ਕੋਈ ਤੇ ਨੇਕੀ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਲੈ, ਖ਼ੁਦਾ ਦੇ ਬੰਦੇ ਕਜ਼ਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਕਿ ਟੁੱਟ ਨਾ ਜਾਏ ਇਹ ਸ਼ਾਖ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਤਿੜਕ ਤਿੜਕ ਕੇ ਹਵਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਹੈ ਕੌਣ ਐਸਾ ਜਹਾਨ ਉੱਤੇ, ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਮੁੱਲ ਖ਼ਰੀਦੇ, ਕੋਈ ਤੇ ਆ ਕੇ ਹੈ ਸੱਟ ਪੈਂਦੀ, ਜਨੂੰ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ ਸੋਦਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਲੱਜਤ ਜਹਾਨ ਉੱਤੇ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦੀ ਏ ਨਾਲ ਕਰਮਾ, ਹਾਂ ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਵਿਚ ਗ਼ਮ ਲਿਖੇ ਸੀ, ਸਨਮ ਦੀ ਨਾਜੋ ਅਦਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਜੇ ਮਰ ਗਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਗ਼ਮ ਹੈ ਕਾਹਦਾ, ਜੇ ਜੰਮ ਪਿਆ ਤੇ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੈ ਕਾਹਦੀ, ਕਿ ਪੱਤਾ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਿਲ ਸਕਦਾ, ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਯਕੀਂ ਨਹੀਂ ਤੇ ਯਕੀਂ ਨਾ ਕਰਨਾ ਯਕੀਨ ਹੈ ਤੇ ਯਕੀਨ ਕਰ ਲਉ, ਬੁਰੀ ਸੀ ਲੇਕਿਨ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ, ਇਹ ਲੋਹੇ ਕਿਸਮਤ ਹੁਮਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਕਸੂਰ ਉਹਦਾ ਕਸੂਰ ਮੇਰਾ ਫਿਤੂਰ ਦਿਲ ਦਾ ਏ ਕੋਈ ਕੱਢ ਲਏ, ਕਿ ਅੱਖੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਲਗਾਏ ਸੀ, ਦਿਲ 'ਤੇ ਕਜਾ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ। ਕੋਈ ਵੀ ਦਾਰੂ ਨਾ ਚੱਲ ਸਕੇਗਾ, ਇਹ ਵਕਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨਾ ਟਲ ਸਕੇਗਾ, ਸਲਾਮ ਕਰ ਲੈ ਗ਼ੁਲਾਮ ਕਰ ਲੈ, ਜਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਤਾਇਰ’ ਫ਼ਨਾਹ ਦੇ ਪਹਿਲੋਂ।

ਅਜ਼ਲ ਠਹਿਰ ਜਾ ਮੁਸਕਰਾ ਲਾਂ 'ਤੇ ਆਵੀਂ। ਨਵਾਂ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਜਗਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਜ਼ਰਾ ਹਾਸਿਆਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਦੇ, ਉਦਾਸੀ ਪੁਲਤਨਾਂ ਮੁੱਕਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਮੈਂ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਣਾ, ਇਹ ਬਾਜੂ ਜ਼ਰਾ ਆਜ਼ਮਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਸਹਾਰਾ ਧਰਮ ਦਾ ਮਜ਼ਹਬ ਦਾ ਇਹ ਨਾਰਾ, ਮੈਂ ਦੋਹਾਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛਾ ਛੁਡਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਜਰਾ ਠਹਿਰ ਜਾ ਤੱਤੀਏ ਬਿਜ਼ਲੀਏ, ਨਵਾਂ ਆਸ਼ਿਆਨਾਂ ਬਣਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਬੁਝਾ ਲੈਣ ਦੇ ਮੈਨੂੰ ਪੀਲੇ ਚਿਰਾਗ, ਇਹ ਸੱਜਰਾ ਸਵੇਰਾ ਜਗ੍ਹਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਲਹੂ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਮੁੜਕਾ ਵਰ੍ਹਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਕਰਮ ਕਰ ਵਤਨ ਤੇ ਕਰਮ ਕਰ ਐ ਫ਼ਿਰਕੂ, ਮੈਂ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਮਨਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਮਿਟਾ ਲੈਣ ਦੇ ਮੈਨੂੰ ਧੁੰਦਲੇ ਇਹ ਦੀਵੇ, ਅਮੀਰਾਂ ਤੋਂ ਜਿੰਦੜੀ ਛੁਡਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਅਜੇ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਨਹੀਂ ਆਇਆ, ਕੋਈ ਉਥੇ ਦੀਵਾ ਜਗਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਨਵਾਂ ਕੋਈ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਣਾ ਐ ‘ਤਾਇਰ’ ਵਤਨ ਦੀ ਮੈਂ ਕਿਸਮਤ ਬਣਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਅਜ਼ਲ ਠਹਿਰ ਜਾ ਮੁਸਕਰਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ। ਨਵਾਂ ਕੋਈ ਜਾਦੂ ਜਗਾ ਲਾਂ ਤੇ ਆਵੀਂ।

ਕਦੇ ਗ਼ਮ ਉਠਾ ਕੇ ਹੱਸੇ ਕਦੇ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਕਦੇ ਹਾਲੇ ਦਿਲ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸੁਣਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਕੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕੋਈ ਗੁਜ਼ਰੀ ਜੋ ਨਾਲ ਸਾਡੇ, ਉਹ ਦਿਲ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹੱਸੇ ਅਸੀਂ ਦਿਲ ਗਵਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਲੱਖਾਂ ਹੀ ਰੰਗ ਦੇਖੇ ਆਉਂਦੇ ਜਵਾਨੀਆਂ 'ਤੇ, ਫਿਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਦੇ ਵੇਖੇ ਹੰਝੂ ਬਹਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਹੱਸਦੇ ਕਦੇ ਸੀ ਜਿਹੜੇ ਦੂਜੇ ਦਾ ਘਰ ਜਲਾ ਕੇ, ਜਦ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਤਦ ਦਿਲ ਜਲਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਸਿੱਖਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ 'ਚ ਜ਼ੁਲਮ ਕਰਨਾ, ਮਜ਼ਲੂਮ ਜਦ ਬਣੇ ਤੇ ਉਹ ਬਿਲ ਬਲਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਕਰਦੇ ਸੀ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਜਦ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਬੀਤੀ, ਪਰਦੇ 'ਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਪਰਦਾ ਉਠਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਦਾਮਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਭਰੇ ਸੀ ਮਕਰਾਂ ਦੀ ਪੰਡ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਆਇਆ ਵਕਤ ਤੇ ਉਹ ਸਭ ਦਾਮਨ ਫੈਲਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਜਦ ਪਰਖਿਆ ਇਸ਼ਕ ਨੂੰ ਹਿੱਜਰਾਂ ਦਾ 'ਤਾ ਚੜਾਅ ਕੇ, ਅਜ਼ਮਾਣ ਵਾਲੇ ਮੈਨੂੰ ਫਿਰ ਆਜ਼ਮਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਇਲਹਾਦ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਸੱਚ ਸੱਚ ਇਹ ਕਹਿ ਰਹੇ ਨੇ, ਕਾਬੇ 'ਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਾਬੇ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਰੋਏ। ਇਨਸਾਨ ਕਬਰ ਦੀਵਾ ਏਨੀ ਕੁ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ, ਮੂਰਖ ਜਿਹੇ ਲੋਕ ਤਿੰਨੇ ਗੱਲਾਂ ਭੁਲਾ ਕੇ ਰੋਏ । ਆਪਣੀ ਹਯਾਤ ਅੰਦਰ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਮੈਂ ‘ਤਾਇਰ’, ਜੋ ਗੁਲ ਖਿਲਾ ਕੇ ਹੱਸੇ ਉਹ ਗੁਲ ਖਿਲਾ ਕੇ ਰੋਏ।

ਮੇਰੇ ਵਾਂਗੂੰ ਮੇਰਾ ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕੋ ਸਵਾਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਸੜੇ ਹੋਏ ਦਿਲ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਸੇਕ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ, ਉਹਦੇ ਨੈਨਾਂ ਦੇ ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਉਬਾਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਸੁੱਖਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੁਨੀਆਂ 'ਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸਾਥ ਹੁੰਦਾ ਏ, ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕੋਈ ਬਣ ਕੇ ਭਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਕਹਾਣੀ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੀ ਇੱਕੋ ਵੇਲੇ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ, ਜਵਾਬ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੇਰੇ ਖਤ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਉਂਗਲੀਆਂ ਤਾਹਨੇ ਤੇ ਮਿਹਨੇ ਗਿਣਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਬਲਾਵਾਂ ਜੋ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੇ ਟਾਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ? ਤਰੇਲੇ ਹਿਜਰ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜੇ ਸੜਿਆਂ ਨੂੰ ਆ ਚੁੰਮਦੀ, ਸੁੱਕੇ ਹੋਏ ਦਿਲ ਦੇ ਫੁੱਲ ਉੱਤੇ ਜਮਾਲ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ?

ਸੋਹਣੀਏ ਨੀ ਸੱਕ ਕਾਹਨੂੰ ਕੀਤਾ ਈ ਪਸ਼ੌਰ ਦਾ। ਕਲੀਏ ਨੀ ਦਿਲ ਕਾਹਨੂੰ ਚੀਰਨੀ ਏਂ ਭੌਰ ਦਾ। ਇਸ਼ਕ ਦਿਆਂ ਵਹਿਣਾਂ ਵਿਚ ਸਿਆਂ ਦਿੱਤੇ ਰੋੜ ਤੂੰ । ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਿੱਤੇ ਜਿੰਦੇ ਤੋੜ । ਹੋਇਆ ਕੀ ਜੇ ਇਕ ਤੇਰਾ ਡੇਲਾ ਏ ਬਲੌਰ ਦਾ। ਸੋਹਣੀਏ ਨੀ ਸੱਕ ਕਾਹਨੂੰ ਕੀਤਾ ਈ ਪਸ਼ੌਰ ਦਾ। ਲਾਲ ਲਾਲ ਬੁੱਲਾਂ ਪਿੱਛੇ ਚਿੱਟੇ ਚਿੱਟੇ ਦੰਦ ਨੇ। ਬੱਤੀ ਅਸਮਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਚੰਦ ਨੇ। ਰਾਹ ਈ ਅਨਾਰਕਲੀਏ ਇਧਰ ਲਾਹੌਰ ਦਾ। ਸੋਹਣੀਏ ਨੀ ਸੱਕ ਕਾਹਨੂੰ ਕੀਤਾ ਈ ਪਸ਼ੌਰ ਦਾ। ਚੜ੍ਹਦੀ ਜਵਾਨੀ ਏ ਹੁਲਾਰੇ ਪਈ ਮਾਰਦੀ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਡੋਬਦੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਹ ਤਾਰਦੀ। ਕਰੇ ਜੇ ਸਵਾਲ ਤੇ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂਉਂ ਔੜਦਾ। ਸੋਹਣੀਏ ਨੀ ਸੱਕ ਕਾਹਨੂੰ ਕੀਤਾ ਈ ਪਸ਼ੌਰ ਦਾ।

ਆਕਾਸ਼ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਸੂਰਜ ਨੇ ਦਿੱਤੀ ਗਰਮੀ, ਬੱਦਲਾਂ ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਪਾਣੀ ਧਰਤੀ ਨੇ ਦਿੱਤੇ ਦਾਣੇ। ਰਿਸ਼ਤਾ ਅਟੁੱਟ ਦੌਲਤ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਜੜਿਆ ਏ, ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਿਖੇ ਮਨਘੜਤ ਕਈ ਫਸਾਨੇ। ਮੰਦਰਾਂ 'ਚ ਹੋਈ ਪੂਜਾ ਕਾਬੇ 'ਚ ਸਿਰ ਨਵਾਇਆ, ਮੁੱਲਾਂ ਨੇ ਬਾਂਗ ਦਿੱਤੀ ਗਿਰਜੇ 'ਚ ਗਾਏ ਗਾਣੇ। ਉਸ ਦੇ ਸੁਰਾਂ ਤੇ ਮਰਦੰਗ ਗੂੰਜ ਉਠੇ, ਤੇਰੇ ਮਿਲਣ ਦੇ ਲੱਖਾਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਹਾਨੇ। ਮੁੱਲਾਂ ਨੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਰੱਖੀ ਪਾਂਧੇ ਨੇ ਤਿਲਕ ਲਾਇਆ, ਭਾਈਆਂ ਨੇ ਲੁੱਟ ਲੀਤੇ ਚੜ੍ਹਤਾਂ ਦੇ ਕੁੱਲ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ। ਸਾਗਰ, ਸੁਰਾਹੀ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ, ਪੈਮਾਨਾ ਭੰਨ ਸੁੱਟਿਆ, ਵਿਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਦੇਖੇ ਸਾਕੀ ਤੇਰੇ ਮੈਖ਼ਾਨੇ। ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ ਸਕੂਨ ਨਾ ਬਰਸੋਂ ਰਿਹਾ ਮੈਂ ਫਿਰਦਾ, ਮੰਜ਼ਰ ਦਿਖਾਏ ਲੱਖਾਂ ‘ਤਾਇਰ’ ਮੈਨੂੰ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ। ਸੱਚ ਕਹਿਦਾਂ ਮੈਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਰ ਤੂੰ ਬੁਰਾ ਨਾ ਮੰਨੇ, ਤੇਰੇ ਸਨਮ ਕਦੋਂ ਦੇ ਬੁੱਤ ਹੋ ਗਏ ਪੁਰਾਣੇ।

ਤੇਰੇ ਹਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਭਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਨੇ, ਤੇਰੇ ਰੰਗਲੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਤੇਰੇ ਕਮਲੇ ਅੱਜ ਸਿਆਣੇ ਨੇ। ਤੂੰ ਐਬ ਕਰੇ ਤੇ ਜੁਰਮ ਨਹੀਂ ਤੂੰ ਪਾਪ ਕਰੇਂ ਤੇ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ, ਤੈਨੂੰ ਲੋੜ ਹੈ ਨਕਦੀ ਨੋਟਾਂ ਦੀ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਦਇਆ ਤੇ ਧਰਮ ਨਹੀਂ। ਤੇਰਾ ਪੇਟ ਬੜਾ ਲੰਮਲੇਟ ਬੜਾ ਤੈਨੂੰ ਆਏ ਰਾਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਹਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਭਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਨੇ, ਤੇਰੇ ਰੰਗਲੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਤੇਰੇ ਕਮਲੇ ਅੱਜ ਸਿਆਣੇ ਨੇ। ਕੋਈ ਮਰੇ ਸੜਕ 'ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਕੀ ਕੋਈ ਸੜੇ ਸੜਕ 'ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਕੀ, ਕੋਈ ਖੰਭਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲਟਕ ਲਟਕ ਕੇ ਮਰੇ ਪਟਕ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕੀ, ਰਹੇ ਮਾਘ ਜੇਠ ਤੇਰੇ ਕਾਰ ਹੇਠ ਤੇਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਣੇ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਹਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਭਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਨੇ, ਤੇਰੇ ਰੰਗਲੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਤੇਰੇ ਕਮਲੇ ਅੱਜ ਸਿਆਣੇ ਨੇ। ਮੈਨੂੰ ਫ਼ਿਕਰ ਪਿਆ ਏ ਆਟੇ ਦਾ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂਘ ਲੱਗੀ ਏ ਸੋਨੇ ਦੀ, ਤੇਰੇ ਉੱਚੇ ਮਹਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਆਵਾਜ਼ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ ਰੋਣੇ ਦੀ। ਰਹੇ ਅੰਗ ਸੰਗ ਮੇਰੇ ਭੁੱਖ ਨੰਗ ਤੇਰੇ ਸ਼ਹਿਨਾਈਆਂ ਤੇ ਗਾਣੇ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਹਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਭਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਨੇ, ਤੇਰੇ ਰੰਗਲੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਤੇਰੇ ਕਮਲੇ ਅੱਜ ਸਿਆਣੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਮਿਹਨਤੀ ‘ਤਾਇਰ’ ਭੁੱਖਾ ਹਾਂ ਤੂੰ ਬਿਨਾਂ ਮਿਹਨਤੋਂ ਰਾਜੀ ਏਂ, ਤੇਰੀ ਚੌਧਰ ਬੜੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਤੂੰ ਹਰ ਮਜਲਸ ਦਾ ਕਾਜੀ ਏਂ। ਮੈਂ ਕੁੱਲੀਉਂ ਬਿਨ ਮੈਂ ਜੁੱਲੀਉਂ ਬਿਨ ਮੇਰੇ ਭੁੱਖੇ ਬਾਲ ਨਿਆਣੇ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਹਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੇ ਭਰੇ ਖੇਤ ਤੇਰੀ ਕੋਠੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਾਣੇ ਨੇ, ਤੇਰੇ ਰੰਗਲੇ ਮਹਿਲ ਵਿਚ ਚਹਿਲ-ਪਹਿਲ ਤੇਰੇ ਕਮਲੇ ਅੱਜ ਸਿਆਣੇ ਨੇ।

ਜਦ ਕਿਤਾਬੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਵਰਕੇ ਫੋਲੇ ਗਏ, ਖੰਜਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਲੇ ਗਏ। ਵਕਤ ਦਿਆਂ ਹਾਕਮਾਂ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਇੰਝ ਅਪਣਾ ਲਿਆ, ਕੈਦਖ਼ਾਨੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਵਾਸਤੇ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ। ਤਖ਼ਤਾਂ ਤਾਜ਼ਾਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਜੀ ਯੁਗ ਗਰਦੀ ਦੀ ਸੱਟ, ਤੋਪਾਂ ਬੰਦੂਕਾਂ ਦੇ ਉਹ ਬੇਕਾਰ ਸਭ ਗੋਲੇ ਗਏ। ਵਿਲਕ ਉੱਠੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇਖ ਕੇ, ਇਕ ਤਰਫ਼ ਨਿਕਲੇ ਜਨਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਇਕ ਤਰਫ਼ ਡੋਲੇ ਗਏ। ਸਾਲੂ ਸੜ ਗਏ ਨੱਥਾਂ ਟੁੱਟੀਆਂ ਵਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਰਹਿ ਗਏ, ਅੱਗ ਸਤਲੁਜ ਨੂੰ ਲੱਗੀ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਸ਼ੋਲੇ ਗਏ। ਕੱਟ ਦਿੱਤੀ ਜੜ੍ਹ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਐ ‘ਤਾਇਰ’ ਉਸ ਵਕਤ, ਕਰਨ ਦੇ ਜਾਂ ਮਰਨ ਦੇ ਬੋਲ ਸੀ ਜਦ ਬੋਲੇ ਗਏ।

ਜੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਪੁੜ ਥੱਲੇ ਗੰਧਕ ਤੇ ਪਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਫ਼ਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਜੁਗਨੂੰ ਵੀ ਤਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਮਾਰਨ ਨਾਲੋਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਤਗੜਾ ਇਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ, ਡੁੱਬਣ ਵਾਲੇ ਲਈ ਇਕ ਤਿਨਕਾ ਦਰਿਆ 'ਚ ਸਹਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਮਾਰ ਲਈਏ ਤਾਂ ਜਿੱਤ ਜਾਈਦਾ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ, ਅਹਿਸਾਨ ਕਰੋ ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੀ ਇਕ ਸੱਜਣ ਪਿਆਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੀ ਅਕਲ ਵਾਲਾ ਚੰਗਾ ਕਿਸੇ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਜਿਹੇ ਮਿੱਤਰ ਤੋਂ, ਜੇ ਵਖ਼ਤ ਪਵੇ ਤਾਂ ਦੁੱਖਾਂ ਤੇ ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਹਾਂ ਕਿਸਮਤ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਵੇ ਦਰਕਾਰ ਦਵੇ ਜਾਂ ਹਾਰ ਦਵੇ, ਤਾਂ ਪਿੰਜਰੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੇਰ ਪਿਆ ਮਜਲੂਮ ਨਕਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਕੁਛ ਕਰਨੀ ਤੇ ਕੁਛ ਕਰਮਗਤੀ ਕੁਛ ਭਾਗ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਕਰਮਾਂ ਦੇ, ਪਰਲੋਕ ਲਈ ਇਸ ਲੋਕ ਅੰਦਰ ਸਾਮਾਨ ਵੀ ਸਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਦੋ ਸੱਜਣ ਤੇ ਦੋ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਏਨੀ ਕੁ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਹੈ ‘ਤਾਇਰ’, ਜੇ ਮਿਹਰ ਹੋਵੇ ਦਰਿਆ ਅੰਦਰ ਤਿਨਕੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਬਣ ਸਕਦਾ।

ਕਿੱਸਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਯਾਦ ਮੈਨੂੰ, ਜਦ ਕਿ ਮੇਰਾ ਹੀ ਕਿੱਸਾ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਇਕ । ਸਦਾ ਰਿਹਾ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਵਿਚ ਮੈਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਜੀਵਨ, ਨਹੀਂ ਔਖਾ ਹਿਸਾਬ ਹੈ ਇਕ । ਹੱਲ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਕਰਦਾ, ਸੌ ਸਵਾਲ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਜਵਾਬ ਹੈ ਇਕ। ਕਾਸ਼ੀ ਕਾਬਾ ’ਤੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਦੋ ਥਾਂਈਂ, ਮੇਰੇ ਦਿਲਵਿਚ ਰੋਸ਼ਨ ਮਹਿਰਾਬ ਹੈ ਇਕ । ਦੁਨੀਆਂ ਆਪਣੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਸਾ ਰਹੀ ਏ, ਮੈਂ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦੁਨੀਆਂ ਆਬਾਦ ਕਰਨਾ। ਦੁਨੀਆਂ ਕਿਸੇ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਲੱਭਦੀ ਏ, ਮੈਂ ਤੇ ਕਿਸੇ ਇਨਸਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨਾ। ਜੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਮਦੋਸਨਾ ਅੰਦਰ, ਹੰਝੂ ਨਹੀਂ ਵਹਾਏ ਤੇ ਨਾ ਸਹੀ । ਜੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਦੀ ਹਿੱਕ ਉੱਤੋਂ, ਜ਼ਖ਼ਮ ਨਹੀਂ ਮਿਟਾਏ ਤੇ ਨਾ ਸਹੀ। ਜੇ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਾ ਕੇ ਮਜ਼ਾਰ ਉੱਤੇ, ਫੁੱਲ ਨਹੀਂ ਚੜ੍ਹਾਏ ਤੇ ਨਾ ਸਹੀ। ਮਸਜਿਦ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਫੁੱਲ ਤੇ ਫਲ ਬੂਟੇ, ਜੇਕਰ ਨਹੀਂ ਲਾਏ ਤੇ ਨਾ ਸਹੀ। ਜਰ ਦੌਲਤਾਂ, ਮਾਣ ਅਪਮਾਨ ਵਾਲਾ, ਮੈਂ ਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਰੋਗ ਸਹੇੜਿਆ ਨਹੀਂ। ‘ਤਾਇਰ’ ਕਸਮ ਹੈ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਧੜਕਣਾਂ ਦੀ, ਮੈਂ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਨਹੀਂ।

ਕਲੀਆਂ ਨੇ ਅੱਜ ਮਹਿਕ ਕੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲਿਆ, ਭੌਰਾਂ ਨੇ ਮਧੂ ਪੀ ਕੇ ਪਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲਿਆ। ਨਰਗਿਸ ਨੇ ਨੈਣ ਖੋਲ ਕੇ ਚੰਪਾ ਨੂੰ ਤੱਕਿਆ, ਕੁਝ ਅਹਿਦ ਡਾਲੀਆਂ ਤੇ ਕਿਰਤਾਰਾਂ ਨੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਧਰਤੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਸਬਜ਼ ਪੋਸ਼ਾਕਾ ਨੂੰ ਪਾ ਲਿਆ, ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੱਸ ਹੈ ਪੁਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲਿਆ। ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਤਰ ਪਟਾਰੀ ਨੂੰ ਖੋਲਿਆ, ਜਾਦੂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅੱਜ ਹੈ ਬਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਿਸ ਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਝੂਲਦਾ ਤਿਰੰਗਾ ਹੈ ਦੇਖ ਲਵੋ, ਜਿਸ ਨੇ ਹੈ ਅਕਲ ਮੰਦ ਗਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਲੀਆਂ ਨੇ ਅੱਜ... ... ... ... ... ...।

ਉਹ ਤਾਂ ਹਾਰੀਆਂ ਬਾਜ਼ੀਆਂ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੇ, ਜਿਹੜੇ ਹਵਾ ਦਾ ਰੁਖ ਪਹਿਚਾਨਦੇ ਨੇ। ਮੁਸ਼ਕਲ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਉਹਨਾ ਦਾ ਰੋਕ ਸਕਦੀ, ਜਿਹੜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦੇ ਤੂਫ਼ਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਉਹ ਤੇ ਵਸਲ ਮਹਿਬੂਬ ਦਾ ਪਾ ਲੈਂਦੇ, ਜਿਹੜੇ ਝੱਲਦੇ ਦੁੱਖ ਹਿਜਰਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਸੱਚੀ ਕੋਲੇ 'ਚੋਂ ਹੀਰੇ ਵੀ ਕੱਢ ਲੈਂਦੇ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਬਿਸਮਿੱਲਾ ਛੁਰੀ ਫੇਰ ਦਿੰਦੇ, ਉਂਜ ਹਾਫ਼ਜ਼ ਏ ਬਣੇ ਕੁਰਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਠੱਗੀ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ ਜ਼ਰਾ ਝੁਕਦੇ ਨਹੀਂ, ਜਾਪਣ ਬੜੇ ਇਹ ਭਗਤ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਬੇਈਮਾਨ ਇਨਸਾਨ ਜਹਾਨ ਉੱਤੇ, ਦਾਨੇ ਬਣਦੇ ਬੜੇ ਇਮਾਨ ਨੇ। ਪਰ ਨੁੱਕਰੇ ਬੈਠ ਕੇ ਜੀਵਨ ਗੁਜ਼ਾਰਦੇ ਨੇ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਨੇ। ਰੂਪ, ਤੇਜ, ਅਣਖ ਤੇ ਮਾਣ ਇੱਜ਼ਤ, ਜੌਹਰ ਪੰਜ ਤੇ ਸੁਣਿਆ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਰੋਣਾ, ਰੁੱਸਣਾ, ਹੱਸਣਾ, ਖੇਲਣਾ, ਜਿੱਦ, ਪੰਜ ਕੰਮ ਇਹ ਬਾਲ ਅਣਜਾਣ ਦੇ ਨੇ। ਧੋਖਾ, ਬੇਈਮਾਨੀ, ਨਿੰਦਾ, ਝੂਠ, ਚੋਰੀ ਪੰਜੇ ਕਸਬ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਤਲਖੀ, ਆਕੜ, ਕ੍ਰੋਧ, ਘਮੰਡ, ਨਫ਼ਰਤ, ਪੰਜੇ ਐਬ ਅੰਦਰ ਬੇਈਮਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਦਇਆ, ਨਿਮਰਤਾ, ਸ਼ੀਲਤਾ, ਖਿਮਾ, ਸ਼ੁੱਧੀ, ਪੰਜੇ ਕਸਬ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਿਦਵਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਸੇਵਾ, ਪ੍ਰੇਮ, ਇੱਜ਼ਤ, ਮਾਣ, ਲਾਜ ਰੱਖਣੀ, ਪੰਜੇ ਚਲਣ ਇਹ ਨੇਕ ਸੰਤਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਦੌਲਤ, ਜ਼ੋਰ, ਇੱਜ਼ਤ, ਪੂਜਾ, ਇਲਮ ਯਾਰੋ, ਭੌਰੇ ਪੰਜ ਇਹ ਬਾਗ਼ੀ ਜਹਾਨ ਦੇ ਨੇ । ਦੀਦ, ਵਸਲ, ਉਡੀਕ, ਖ਼ੁਰਾਕ, ਹਊਕੇ, ਨੁਸਖੇ ਪੰਜ ਇਹ ਦਰਦ ਹਿਜਰਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਸੱਚ, ਤਪ, ਤਿਆਗ, ਇਖ਼ਲਾਕ, ਜ਼ਰੂਰਤ ਪੰਜ ਅਸੂਲ ਇਹ ਲੀਡਰ ਕਹਾਉਣ ਦੇ ਨੇ। ਕ੍ਰਿਪਾ, ਕਰਮ, ਰੱਖਿਆ, ਅੰਨ, ਤਨ ਦੇਣਾ, ਪੰਜ ਕੰਮ ਇਹ ਸੁਣਿਆ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਉਹ ‘ਤਾਇਰ’, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਨੇ।

ਬੜੀ ਖ਼ਾਕ ਪਿਆਰਾਂ ਦੇ ਰਾਹਾਂ 'ਚ ਛਾਣੀ, ਇਹ ਸੀਨੇ ਦੇ ਛਾਲੇ ਨੇ ਉਹਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ। ਹੰਝੂਆਂ ਦੇ ਮਣਕੇ ਵਿਯੋਗਾਂ ਦੇ ਧਾਗੇ, ਤੇ ਸਿੱਖ ਲਈ ਏ ਹਿਜਰਾਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਬਣਾਉਣੀ । ਬੜੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਤੇ ਲੰਮੇ ਖ਼ਿਆਲ, ਨਾ ਮੁੱਕਦਾ ਏ ਪੇਟਾ ਨਾ ਟੁੱਟਦੀ ਹੈ ਤਾਣੀ। ਚਾਵਾਂ ਦਾ ਪਿੰਜਰਾ ਤੇ ਉਮਰਾਂ ਦਾ ਕੈਦੀ, ਪਿਆਸੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਹੰਝੂਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ। ਮੈਂ ਉਸ ਮਾਨਸਰ ਵਿੱਚੋਂ ਮੋਤੀ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ, ਜਿਥੇ ਗਰਕ ਹੋ ਗਈ ਏ ਅੱਥਰੀ ਜਵਾਨੀ। ਸੱਜਣ ਦੇ ਬਨੇਰੇ ਤੇ ਜਾ ਬੈਠ ਕਾਵਾਂ, ਕਹਾਣੀ ਮੇਰੀ ਸੁਣ ਤੂੰ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਬਾਨੀ। ਸਵਾਹ ਚਿੱਖਾ ਦੀ ਹਵਾ ਲੈ ਗਈ ਏ, ਮੇਰੇ ਘਰ ਦੀ ‘ਤਾਇਰ’ ਹੈ ਏਨੀ ਕਹਾਣੀ।

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਹਰ ਘੜੀ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਮੰਜ਼ਲ ਤੇ ਮੰਜ਼ਲ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਹੀਰ ਦੀ ਹਰ ਗੱਲ ਕੁਫ਼ਰ ਏ ਕਾਜੀਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ, ਖੇੜਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਅਦਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ। ਧੋਖਾ ਨਾ ਖਾਉ ਲੋਕੋ ਇਹ ਫੁੱਲ ਨੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ਾਂ ਦੇ, ਇਹ ਰੰਗ ਲਾਲ, ਪੀਲੇ ਹਾਲੇ ਹੁਣੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਚੁਪਕਾਂ ਪਏ ਮਾਰਦੇ ਨੇ ਤਲੀਆਂ ਪਏ ਪਾੜਦੇ ਨੇ, ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਮੈਂ ਕੰਡੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੇ। ਜੇ ਫੱਸ ਗਿਆ ਤੇ ਤਾਂਕਿ ਫੜ੍ਹਕਣ ਦਾ ਹੁਣ ਮਜਾ ਲੈ, ਇਹ ਜਾਲ ਮੌਤ ਵਾਲੇ ਹੱਥੀਂ ਬੁਣੇ ਹੋਏ ਨੇ । ਵੈਰੀ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ‘ਤਾਇਰ’ ਕੋਈ ਨਾ ਮਾਰ ਸਕਿਆ, ਸੱਜਣਾ ਨੇ ਬਣ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਮੇਰੇ ਫੁੱਲ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੇ।

ਜਦੋਂ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਲੱਗੇ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਖ਼ੂਨ ਡੁੱਲਦਾ ਏ। ਜਦੋਂ ਰਾਜਾ ਤੇ ਜੋਗੀ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵ ਨੂੰ ਭੁੱਲਦਾ ਏ । ਜਦੋਂ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾ ਜਗ ਵਿਚ ਤੋਲ ਤੁਲਦਾ ਏ। ਜਦੋਂ ਸਨਮਾਨ ਦਾ ਹੀਰਾ ਕਿਸੇ ਮੋਰੀ 'ਚ ਰੁਲਦਾ ਏ। ਕਤਲੋ ਗਾਰਦ ਤੇ ਲੁੱਟ ਪੈਂਦੀ ਬੜੇ ਅਪਰਾਧ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਖੜ੍ਹੇ ਹਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਮੋੜ 'ਤੇ ਜੱਲਾਦ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਜਦੋਂ ਅਬਲਾ ਦੀਆਂ ਇੱਜ਼ਤਾਂ ਦੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਚੂਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਦਿਮਾਗਾਂ ਵਿਚ ਪਲੇ ਤੰਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਜਦੋਂ ਦੌਲਤ ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਦੱਬੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਗੁਰਬਤ ਲੋਕ ਸਭ ਮਜਬੂਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ। ਉਦੋਂ ਕੁਦਰਤ ਕਿਸੇ ਰਹਿਬਰ ਨੂੰ ਘੱਲਦੀ ਹੈ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ। ਅਮਨ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਮਿਲਦੀ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਖ਼ਾਨੇ ਵਿਚ। ਜਦੋਂ ਫੱਟਦੇ ਨੇ ਦਿਲ ਤੇ ਕੌਮ ਦੀ ਏਕਤਾ ਵੀ ਟੁੱਟਦੀ ਏ। ਇਹ ਤਾਰੀਖ਼ੀ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਬਗ਼ਾਵਤ ਜ਼ੁਲਮੋ ਫੁੱਟਦੀ ਏ। ਵੱਡੀ ਤਾਕਤ ਕਿਸੇ ਛੋਟੇ ਨੂੰ ਜਦ ਜੀ ਭਰ ਕੇ ਲੁੱਟਦੀ ਏ। ਜੋ ਇਕ ਵਾਰੀ ਹੈ ਮਰਦੀ ਕੌਮ ਫਿਰ ਸਦੀਆਂ ਨਾ ਉੱਠਦੀ ਏ। ਮੇਰੇ ਸ਼ੇਅਰ ਨਾ ਸਮਝੋ ਮੈਂ ਛਾਲੇ ਦਿਲ ਦੇ ਦੱਸਣੇ ਨੇ। ਮੈਂ ਝਗੜੇ ਹਾਲ ਮਾਂਝੀ ਦੇ ਤੇ ਮੁਸਤਕਬਿਲ ਦੇ ਦੱਸਣੇ ਨੇ।

ਜ਼ਰ ਜ਼ੋਰੂ ਜ਼ਮੀਨ ਨੇ ਜੱਗ ਉੱਤੇ, ਆਦਮਯਾਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੁਵਾਰ ਕੀਤਾ। ਹਿਰਸ ਹਵਸ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੇ ਐ ‘ਤਾਇਰ’ ਬੜਾ ਜੱਗ ਉੱਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚ ਓ ਸਿਆਣੇ ਬੜੇ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਦਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ। ਅਨ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਕੀ ਤਜ਼ਕਰੇ ਛੇੜਦੇ, ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ। ਤੂੰ ਦਰਕਾਰ ਨਾ ਖ਼ੈਰ ਨੂੰ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖ, ਮੰਗਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਘਰਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ। ਜੇ ਸਾਕੀ ਸੁਰਾਈਆਂ 'ਤੇ ਹੈ ਨਾਜ਼ ਤੈਨੂੰ, ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਦਿਲਕਸ਼ ਪੈਮਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ। ਮੁਬਾਰਕ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਬਹਿਸ਼ਤਾ ਦੇ ਜਲਵੇ, ਮੇਰੀ ਦਿਲਲੱਗੀ ਲਈ ਵਿਰਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ। ਬੜੇ ਦਿਲਚਸਪ ਨੇ ਕੋਈ ਪੜ੍ਹ ਲਏ ‘ਤਾਇਰ’, ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਫ਼ਸਾਨੇ ਬੜੇ ਨੇ।

ਹਕੂਮਤ, ਹੁਸਨ, ਦੌਲਤ, ਕਲਮ, ਕੁਰਸੀ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਤਾਕਤ। ਤੇਰੀ ਸੂਰਤ, ਤੇਰੀ ਸੀਰਤ, ਤੇਰੀ ਜੈਦੱਤ। ਇਹ ਰੁਤਬਾ, ਮਰਤਬਾ ਉਹਦਾ ਇਲਮ ਤੇ ਹੁਨਰ ਦੌਲਤ। ਜਹਾਨਤ ਫ਼ਲਸਫ਼ੀ ਖੋਜੀ ਤੇਰੀ ਹਿੰਮਤ ਤੇਰੀ ਸ਼ੌਹਰਤ। ਏਨਾ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਤੈਥੋਂ ਕਾਸਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਭਰਦਾ। ਗੁਨਾਹਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਕੋਈ ਮਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਬੰਗਲੇ, ਬੈਂਕ ਬੈਲੰਸ ਰਾਤ-ਦਿਨ ਐਸ਼ਾਂ ਬਹਾਰਾਂ ਦੇ। ਇਹ ਮਿੱਸਾਂ ਲੇਡੀਆਂ ਗਾਣੇ ਤੇ ਨਗਮੇ ਨੇ ਸਿਤਾਰਾਂ ਦੇ। ਅੰਗੂਰੀ ਵਿਸਕੀਆਂ ਤੇ ਜੂਸ ਨੇ ਸੇਬਾਂ ਅਨਾਰਾਂ ਦੇ। ਵਪਾਰੀ ਦੀ ਸਟਾਕੀ ਵੀ ਵਣਜ ਕਰਨਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੇ। ਏਨਾ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸੁਣ ਲੈ ਤੈਥੋਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਰਦਾ। ਵਕਤ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੰਦਾ ਏ ਜ਼ਮਾਨਾ ਮਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਮੀਂ ਤੈਨੂੰ ਈਵਾਂ ਤੈਨੂੰ ਮਕਾਂ ਤੈਨੂੰ ਦੁਕਾਂ ਤੈਨੂੰ। ਜਗੀਰਾਂ ਤੇ ਗਰਾਂ ਤੈਨੂੰ ਜ਼ਬਾਂ ਤੈਨੂੰ ਬਿਆਂ ਤੈਨੂੰ। ਇਹ ਨਲਕੇ ਬਿਜਲੀਆਂ ਪੱਖੇ ਤੇ ਹੀਟਰ ਯੂਫ਼ਸ਼ਾਂ ਤੈਨੂੰ । ਗਰਜ਼ ਆਰਾਮ ਰਾਹਤ ਤੇ ਮੁਅੱਸਰ ਸਬ ਸਾਮਾਂ ਤੈਨੂੰ। ਏਨਾਂ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਜੇ ਦਰਦ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕੁਛ ਵੀ ਨਈਂ। ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਵਾਲਿਆ ਸੱਚ ਜਾਣ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਕੁਛ ਵੀ ਨਈਂ। ਮੁਕੱਰਰ ਵਾਹਜ਼ ਲੀਡਰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਜਾਂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਚੌਧਰ । ਤੇਰੀ ਔਖੀ ਤੇਰੀ ਸ਼ੌਖੀ ਤੇਰੀ ਆਕੜ ਓ ਸੁਣ ਕਾਫ਼ਰ। ਤੇਰੇ ਕਾਬੇ ਕਲੀਮੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਸਜਿਦਾਂ ਮੰਦਰ। ਤੇਰਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਤੇਰਾ ਸਤਗੁਰ ਤੇਰਾ ਨਾਗਰ ਤੇਰਾ ਗਿਰਧਰ। ਬਗਲ ਦੇ ਵਿਚ ਛੁਰੀ ਜੇਕਰ ਜਬਾਂ ਤੇ ਰਾਮ ਰਹਿਣਾ ਏ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਤੇ ਇਹ ਲੇਖਾ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਦੇਣਾ ਪੈਣਾ ਏ। ਤੈਨੂੰ ਸਬ ਮਹਿਫ਼ਲੀ ਸਿਹਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਜਾਮ ਮਿਲਦਾ ਏ। ਤੇਰੇ ਹਰ ਜੁਰਮ ਨੂੰ ਅੱਜ ਤੇ ਸ਼ੁਗਲ ਦਾ ਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਏ। ਤੇਰੀ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਮਹਿਫ਼ਲ ਵਿਚ ਇਹ ਰੁਤਬਾ ਆਮ ਮਿਲਦਾ ਏ। ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਰਾਹਤ ਦਾ ਚਹੁੰ ਤਰਫ਼ੋਂ ਤੈਨੂੰ ਪੈਗ਼ਾਮ ਮਿਲਦਾ ਏ। ਏਨਾ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਵੀ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਚੰਗੀ ਨਈਅਤ ਨਹੀਂ। ਤਾਂ ਇਸ ਜੋਬਨ ਜਵਾਨੀ ਦੀ ਖੈਰੀਅਤ ਨਹੀਂ ਖੈਰੀਅਤ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਨਾਈਆਂ, ਰੁਬਾਈਆਂ, ਗੀਤ, ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਓਹੀ ਰਸਮਾਂ ਨੇ। ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਰਾਗ ਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਬਦਮਸਤ ਚਸ਼ਮਾ ਨੇ। ਇਹ ਰੋਣੇ ਤੇ ਦਿਲਾਸੇ ਨੇ ਭਰੋਸੇ ਨੇ ਤੇ ਕਸਮਾਂ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਦਸਤੇ ਬੁਰਦ ਕੋਲੋਂ ਇਹ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਨੇ। ਤੇਰੇ ਜਾਦੂ ਤੇਰੇ ਟੂਣੇ ਸਿਤਮ ਅਸਰਾਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇ। ਬਦਲ ਚੁੱਕੀਆਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਮਗਰ ਸਰਕਾਰ ਨਹੀਂ ਬਦਲੇ। ਪਿਆਨੋ ਜਲ-ਤਰੰਗ ਤਬਲੇ ਤੇਰੇ ਢਮਕੀਰੀਆਂ ਡਮਰੂ। ਸੁਰਖ ਰੁਖਸਾਰ ਨਾਜ਼ੁਕ ਬੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਜੁਲਫ਼ਾਂ ਤੇਰੇ ਅੱਬਰੂ। ਅਤਰ ਅੰਬਰ ਸ਼ਗੂਫ਼ੇ ਫੁੱਲ ਕਲੀਆਂ ਦੀ ਇਹ ਸਬ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ । ਤੇਰੇ ਮਹਿਲੀਂ ਚਿਰਾਗਾਂ ਵਿਚ ਬਲਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਦਾ ਲਹੂ। ਏਨਾਂ ਕੁਝ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਰਦੇ ਨਹੀਂ ਜੋ ਕਿਲੋ ਭਰ ਦਾਨੇ। ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਣਾ ਹਸ਼ਰ ਤੇਰਾ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ। ਮਹਿਲਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਤੈਨੂੰ ਕੱਚੀਆਂ ਕੁੱਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਦਿਸੀਆਂ। ਅੱਖੀਂ ਅੱਥਰੂ ਤੇ ਚਿਹਰੇ ਜ਼ਰਦ ਸੁੱਕੀਆਂ ਬੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਨਹੀਂ ਦਿਸੀਆਂ। ਅਜੇ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਪਾਟੀਆਂ ਜੁੱਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਦਿਸੀਆਂ। ਅਜੇ ਸ਼ਾਇਦ ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹਾਂ ਭੁੱਲੀਆਂ ਨਹੀਂ ਦਿਸੀਆਂ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਕੋਈ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਲਹੂ ਕੱਢ ਕੇ ਪੀਣੇ 'ਤੇ। ਅਜੇ ਤੱਕ ਚੋਟ ਨਈਂ ਲੱਗੀ ‘ਤਾਇਰ’ ਪੱਥਰ ਦੇ ਸੀਨੇ 'ਤੇ।

ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ, ਜੰਮ ਜੰਮ ਤੁਸੀਂ ਆਵੋ, ਆਦਰ ਮਾਣ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਾ। ਆਗੂ ਤੁਸੀਂ ਪਿਆਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋ, ਏਸ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਤੇ ਪਿਆਰ ਕਰਨਾ। ਤੁਸੀਂ ਅਮਨ ਇਮਾਨ ਦੇ ਹੋ ਜਾਮਣ, ਆਸ ਰੱਖਣਾ ਤੇ ਇਤਬਾਰ ਕਰਨਾ। ਜੇਕਰ ਕਰੋ ਇਸ਼ਾਰਾ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਉੱਤੋਂ, ਜਾਨ ਵਾਰਨ ਦਾ ਮੈਂ ਇਕਰਾਰ ਕਰਨਾ। ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਰ ਹਾਂ ਅਜਬ ਸੰਜੀਦਗੀ ਨਾਲ, ਸੱਚੀ ਕੋਰੀ ਜਿਹੀ ਗੁਫ਼ਤਾਰ ਕਰਨਾ। ਜ਼ਰਾ ਮੈਨੂੰ ਸਮਝਾਉ ਤੇ ਸਮਝ ਲਾਂ, ਮੈਂ ਕੀਕਰ ਕੌਮ ਦੇ ਬੇੜੇ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨਾ। ਏਸ ਰਾਜ ਅੰਦਰ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ, ਮੈਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਾਨੂੰਨ ਨੂੰ ਤੋੜ ਸਕਦਾ। ਹੁਣ ਕੋਈ ਸਿਆਸਤ ਦੇ ਮਕਸਦਾਂ ਲਈ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਫੋੜ ਸਕਦਾ। ਮਹਿੰਗਾ ਅਦਲ ਏ ਭਾਵੇਂ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿਚ, ਮੁਖ ਇਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਮੋੜ ਸਕਦਾ। ਸ਼ੀਸ਼ਾਗਰ ਨਹੀਂ ਉਹ ਕਹਾ ਸਕਦਾ, ਟੁੱਟੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਨੂੰ ਜੋ ਨਹੀਂ ਜੋੜ ਸਕਦਾ। ਅੰਨ ਦੇਸ਼ ਅੰਦਰ ਧਨ ਪੇਟੀਆਂ ਵਿਚ, ਐਪਰ ਦਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਇਤਮਿਨਾਨ ਹੈ ਨਈਂ। ਸੱਚੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੋਮਲ ਜਿਹੇ ਜਿਸਮ ਅੰਦਰ, ਸ਼ਕਤ ਹੈ ਮੌਜੂਦ ਪਰ ਜਾਨ ਹੈ ਨਈਂ। ਕੁਛ ਲੀਡਰਾਂ ਵਿਚ ਖਿਚਾਉ ਦਿਸੇ, ਕੁਛ ਰੰਜ਼ ਦਿਸੇ ਖ਼ਲਫ਼ਸ਼ਾਰ ਦਿਸੇ। ਗਰਮੀ ਜਿਹੀ ਜਜ਼ਬਾਤਾਂ ਵਿਚ ਆਈ ਦੀ ਏ, ਅਤੇ ਦਿਲਾਂ ਅੰਦਰ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਦਿਸੇ। ਤਾਲਬ ਜੋ ਵੀ ਅਮਨ ਤੇ ਚੈਨ ਦਾ ਏ, ਦਰਅਸਲ ਉਹ ਬੇਕਰਾਰ ਦਿਸੇ। ਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸੁਣੀਆਂ, ਨਾ ਪਰ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚ ਪਿਆਰ ਦਿਸੇ। ਧੜਕੇ ਫੜਕੇ ਜਿਹੇ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਵਿਚ, ਮੈਂ ਤੇ ਸਬਰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸ਼ੁਕਰ ਸਕੂਨ ਕਰਨਾ। ਗਰਮੀ ਜੋਸ਼ ਹਰਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਨਵਾਂ ਜਿਗਰ ਅੰਦਰ ਪੈਦਾ ਖ਼ੂਨ ਕਰਨਾ। ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਦਰਿਆ ਨੂੰ ਪਾ ਦੇਣਾ, ਐਸੇ ਸ਼ੇਅਰਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਮਜ਼ਮੂਨ ਕਰਨਾ। ਮਸ਼ੂਕ ਨੂੰ ਹੁਸਨ ਮੈਂ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹਾਂ, ਪੈਦਾ ਆਸ਼ਕ ਲਈ ਜਬੱਤ ਜਨੂੰਨ ਕਰਨਾ। ਕਲਮ ਵਾਂਗ ਮੈਂ ਜਿਗਰ ਨੂੰ ਚਾਕ ਕਰਕੇ, ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਕਸ਼ਾਫ਼ਤ ਤੋਂ ਪਾਕ ਕਰਨਾ । ਖਾਕ ਪਾਕ ਨੂੰ ਸੋਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਤੇ, ਸੌ ਸੌ ਦਿਲ ਇਕ ਸ਼ੇਅਰ ਨਾਲ ਚਾਕ ਕਰਨਾ। ਬਦੀ ਤਲਖੀ ਦਾ ਖ਼ੂਬ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ, ਖ਼ੁਸ਼ਯਾਏਕਾ ਮੁਰੱਕਬ ਮਾਜੂਨ ਦੇਣਾ। ਦਰਦੇ ਜਿਗਰ ਦਾ ਨੁਸਖ਼ਾ ਅਕਸੀਰ ਮੇਰਾ, ਸਬ ਮਿਰਚ ਕਾਲੀ ਮੈਂ ਸੋਚਲ ਲੂਣ ਦੇਣਾ। ਜ਼ਰਾ ਦੇ ਕੇ ਨਵਾਜਸ਼ ਇਸ ਹੁਸਨ ਨੂੰ ਮੈਂ, ਅਤੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਜੂਨ ਦੇਣਾ। ਰੋਕ ਦੇਣਾ ਗੁਸਤਾਖ਼ ਦੀ ਜੀਭ ਫੌਰਨ, ਵਿਚ, ਮਜਲਸ ' ਅਦਬ ਨੂੰ ਕੂੰਨ ਦੇਣਾ। ਮੈਂ ਪਰਵਾਜ਼ ਹਾਂ ਉੱਚੇ ਤਖੱਈਲਾਂ ਦੀ, ਤੁਲਸੀ ਗਾਲਬ ਟੈਗੋਰ ਦੀ ਜੀਭ ਹਾਂ ਮੈਂ। ਕਾਇਨਾਤ ਨੂੰ ਲਾਵਾਂ ਸ਼ੰਗਾਰ ‘ਤਾਇਰ’, ਇਸ ਕਦਰ ਸ਼ਾਇਰ ਖ਼ੁਸ਼ਨਸੀਬ ਹਾਂ ਮੈਂ।