 'ਵੀਰ' ਫੁਟ ਭੈੜੀ ਤਾਈਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ, ਖਾਤਰ ਏਕਤਾ ਦੀ ਦੇ ਦਿਓ ਜਾਨ ਰਲ ਕੇ।

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਤਾਲ ਭਰਿਆ, ਤਾਲ ਵਿਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇਖਾਂ। ਸ਼ਾਨ ਵਿਚ ਮੈਂ ਜਾਗਦੀ ਜੋਤ ਵੇਖਾਂ, ਓਸ ਜੋਤ ਵਿਚ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇਖਾਂ । ਭਗਤਾਂ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਾਗ ਦੇਖਾਂ, ਰਾਗ ਵਿਚ ਮੈਂ ਨਚਦੀ ਤਾਨ ਦੇਖਾਂ । ਤਾਨ ਵਿਚ ਲਹਿਰਾਂ ਨਚਣ ਤਾਲ ਉਤੇ, ਓਸੇ ਤਾਲ ਦੇ ਵਿਚ ਕਲਿਆਨ ਦੇਖਾਂ । ਵਾਰੇ ਓਸ ਕਲਿਆਨ ਤੋਂ ਕੁਲ ਦੁਨੀਆਂ, ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਹੁੰਦੀ ਕੁਰਬਾਨ ਦੇਖਾਂ। ਸਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੇਰੇ ਦਰਬਾਰ ਅੰਦਰ, ਸੋਹਣੇ ਝੂਲਦੇ ਉਚੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਦੇਖਾਂ। ਜੀਹਨੇ ਜਾਪ ਤੇਰਾ ਸਤਿਗੁਰ ਜਪ ਲੀਤਾ, ਜੂਨਾਂ ਜਨਮਾਂ ਤੋਂ ਸਦਾ ਲਈ ਟਰ ਗਿਆ ਉਹ ਚਰਨ ਧੂੜ ਤੇਰੀ ਚੁੰਮ ਕੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹਾ, ਨਾਮ ਆਪਣਾ ਤਾਂ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਗਿਆ ਉਹ । ਤੇਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਚਖ ਕੇ ਬੂੰਦ ਸਾਈਆਂ, ਹਿਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀਤਲ ਗੁਰਮੁਖ ਠਰ ਗਿਆ ਉਹ। ਤੇਰੇ ਤਾਲ ਅੰਦਰ ਜਿਸ ਨੇ ਲਾਈ ਤਾਰੀ, ਸੱਚੀ ਦੋਹਾਂ ਜਹਾਨਾਂ ਤੋਂ ਤਰ ਗਿਆ ਉਹ । ਦੁਖ ਭੰਜਨੀ ਬੇਰੀ ਨੇ ਦੁਖ ਕੱਟੇ, ਹੋਇਆ ਪਿੰਗਲਾ ਮੈਂ ਸਵਧਾਨ ਦੇਖਾਂ ! ਸਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਤੇਰੇ ਦਰਬਾਰ ਅੰਦਰ, ਸਾਮਰਤੱਖ ਬੈਠਾ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਦੇਖਾਂ । ਚੰਦ ਦੂਜ ਦਾ ਅੰਬਰੋਂ ਉਤਰ ਆਇਆ, 'ਦਇਆ ਕੌਰ' ਜੀ ਦਾ ਬਰਖੁਰਦਾਰ ਬਣ ਕੇ ਵਾਂਗੂੰ ਪੁੰਨਿਆਂ ਚਾਨਣੀ ਹੋਈ ਸਾਰੇ, ਦਿਤਾ ਦਰਸ ਜਦ ਆਪ ਅਵਤਾਰ ਬਣ ਕੇ। 'ਹਰੀ ਦਾਸ' ਅਰਦਾਸ ਹਜ਼ਾਰ ਕੀਤੀ, ਸੇਵਾਦਾਰ ਬਣ ਕੇ ਖਿਦਮਤਗਾਰ ਬਣ ਕੇ ! ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੋਵੇਂ ਓਦੋਂ ਭੁੱਲ ਗਏ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਆਪ ਰੋਏ ਬਾਲਾਕਾਰ ਬਣ ਕੇ । ਤੇਰੇ ਵਿਚ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਜਦੋਂ ਜਾਵਾਂ, ਚੰਨ ਵਾਂਗ ਮੈਂ ਚਮਕਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇਖਾਂ । ਸਚਾ ਤੂੰ ਤੇ ਸਚਾ ਦਰਬਾਰ ਤੇਰਾ, ਸਚਾ ਓਸ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਭਗਵਾਨ ਦੇਖਾਂ । ਮੇਰੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸੋਢੀ ਸੁਲਤਾਨ ਸਤਿਗੁਰ, ਜਮ ਦੀ ਫਾਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ । ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ਸਚ ਦਾ ਸਰ ਰਚ ਕੇ, ਨਗਰੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੁਖੀ ਵਸ ਗਿਓਂ ਤੂੰ । ਕਾਲੇ ਕਲਜੁਗੀ ਜੀਵ ਕਈ ਤਰੇ ਏਥੇ, ਕਾਲੇ ਕਾਂ ਤੋਂ ਹੰਸ ਬਣਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ । ਉਤੇ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਲਾਣ ਛਾਤੀ, ਨੀਵੇਂ ਡਿਗਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੀਨੇ ਲਾ ਗਿਓਂ ਤੂੰ । ਏਕ ਨਾਮ ਜਗਦੀਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ ਭਰਿਆ, ਪ੍ਰੇਮ ਵਿਚ ਮੈਂ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਵੇਖਾਂ, ਵਿਚ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਪੂਰਾ ਗਿਆਨ ਦੇਖਾਂ, ਜਦੋਂ 'ਵੀਰ' ਮੈਂ ਨਾਲ ਧਿਆਨ ਦੇਖਾਂ ।

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਜਿਨ ਕੀਤੇ ਖੇਲ ਨਿਆਰੇ ਨੇ । ਨੀਚਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਉਚ ਜਿੰਨੇ, ਕਈ ਕੋਹੜੇ ਪਿੰਗਲੇ ਤਾਰੇ ਨੇ । ਸੋਹਲੇ ਜੋ ਮੈਂ ਅਜ ਗਾਂਦਾ ਹਾਂ, ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਸਦਕੇ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਉਸ ਮਾਹੀ ਅਰਸ਼ੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਲਈ, ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਸੇਜ ਵਿਛਾਂਦਾ ਹਾਂ । ਹੈਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਇਕ ਸਾਗਰ ਤੂੰ, ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਵਿਚ ਉਜਾਗਰ ਤੂੰ । ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਸਚਾ ਗੁਥਲਾ ਤੇ, ਰਾਗਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਬ ਸੁਦਾਗਰ ਤੂੰ। ਦਰਸ਼ਨ ਜੋ ਤੇਰਾ ਪਾਂਦੇ ਨੇ, ਉਹ ਜੂਨਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਜਾਂਦੇ ਨੇ। ਅਰਸ਼ਾਂ ਤੇ ਝੂਟੇ ਲੈਂਦੇ ਨੇ, ਜੋ ਭਾਣਾ ਮਿਠਾ ਆਂਹਦੇ ਨੇ । ਕੀ ਲਿਖਾਂ ਲੇਖ ਉਪਕਾਰਾਂ ਦਾ, ਇਕ ਬੂੰਦ ਮਾਤਰ ਜਲਧਾਰਾਂ ਦਾ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਬਣਾ ਜਿਸ ਨੇ, ਵਿਚ ਬੋਲਿਆ ਰਾਗ ਮਲ੍ਹਾਰਾਂ ਦਾ। ਬਾਣੀ ਦੇ ਸੋਹਿਲੇ ਗਾ ਕੇ ਤੂੰ, ਪਾਂਬਰ ਤੇ ਨੀਚ ਤਰਾ ਕੇ ਤੂੰ । ਕਲਜੁਗੀਆਂ ਦੀ ਕਲਕਲ ਤੋੜ ਦਿਤੀ, ਅਪਣਾ ਹੀ ਖੂਨ ਵਗਾ ਕੇ ਤੂੰ । ਤੇਰੇ ਕੌਤਕ ਸਤਿਗੁਰ ਤੱਕ ਤੱਕ ਕੇ, ਲਿਖੇ ਕਾਨੀ ਮੇਰੀ ਝਕ ਝਕ ਕੇ । ਵਾਟਾਂ ਪਿਆ ਵੇਖਾਂ ਦੇਖ ਸਹੀ, ਅੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਉਚੀਆਂ ਚੱਕ ਚੱਕ ਕੇ ਙ ਤੂੰ ਸਬਕ ਦਸੇਂ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ, ਰਾਹ ਦਸੇ ਪਿਆਰੇ ਜਾਨੀ ਦੇ। ਦੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਦਾ ਹੋਕਾ ਤੂੰ, ਤੰਦ ਤੋੜੇ ਜ਼ਾਲਮ ਤਾਣੀ ਦੇ। ਰੇਤਾਂ ਸਿਰ ਗਰਮ ਪਵਾ ਕੇ ਤੂੰ ਲੋਹਾਂ ਤੇ ਲਾ ਸਮਾਧਾਂ ਤੂੰ। ਦੇਗਾਂ 'ਚਿ ਲਏ ਉਬਾਲੇ ਜਦ, ਪ੍ਰੀਤਮ ਜੀ ਪੈ ਗਏ ਛਾਲੇ ਜਦ। ਏਹ ਛਾਲੇ ਨਹੀਂ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ, ਆਪੇ ਹੀ ਕਸ਼ਟ ਉਠਾਲੇ ਜਦ। ਸੁਣ ਸੁਣ ਚੰਦੂ ਦੇ ਦੁਖਾਂ ਨੂੰ, ਛਿੜ ਜਾਂਦਾ ਕਾਂਬਾ ਰੁਖਾਂ ਨੂੰ। ਦੁਖ ਹੋਇਆ ਸਾਧਾਂ ਸੰਤਾਂ ਨੂੰ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਜੰਤਾਂ ਨੂੰ । ਚੰਦੂ ਦਾ ਚੰਦ ਡੁਬਾ ਦਿਤਾ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਕ ਭਾਣਾ ਮਿੱਠਾ ਮੰਨਣੇ ਇਕ ਅਜਬ ਹੀ ਪੂਰਨਾ ਪਾ ਦਿਤਾ। ਆ ਮਿਲ ਜਾ ਦਰਸ ਪਿਆਸੇ ਨੂੰ, ਆ ਭਰ ਜਾ ਮੇਰੇ ਕਾਸੇ ਨੂੰ। ਰੋਂਦਾ ਹਾਂ ਸਤਿਗੁਰ ਮੁਦਤਾਂ ਤੋਂ, ਆ ਮੋੜ ਦੇ ਮੇਰੇ ਹਾਸੇ ਨੂੰ । ਆ ਤਾਰ ਦੇ ਮਿਹਰਾਂ ਵਾਲੜਿਆ, ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਮਤਵਾਲੜਿਆ । ਗੁਣ ਰਾਗੀ ਤੇਰਾ ਗਾਂਦੇ ਨੇ, ਦਿਨ ਤੇਰਾ 'ਵੀਰ' ਮਨਾਂਦੇ ਨੇ ।

ਕਿਵੇਂ ਲਿਖਾਂ ਉਪਕਾਰ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੇ, ਉਹਨਾਂ ਤਾਰਿਆ ਸੀ ਸਾਰੇ ਜੱਗ ਤਾਈਂ । ਛਟੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਮਾਰ ਬੁਝਾ ਦਿਤਾ, ਜ਼ੁਲਮ ਪਾਪ ਤੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਅੱਗ ਤਾਈਂ । ਦੇ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਮੋਲਕ ਦੀ ਬੂੰਦ ਸਾਨੂੰ, ਜੋਸ਼ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿਤਾ ਇਕ ਇਕ ਰਗ ਤਾਈਂ । ਪਕੜ ਹਥ ਤਲਵਾਰ ਸੀ ਰਾਹ ਪਾਇਆ । ਪੁਠੇ ਜਾ ਰਹੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ ਦੇ ਵਗ ਤਾਈਂ । ਜੇ ਕਰ ਕਲਗੀਧਰ ਨਾ ਸਾਰ ਲੈਂਦਾ, ਨਾ ਇਹ ਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਨਾ ਇਹ ਰਾਗ ਹੁੰਦੇ। ਜਗ-ਮਗ ਜਗ ਚੋਂ ਸਾਰੀ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦੀ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਬੁਝੇ ਚਿਰਾਗ਼ ਹੁੰਦੇ। ਕਲਗੀ ਵਾਲੜੇ ਨੀਲੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਤੱਕ ਕੇ, ਸੂਰਜ ਚੰਦ ਤਾਰੇ ਸਾਰੇ ਲੁੱਕਦੇ ਹਨ । ਸੋਹਣੀ ਤੇਜ ਕਟਾਰ ਦੀ ਧਾਰ ਅਗੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਹੈਂਸਿਆਰੇ ਬੁਲ੍ਹ ਟੁੱਕਦੇ ਸਨ ! ਮਥੇ ਤਕਣ ਜੇ ਰਤੀ ਵੀ ਘੂਰ ਪਾ ਕੇ, ਥਰ ਥਰ ਕੰਬਦੇ ਲਹੂ ਭੀ ਸੁੱਕਦੇ ਸਨ । ਹੈਸੀ ਸ਼ਕਤ ਏਡੀ ਉਹਦੇ ਖਾਲਸੇ ਵਿਚ, ਜਾਨਾਂ ਤੀਕ ਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਰੁੱਕਦੇ ਸਨ। ਨਾਲ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਦੇ ਦੁਖ ਝਲ ਕੇ, ਰਹਿ ਤ੍ਰਿਪਤ ਹਥ ਕਦੇ ਭੀ ਅੱਡਿਆ ਨਾ । ਸੂਚੀ ਆਤਮਾ ਰਹੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੀ, ਬੂਟਾ ਪ੍ਰੇਮ ਦਾ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਵੱਢਿਆ ਨਾ । ਮਾਛੀਵਾੜੇ ਦੇ ਜੰਗਲ ਕੰਡਿਆਂ ਤੇ, ਕਿਧਰੇ ਫਿਰਨ ਕੱਲੇ ਸਾਥੀ ਯਾਰ ਕੋਈ ਨਾ । ਸਿਰ ਤੇ ਕਲਗੀ ਤੇ ਹਥ ਵਿਚ ਬਾਜ਼ ਕੋਈ ਨਾ, ਰਿਹਾ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਲਈ ਗ਼ਮਖਾਰ ਕੋਈ ਨਾ । ਫਟੇ ਕੰਡਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਰਨ ਕੋਮਲ, ਪੈਰੀਂ ਛਾਲਿਆਂ ਸੰਦਾ ਸ਼ੁਮਾਰ ਕੋਈ ਨਾ । ਪੰਜਾਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਨਾ ਨਾਲ ਕੋਈ, ਚਾਲੀ ਮੁਕਤੇ ਤੇ ਬੱਚੇ ਚਾਰ ਕੋਈ ਨਾ। ਕਰ ਕੇ ਯਾਦ ਉਪਕਾਰ ਦਸਮੇਸ਼ ਜੀ ਦੇ, ਲਖਵਾਰ ਪਿਆ ਹੋਏ ਜਹਾਨ ਸਦਕੇ । ਉਹਦੀ ਮੁਖ ਦੀ ਝਲਕ ਤੋਂ ਚੰਦ ਸੂਰਜ, ਉਹਦੇ ਚਰਨਾਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿਮੀਂ ਅਸਮਾਨ ਸਦਕੇ । ਮਾਤਾ ਵੇਖਦੇ ਸਾਰ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਈ, ਪੁਛਿਆ ਕਿਥੇ ਨੇ ਲਾਲ ਪਿਆਰੇ ਸਾਡੇ । ਅਗੋਂ ਦਿਤਾ ਜਵਾਬ ਕਿ ਸਬਰ ਕਰ ਜਾ, ਲਾਲ ਮਾਰ ਗਏ ਕੂਚ ਨਗਾਰੇ ਸਾਡੇ। ਚਾਰ ਮੋਏ ਤੇ ਹੋਇਆ ਹਨੇਰ ਕਾਹਦਾ, ਹੈਨ ਪੁਤ ਏਹ ਭੋਲੀਏ ਸਾਰੇ ਸਾਡੇ । ਜੜ੍ਹ ਜੁਲਮ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਉਧੇੜ ਦਿਤੀ, ਹੈਸਨ ਰੱਬ ਦੇ ਸੀਸ ਜੋ ਚਾਰੇ ਸਾਡੇ। ਵੇਖੋ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਚੜ੍ਹੀ ਹੈ ਪਾਨ ਡਾਢੀ, ਧੰਨ ਸਿਖੀ ਤੇ ਧੰਨ ਪ੍ਰਵਾਰ ਹੈ ਸੀ। ਕੀਤੀ ਜਾਨ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾਹੀਂ, ਭਾਵੇਂ ਸਿਰ ਤੇ ਨੰਗੀ ਤਲਵਾਰ ਹੈਸੀ। ਕਲਗੀ ਵਾਲਿਆ ਵੇ ਸਾਨੂੰ ਭੁਲੇਂ ਕਿਦਾਂ, ਸਾਡੇ ਵਾਸਤੇ ਕਸ਼ਟ ਸਹਾਰੇ ਸੀ ਤੂੰ। ਸੰਗੀ ਸਾਥੀ ਤੇ ਤਾਰਨੇ ਰਹੇ ਕਿਧਰੇ, ਜ਼ਾਲਮ ਹੈਂਸਿਆਰੇ ਦੂਤੀ ਤਾਰੇ ਸੀ ਤੂੰ । ਜ਼ੁਲਮ ਪਾਪ ਤੇ ਕਹਿਰ ਦੀ ਜੜ੍ਹਾਂ ਉਤੇ, ਰਖੇ ਸਚ ਇਨਸਾਫ ਦੇ ਆਰੇ ਸੀ ਤੂੰ। ਢਹਿੰਦੇ ਪੰਥ ਦੇ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸਾਈਆਂ; ਲਾਏ ਪੁੱਤਾਂ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਗਾਰੇ ਸੀ ਤੂੰ । 'ਵੀਰ' ਕਈ ਅਰਜ਼ਾਂ ਬਾਰ ਬਾਰ ਕਰਦਾ; ਸਾਡਾ ਦੇਸ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾ ਮੁੜ ਕੇ । ਅਜ ਪੰਥ ਤੇਰਾ ਡਾਵਾਂਡੋਲ ਫਿਰਦਾ, ਕਲਗੀ ਵਾਲਿਆ ਦਰਸ ਦਿਖਾ ਮੁੜ ਕੇ।

ਊਧੋ ਆਖ ਦੇਵੀਂ ਮੇਰੇ ਸ਼ਾਮ ਤਾਈਂ, ਕਾਹਨੂੰ ਰਾਧਾ ਨੂੰ ਮਨੋ ਵਿਸਾਰ ਬੈਠੋਂ । ਮਥਰਾ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਕੁਬਜਾਂ ਕੋਲ ਬੈਠੋਂ, ਖਬਰੇ ਕੀ ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਿਲ ਵਿਚ ਧਾਰ ਬੈਠੋਂ । ਮੈਨੂੰ ਤੱਤੜੀ ਨੂੰ ਏਥੇ ਤਾ ਕੇ ਤੇ, ਕੁਬਜਾਂ ਕੋਲ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿਚਾਰ ਬੈਠੋਂ । ਏਧਰ ਗਮਾਂ ਵਿਚ ਬੀਤਦੀ ਰਾਤ ਮੇਰੀ, ਖਬਰੇ ਭੁਲ ਕਿਉਂ ਮੇਰਾ ਪਿਆਰ ਬੈਠੋਂ । ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖੀਆਂ ਪੱਕੀਆਂ ਵੇਂਹਦਿਆਂ ਨੂੰ; ਦਰਸ਼ਨ ਆਪਣਾ ਕਾਹਨਾ ਵਿਖਾਲ ਮੁੜ ਕੇ । ਟੇਢੀ ਬੰਸਰੀ ਸ਼ਾਮਾ ਤੂੰ ਮੁਖ ਲਾ ਕੇ, ਮੁੜ ਕੇ ਰਾਧਾਂ ਨੂੰ ਕੋਲ ਬਹਾਲ ਮੁੜ ਕੈ । ਕਰ ਲੈ ਯਾਦ ਕਾਨ੍ਹਾ ਓਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਤਾਈਂ; ਜਦੋਂ ਰਾਧਾਂ ਹੀ ਰਾਧਾਂ ਪੁਕਾਰਦਾ ਸੈਂ। ਇਕ ਘੜੀ ਜੇ ਮੈਂ ਅਖੋਂ ਹੋਈ ਓਹਲੇ; ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਤੇ ਕਾਜ ਵਿਸਾਰਦਾ ਸੈਂ। ਸਖੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧ ਸੀ ਸ਼ਾਨ ਮੇਰੀ, ਭੁਲਾ ਹੋਇਆ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਦਾ ਸੈਂ। ਹੁੰਦੀ ਹਾਜ਼ਰ ਸਾਂ ਓਸੇ ਵਕਤ ਮੈਂ ਭੀ, ਸ਼ਾਮਾਂ ! ਦਿਲ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਚਿਤਾਰਦਾ ਸੈਂ। ਮੁਠੀ ਹੋਈ ਹਾਂ ਤੇਰੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਮੈਂ, ਰਾਤ ਦਿਨ ਹੈ ਸ਼ਾਮਾਂ ਖਿਆਲ ਤੇਰਾ । ਕਦੋਂ ਦੇਵੇਂਗਾ ਆਣ ਦੀਦਾਰ ਮੈਨੂੰ, ਕਦੋਂ ਗੋਕਲ ਵਿਚ ਹੋਊ ਜਮਾਲ ਤੇਰਾ । ਫੂਕ ਬੰਸੀ ਦੀ ਮਾਰ ਕੇ ਦਿਲ ਖੋਹਿਆ; ਤੈਨੂੰ ਗੋਕਲ ਦੇ ਲੋਕ ਕੀ ਕਹਿਣਗੇ ਵੇ । ਕਾਹਨਾ ਝੂਠ ਨਹੀਂ ਏਸ ਵਿਚ ਰਾਈ ਜਿੰਨਾ, ਸਦਾ ਵਹਿਣ ਪਿਆਰ ਦੇ ਵਹਿਣਗੇ ਵੇ । ਤੇਰਾ ਚੌਗੁਣਾਂ ਹੋਊ ਇਕਬਾਲ ਏਥੇ, ਤਾਹਨੇ ਕਈ ਹਾਲੇ ਸਹਿਣੇ ਪੈਣਗੇ ਵੇ। ਕੜੀਆਂ ਕੁਬਜਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪੁਛਣਾ ਨਹੀਂ, ਰਾਧਾ ਕਿਸ਼ਨ ਰਾਧਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਹਿਣਗੇ ਵੇ । 'ਵੀਰ' ਨਾਮ ਤੇਰਾ ਜਪੂ ਕੁਲ ਦੁਨੀਆਂ, ਜਦੋਂ ਦੇਸ ਤੇ ਅੰਧ ਗੁਬਾਰ ਹੋਊ। ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈ ਲੈ ਜਪੂ ਜਗ ਸਾਰਾ, ਆਪਸ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਂਝਾ ਪਿਆਰ ਹੋਊ।

ਸੁਨਣ ਵਾਲਿਓ ਵੇ ਸੁਣ ਲਉ ਕੰਨ ਧਰ ਕੇ, ਖੁਲ੍ਹਮ ਖੁਲ੍ਹੀਆਂ ਅਜ ਸੁਨੌਣ ਲਗਾ । ਆਪਣੇ ਦਿਲ 'ਚਿ ਕਰ ਕੇ ਖਿਆਲ ਕੱਠੇ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਅਕਲ ਦੇ ਘੋੜੇ ਦੁੜੌਣ ਲਗਾ । ਦਿਲੀ ਦੋਸਤਾਂ ਦੇ ਕਹੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚਲ ਕੇ, ਸ਼ਹੀਦ ਯਾਦ ਕਰ ਦਿਨ ਬਹਿਲੌਣ ਲਗਾ । ਰਾਗ ਛੇੜ ਕੇ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਵਾਨਿਆਂ ਦਾ, ਮਨ ਦੀ ਪੱਤਰੀ ਤੇ ਹਿਸਾਬ ਲੌਣ ਲਗਾ। ਬਲਦੀ ਸ਼ਮ੍ਹਾ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਵੇਖ ਅਗੇ, ਨਵਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਨਿਸਾਰ ਜਾਣਾ । ਏਹੀਓ ਪਰਖ ਹੈ ਕੌਮੀ ਪ੍ਰਵਾਨਿਆਂ ਦੀ, ਬਲਦੀ ਲਾਟ ਉਤੋਂ ਆਪਾਂ ਵਾਰ ਜਾਣਾ । ਬਰਦਾ ਤੇਰੇ ਦਰ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣੋਂ' ਤੂੰ ਤਾਂ ਝੱਕਦਾ ਨਹੀਂ। ਆਰਾ ਸਿਰ ਪੈਰਾਂ ਤੋੜੀ ਚਲ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਬਾਣ ਤੋਂ ਹੱਟਦਾ ਨਹੀਂ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਜੁਦਾ ਹੁੰਦਾ ਵੇਖ ਕੇ ਭੀ, ਅਗਾਂ ਹੋ ਜਲਾਦਾਂ ਨੂੰ ਡੱਕਦਾ ਨਹੀਂ । ਤਪਦੇ ਤੇਲ ਵਿਚ ਤਲੀਦੇ ਵੇਖ ਆਸ਼ਕ, ਖੁਸ਼ ਹੋ ਹਸਦਾ ਏ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਢੱਕਦਾ ਨਹੀਂ। ਨਹਿਰ ਖੂਨ ਦੀ ਵਗਦੀ ਵੇਖ ਕੇ ਤੂੰ, ਖੁਸ਼ ਹੋ ਹੋ ਸਗਣ ਮਨਾ ਰਿਹਾ ਏਂ। ਨਾਲ ਰੰਬੀ ਦੇ ਖੋਪਰੀ ਵੇਖ ਲਹਿੰਦੀ, ਤਾਂ ਭੀ ਸਖਤ ਤੂੰ ਹੁਕਮ ਸੁਣਾ ਰਿਹਾ ਏਂ। ਕੀ ਤੂੰ ਭੁਲ ਗਿਆ ਏਂ ਅਰਜਨ ਏਸ ਬਦਲੇ, ਤਪਦੀ ਲੋਹ ਤੇ ਆਸਨ ਜਮਾਏ ਨਹੀਂ ਸਨ ? ਆਲੂ ਵਾਂਗਰਾਂ ਉਬਲ ਕੇ ਦੇਗ ਅੰਦਰ, ਤਤੀ ਰੇਤ ਕੜਛੇ ਪਵਾਏ ਨਹੀਂ ਸਨ ? ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਸੀਸ ਲਾ ਕੇ, ਮਚਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਭਾਂਬੜ ਬੁਝਾਏ ਨਹੀਂ ਸਨ ? ਤੋਰ ਮੌਤ ਵਲੇ ਟੋਟੇ ਜਿਗਰ ਸੰਦੇ, ਸਿਖੀ ਸਿਦਕ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦਿਖਾਏ ਨਹੀਂ ਸਨ ? ਐਪਰ ਫੇਰ ਭੀ ਕੁਝ ਤਾਂ ਸੋਚਿਆ ਕਰ, ਕੀ ਸੈਂ ਦਫਾ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਲਾਣ ਲੱਗਾ । ਜੀਉਂਦੇ ਕੁਤਿਆਂ ਪਾਸੋਂ ਤੁੜਫਾਉਣ ਲੱਗਾ ਪੁਠੇ ਟੰਗ ਕੇ ਖਲ ਲੁਹਾਣ ਲੱਗਾ । ਮੈਂ ਤਾਂ ਦੇਖਦਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਪਰਖ ਕਿਧਰੇ, ਐਵੇਂ ਢੋਲ ਦੇ ਪੋਲ ਦੇ ਤੁਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ । ਬਿਨ ਕੁਰਬਾਨੀਓਂ ਓਪਰੇ ਦਿਸਣ ਵਾਲੇ, ਬਿਨਾਂ ਵਾਸ਼ਨਾ ਕਾਗਜ਼ੀ ਫੁਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ । ਐਵੇਂ ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਖੱਲ ਕੁੱਟਣੇ ਦਾ, ਨਿਰਾ ਛੈਣਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰੋ ਗ਼ੁਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ। ਪਾ ਕੇ ਹਉਮੈ-ਮੈਂ ਦੀ ਨੈਂ ਅੰਦਰ, ਮਾਇਆ ਜਾਲ ਅੰਦਰ ਰਹੇ ਰੁਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ । ਤੇਰੇ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਮਨ ਕੇ ਸਿਰ ਮੱਥੇ, ਜਿਹੜਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋਵੇ । 'ਵੀਰ' ਉਸ ਦੀ ਤਾਂਘ ਵਿਰ ਮਸਤ ਹੋ ਕੇ, ਅਗੇ ਮਿਲਣ ਲਈ ਸਦਾ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ।

ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ, ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਾ ਸੀਸ ਲਗਾ ਦਿਤਾ । ਦਿਤਾ ਸੀਸ ਪਰ ਸਿਰੜ ਨੂੰ ਛਡਿਆ ਨਾ, ਸਬਕ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਸਿਖਾ ਦਿਤਾ। ਡਾਢਾ ਕੀਤਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੱਚ ਮੂਰਤ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਜਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਮਚਾ ਦਿਤਾ । ਦੁੱਖ ਕੱਟ ਕਸ਼ਸੀਰੀਆਂ ਪੰਡਤਾਂ ਦੇ, ਚੌਂਕ ਚਾਂਦਨੀ ਚੰਦ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿਤਾ । ਭਾਵੇਂ ਨਾਲ ਹਕੂਮਤ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਭੀ ਮੁਸਲਮ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਪਿਆਰ ਦਿੱਤਾ । ਦੇਸ਼ ਕੌਮ ਦੀ ਅਣਖ ਤੇ ਆਨ ਬਦਲੇ, ਸੀਸ ਆਪਣਾ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰ ਦਿਤਾ। ਹਾਸੀ ਸਮਝਦੇ ਫਾਸੀਆਂ ਚਰਖੀਆਂ ਨੂੰ, ਹੱਸ ਹੱਸ ਕੇ ਸਹਿਣ ਕਟਾਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਖੇਡ ਜਾਣਦੇ ਖੱਲ ਲੁਹਾਵਣੇ ਨੂੰ, ਤੇਗਾਂ ਝੱਲਦੇ ਖੂਬ ਕਰਾਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਕਟਾਉਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕਦੇ ਨਹੀਂ, ਈਦਾਂ ਸਮਝਦੇ ਨੇ ਸਹਿਣਾ ਆਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਭੱਠਾਂ ਵਿਚ ਪੈ ਸੜਨ ਉਹ ਜੀਉਂਦਿਆਂ ਹੀ, ਕਦੇ ਲਾਂਵਦੇ ਨਾ ਵੱਟਾ ਯਾਰੀਆਂ ਨੂੰ। ਜੱਫੇ ਮਾਰਦੇ ਤੱਤਿਆਂ ਥੰਮਿਆਂ ਨੂੰ, ਨਾਮ ਮਾਹੀ ਦਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਉਚਾਰ ਦਿਤਾ। ਡੁਲ੍ਹਦੇ ਅਥਰੂ ਵੇਖ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੇ, ਸੀਸ ਆਪਣਾ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰ ਦਿਤਾ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਬਣ ਕੇ ਚੰਨ ਸੋਹਣਾ, ਸਿਖੀ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਜਿਸ ਨੇ ਚਮਕਾ ਦਿਤਾ। ਤੂੰ ਉਹ ਹਠੀ ਕਿ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਨੇ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਧਰਮ ਬਚਾ ਦਿਤਾ। ਤੂੰ ਉਹ ਜੋਧਾ ਵਰਿਆਮ ਹੈਂ ਗਰਜ ਜਿਸ ਦੀ, ਉਦੇ ਅਸਤ ਵਿਚ ਜ਼ਲਜ਼ਲਾ ਲਿਆ ਦਿਤਾ। ਸੀਸ ਵਾਰ ਕੇ ਚਾਨਣੀ ਚੌਂਕ ਅੰਦਰ, ਬੇੜਾ ਹਿੰਦ ਦਾ ਪਾਰ ਲਗਾ ਦਿਤਾ। ਤੇਰੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚ ਨਰਮਾਈ ਡਾਢੀ, ਜਿਨ੍ਹੇਂ ਪੱਥਰਾਂ ਤਾਈਂ ਪੰਘਾਰ ਦਿਤਾ। ਡੁਲ੍ਹਦੇ ਅੱਥਰੂ ਵੇਖ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੇ, ਸੀਸ ਆਪਣਾ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰ ਦਿਤਾ। ਬੋਲੀ ਕਲਮ ਮੈਂ ਏਸ ਲਈ ਕੰਬਦੀ ਹਾਂ, ਕੋਈ ਕਦਰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਪਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਦਿਲ ਵਿਚ ਦਰਦ ਅਜ ਕਿਸੇ ਦੇ ਉਠਦਾ ਨਹੀਂ, ਦੁਖੀ ਹਿੰਦ ਤੇ ਨੀਰ ਵਗਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਮਾਰ ਫੂਕ ਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਸਾੜਦਾ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਨਾਂ ਸਾੜ ਸਕੇ ਮਿਟ ਜਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਜਿਹੜਾ ਉਠਦੇ ਦੁਧ ਹੀ ਪੀਣ ਵਾਲਾ, ਸ਼ਾਹ ਰਗ ਕੋਈ ਚੀਰ ਵਿਖਾਂਵਦਾ ਨਹੀਂ। ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੇਂ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਨੇ, ਦੁਖੀ ਭਾਰਤ ਤੇ ਕਰ ਉਪਕਾਰ ਦਿਤਾ। ਡੁਲ੍ਹਦੇ ਅਥਰੂ ਵੇਖ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੇ, ਸੀਸ ਆਪਣਾ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਵਾਰ ਦਿਤਾ।

ਆਹ ਤੇਰੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ, ਸਿਖਾਂ ਦੇ ਸਚੇ ਬਾਣੀਆਂ। ਲਖਤੇ ਜਿਗਰ ਭੀ ਵਾਰ ਕੇ, ਹੋਈਆਂ ਨਹੀਂ ਹੈਰਾਨੀਆਂ। ਨੈਣਾਂ ਦੀ ਜੋਤ ਅਜੀਤ ਨੂੰ, ਦੇ ਕੇ ਅਜਬ ਨਸੀਤ ਨੂੰ। ਜ਼ਾਲਮ ਦਾ ਜਾਲ ਜਲੌਣ ਨੂੰ, ਦਵੇਂ ਸੁਨਹਿਰੀ ਕਾਨੀਆਂ। ਤਲਵਾਰ ਦੇ ਕਟਾਰ ਦੇ, ਕਈ ਸਿਖ ਹੋਰ ਸਵਾਰ ਦੇ। ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਪਿਆਰ ਦੇ, ਤੇਰੇ ਬਣਾ ਕੇ ਗਾਨੀਆਂ। ਜੁਝਾਰ ਭੀ ਜਾ ਜੂਝਿਆ, ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਵਾਂਗਰ ਝੁਲਿਆ। ਕੰਬ ਗਏ ਗਿਲਜਈ ਮੁਗਲੀ, ਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨੀਆਂ। ਦੁਸ਼ਮਨ ਦੇ ਖੱਟੇ ਦੰਦ ਕਰ, ਜਾਬਰ ਨੂੰ ਜਬਰਾਂ ਮੰਦ ਕਰ। ਜਾਨ ਅਮੋਲਕ ਵਾਰੀਆਂ, ਬਦਲੇ ਤੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ। ਆਖਰ ਨੂੰ ਆਖਰ ਓਹ ਹੋਈ, ਜ਼ਾਲਮ ਦੀ ਕਾਟਾ ਬੋ ਹੋਈ? ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਾਰ ਤੋਂ, ਤੋਬਾ ਕਰਨ ਸੁਲਤਾਨੀਆਂ। 'ਵੀਰ' ਦੇਖਿਆ ਕਾਰਾ ਜਦੋਂ, ਹੱਥ ਜੋੜ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਤਦੋਂ। ਜਗਦੀਸ਼ ਵਸਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ, ਤੈਨੂੰ ਹੀ ਨੇ ਸੋਪਾਰੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਸਪੁਤਰਾਂ ਕਾਰਨੇ, ਵਾਰੇ ਜੋ ਪੁਤਰ ਚਾਰ ਨੇ। ਏਹਨਾਂ ਦੇ ਕਤਰੇ ਖੂਨ ਤੋਂ, ਲਖਾਂ ਹੀ ਹੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨੀਆਂ।

ਘੰਟੇ ਘਰ ਵੱਲ ਤੱਕ ਕੇ ਕਿਹਾ ਇਕ ਦਿਨ, ਜ਼ਰਾ ਇਹ ਜਵਾਬ ਸੁਣਾ ਬੀਬਾ। ਲੰਮਾਂ ਝੰਮਾਂ ਸਰੀਰ ਬਡੌਲ ਤੇਰਾ, ਖੜਾ ਇਥੇ ਕਿਉਂ ਇਹ ਸਮਝਾ ਬੀਬਾ। ਤੇਰੇ ਇਉਂ ਖਲੋਣ ਤੇ ਸ਼ੱਕ ਪੈਂਦਾ, ਦਿਤੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਬੀਬਾ। ਜੇ ਹੈ ਸੱਚਾ ਤਾਂ ਕਰ ਅਪੀਲ ਛੇਤੀ, ਝਗੜਾ ਰੋਜ਼ ਦਾ ਛੇਤੀ ਮਕਾ ਬੀਬਾ। ਐਪਰ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਜਾਪੇਂ ਅਮੀਰ ਬੱਚਾ, ਸਾਨੂੰ ਗਲ ਏਹ ਛੇਤੀ ਬਤਾ ਬੀਬਾ। ਜਾਹ ਮਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਪਿਆਰ ਜਾ ਕੇ, ਖੜਿਆ ਕਿਉਂ ਕਿਸ ਦਾ ਤਕੇਂ ਰਾਹ ਬੀਬਾ। ਕੰਮ ਕਰਨ ਮਾਰਾ ਭੱਜਾ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖੜਾ ਲੁਕਾ ਬੀਬਾ। ਜਾ ਕੀ ਤੂੰ ਕਰਨ ਦਰਬਾਰ ਆਇਆ, ਚੁਪ ਕਿਉਂ ਹੈ ਬੁਲ੍ਹ ਹਲਾ ਬੀਬਾ। ਨਿੰਮੂੰ ਝੂਨ ਉਦਾਸ ਹੋ ਕਹਿਣ ਲਗਾ, ਦਸਾਂ ਆਪਣਾ ਕੀ ਤੈਨੂੰ ਹਾਲ ਜੀਵੇਂ। ਇਕ ਤਾਂ ਉਂਞ ਹੀ ਸੂਲੀ ਪਰ ਰਹਾਂ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਦੂਜਾ ਆਵੇ ਜੋ ਕਰੇਂ ਸੁਵਾਲ ਜੀਵੇਂ। ਪੇਂਡੂ ਜਾਣਦੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹਾਲ ਮੇਰਾ, ਕਰਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀਏ ਨਾ ਰਤੀ ਖਿਆਲ ਜੀਵੇਂ। ਧੁਪ ਵਿਚ ਨਾ ਕਰਦਾ ਛਾਂ ਕੋਈ, ਦੇਵੇ ਲੀੜਾ ਨਾ ਕੋਈ ਸਿਆਲ ਜੀਵੇਂ। ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਮਾਂਹ ਖੜਕੇ ਦੇਵਾਂ ਨੌਕਰੀ ਮੈਂ, ਪੈਸਾ ਇਕ ਨਾ ਮੇਰੀ ਤਨਖਾਹ ਜੀਵੇਂ। ਫਿਰ ਭੀ ਕਈ ਮੇਰੇ ਆ ਕੇ ਪਏ ਪਿਛੇ, ਮੇਹਣੇ ਦੇਂਵਦੇ ਖਾਹ ਮਖਾਹ ਜੀਵੇਂ। ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲੇ ਤੋੜੇ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ, ਓਹਵੇਂ ਦਿਤਾ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਉਠਾ ਜੀਵੇਂ। ਇਹ ਏਥੇ ਖਲੋਣਾ ਤਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ, ਜੀਉਂਦਾ ਲੰਘਦਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਰਾਹ ਜੀਵੇਂ। ਦਸੋ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੀ ਵਿਗਾੜਦਾ ਸਾਂ, ਸਗੋਂ ਕੰਮ ਮੈਂ ਸੌ ਸਵਾਰਦਾ ਸਾਂ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਜਾਣਾ ਨੌਕਰੀ ਤੇ, ਸੁਤੇ ਪਿਆਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬ ਉਠਾਲਦਾ ਸਾਂ। ਸਤ ਵਜ ਜਾਂਦੇ ਸੁਤਿਆਂ ਵੀਰਨਾਂ ਨੂੰ, ਉਠੋ ਉਠਣ ਦੀਆਂ ਮੈਂ ਵਾਜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਸਾਂ। ਆਹ ਇਸ ਮੁਲੈਮ ਸਰੀਰ ਉਪਰ, ਚੋਟਾਂ ਕਈ ਮੈਂ ਪਿਆ ਸਹਾਰਦਾ ਸਾਂ। ਚੁਪ ਕਰ ਕੇ ਏਥੋਂ ਮੈਂ ਤੁਰ ਗਿਆ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਤੁਰਨ ਬਾਬਤ ਪੁਛੋ ਸ਼ਹਿਰੀਆਂ ਤੋਂ। ਕਈ ਪੜ੍ਹੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਜਗਦੀਸ਼ ਵਰਗੇ, ਲੇਟ ਹੋ ਗਏ ਜੋ ਕਚਹਿਰੀਆਂ ਤੋਂ। ਜਿਹੜਾ ਪੁਛਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂ ਜੀ ਖੜਕਦੇ ਨਹੀਂ, ਉਤਰ ਦੇਂਦਾ ਸਾਂ ਜਾ ਪੁਛੋ ਵੈਰੀਆਂ ਤੋਂ। ਪੁਛੋ ਓਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜੇ ਸਨ ਲੇਟ ਜਿਹੜੇ, ਜਿਵੇਂ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਬੋਲਿਆ ਜਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਦਾਤ ਹੁੰਦੀ, ਕਸਮ ਰਬ ਦੀ ਭੁੱਖਾ ਹੀ ਮਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਕਈ ਸਾਲ ਗੁਜ਼ਰੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਨੂੰ, ਖਾਣ ਪੀਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮੈਂ ਖੁਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਭਾਵੇਂ ਚੁਗ਼ਲੀਆਂ ਨਿਤ ਪਏ ਰਹਿਣ ਕਰਦੇ, ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਾਂਤ ਸਰੂਪ ਮੈਂ ਜਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਮੈਂ ਹੁਣ ਪੁਛਦਾ ਹਾਂ ਕਹਿਣ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ, ਮੇਰੀ ਜਗ੍ਹਾ ਆ ਕੇ ਦੋ ਦਿਨ ਖੜੇ ਕੋਈ। ਬਿਨਾਂ ਪੈਸਿਆਂ ਤੋਂ ਕਰੇ ਆਪ ਸੇਵਾ, ਪਾਲੇ ਠਰੇ ਅਤੇ ਧੁਪੇ ਸੜੇ ਕੋਈ। ਡੀਂਗਾਂ ਲਾਂਵਦੇ ਇਸ਼ਕ ਮਸ਼ੂਕ ਦੀਆਂ, ਸਬਕ ਇਸ਼ਕ ਹਕੀਕੀ ਦਾ ਪੜ੍ਹੇ ਕੋਈ। ਆਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਹੋਵਾਂ, ਪੌੜੀ ਬਿਨਾਂ ਅਸਮਾਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਕੋਈ। ਭਲੇ ਮਾਣਸੋ ਕਰੋ ਕਿਉਂ ਸ਼ਕ ਵਾਧੂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਰਨ ਦੀਦਾਰ ਦਰਬਾਰ ਆਇਆ। ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਨੂੰ ਰਖ ਕੇ ਮੁਖ ਅਗੇ, ਸੇਵਾ ਵਾਸਤੇ ਛਡ ਘਰ ਬਾਰ ਆਇਆ। ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰਾਂ ਦਰਸ਼ਨ, ਨਫ਼ੇ ਵਾਲੜਾ ਕਰਨ ਵਪਾਰ ਆਇਆ। ਮੰਗ ਸੇਵਾ ਦੀ ਮੰਗੀ ਸੀ ਮਿਲੀ ਸੇਵਾ, ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਆਇਆ। ਘੰਟੇ ਘਰ ਤੋਂ ਸੁਣ ਮੈਂ ਧੰਨ ਕਿਹਾ, ਧੰਨ ਤੂੰ ਤੇ ਧੰਨ ਇਹ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ। ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਤੂੰ ਇਕ ਹੋ ਕਰੇਂ ਸੇਵਾ, ਪਾਲਾ ਧੁਪ ਸਹਾਰਦੀ ਜਾਨ ਤੇਰੀ। ਤੂੰ ਸਚਾ ਸਚਾਈ ਦਾ ਹੈਂ ਪੁਤਲਾ, ਕਰੇ ਸਿਫ਼ਤ ਕੀ ਇਹ ਜ਼ਬਾਨ ਤੇਰੀ। ਤੇਰੀ ਸੇਵਾ ਦਰਬਾਰ ਕਬੂਲ ਹੋਣੀ, ਮਦਦ ਕਰੇਗਾ 'ਵੀਰ' ਭਗਵਾਨ ਤੇਰੀ। 1. ਹੁਣ ਘੰਟਾ ਘਰ ਢਠ ਗਿਆ ਹੈ।

ਚੜ੍ਹਿਆ ਸੂਰਜ ਤਲਵੰਡੀਓਂ ਤੇਜ ਭਰਿਆ, ਲਖਾਂ ਸੂਰਜਾਂ ਨੂੰ ਮਾਤ ਪਾਨ ਵਾਲਾ। ਸੂਰਜ ਤਪਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸੁਟਦਾ ਏ, ਐਪਰ ਇਹ ਸੋਮਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਧਾਰ ਵਾਲਾ। ਦੁਖੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਕੂਕ ਪੁਕਾਰ ਸੁਣ ਕੇ, ਰੁੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਨੂੰ ਧੀਰਜ ਬੰਨ੍ਹਾਨ ਵਾਲਾ। ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਦੀ ਗੋਦੀ 'ਚਿ ਖੇਡ ਕੇ ਤੇ, ਤਪਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਚ ਠੰਢ ਵਰਤਾਨ ਵਾਲਾ। ਜੈ ਜੈ ਕਾਰ ਨਨਕਾਣੇ ਦੇ ਵਿਚ ਹੋਈ, ਮਿਹਰ ਕੀਤੀ ਤੇ ਦਰਸ ਦਿਖਾਇਆ ਨਾਨਕ। ਛੂਤ ਛਾਤ ਦੇ ਭੂਤ ਨੂੰ ਕਢ ਕੇ ਤੇ, ਊਚ ਨੀਚ ਦਾ ਭੇਦ ਮਿਟਾਇਆ ਨਾਨਕ। ਤੇਰੀ ਮਹਿਮਾਂ ਨਿਆਰੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ, ਜੇਕਰ ਲਾਈ ਸਮਾਧੀ ਤਾਂ ਵੱਖਰੀ ਹੀ। ਬਾਬਰ ਪਕੜ ਕੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਸੁਟ ਦਿਤਾ, ਉਹਦੀ ਚੱਕੀ ਭੁਵਾਈ ਤਾਂ ਵੱਖਰੀ ਹੀ। ਮਲਕ ਭਾਗੋ ਦੇ ਤੋੜ ਹੰਕਾਰ ਤਾਈਂ, ਉਹਨੂੰ ਕਲਾ ਵਿਖਾਈ ਤਾਂ ਵੱਖਰੀ ਹੀ। ਰੋਟੀ ਕੋਧਰੇ ਦੀ ਹਥ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਤੇ, ਦੁਧ ਦੀ ਧਾਰ ਵਗਾਈ ਤਾਂ ਵੱਖਰੀ ਹੀ, ਤੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਦੇ ਵਿਚ ਤਾਸੀਰ ਐਸੀ, ਜਿਥੇ ਜਿਥੇ ਤੂੰ ਦਿਤੀ ਹੈ ਪਾ ਨਾਨਕ। ਹੋਏ ਮੰਗਤਿਆਂ ਤੋਂ ਘੜੀ ਵਿਚ ਰਾਜੇ, ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤੇਰਾ ਦੀਦਾਰ ਨਾਨਕ। ਵਲੀ, ਪੀਰ, ਫਕੀਰ ਸਭ ਗਾਉਣ ਤੈਨੂੰ, ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਸੀਸ ਝੁਕੌਣ ਬਾਬਾ। ਡਿਗੀ ਸਿਧਾਂ ਦੀ ਮੰਡਲੀ ਆਣ ਦਰ ਤੇ, ਨੱਕ ਰਗੜਦੇ ਤੇ ਹਾੜੇ ਪਾਉਣ ਬਾਬਾ। ਕੌੜੇ ਰੇਠੇ ਮਿਠਾਸ ਦੇ ਵਿਚ ਆਏ, ਤੇਰੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪਈ ਫੁਹਾਰ ਬਾਬਾ। ਕੌਡੇ ਰਾਖਸ਼ ਤੇ ਸੱਜਣ ਠੱਗ ਤਾਈਂ, ਤੁਸਾਂ ਕੀਤਾ ਚੁਰਾਸੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਬਾਬਾ। ਕਟੇ ਰੋਗ ਬੀਮਾਰਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰ ਕਰ ਕੇ, ਤੇਰੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਡਿਗੇ ਨੇ ਆਨ ਨਾਨਕ। ਵੀਰ ਕਵੀ ਇਹ ਮੰਗਣਾ ਮੰਗਦਾ ਏ, ਦੇਵੀਂ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਮੈਨੂੰ ਦਾਨ ਨਾਨਕ।

ਡਾਢਾ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ ਓਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰਾ, ਭਿੰਨ ਭੇਤ ਵੀ ਕੋਈ ਨਾ ਰਖਿਆ ਸੀ ਮੇਰੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਓਹ ਓਹਦੇ, ਬਸ ਵਿਚ ਮੈਂ, ਪ੍ਰੇਮ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਵਸਿਆ ਸੀ। ਉਹਨੂੰ ਸੱਚ ਦਾ ਦੇਵਤਾ ਸਮਝਿਆ ਸੀ, ਓਹਦੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਸਤਿ ਕਰ ਲਖਿਆ ਸੀ। ਪੂਜਨੀਕ ਸੀ ਇਕੋ ਦੁਆਰ ਉਸ ਦਾ, ਸੀਸ ਓਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਤੇ ਰਖਿਆ ਸੀ। ਓਹਦੇ ਦੇਖਿਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਚੈਨ ਮੈਨੂੰ, ਨਿਤ ਗੀਤ ਮੈਂ ਓਸਦੇ ਗਾਂਵਦਾ ਸੀ। ਓਹ ਵੀ ਮੇਰੀ ਹੀ ਨਿਤ ਉਡੀਕ ਅੰਦਰ, ਬੈਠਾ ਰਾਹ ਵਿਚ ਔਸੀਆਂ ਪਾਂਵਦਾ ਸੀ। ਆਇਆ ਓਹ ਵੀ ਚੰਦਰਾ ਇਕ ਵੇਲਾ, ਡਰ ਪ੍ਰੇਮ ਵਾਲੀ ਵਿਚੋਂ ਟੁਟਦੀ ਗਈ। ਪੀਂਘ ਇਸ਼ਕ ਨਿਮਾਣੀ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ, ਹਥੋਂ ਹੁਸਨ ਅਲਬੇਲੀ ਦਿਓਂ ਛੁਟਦੀ ਗਈ। ਆ ਗਈ ਮੈਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਦਿਲਾਂ ਅੰਦਰ, ਪ੍ਰੀਤ ਟੁਟਦੀ ਟੁਟਦੀ ਟੁਟਦੀ ਗਈ। ਯਾ ਤਾਂ ਚੈਨ ਨਾ ਦੇਖਿਆ ਬਾਝ ਉਸ ਦੇ, ਯਾ ਤਾਂ ਮਿਲਨ ਦੀ ਆਸ ਨਿਖੁਟਦੀ ਗਈ। ਨਾਜ਼ਕ ਦਿਲ ਮੇਰਾ ਪੰਛੀ ਫਸਨ ਵਾਲਾ, ਓਹਦੇ ਹੁਸਨ ਵਾਲਾ ਫਾਹੀ ਜਾਲ ਕਿਥੇ। ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਗਲ ਸੁਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿਥੇ ਮੈਂ ਤੇ ਓਸ ਦਾ ਖਿਆਲ ਕਿਥੇ। ਕਰਦਾ ਯਾਦ ਦਿਲ ਪਿਛਲੀਆਂ ਲਗੀਆਂ ਨੂੰ, ਜਦੋਂ ਟੁਟੀਆਂ ਤਾਈਂ ਆ ਪੁਜਦਾ ਏ। ਮਾਨੋਂ ਸਵਰਗ ਦੀ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਖਾ ਧੱਕਾ, ਵਿਚ ਨਰਕ ਦੀ ਅੱਗ ਦੇ ਭੁੱਜਦਾ ਏ। ਸੱਟ ਵੱਜਦੀ ਏ ਡਾਢੀ ਦਿਲ ਉਤੇ, ਵਿਚ ਹਿਰਸ ਦੇ ਕੁਝ ਨਾ ਸੁਝਦਾ ਏ। ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਇਉਂ ਮਲੂਮ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਤੇਜ਼ ਨਸ਼ਤਰ ਕੋਈ ਚੁਭਦਾ ਏ। ਭਾਂਬੜ ਬ੍ਰਿਹੋਂ ਦਾ ਮਚਕੇ ਬੁਝ ਗਿਆ, ਹੁਣ ਤਾਂ ਪ੍ਰੇਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਮੇਰਾ। ਮੈਨੂੰ ਚਾਹ ਕੀ ਜੋ ਦੇਖਾਂ ਰਾਹ ਉਸਦਾ, ਓਹਨੂੰ ਲੋੜ ਕੀ ਜੋ ਪੁਛੇ ਹਾਲ ਮੇਰਾ। ਕਾਫੀ ਮੁਦਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਨੇ ਟੁਟੀਆਂ ਨੂੰ, ਆ ਕੇ ਫੇਰ ਵੀ ਜੇ ਕੋਈ ਦਸਦਾ ਏ। ਓਹਦਾ ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਤਕੜਾ ਬੀਮਾਰ ਏ ਕੁਝ, ਸੁਣਕੇ ਤਾਰ ਆ ਸੀਨੇ ਤੇ ਵੱਜਦਾ ਏ। ਭੁਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦਿਲ ਇਹ ਝਗੜਿਆਂ ਨੂੰ, ਮੇਰੀ ਅੱਖੀਆਂ ਥੀਂ ਨੀਰ ਵਗਦਾ ਏ। ਯਾਦ ਓਹੀ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਔਂਦੀਆਂ ਨੇ, ਜੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਲਾਇਆ ਨਾ ਲੱਗਦਾ ਏ। ਦਿਲ ਦੇ ਵਿਚ ਸੋਚਾਂ ਭੇਸ ਬਦਲਕੇ ਮੈਂ, ਵਾਂਗ ਓਪਰੇ ਓਸ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਵਾਂ। ਖਬਰ ਲੈ ਆਵਾਂ ਜਾਕੇ ਇਕ ਵਾਰੀ, ਘੁੰਡੀ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦੀ ਖੋਲ੍ਹ ਆਵਾਂ।

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਵਾਸੀ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੀ, ਤਾਹੀਓਂ ਹਿੰਦ ਲਈ ਜਿੰਦੜੀ ਲਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਜਿਹੜਾ ਹਿੰਦ ਵਲ ਤਕੇਗਾ ਅੱਖ ਕੈਰੀ, ਅਸੀਂ ਲੂਣ ਉਹਦੀ ਅੱਖਾਂ ਪਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੱਤ ਬਦਲ, ਰੱਤ ਆਪਣੀ ਡੋਲ੍ਹ ਵਿਖਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਐਵੇਂ ਫੋਕੀਆਂ ਹੀ ਫੜਾਂ ਮਾਰਦੇ ਨਾ, ਜੋ ਕੁਝ ਕਹਾਂਗੇ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਰੋਂਦਾ ਰਹੇਗਾ ਅੱਖੀਂ ਘਸੁੰਨ ਦੇ ਕੇ, ਅਸੀਂ ਭੁਲੀਆਂ ਯਾਦ ਕਰਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਚੀਰ ਦਿਆਂਗੇ ਸੀਨਾ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਦਾ, ਅੱਗ ਸੱਤਾਂ ਅਸਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਮੈਂ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣਾਂਵਦਾ ਹਾਂ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਫੌਜੀ ਜਵਾਨ ਵਲੋਂ। ਜਿਵੇਂ ਲਿਸ਼ਕਦੀ ਬਿਜਲੀ ਅਸਮਾਨ ਵਿਚੋਂ, ਕਾਲੀ ਕਾਲੀ ਤੇ ਤ੍ਰਿਛੀ ਮਿਆਨ ਵਲੋਂ। ਰੋਂਦਾ ਜਾਏਂਗਾ ਹਿਟਲਰ ਦੇ ਵਾਂਗ ਤੂੰ ਭੀ, ਆਪ ਹੁਦਰਿਆ ਓਏ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਲੋਂ। ਵੇਖੀਂ ਫੁੰਡਿਆ ਜਾਵੇਂਗਾ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਤੂੰ, ਛੁਟਾ ਤੀਰ ਜਦ ਗਾਂਧੀ ਕਮਾਨ ਵਲੋਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਆਈ ਤੇ ਜਦੋਂ ਆ ਗਏ, ਤੈਨੂੰ ਨਾਨਕੇ ਚੇਤੇ ਕਰਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਚਾਲੀ ਕਰੋੜ ਅੰਗਿਆਰੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਡਟ ਕੇ, ਖਾ ਖਾ ਜਾਪਾਨੀ ਮੁਕਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਭਾਵੇਂ ਕਲ ਦੀ ਗਲ ਹੈ ਅਸੀਂ ਰਲ ਕੇ, ਦਿਤੇ ਕ੍ਰਿਪਸ ਅਸਾਂ ਜਵਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾ। ਜੇ ਕਰ ਮਰਾਂਗੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਬਦਲੇ, ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਹੋਣ ਬੇ ਹਿਸਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾ। ਸੁਣ ਲੈ ਕੰਨ ਧਰ ਅਰਜ਼ ਨਿਮਾਣਿਆਂ ਦੀ, ਜੀਉਂਦਾ ਜਾਗਦਾ ਹਿੰਦੀ ਪੰਜਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾ। ਉਦੋਂ ਤਕ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਅੰਦਰ, ਰਹਿਸੀ ਪੱਕ ਸਮਝੀਂ ਇਨਕਲਾਬ ਜ਼ਿੰਦਾ। ਅਸੀਂ ਹਿੰਦ ਚਿ ਗੈਰ ਨਹੀਂ ਵੜਣ ਦੇਣਾ, ਏਸ ਹਿੰਦ ਲਈ ਖੂਨ ਰੁੜ੍ਹਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਨਿਰੇ ਫੋਕੀਆਂ ਹੀ ਫੜ੍ਹਾਂ ਮਾਰਦੇ ਨਹੀਂ, 'ਅਸੀਂ ਇਕੋ ਹਾਂ' ਬਣ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਪਿਆ ਬੁੜਕ ਨਾ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਦੇਸ਼ ਦਿਆ, ਖੂਨੀ ਵਾ ਵਰੋਲਿਆ ਪਲਦਿਆ ਵੇ। ਘੜੀ ਪਲਕ ਨੂੰ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਨਜ਼ਰ ਔਣਾ, ਚੌਥੇ ਪਹਿਰ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਢਲਦਿਆ ਵੇ। ਕਰਦਾ ਕੂਚ, ਤੂੰ ਹਿੰਦ ਸਰਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਮੁਠਾਂ ਮੀਟ ਪਰਾਹੁਣਿਆ ਪਲ ਦਿਆ ਵੇ। ਤੇਲ ਮੁਕਿਆ ਤੇਰਾ ਵੀ ਦਿਸਦਾ ਏ, ਜੋਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਦੀਵਿਆ ਬਲਦਿਆ ਵੇ। ਤੇਰੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੀ ਲਾਟ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹਿੰਦੀ, ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਫੂਕਾਂ ਬੁਝਾ ਦਿਆਂਗੇ। ਝੜੀ ਲਾਕੇ 'ਵੀਰ' ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ, ਹਿੰਦ ਅਪਣੇ ਤਾਈਂ ਬਚਾ ਦਿਆਂਗੇ।

ਕੇਲਿਆਂ ਚਿ ਕੰਡੇ ਕਿਸੇ ਬੀਜ ਰਖੇ ਚੰਦਰੇ ਨੇ, ਤੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਪਿੰਗਲੇ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਵੱਜ ਗਏ। ਕਾਗਤਾਂ ਦੀ ਬੇੜੀ ਅਤੇ ਬਾਂਦਰ ਮਲਾਹ ਹੋਇਆ, ਕੁਕੜੀ ਦੇ ਸਿੰਙ ਭੇੜ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਭੱਜ ਗਏ। ਡੱਡੂਆਂ ਦੀ ਪੂਛ ਨਾਲੋਂ ਵਾਲ ਕਟੇ ਘੁੱਗੀਆਂ ਨੇ, ਗਾਨੀਆਂ ਦੇ ਹਾਰ ਗਲ ਸੱਪਣੀ ਦੇ ਸੱਜ ਗਏ। ਸਾਨੂੰ ਜੋ ਫੁਟਾਣ ਵਾਲੇ ਧੂੰਏਂ ਦੇ ਵਰੋਲੇ ਵਾਂਗ, ਪਛਮ ਪਿਛਾੜੀ ਕਰ ਚੜ੍ਹਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਜ ਗਏ।

ਹਿੰਦ ਪਿਛੇ ਜਿੰਦ ਦੇਕੇ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਬਚਾਨ ਲਈ, ਹੱਸ ਹੱਸ ਸੂਰੇ ਤਾਹੀਓਂ ਰਣਾਂ ਵਿਚ ਗੱਜ ਗਏ। ਭਾਵੇਂ ਦਿਤੀ ਜਾਨ ਪਰ ਆਨ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿਤੀ, ਗੁਲਾਮੀ ਦੀ ਲਕੀਰ ਨੂੰ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਕੱਜ ਗਏ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਵਾਲਾ ਡੋਲ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਖੂਹ ਵਿਚ ਡੋਬਿਆ ਸੀ, ਹਾਇ ਅਫਸੋਸ ਤੋੜ ਰਾਹ ਵਿਚ ਲੱਜ ਗਏ। ਪਾਕਸਤਾਨ ਨਹੀਂ ਕਬਰਸਤਾਨ ਬਣੂ, ਫੇਰ ਐਵੇਂ ਕਹਿਣ ਨਾ ਜੀ ਕਵੀ ਪਾਕੇ ਪੱਜ ਗਏ।

ਵੰਡੀ ਜੇਹੜੇ ਪਾਨ ਆਏ ਵੰਡੇ ਗਏ ਓ ਆਪ ਏਥੇ, ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਗੁਮਾਨ ਨਾਲ ਬਣ ਜੇਹੜੇ ਜੱਜ ਗਏ। ਦੇਸ ਨੂੰ ਬਚਾਣ ਲਈ ਸੂਲੀਆਂ ਤੇ ਹੱਸ ਚੜ੍ਹੇ, ਆਖਦੇ ਨੇ ਸਾਰੇ ਦੁਖ ਹਿੰਦੀ ਸਹਿਸਹਿ ਰੱਜ ਗਏ। ਖੋਲ੍ਹ ਅੱਖਾਂ ਝਾਤੀ ਮਾਰ ਆਪਣੀ ਹੀ ਪੀੜੀ ਹੇਠਾਂ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਸੂਰੇ ਕਿਵੇਂ ਆਪਾ ਤੱਜ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਤੂੰ ਸ਼ਾਨ ਲਈ ਨਿਕਲ ਮਦਾਨ ਵਿਚ, ਦੱਸਾਂ ਤੈਨੂੰ ਦੇਸ ਤੇ ਨਗਾਰੇ ਮਾਰੂ ਵੱਜ ਗਏ।

ਝੁਕ ਗਈ ਧੌਣ ਅਬਦਾਲੀਆਂ ਮਾਨੀਆਂ ਦੀ, ਝੁਕੀ ਵੇਖੀ ਜਦ ਉਹਨਾਂ ਕਮਾਨ ਤੇਰੀ। ਚਮਕ ਚਮਕ ਕੇ ਚੰਨ ਨੇ ਦਸਿਆ ਸੀ, ਏਦਾਂ ਚਮਕੀ ਸੀ ਕਦੇ ਕਿਰਪਾਨ ਤੇਰੀ। ਤੇਰੇ ਰੋਅਬ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਸ਼ੇਰ ਮਰਦਾ, ਈਨਾਂ ਮੰਨ ਗਏ ਨੇ ਆਕੜ ਖਾਨ ਤੇਰੀ। ਦੰਦੀ ਵਿਲਕਕੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਘਾਹ ਲੈਕੇ, ਉਪਮਾ ਆਖ ਗਏ ਕਈ ਸੁਲਤਾਨ ਤੇਰੀ। ਐਪਰ ਭੁਲ ਗਏ ਨੇ ਅਜ ਇਹ ਉਹ ਵੇਲੇ, ਤਾਕਤ ਇਸੇ ਲਈ ਲਗੇ ਅਜਮਾਨ ਤੇਰੀ। ਏਹ ਕੋਈ ਰੱਟਾ ਨਹੀਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਾਲਾ, ਏਹ ਵੰਗਾਰਦੇ ਪੱਤ ਤੇ ਪਾਨ ਤੇਰੀ। ਪੁਤਲਾ ਬਣ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਖਾਤਰ, ਖਿੜੇ ਮਥੇ ਈ ਸੀਸ ਕਟਾ ਦਏਂ ਤੂੰ। ਤੀਰ ਚਲਦੇ ਵੇਖਕੇ ਰਣਾਂ ਅੰਦਰ, ਛਾਤੀ ਢਾਲ ਵਾਂਗੂੰ ਅਗੇ ਡਾਹ ਦਏਂ ਤੂੰ। ਖਾਵੇਂ ਜੋਸ਼ ਜਦ, ਅਖੋਂ ਅੰਗਿਆਰ ਸੁਟੇਂ, ਅਗ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਈ ਲਾ ਦਏਂ ਤੂੰ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਆ ਬਾਂਕਾ ਬੀਰ ਬਣਕੇ, ਛਕੇ ਪਾਂਬਰਾਂ ਵਾਲੇ ਛੁਡਾ ਦਏਂ ਤੂੰ। ਅਟਕ, ਅਟਕ ਜਾਏ ਤੇਰੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਤੇ, ਕੁਦਰਤ ਜਦੋਂ ਹੋਵੇ ਮੇਹਰਬਾਨ ਤੇਰੀ। ਸੂਤਾ ਵੇਖਕੇ 'ਵੀਰ' ਅਜ ਖਾਲਸੇ ਨੂੰ, ਲੋਕੀ ਪਏ ਵੰਗਾਰਦੇ ਆਨ ਤੇਰੀ।

ਜਦੋਂ ਆਨ ਕੇ ਦੁਖਾਂ ਦੇ ਚੜ੍ਹੇ ਬੱਦਲ, ਖੂੰਨੀ ਝਖੜ ਦੇਸ਼ ਤੇ ਝੁਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਫੈਲ ਰਿਹਾ ਹਨੇਰ ਚੁਫੇਰ ਡਾਢਾ, ਲੀਡਰ ਹਿੰਦੀਆਂ ਦੇ ਹੋ ਗੁੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਵਰਸ਼ ਤੇ ਲਾਲ ਜੁਵਾਹਰ ਬਾਂਕੇ, ਭਾ ਕੌਡੀਆਂ ਦੇ ਜਦੋਂ ਤੁੱਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਿੰਦੀ ਖਾਕ ਹੋ ਕੇ ਖਾਕ ਰੁਲ ਰਹੇ ਸਨ, ਗੋਰੇ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਫੱਲ ਫੁਲ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਕ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਆਨ ਬਚਾਨ ਖਾਤਰ, ਬੋਸ ਗੀਤ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਗਾਣ ਵਾਲਾ। ਜੜ੍ਹ ਜੁਲਮ ਦੀ ਖੋਖਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਅੱਗੇ ਵਧੋ ਦਾ ਨਾਹਰਾ ਲਗਾਣ ਵਾਲਾ। ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਕਾਂਗ ਦਾ ਜੋਰ ਚੜ੍ਹਿਆ, ਕਿਵੇਂ ਬਚਾਂ ਇਹ ਸੋਚ ਦੁੜ੍ਹਾਈ ਡਾਢੀ। ਫਾਰਵਡ ਬਲਾਕ ਨੂੰ ਕੈਮ ਕਰਕੇ, ਜਾ ਬੰਗਾਲ ਸਮਾਧੀ ਲਗਾਈ ਡਾਢੀ। ਸੁਣਿਆਂ ਧਾਰ ਕੇ ਭੇਸ ਬਹੁ ਰੂਪੀਆਂ ਦਾ, ਪਹੁੰਚ ਟੋਕੀਓ੧ ਦਸੀ ਸਫਾਈ ਡਾਢੀ ਫੌਜ ਹਿੰਦ ਅਜ਼ਾਦ ਦੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ, ਜੈ ਹਿੰਦ ਦੀ ਪਟੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਡਾਢੀ। ਕਿਹਾ ਹਿੰਦ ’ਚ ਗੈਰ ਨਹੀਂ ਵੜਨ ਦੇਣਾ, ਇਹ ਸੂਰਿਓ ਵਡੀ ਦਾਨਾਈ ਡਾਢੀ। ਮਾਰੋ ਜਾ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਨੂੰ, ਜ਼ਾਲਮ ਰਾਜ ਦੀ ਕਰੋ ਸਫ਼ਾਈ ਡਾਢੀ। ਅਸਾਂ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਣ ਖ਼ਾਤਰ, ਹੱਸ ਤਲੀ ਤੇ ਜਾਨ ਟਿਕਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਗਾੜਾ ਮਾਸ ਤੇ ਖੂਨ ਦਾ ਪਾ ਪਾਣੀ, ਰੋੜੀ ਹਡੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਟ ਕੁੱਟ ਪਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਸਾਡੀ ਹਿੰਦ ਹਮਾਲਾ ਦੇ ਪਰਬਤਾਂ ਤੇ, ਉਤੇ ਰਿਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਚੌਕੜੀ ਲਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਸਾਡੇ ਖੂਨ ਵਾਲੇ ਸਾਗਰ ਉਛਲਦੇ ਨੇ, ਅਸੀਂ ਸਿਰਾਂ ਦੀ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਈ ਹੋਈ ਏ। ਤਾਰੂ ਸਿੰਘ ਵਾਂਗੂੰ ਚੜ੍ਹ ਚਰਖੜੀ ਤੇ, ਤੂੰਬਾ ਤੂੰਬਾ ਕਰ ਜਿਸਮ ਉਡਾਇਆ ਹੋਇਐ। ਸਾਡਾ ਸੀਸ ਲਥ ਜਾਏ ਤੇ ਧੜ ਲੜਦੇ, ਅਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਅਸਾਂ ਅਜਮਾਇਆ ਹੋਇਐ। ਤੈਨੂੰ ਦਸਾਂ ਫ਼ਰੰਗੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ, ਕਈਆਂ ਹਿੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਸੂ। ਲਛਮਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਜੰਡ ਦੇ ਨਾਲ, ਜੀਊਂਦਾ ਭਠੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਸਾੜਿਆ ਸੂ। ਹਠੀ, ਤਪੀ, ਸਤੀ, ਜਤੀ ਸਿਦਕਵਾਨ ਸੂਰੇ, ਸਦੀ ਇੰਜਨਾਂ ਹੇਠ ਲਤਾੜਿਆ ਸੂ। ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਨਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ, ਸਭ ਜੇਲ੍ਹਖਾਨੇ ਅੰਦਰ ਦੇ ਤਾੜਿਆ ਸੂ। ਘਰ ਘਰ ਸੁਆਣੀਆਂ ਰੋਣ ਪਈਆਂ, ਢਿਡੋਂ ਭੁਖੀਆਂ ਔਸੀਆਂ ਪੌਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਹਾੜੇ ਕਢਦੀਆਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਅਗੇ, 'ਵੀਰ' ਬੈਠ ਨਸੀਬਾਂ ਨੂੰ ਰੋਂਦੀਆਂ ਨੇ। ਅਜੇ ਕਲ੍ਹ ਦੀ ਗਲ ਕੋਈ ਦੂਰ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਅਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਮਾਏ ਇਹਨਾਂ। ਡਾਇਰ੨ ਜ਼ਾਲਮ ਦੇ ਜਲ੍ਹਿਆਂ ਬਾਗ ਅੰਦਰ, ਹਿੰਦੀ ਸੁਸਰੀ ਵਾਂਗ ਸੁਵਾਏ ਇਹਨਾਂ। ਮਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਚਾਬਕਾਂ ਪਿੱਠ ਉਤੇ, ਲੋਕੀ ਢਿੱਡਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਤੁਰਾਏ ਇਹਨਾਂ। ਰਾਜ ਗੁਰੂ ਸੁਖਦੇਵ ਜਹੇ ਸੁਖੀ ਜੀਊੜੇ, ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਜਹੇ ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਾਏ ਇਹਨਾਂ। ਅਸੀਂ ਹਿੰਦ ਦੀ ਮਦਦ ਨੂੰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਗੈਰਾਂ ਨਾਲ ਅਸਾਂ ਮਥਾ ਭੇੜਨਾ ਨਹੀਂ। ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਵੀਰ ਮਤਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਹੁਣ ਗੁਲਾਮੀਆਂ ਦਾ ਖੂਹ ਗੇੜਨਾ ਨਹੀਂ। ਅਸੀਂ ਹਿੰਦ ਦੀ ਜਾਨ ਬਚਾਵਨੀ ਏ, ਏਹੋ ਅਹਿਦ ਜੇ ਨਾਲ ਪਕਾਓ ਸਾਡੇ। ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਨੂੰ ਕਰੋ ਤਸਲੀਮ ਪਹਿਲਾਂ, ਕੋਈ ਗ਼ੈਰ ਨਾ ਹਿੰਦ ’ਚਿ ਆਓ ਸਾਡੇ। ਅਸੀਂ ਲੜੀਏ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਪਿਛੇ, ਸੁਲ੍ਹੇ ਨਾਮੇ ਦੇ ਪਟ ਲਿਖਾਓ ਸਾਡੇ। ਬ੍ਰਹਮਾ, ਰੰਗੂਨ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਵਾਲੀ ਕੁੰਜੀਆਂ ਹੱਥ ਫੜਾਓ ਸਾਡੇ। ਸਭ ਹਿੰਦੀ ਜਵਾਨ ਜੋ ਟਾਪੂਆਂ 'ਚ, ਹਿੰਦ ਵਿਚ ਆਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਅਲਾਓ ਛੇਤੀ। ਤੋਪ ਫੜ ਕੇ ਸਚੇ ਇਨਸਾਫ ਵਾਲੀ, ਦੁਖੀ ਹਿੰਦ ਦੇ ਤਾਈਂ ਬਚਾਓ ਛੇਤੀ। 1. ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ। 2. ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਚ ੧੯੧੯ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਚਲੀ ਸੀ, ਉਹ ਜਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਾਗ਼ ਹੈ।

ਕਾਵਾਂ ਕਾਲਿਆ ਦੇਰ ਨਾ ਲਾ ਬਹੁਤੀ, ਸ੍ਰੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਦੇਵੀਂ ਪੈਗਾਮ ਮੇਰਾ। ਜੋ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲ ਦੱਸੀਂ, ਹੱਥ ਜੋੜਕੇ ਕਰੀਂ ਪਰਨਾਮ ਮੇਰਾ। ਤੇਰੇ ਬਾਝ ਸੁਆਮੀ ਹਿਰਦੇ ਪੈਣ ਚੀਸਾਂ, ਵਾਲ ਵਾਲ ਰੋਵੇ ਬੇ ਅਰਾਮ ਮੇਰਾ। ਪਾਵਾਂ ਔਸੀਆਂ ਲਿਲੀਆਂ ਲਵਾਂ ਹਰਦਮ, ਏਹੋ ਕੰਮ ਬਨਿਆ ਸੁਬਾਹ ਸ਼ਾਮ ਤੇਰਾ। ਵਾਟਾਂ ਵੇਖਦੀ ਦੇ ਪਥਰ ਹੋਏ ਡੇਲੇ, ਵੇਦੀ ਕੁਲ ਦੇ ਚਾਨਣਾ ਆ ਜਾਵੀਂ। ਬਾਹਰੋਂ ਬੰਦ ਅੱਖਾਂ ਹੋਈਆਂ ਰਹਿਣ ਦੇਵੀਂ, ਅੰਦਰ ਪਰੇਮ ਦੀ ਜੋਤ ਜਗਾ ਜਾਵੀਂ। ਜੋਗੀ ਰਾਜ ਦੀ ਤੈਨੂੰ ਪਛਾਣ ਦਸਾਂ, ਕਿਤੇ ਜੰਗਲੀ ਤਾੜੀ ਲਗਾਈ ਹੋਸੀ। ਸੁੰਦਰ ਲੱਕ ਲੰਗੋਟ ਦੇ ਓਟ ਬੈਠਾ, ਸੋਹਣੇ ਪਿੰਡੇ ਤੇ ਭਸਮ ਰਮਾਈ ਹੋਸੀ। ਆਪੇ ਸੁੰਨ ਸਮਾਧ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੋਇਆ, ਚਿਟੇ ਦਿਨ ਦੇ ਵਾਂਗ ਰੁਸ਼ਨਾਈ ਹੋਸੀ। ਹੱਥ ਮਾਲਾ ਤੇ ਕਕੀਆਂ ਲਟਾਂ ਸਿਰ ਤੇ, ਜੱਤ ਸੱਤ ਦੀ ਧੂਣੀ ਤਪਾਈ ਹੋਸੀ। ਆਖੀਂ ਐ ਜਗਦੀਸ਼ ਜੀ ਕਰੋ ਕਿਰਪਾ, ਭੁਖੀ ਆਤਮਾਂ ਤੇਰੇ ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਏ। ਦਿਨੇ ਰਾਤ ਖਿਆਲਾਂ ਦੇ ਮਹਿਲ ਆਪੇ, ਕਦੇ ਢਾਂਵਦੀ ਕਦੇ ਉਸਾਰਦੀ ਏ। ਆਖੀਂ ਆਖਿਆ ਹੀ ਹਥ ਜੋੜ ਦੋਵੇਂ, ਬਾਬਾ ਏਸਤੋਂ ਵਧ ਕੀ ਕਹਿ ਸਕਾਂ। ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਲੈ ਲੈ ਦਿਨ ਕਟਦੀ ਹਾਂ, ਇਕ ਘੜੀ ਨਾ ਸੁਖ ਦੀ ਬਹਿ ਸਕਾਂ। ਭਾਵੇਂ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਸੰਘੇ ਜਬਾਨ ਮੇਰੀ, ਐਪਰ ਕਹੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿ ਸਕਾਂ। ਲਿੱਲਾਂ ਲੈਂਦਿਆਂ ਬੀਤੀਆਂ ਹੈਨ ਘੜੀਆਂ, ਛੋਟਾ ਦਿਲ ਨਾ ਦੁਖੜੇ ਸਹਿ ਸੱਕਾਂ। ਹਿਰਦੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਨੇ ਪਾਈ ਛੌਨੀ, ਇਕੋ ਨਾਲ ਇਸ਼ਾਰੇ ਦੇ ਮੋੜ ਦੇਵੀਂ। ਬਾਬਾ ਬਖਸ਼ ਦੀਦਾਰ ਦੀ ਦਾਤ ਮੈਨੂੰ, ਮੇਰੀ ਆਸ ਦਾ ਠੁਠਾ ਨਾ ਤੋੜ ਦੇਵੀਂ। ਪਿਆਰੇ ਮੇਹਰ ਕਰਦੇ ਮੇਰੇ ਹਾਲ ਉਤੇ, ਬੇੜੀ ਰੁੜ੍ਹੀ ਜਾਂਦੀ ਆ ਕੇ ਪਾਰ ਕਰਦੇ। ਦੁਖੀ ਕੂਕਦੀ ਕੂਕਰਾਂ ਵਾਂਗ ਸਾਈਆਂ, ਮੈਂ ਨਿਮਾਣੀ ਤੇ ਜ਼ਰਾ ਉਪਕਾਰ ਕਰਦੇ। ਜ਼ਾਲਮ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰ ਬਹੁਤ ਸਤਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਪਹੁੰਚ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਛੇਤੀ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ। ਬਹੁੜ! ਬਹੁੜ! ਦਾਤਾ, ਇਕ ਵਾਰ ਝਬਦੇ, ਸੜਦੇ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ ਠੰਢਾ ਠਾਰ ਕਰਦੇ। ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਗੇੜ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ, ਸੋਹਣਾ ਚੰਦ ਸਰੂਪ ਦਖਾਲ ਚੇਹਰਾ। ਛੈਨੀ ਰਖ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦਿਲ ਉਤੇ, 'ਵੀਰ' ਕਟ ਚੁਰਾਸੀ ਦਾ ਜਾਲ ਮੇਰਾ।

ਜਿਸ ਜਿਸ ਤਾਈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪਿਆਰੇ ਦਾ ਨਸੀਬ ਹੋਇਆ, ਹੋਰ ਹੀ ਹੈ ਰੰਗ ਹੋਇਆ ਓਸ ਸਰਦਾਰ ਦਾ। ਕਾਮ ਕ੍ਰੋਧ ਲੋਭ ਅਤੇ ਮੋਹ ਹੰਕਾਰ ਆਦਿ, ਪੰਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵੀ ਨਾ ਓਹਨੂੰ ਪੰਜਾ ਮਾਰਦਾ। ਤਾਹੀਓਂ ਉਹ ਤਾਂ ਹੱਸ ਹੱਸ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਕੌਮ ਉਤੋਂ, ਵਾਰੇ ਵਾਰੇ ਘੋਲੀ ਘੋਲੀ ਹੁੰਦਾ ਜਾਨ ਵਾਰਦਾ। ਬੰਦ ਬੰਦ ਕਟ ਜਾਇ ਪੁਠੀ ਖਲ ਲਥ ਜਾਇ, ਤਦ ਤੰਦ ਕੀਮਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਨਹੀਓਂ ਹਾਰਦਾ। ਪਹੁੰਚ ਬੀਰ ਰਸ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਏ ਜਵਾਨ ਬਾਂਕਾ, ਲੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੈ ਲੱਖ ਲੈਂਦਾ ਭੱਸ ਕਰ ਡਾਰਦਾ। ਦੀਨਾਂ ਦਾ ਸਹਾਈ ਪਰ ਦੋਖੀਆਂ ਦਾ ਘਾਈ ਬਾਣ, ਜ਼ਾਲਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੂਝੇ ਵੀਰ ਉਹ ਜੁਝਾਰਦਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦਾ ਤੇ ਨੀਚਾਂ ਜਫੇ ਮਾਰਦਾ ਏ, ਸਭ ਦਾ ਉਹ ਸਾਂਝਾ ਬਣੇ ਰੂਪ ਅਵਤਾਰ ਦਾ। ਪੀ ਏ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਧਾਰ ਤੇ ਤੂੰ ਖੋਹਲ ਇਤਿਹਾਸ ਫਿਰ, ਪੰਨਾ ਪੰਨਾ ਪਿਆ ਏਸ ਗਲ ਨੂੰ ਨਿਤਾਰਦਾ। ਮਿਲੀ ਇਹ ਨਾ ਦਾਤ ਹੋਵੇ ਜਿਨੂੰ ਮੇਰੇ ਪਿਆਰੇ ਸੰਦੀ, ਕਿਉਂ ਨਾ ਉਹ ਸਿਕੰਦਰ ਹੋਵੇ ਨਹੀਂ ਜੇ ਕਿਸੇ ਕਾਰ ਦਾ। ਸਚ ਸਚ ਆਖਾਂ ਇਕੋ ਵਸਤ ਹੈ ਜੇ ਜਗ ਵਿਚ, ਪਿਆਰੇ ਦਾ ਏਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਜੇ ਤਪਿਆਂ ਨੂੰ ਠਾਰਦਾ।

ਲੱਗਾ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਖੜੇ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਕਰ ਮਾਣ ਸਤਿਕਾਰ ਬੋਲੇ ਤੋਤਲੀ ਜ਼ਬਾਨ ਦੋ। ਦੁਖੀ ਰੋਣ ਜੀਵ ਜੰਤ ਨਹੀਂ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਅੰਤ, ਕਾਰ ਦੇਖ ਕੇ ਬੇਅੰਤ ਹੋਏ ਹਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਦੋ। ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਅਜੀਤ ਕੋਈ ਸਕਦਾ ਨਾ ਜੀਤ, ਭਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੇ ਮੈਂ ਜੀਤ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਾਂਗਾ ਜਹਾਨ ਦੋ। ਮੇਰਾ ਨਾਮ ਹੈ ਜੁਝਾਰ ਜੂਝਾਂ ਜੰਗ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ, ਲਾ ਕੇ ਪੜਛੇ ਹਜ਼ਾਰ ਤਿਆਗ ਦੇਵਾਂਗਾ ਪ੍ਰਾਣ ਦੋ। ਦੇਵੋ ਹੁਕਮ ਜੇ ਸਾਨੂੰ ਫੇਰ ਰੁਕਨਾ ਏਂ ਕਾਹਨੂੰ, ਹਥ ਦਸੀਏ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਮਦਾਨ ਦੋ। ਦੇ ਕੇ ਪੀਲੀ ਦਸਤਾਰ ਪਾਈ ਗਾਤਰੇ ਕਟਾਰ, ਦੋਹਾਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੌਂਪੇ ਤੀਰ ਤੇ ਕਮਾਨ ਦੋ। ਹੀਰੇ ਪੰਨੇ ਲਾਲ ਦਸਮੇਸ਼ ਨੌ ਨਿਹਾਲ, ਪਏ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਦੇ ਜੈਕਾਰੇ ਹੀ ਗਜਾਨ ਦੋ। ਵਡਾ ਸਜੇ ਹਥ ਪਿਆ ਛੋਟਾ ਖਬੇ ਹਥ ਗਿਆ, ਸਿੰਘਾਂ ਰੋਕ ਅਗਾ ਲਿਆ ਜੁਧ ਲਗ ਗਏ ਮਚਾਨ ਦੋ। ਵਡੇ ਵਡੇ ਖਬੀ ਖਾਨ ਜਿਨਾਂ ਤਾਨ ਦਾ ਗੁਮਾਨ, ਕਦੇ ਸਰੂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਬੰਦੇ ਅੰਦਰ ਲੰਘਾਣ ਦੋ। ਗਿਲਜਈ ਤੇ ਪਠਾਨ ਗੁਸੇ ਵਿਚ ਭੇਜੇ ਆਨ, ਪੈਰ ਭੁੰਜੇ ਨਾ ਟਕਾਣ ਬੁਲ ਆਪਣੇ ਚਬਾਨ ਦੋ। ਜਦੋਂ ਅਗੇ ਪਾਸੇ ਆਨ ਦੇਖ ਤੋਤੇ ਉਡ ਜਾਣ, ਬੈਠੇ ਚਕਰੀਆਂ ਖਾਨ ਖਾਨ ਫਾੜੀਆਂ ਕਰਾਨ ਦੋ। 'ਗੁਲਾਮ ਨਬੀ' ਝੰਬਿਆ ਰਹੀਮੜਾ ਅਡੰਬਿਆ, 'ਅਮੀਨ ਅਲੀ' ਟੁੰਬਿਆ ਤਨ ਇਕ ਤੋਂ ਬਨਾਣ ਦੋ। ਦੇਖ ਕੇ ਅਚੰਭਾ ਕਈ ਚੁਕ ਨਸੇ ਤੰਬਾ, ਭਜਾ ਦੰਭੀਆਂ ਦਾ ਚੰਬਾ ਤੋਬਾ ਬਲਵਾਨ ਦੋ। ਤੀਰ ਇਕ ਜਾਂ ਚਲਾਇਆ 'ਤਾਜ਼ੀ' ਭੁੰਞੇ ਪਟਕਾਇਆ, 'ਅਲੀ ਖਾਨ'੧ ਨੂੰ ਠੰਡਾਇਆ ਹੋਰ ਜ਼ਿਮੀਂ ਚ ਰਲਾਨ ਦੋ। ਅੰਤ ਹੋ ਗਈ ਮਕਾਨ ਤੀਰ ਚੀਰ ਚੀਰ ਖਾਨ, ਵੇਲੇ ਆਏ ਆਨ ਮਾਨ ਡਿਕੋ ਡੋਲੇ ਪਏ ਖਾਨ ਦੋ। ਸੁਚੇ ਹੀਰਿਆਂ ਦੀ ਖਾਨ ਪੁਜੇ ਆਖਰ ਤੇ ਆਨ, ਭਾਂਡਾ ਸਿਰ ਤੁਰਕਾਨ ਭੰਨ ਹੋਏ ਕੁਰਬਾਨ ਦੋ। ਦੇਖੀ ਗੁਰਾਂ ਕੁਰਬਾਨੀ 'ਵੀਰ' ਜ਼ਰਾ ਨਾ ਹੈਰਾਨੀ, ਸਗੋਂ ਬੋਲੇ ਉਚੀ ਬਾਣੀ ਹਥ ਆਪਣੇ ਜੜਾਨ ਦੋ। ਐ ਅਕਾਲ ਤੇਰੀ ਸ਼ਾਨ ਜਿਹੜੀ ਭੇਜੀ ਤੂੰ ਅਮਾਨ, ਅਜ ਅਮਨ ਅਮਾਨ ਤੇਰੇ ਚਰਨੀ ਸਮਾਨ ਦੋ। 1. ਸੂਬੇ ਦੇ ਜੰਗੀ ਜਰਨੈਲ ਸਨ ਜੋ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੇ ਹਥੋਂ ਮਾਰੇ ਗਏ।

ਕਾਵਾਂ ਕਾਲਿਆ ਕਾਂ ਕਾਂ ਕਹੀ ਲਾਈ, ਉਡ ਜਾ ਨਾ ਮਗਜ਼ ਖਪਾ ਅੜਿਆ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਪੀਆ ਦਾ ਰਾਹ ਪਈ ਤਕਣੀ ਆਂ, ਰੌਲਾ ਪਾ ਨਾ ਲੋਕਾਂ ਸੁਣਾ ਅੜਿਆ। ਕੀਹਨੇ ਆਵਣਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਘਰ ਮੋਯਾ, ਜਾ ਜਾ ਨਾ ਸ਼ੋਰ ਮਚਾ ਅੜਿਆ। ਐਵੇਂ ਮੁਫਤ ਦੇ ਕੰਨ ਨਾ ਖਾ ਸਾਡੇ, ਜਲੀ ਹੋਈ ਨਾ ਹੋਰ ਜਲਾ ਅੜਿਆ। ਪਾਤੀ ਆਈ ਨਾ ਕੋਈ ਪੈਗਾਮ ਆਇਆ, ਅਚਨਚੇਤ ਤੂੰ ਆ ਰੌਲਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੁਣ ਕੇ ਸਖੀ ਸਹੇਲੀਆਂ ਕਰਨ ਠਠੇ, ਪੀਯਾ ਆਓ ਕਰ ਜੀਆ ਭਰਮਾ ਦਿਤਾ। ਅੜੀਓ ਨਾ ਛੇੜੋ ਕਰਮਾਂ ਸੜੀ ਤਾਈਂ, ਪਈ ਹਿਜਰ ਅੰਦਰ ਮੰਦੇ ਹਾਲ ਹਾਂ ਮੈਂ। ਲੂੰ ਲੂੰ ਦੁਖੇ ਮੇਰਾ ਜਿਸਮ ਸੰਦਾ, ਕੀਤੀ ਪੀਆ ਦੇ ਹਿਜ਼ਰ ਨਿਢਾਲ ਹਾਂ ਮੈਂ। ਦਿਨੇ ਚੈਨ ਨਹੀਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਆਉਂਦੀ, ਖੋਹਾਂ ਵਾਲ ਸਿਰ ਦੇ ਪਾਂਦੀ ਫਾਲ ਹਾਂ ਮੈਂ। ਮਾਹੀ ਆਉਣ ਦੀ ਆਸ ਨਾ ਬਝਦੀ ਏ, ਰਹੀ ਕਈ ਵਸੀਲੜੇ ਭਾਲ ਹਾਂ ਮੈਂ। ਤੁਸੀਂ ਆਂਦੀਆਂ ਹੋ ਪੀਆ ਘਰ ਆਵੇ, ਮੰਨਾ ਮੈਂ ਕੀਕਰ ਢਾਰਸ ਬੱਝਦੀ ਨਹੀਂ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਰੋਜ ਉਡੀਕ ਦੀ ਥਕ ਲੱਥੀ, ਸਖੀਆਂ ਦੇਣ ਮੇਹਣੇ ਭੈੜੀ ਲੱਜਦੀ ਨਹੀਂ। ਹੋਈ ਫਿਰਾਂ ਬੌਰੀ ਰਾਹੀਆਂ ਪੁਛਦੀ ਹਾਂ, ਭਲਾ ਕੋਈ ਜੇ ਪੀਆ ਥੀਂ ਆਇਆ ਹੋਵੇ। ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ ਵਸੇ ਪੀਆ ਤਤੜੀ ਦਾ, ਸੁਖ ਸਾਂਦ ਦੀ ਖਬਰ ਲਿਆਇਆ ਹੋਵੇ। ਤਰਸ ਖਾ ਜਾ ਮੈਂਡੜੇ ਹਾਲ ਉਤੇ, ਪੀਆ ਲਿਖ ਪਤਰ ਕੋਈ ਪਾਇਆ ਹੋਵੇ। ਐਪਰ ਫੇਰ ਖਿਆਲ ਸਤਾਏ ਡਾਢਾ, ਪਤਾ ਥਹੁ ਜੇ ਪੂਰਾ ਲਿਖਾਇਆ ਹੋਵੇ। ਤਾਹੀਏਂ ਹੋ ਅਗਲਵਾਂਢੀ ਪੁਛਦੀ ਹਾਂ, ਐਪਰ ਸ਼ੋਕ ਕੋਈ ਕੁਝ ਵੀ ਦਸਦਾ ਨਹੀਂ। ਸਹੀਆਂ ਕਹਿਣ ਨਾ ਜਾਈਏ ਪੀਆ ਤੇਰਾ, ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਤਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਵੱਸਦਾ ਨਹੀਂ। ਖਬਰੇ ਅਜ ਕੀ ਹੋਰ ਖੁਦਾ ਹੋਇਆ, ਤੁਸਾਂ ਆ ਨਵੇਦ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਪੀਆ ਆਂਵਦਾ ਏ ਪੀਆ ਆਂਵਦਾ ਏ, ਐਵੇਂ ਝੂਠ ਹੀ ਡੌਂਡੀ ਪਟਵਾ ਦਿਤੀ। ਕੀ ਏਹ ਕਾਂ ਕਾਸਦ ਪੀਆ ਭੇਜਿਆ ਏ, ਜੀਹਨੇ ਆਣ ਕੇ ਖਬਰ ਪੁਚਾ ਦਿਤੀ। ਇਹ ਤਾਂ ਭੁਖੋਂ ਸਤਾਇਆ ਕੁਰਲਾਏ ਭੈੜਾ, ਬੰਨੇ ਬਹਿ ਕੇ ਕਾਂ ਕਾਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਂ ਜੇ ਆਏ ਪੀਆ ਵੰਡਾਂ ਖੰਡ ਸਹੀਓ, ਚੂਰੀ ਘਿਓ ਦੀ ਕੁਟ ਖੁਵਾਵਸਾਂ ਮੈਂ। ਜਿੰਦ ਤਸਾਂ ਤੋਂ ਘੋਲ ਘੁਮਾਵਸਾਂ ਮੈਂ, ਨਾਲੇ ਕਾਂ ਤੋਂ ਬਲ ਬਲ ਜਾਵਸਾਂ ਮੈਂ।

ਉਠ ਸਿੰਘ ਜਵਾਨਾ ਬੇਖੌਫ ਤੁਫ਼ਾਨਾ, ਸਿਰ ਤਲੀ ਟਿਕਾ ਲੈ ਬਣ ਦੇਸ਼ ਦੀਵਾਨਾਂ। ਕੁਝ ਕੰਨ ਧਰ ਸੁਣ ਲੈ ਕਰ ਯਾਦ ਉਹ ਸ਼ਾਨਾਂ, ਕੁਝ ਹਿੰਮਤ ਕਰ ਲੈ ਕੁਝ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾ ਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਸਭ ਤੇਰੀਆਂ ਕਾਰਾਂ ਉਹ ਕਰਨ ਬਹਾਰਾਂ, ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਅਜ ਖੜਕਨ ਪਈਆਂ। ਤੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ ਧੁੱਪਾਂ ਅਜ ਕੜਕਨ ਪਈਆਂ, ਤੂੰ ਵਿਚ ਗੁਲਾਮੀ ਮਦਹੋਸ਼ ਸੁੱਤਾ ਏਂ ਸੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਗਾਦੇ ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ, ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆਦੇ। ਪਰਤਾਵੇ ਵੇਲੇ ਨਾ ਭਾਈ ਵਿਛੋੜੀਂ, ਦਮ ਟੁੱਟਨ ਬੇਸ਼ਕ ਸੰਘਟਨ ਨਾਂ ਤੋੜੀਂ। ਲਕ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਨਿਕਲੀਂ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਸ 'ਚਾਲ ਫਰੰਗੀ' ਦੀ ਫੜ ਧੌਣ ਮਰੋੜੀਂ । ਤੂੰ ਮਿਟ ਜਾਂ ਪੰਥਾ ! ਜਾਂ ਜ਼ੁਲਮ ਮਿਟਾ ਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਨੇ ਤੋੜੇ ਤੇਰੀ ਆਸ ਦੇ ਫੰਦਰ, ਤੇਰੇ ਮੁਨਸਫ਼ ਬਣ ਗਏ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਬੰਦਰ । ਕੁਝ ਦਸ ਖਾਂ ਸਿੰਘਾ ਕਿਥੇ ਜਾ ਸਕਦੈ, ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਦਾਤਾ ਤੇਰਾ ਹਰੀ ਮੰਦਰ । ਏਹਦੀ ਸ਼ਾਨ ਦੇ ਉਤੋਂ ਤੂੰ ਆਨ ਮਿਟਾ ਦੇ, ਤੁਫਾਨ ਲਿਆ ਦੇ ਅੰਧੇਰ ਮਚਾ ਦੇ। ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਤੂੰ ਨਾਲ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਤਰਾਨੇ ਪਾਏ, ਉਹ ਠੱਗ ਨੇ ਗੁਝੇ ਪਰਦੇਸੋਂ ਆਏ । ਤੇਰੀ ਖੋਹ ਕੇ ਰੋਟੀ ਅਜ ਐਸ਼ ਉਡਾਵਨ, ਤੇ ਜਾਪਨ ਐਊਂ ਜਿਉਂ ਮੇਲੇ ਆਏ। ਉਠ ਭੜਥੂ ਪਾ ਦੇ ਡਬਰੂ ਖੜਕਾ ਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਔਹ ਦੇਸ ਲੁਟੇਰੇ ਹੋਇ ਗਿਰਦੇ ਤੇਰੇ, ਗੋਰਖ ਧੰਦੇ ਹੁਣ ਬਣ ਚੁਫੇਰੇ । ਏ. ਬੀ. ਸੀ ਕਰਕੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੰਡਣ, ਪਏ ਖੂੰਨੀ ਡੌਲੇ ਅਜ਼ਮਾਉਂਦੇ ਤੇਰੇ। ਅਣਖੀਲੇ ਸ਼ੇਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੰਘਾ, ਮੁੜ ਸ਼ੇਰ ਅਟਾਰੀ ਦੀ ਗਰਜ ਅਲਾਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਕਿਤੇ ਰੀਤੋਂ ਉਲਟਾ ਦਸਤੂਰ ਨਾ ਕਰ ਲਈਂ, ਅਜ਼ਾਦ ਰਿਦੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਰ ਨਾ ਕਰ ਲਈਂ। ਗੈਰਤ ਵਿਚ ਮਰ ਜਾਈਂ ਇਜ਼ਤ ਵਿਚ ਮਰ ਜਾਈਂ, ਪਰ ਛੱਟ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨ ਕਰ ਲਈਂ। ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਤੂੰ ਖਰੀ ਸੁਨਾ ਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ। ਔਹ ਵੇਖ ਤੂੰ ਦੁਨੀਆ ਪਈ ਵਧਦੀ ਜਾਵੇ, ਕੀ ਰੰਗ ਵਿਖਾਵੇ ਕੀ ਸ਼ਾਨ ਵਿਖਾਵੇ । ਦਸਮੇਸ਼ ਦੇ ਸਿੰਘਾ ਕਰ ਹੀਲਾ ਕੋਈ, ਤੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਅਜ ਚੜ੍ਹਦਾ ਆਵੇ । ਧੂ ਤੇਗ ਮਿਆਨੋਂ ਤੂੰ ਫ਼ਤਿਹ ਗਜਾ ਦੇ, ਏਹ ਜੁਗ ਪਲਟਾ ਦੇ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਲਿਆ ਦੇ।

ਸਾਮਰਤਖ ਸਵਰਗ ਹੈ ਹਰੀ ਮੰਦਰ; ਹਰੀ ਮੰਦਰ ਦੀ ਲੀਲ੍ਹਾ ਅਪਾਰ ਵੇਖੀ । ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਸੁੰਦਰ ਤਾਲ ਡਿਠਾ, ਤਾਲ ਵਿਚ ਮੈਂ ਮੌਜ ਹਜ਼ਾਰ ਵੇਖੀ । ਦੁਖਭੰਜਨੀ ਦੁਖਾਂ ਨੂੰ ਹਰਨ ਵਾਲੀ, ਅਠ ਸਠ ਤੀਰਥ ਉਤੇ ਬੱਝੀ ਤਾਰ ਵੇਖੀ। ਝੰਡੇ ਝੂਲਦੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਲਹਿਰ ਅੰਦਰ, ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੈਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹੁੰਦੀ ਹਾਰ ਵੇਖੀ । ਤੇਰੀ ਚਾਨਣੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਮਾਤ ਕਰਦੀ, ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਦੁਨੀਆਂ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਵੇਖੀ । ਧੂਆਂ ਪਾਂਵਦੀ, ਟੁੰਬਦੀ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ, ਤੇਰੀ ਲੀਲਾ ਮੈਂ ਅਜਬ ਕਰਤਾਰ ਵੇਖੀ । ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜ੫ ਲਿਆ ਜਾਪ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ ਦਾ, ਜਮ ਦੀ ਫਾਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾ ਦਿਤਾ । ਦੁਖੀ ਪਿੰਗਲੇ ਦੇ ਦੁਖ ਦੂਰ ਕੀਤੇ, ਕੋਹੜ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਤੁਰਤ ਗਵਾ ਦਿਤਾ । ਰਾਮਦਾਸ ਸਰ ਕੀਤਾ ਸਚਖੰਡ ਤਾਈਂ, ਨਕਸ਼ਾ ਏਸੇ ਲਈ ਏਥੇ ਬਣਾ ਦਿਤਾ। ਕਾਲੇ ਕਲਜੁਗੀ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰ ਦਿਤਾ, ਕਾਲੇ 'ਕਾਂ' ਚੋਂ 'ਹੰਸ' ਵਿਖਾ ਦਿਤਾ । ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਸਚੇ ਸੋਢੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਜੀ, ਤੇਰੇ ਬਚਨ ਵਾਲੀ ਮਿਠੀ ਤਾਰ ਵੇਖੀ। ਧੂੰਆਂ ਪਾਂਦਈ ਫੁਬਦੀ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ, ਤੇਰੀ ਲੀਲਾ ਮੈਂ ਅਜਬ ਕਰਤਾਰ ਵੇਖੀ। ਜੇਕਰ ਤਖ਼ਤ ਅਕਾਲ ਦੇ ਵਲ ਵੇਖੋ, ਤੇਗ ਗੀਤ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਗਾਉਂਦੀ ਪਈ। ਮਸੇ ਰੰਗੜ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਪਾਉਣ ਵਾਲੀ, ਲਾਚੀ ਬੇਰ ਅਜ ਖੂਬ ਸੁਹਾਉਂਦੀ ਪਈ। ਘੰਟੇ ਘਰ ਅਗੇ ਬੁਢੀ ਬੇਰ ਵੇਖੀ, ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨਾਉਂਦੀ ਪਈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇਹ ਸਿਫਤੀ ਦਾ ਘਰ ਕਹਿ ਕੇ, ਮੁਰਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਬਨਾਉਂਦੀ ਪਈ। ਕਾਗੋਂ ਹੰਸ ਹੁੰਦੇ ਡਿਠੇ ਦਰ ਤੇਰੇ, ਹੁੰਦੀ ਮੁਕਤੀ ਤੇਰੇ ਦਰਬਾਰ ਵੇਖੀ। ਜਮ ਦੀ ਫਾਸ ਤੋਂ ਖੈਹੜਾ ਛੁਡਾਨ ਵਾਲੀ, ਤੇਰੀ ਬਾਣੀ ਬਿਹਾਗੜਾ ਵਾਰ ਵੇਖੀ। ਤੇਤੀ ਕਰੋੜ ਦਿਉਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਆਕੇ, ਫੁਲ ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਾਨ ਲਗੇ। ਰਾਮਦਾਸ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੇ ਮੰਦਰ ਉਤੇ, ਵਾਰੇ ਸਦਕੇ ਘੋਲੀਆਂ ਜਾਨ ਲਗੇ। ਆਪੋ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਮਿਕ ਹੋ ਕੇ, ਝੁਮਟ ਏਸ ਦੇ ਗਿਰਦ ਆ ਪਾਨ ਲਗੇ । ਜ਼ਾਹਰਾ ਤੱਕ ਕੇ ਪੀਆ ਜਗਦੀਸ਼ ਜੀ ਨੂੰ, ਨਿਰਤ ਕਰਨ ਲਗੇ ਗੀਤ ਗਾਨ ਲਗੇ । ਸੁਵਾਸ ਸੁਵਾਸ ਸਿਮਰਨ ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਕਰਦੇ, ਉਪਮਾ ਤੇਰੀ ਕਰਦੀ ਮੰਗਲ ਚਾਰ ਵੇਖੀ । ਧੂੰਆਂ ਪਾਂਵਦੀ ਟੁੰਬਦੀ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ, ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤ ਮੈਂ ਅਜਬ ਕਰਤਾਰ ਵੇਖੀ। ਲਿਖਣ ਬੈਠਾਂ ਤਾਂ ਵਡਾਂ ਗ੍ਰੰਥ ਬਣਦਾ, ਦੱਸ ! ਕੇਹੜੀ ਕੇਹੜੀ ਕਰਾਮਾਤ ਲਿਖਾਂ । ਰੋਸ਼ਨ ਮੁਖ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਕੇਸ ਤੇਰੇ, ਚੰਦ ਦੂਜ ਦਾ ਤੇ ਕਾਲੀ ਰਾਤ ਲਿਖਾਂ। ਜਿਧਰ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਤੇਰਾ ਰੂਪ ਦਿਸੇ, ਤੇਰੇ ਮੇਹਰ ਦੀ ਬਰਸਦੀ ਦਾਤ ਲਿਖਾਂ। ਸਭ ਲੇਖ ਨੇ ਲੇਖ ਅਲੇਖ ਹੋਏ, ਕੀਤੇ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਤੁਸਾਂ ਬਰਸਾਤ ਲਿਖਾਂ । ਨਰ ਨਾਰ ਪਏ 'ਵੀਰ' ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਦਿਸਨ, ਘਰੋ ਘਰੀ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹਜ਼ਾਰ ਵੇਖੀ । ਏਸੇ ਲਈ ਏਹੋ ਸਾਰੇ ਆਖਦੇ ਨੇ, ਤੇਰੀ ਕੁਦਰਤ ਮੈਂ ਅਜਬ ਕਰਤਾਰ ਵੇਖੀ ।

ਓਇ ਰਾਹੀਆ ਫੁਲ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਸੋਚ ਕੇ ਹੱਥ ਲਗਾਈਂ ! ਹਾੜੇ ਘੱਤ ਕਰਾਂ ਮੈਂ ਅਰਜ਼ਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁਣ ਕੇ ਜਾਈ ! ਤੇਰਾ ਕੀ ਵਿਗਾੜਿਆ ਬੀਬਾ ਤੇਰਾ ਕੀਹ ਚੁਰਾਇਆ ? ਕਿਸ ਅਪਰਾਧ ਦੇ ਬਦਲੇ ਮੈਨੂੰ ਤੂੰ ਹੈਂ ਤੋੜਨ ਆਇਆ ? ਬੰਦਸ਼ ਗੁੰਚੇ ਵਾਲੀ ਵਿਚੋਂ ਕਲ ਅਜੇ ਮੈਂ ਖੁੱਲਾ ! ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਸੌ ਸੌ ਖਾਹਸ਼ਾਂ ਰਖ ਦਿਲੇ ਵਿਚ ਫੁੱਲਾ ! ਲਈ ਹਵਾ ਨਾ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਮੈਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਸਾਰੀ ! ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਮੇਰੀ ਤੂੰ ਆਇਓਂ ਕੀਤੀ ਐਡ ਤਿਆਰੀ ! ਜੇਕਰ ਮੈਨੂੰ ਤੋੜ ਗੁਆਵੇਂ ਕੀ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਆਵੇ ? ਅੱਗੇ ਸ਼ਾਨ ਤੇਰੀ ਕੀ ਘਟੀਆ ਫੇਰ ਜਿਹੜੀ ਵਧ ਜਾਵੇ ? ਦੋ ਇਕ ਘੜੀਆਂ ਸੁੰਘ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਜਿਲਦ ਮੇਰੀ ਤੂੰ ਪੁੱਟੇਂ ! ਹੋ ਕੇ ਕਹਿਰੀ ਜਾਨ ਮੇਰੀ ਤੇ ਮਾਰ ਭੋਏਂ ਤੇ ਸੁੱਟੇਂ ! ਜੇਕਰ ਤਰਸ ਭਲਾ ਕੁਛ ਖਾਏਂ ਘਰ ਨੂੰ ਹੀ ਲੈ ਜਾਏਂ। ਬੇਦਰਈ ਮਸ਼ੂਕਾਂ ਅਗੇ ਮੈਨੂੰ ਭੇਟ ਚੜ੍ਹਾਏਂ ! ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਭੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਾਂ ਦੇ ਟੰਗਣ ! ਜ਼ੁਲਫਾਂ ਦੇ ਕਰਕੇ ਕੈਦੀ ਕਿਸੇ ਗਲੋਂ ਨਾ ਸੰਗਣ ! ਜਦ ਮੈਂ ਕੈਦਖਾਨੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਕੁਮਲਾਵਾਂ ! ਨਾਲ ਬੇਦਰਦੀ ਸਿਰ ਦੇ ਵਿਚੋਂ ਭੋਂ ਤੇ ਸੁਟਿਆ ਜਾਵਾਂ ! ਏਸ ਗੱਲੋਂ ਏਹ ਚੰਗਾ ਮੈਨੂੰ ਰਹਿਣ ਦਏਂ ਜੇ ਏਥੇ ! ਦੁਖ ਤਸੀਹੇ ਐਡੇ ਭੈੜੇ ਸਹੇ ਨਾ ਜਾਵਨ ਮੈਥੇ! ਤੈਥੋਂ ਚੰਗੀ ਬੁਲਬੁਲ ਮੈਨੂੰ ਜਾਨ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵਾਰੇ ! ਮੇਰੇ ਬਦਲੇ ਦੁਖ ਉਠਾਵੇ ਪਰ ਨਾ ਫਿਰ ਭੀ ਹਾਰੇ ! ਰਹਿਣੇ ਦੇ ਓਸੇ ਦੀ ਖਾਤਰ ਦਵਾਂ ਦੁਆਵਾਂ ਤੈਨੂੰ! ਜਦ ਭੀ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚ ਆਕੇ ਦੇਖੇਗੀ ਉਹ ਤੈਨੂੰ! ਮੈਨੂੰ ਗੁਲਸ਼ਨ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗੇ ਵਾਸ ਮੇਰਾ ਗੁਲਜ਼ਾਰੀਂ! ਜਾਨ ਮੇਰੀ ਹੁਣ ਤੇਰੇ ਹੱਥੀਂ ਦੇਖੀਂ ਤੋੜ ਨਾ ਮਾਰੀਂ! ਇਕ ਗਲ ਦੱਸਾਂ ਹੋਰ ਭੀ ਤੈਨੂੰ ਜੇਕਰ ਤੋੜ ਗਵਾਵੇਂ! ਇਕ ਘੜੀ ਤੂੰ ਸੁੰਘੇਂ ਦੇਖੇਂ ਫ਼ੈਜ਼ ਇਕੱਲਾ ਪਾਵੇਂ! ਜੇਕਰ ਏਥੇ ਰਹਿਣ ਦਏਂ ਤੇ ਨਾਲ ਟਹਿਣੀ ਦੇ ਫੱਬਾਂ! ਜਿਹੜਾ ਗੁਲਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚ ਆਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗਾਂ! ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਰਹਿਮ ਦਿਲੇ ਵਿਚ ਆਯਾ! ਕਵੀਆ ਓਹ ਦਿਨ ਜਾਵੇ ਮੁੜ ਕੇ ਫੁਲ ਨਾ ਤੋੜਨ ਆਯਾ!

ਨੈਣਾਂ ਬੱਦਲ ਵੇਖ ਕੇ ਤੇ ਲਾਈਆਂ ਝੜੀਆਂ, ਹੌਕੇ ਲਵਾਂ ਨਵੇਕਲੀ ਕਈ ਮਾਨਣ ਝੜੀਆਂ। ਕਰੋ ਤਰਸ ਮੈਂ ਤਰਸਦੀ ਪਈ ਕਲਪਾਂ ਕਲੀਂ, ਬੀਤਨ ਵੈਰੀ ਨਾਲ ਜਿਉਂ ਤੁਧ ਬਿਨ ਏਹ ਝੜੀਆਂ। ਸਈਆਂ ਢੋਲੇ ਗਾ ਕੇ ਅਜ ਕੰਤ ਰਿਝਾਵਨ, ਮੈਂ ਤਤੀ ਦੀਆਂ ਰੋਂਦੀਆਂ ਕਈ ਲੰਘੀਆਂ ਝੜੀਆਂ। ਬਿਟਰ ਬਿਟਰ ਮੈਂ ਤਕਦੀ ਪਈ ਰਾਹ ਹਾਂ ਤੇਰਾ, ਦੀਦ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸੱਜਣਾਂ ਕਈ ਲਗਣ ਝੜੀਆਂ। ਸਈਆਂ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੜੇ ਪਾ ਕਪੜੇ ਖੇਡਣ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਚੰਨ ਵੇ ਸਭ ਫਿੱਕੀਆਂ ਝੜੀਆਂ। ਕੂਕਾਂ ਪਈ ਅਕੇਲੜੀ ਕੋਈ ਵਾਤ ਨਾ ਪੁਛੇ, ਕਈ ਆਈਆਂ ਤੇ ਬੀਤੀਆਂ ਨੇ ਤੁਧ ਬਿਨ ਝੜੀਆਂ। ਝੜੀ ਮਨਾਵਾਂ ਫੇਰ ਮੈਂ 'ਜਗਦੀਸ਼' ਜੇ ਬਹੁੜੇਂ, ਮੇਰੇ ਲਈ ਤਾਂ ਚੰਨ ਵੇ ਸਭ ਸੁੰਞੀਆਂ ਝੜੀਆਂ।

ਮੈਥੋਂ ਵਲ ਸਿਖਨ ਲੋਕੀ ਫੈਸ਼ਨਾਂ ਦਾ, ਹਰ ਇਕ ਥਾਂ ਮੈਂ ਸਰਦਾਰ ਹੋਵਾਂ। ਪਿੰਨ ਰੇਸ਼ਮੀ ਸਾਹੜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲਾਵਾਂ, ਕਈਆਂ ਦਿਲਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਗਮਖ਼ਾਰ ਹੋਵਾਂ। ਤਕਣ ਵੱਲ ਮੇਰੀ ਖਾਕੇ ਵਲ ਡਿਗਣ, ਸੋਹਣੀ ਵਾਂਗ ਮੈਂ ਸੋਹਣੇ ਦੀ ਨਾਰ ਹੋਵਾਂ। ਕਾਲਾ ਕਜਲ ਪਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਖੀਆਂ ਦੇ, ਵੇ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਸਿਨੇਮਾ ਤਿਆਰ ਹੋਵਾਂ। ਜਾਵਾਂ ਘਰ ਤਾਂ ਆਖਦੀ ਬਾਊ ਜੀਓ, ਡਾਢੇ ਕਰਨ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਰਮ ਸਾਰ ਕਪੜੇ। ਸ਼ਾਲਾ ਜਦੋਂ ਬਜਾਰ ਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹਾਂ, ਡਾਢੇ ਕਰਨ ਮੈਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ਾਰ ਕਪੜੇ। ਵੇ ਮੈਂ ਜਦੋਂ ਕਵਾਰੀ ਸਾਂ ਸਚ ਦੱਸਾਂ, ਘਰ ਪੇਕਿਆਂ ਸੀ ਮੇਰਾ ਮਾਨ ਚੰਨਾਂ। ਕਰਕੇ ਜਿਦ ਮੈਂ ਜਾਂਦੀ ਸਾਂ ਰੋਜ਼ ਮੰਡੂਏ, ਮੇਰੀ ਲੇਡੀਆਂ ਤੋਂ ਵਧ ਸੀ ਸ਼ਾਨ ਚੰਨਾਂ। ਕਈ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਚ ਬਹੁ ਹਲਕੀਆਂ ਸਨ, ਕਈ ਹੈਸਨ ਮੇਰੀਆਂ ਹਾਨ ਚੰਨਾਂ। ਨਾਲ ਸਹੇਲੀਆਂ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਣਾਂ, ਖਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਪਾਨ ਚੰਨਾਂ। ਮਾੜੀ ਨਹੀਂ ਪੁਸ਼ਾਕ ਮੈਂ ਕਦੇ ਛੋਹੀ, ਮੈਨੂੰ ਚਾਹੀਦੀ ਏ ਫੈਸ਼ਨਦਾਰ ਸਾੜ੍ਹੀ। ਸਾਹੜੀ ਨਹੀਂ ਦੋ ਚਾਰ ਦਸ ਪੰਜੀਆਂ ਦੀ, ਹਰੀ ਨਹੀਂ ਉਹੋ ਗੁਲਾਨਾਰ ਸਾੜ੍ਹੀ। ਤੀਹ ਪਏ ਮਹੀਨਾ 'ਘੁੱਗੂ1 ਘੁਟ' ਲੈਂਦਾ, ਕਪੜੇ ਰੇਸ਼ਮੀ ਨਾਰ ਬਨਾਂਵਦੀ ਏ। ਸਾੜ੍ਹੀ ਪਿੰਨ ਲਵਿੰਡਰ ਹੈ ਇਕ ਪਾਸੇ, ਫੌਡਿੰਨ ਪਿੰਨ ਹੀ ਸੋਲਾਂ ਦੀ ਆਂਵਦੀ ਏ। ਫੁਲ ਚਿੜੀਆਂ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿਚ ਲਗੀ ਰਹਿੰਦੀ, ਰੋਟੀ ਮਾਹਸ਼ੇ ਦੇ ਹੋਟਲੋਂ ਆਂਵਦੀ ਏ। ਸੂਈ ਸਲਦੀ ਦਿਲ ਕਈ ਦਿਲਬਰਾਂ ਦੇ, ਕੰਨੀ ਲੁਟਕੀਆਂ ਜਦੋਂ ਲਟਕਾਂਵਦੀ ਏ। ਗੁਟ ਘੜੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਗੁਟ ਸਜਦਾ, ਘੜੀ ਮੁੜੀ ਨਹੀਂ ਮੈਨੂੰ ਦੁਰਕਾਰ ਬਾਬੂ। ਵੇ ਮੈਂ ਤੰਗ ਆਈ ਤੈਥੋਂ ਪੇਂਡੂਆ ਵੇ, ਕਾਹਨੂੰ ਕਰਨਾ ਏਂ ਮੈਨੂੰ ਖਵਾਰ ਬਾਬੂ। 1. ਪਤੀ ਬਾਊ ਦਾ ਨਾਮ।

ਕਿਸੇ ਦੁਧ ਮੰਗਿਆ ਕਿਸੇ ਪੁਤ ਮੰਗਿਆ, ਕਿਸੇ ਘੜੀ ਦੀ ਘੜੀ ਦੀਦਾਰ ਮੰਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਮੰਗੀ ਟਰੇਨ ਦੀ ਸੈਰ ਕਰਨੀ, ਕਿਸੇ ਪੈਦਲ ਹੀ ਹੋਣਾ ਸਵਾਰ ਮੰਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਪਕੀ ਪਕਾਈ ਦੀ ਮੰਗ ਮੰਗੀ, ਕਿਸੇ ਸੂਫੀ ਨੇ ਜਾਮ ਤਿਆਰ ਮੰਗਿਆ । ਲੁਚੀ ਪੂੜੀ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਮੰਗ ਮੰਗੀ, ਬਹੀ ਰੋਟੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਅਚਾਰ ਮੰਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾਂ ਤੋਂ, ਦਾਲ ਸਾਗ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਤਿਆਰ ਮੰਗਿਆ । ਕਿਸੇ ਮੰਗੀਆਂ ਦੌਲਤਾਂ ਬੁਕ ਭਰ ਕੇ, ਕਿਸੇ ਜੋਬਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਮੰਗਿਆ । ਕਿਸੇ ਰੂਸ ਦੇ ਝੰਡੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਮੰਗੀ, ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਮ ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਪਿਆਰ ਮੰਗਿਆ । ਕਿਸੇ ਮੰਗੀ ਜਿਨਾਹ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ, ਕਿਸੇ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਹੋਣਾ ਸਰਦਾਰ ਮੰਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਮੰਗ ਮੰਗ ਸਾਈਆਂ, ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਹੋਣਾ ਸੁਧਾਰ ਮੰਗਿਆ। ਮੇਰੀ ਵੱਖਰੀ ਮੰਗ ਹੈ ਇਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ, ਸੁਖੀ ਦੇਖਣਾ ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਮੰਗਿਆ। 'ਵੀਰ' ਮੰਗਿਆ ਤੇ ਤੈਥੋਂ ਕੀ ਮੰਗਿਆ ? ਸ਼ਰਧਾ ਪੰਥ ਲਈ ਫੁਲਾਂ ਦਾ ਹਾਰ ਮੰਗਿਆ ।