Urdu poetry in Punjabi : Habib Jalib

ਹਬੀਬ ਜਾਲਿਬ ਦੀ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ

1. ਔਰ ਸਬ ਭੂਲ ਗਏ ਹਰਫ਼-ਏ-ਸਦਾਕਤ ਲਿਖਨਾ

ਔਰ ਸਬ ਭੂਲ ਗਏ ਹਰਫ਼-ਏ-ਸਦਾਕਤ ਲਿਖਨਾ
ਰਹ ਗਯਾ ਕਾਮ ਹਮਾਰਾ ਹੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਲਿਖਨਾ

ਲਾਖ ਕਹਤੇ ਰਹੇਂ ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਨ ਜ਼ੁਲਮਤ ਲਿਖਨਾ
ਹਮ ਨੇ ਸੀਖਾ ਨਹੀਂ ਪਯਾਰੇ ਬਾ-ਇਜਾਜ਼ਤ ਲਿਖਨਾ

ਨ ਸਿਲੇ ਕੀ ਨ ਸਤਾਇਸ਼ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਹਮਕੋ
ਹਕ ਮੇਂ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਹਮਾਰੀ ਤੋ ਹੈ ਆਦਤ ਲਿਖਨਾ

ਹਮ ਨੇ ਜੋ ਭੂਲਕੇ ਭੀ ਸ਼ਹ ਕਾ ਕਸੀਦਾ ਨ ਲਿਖਾ
ਸ਼ਾਯਦ ਆਯਾ ਇਸੀ ਖ਼ੂਬੀ ਕੀ ਬਦੌਲਤ ਲਿਖਨਾ

ਇਸ ਸੇ ਬੜ੍ਹ ਕਰ ਮੇਰੀ ਤਹਸੀਨ ਭਲਾ ਕਯਾ ਹੋਗੀ
ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਨਾ-ਖ਼ੁਸ਼ ਹੈ ਮੇਰਾ ਸਾਹਬ-ਏ-ਸਰਵਤ ਲਿਖਨਾ

ਦਹਰ ਕੇ ਗ਼ਮ ਸੇ ਹੁਆ ਰਬਤ ਤੋ ਹਮ ਭੂਲ ਗਏ
ਸਰਵ-ਕਾਮਤ ਕੀ ਜਵਾਨੀ ਕੋ ਕਯਾਮਤ ਲਿਖਨਾ

ਕੁਛ ਭੀ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਹੇਂ ਸ਼ਹ ਕੇ ਮੁਸਾਹਿਬ 'ਜਾਲਿਬ'
ਰੰਗ ਰਖਨਾ ਯਹੀ ਅਪਨਾ, ਇਸੀ ਸੂਰਤ ਲਿਖਨਾ

(ਜ਼ੁਲਮਤ=ਹਨੇਰਾ, ਸਤਾਇਸ਼=ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ,ਵਡਿਆਈ,
ਦਹਰ=ਦੁਨੀਆਂ, ਰਬਤ=ਸਾਥ, ਸਰਵ=ਸਰੂ)

2. ਯੇ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੀ ਗਲੀ ਮੇਂ ਨ ਆਯੇਂ ਹਮ

ਯੇ ਠੀਕ ਹੈ ਕਿ ਤੇਰੀ ਗਲੀ ਮੇਂ ਨ ਆਯੇਂ ਹਮ
ਲੇਕਿਨ ਯੇ ਕਯਾ ਕਿ ਸ਼ਹਰ ਤੇਰਾ ਛੋੜ ਜਾਏਂ ਹਮ

ਮੁੱਦਤ ਹੁਈ ਹੈ ਕੂਏ ਬੁਤਾਂ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਗਏ,
ਆਵਾਰਗੀ ਸੇ ਦਿਲ ਕੋ ਕਹਾਂ ਤਕ ਬਚਾਏਂ ਹਮ

ਸ਼ਾਯਦ ਬਕੈਦੇ-ਜੀਸਤ ਯੇ ਸਾਅਤ ਨ ਆ ਸਕੇ
ਤੁਮ ਦਾਸਤਾਨੇ-ਸ਼ੌਕ ਸੁਨੋ ਔਰ ਸੁਨਾਏਂ ਹਮ

ਉਸਕੇ ਬਗੈਰ ਆਜ ਬਹੁਤ ਜੀ ਉਦਾਸ ਹੈ,
'ਜਾਲਿਬ' ਚਲੋ ਕਹੀਂ ਸੇ ਉਸੇ ਢੂੰਢ ਲਾਯੇਂ ਹਮ

(ਕੂਏ=ਗਲੀ, ਜੀਸਤ=ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਸਾਅਤ=ਘੜੀ)

3. ਸਹਾਫ਼ੀ ਸੇ

ਕੌਮ ਕੀ ਬੇਹਤਰੀ ਕਾ ਛੋੜ ਖ਼ਯਾਲ
ਫ਼ਿਕਰ-ਏ-ਤਾਮੀਰ-ਏ-ਮੁਲਕ ਦਿਲ ਸੇ ਨਿਕਾਲ
ਤੇਰਾ ਪਰਚਮ ਹੈ ਤੇਰਾ ਦਸਤ-ਏ-ਸਵਾਲ

ਬੇਜਮੀਰੀ ਕਾ ਔਰ ਕਯਾ ਹੋ ਮਆਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

ਤੰਗ ਕਰ ਦੇ ਗ਼ਰੀਬ ਪੇ ਯੇ ਜ਼ਮੀਨ
ਖ਼ਮ ਹੀ ਰਖ ਆਸਤਾਨ-ਏ-ਜ਼ਰ ਪੇ ਜ਼ਬੀਂ
ਐਬ ਕਾ ਦੌਰ ਹੈ ਹੁਨਰ ਕਾ ਨਹੀਂ

ਆਜ ਹੁਸਨ-ਏ-ਕਮਾਲ ਕੋ ਹੈ ਜਵਾਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

ਕਯੋਂ ਯਹਾਂ ਸੁਬਹ-ਏ-ਨੌ ਕੀ ਬਾਤ ਚਲੇ
ਕਯੋਂ ਸਿਤਮ ਕੀ ਸਿਯਾਹ ਰਾਤ ਢਲੇ
ਸਬ ਬਰਾਬਰ ਹੈਂ ਆਸਮਾਨ ਕੇ ਤਲੇ

ਸਬਕੋ ਰਜ਼ਾਅਤ ਪਸੰਦ ਕਹ ਕੇ ਟਾਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

ਨਾਮ ਸੇ ਪੇਸ਼ਤਰ ਲਗਾਕੇ ਅਮੀਰ
ਹਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕੋ ਬਨਾ ਕੇ ਫ਼ਕੀਰ
ਕਸਰ-ਓ-ਦੀਵਾਨ ਹੋ ਕਯਾਮ ਪਜੀਰ

ਔਰ ਖੁਤਬੋਂ ਮੇਂ ਦੇ ਉਮਰ ਕੀ ਮਿਸਾਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

ਆਮੀਯਤ ਕੀ ਹਮ ਨਵਾਈ ਮੇਂ
ਤੇਰਾ ਹਮਸਰ ਨਹੀਂ ਖ਼ੁਦਾਈ ਮੇਂ
ਬਾਦਸ਼ਾਹੋਂ ਕੀ ਰਹਨੁਮਾਈ ਮੇਂ

ਰੋਜ਼ ਇਸਲਾਮ ਕਾ ਜੁਲੂਸ ਨਿਕਾਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

ਲਾਖ ਹੋਂਠੋਂ ਪੇ ਦਮ ਹਮਾਰਾ ਹੋ
ਔਰ ਦਿਲ ਸੁਬਹ ਕਾ ਸਿਤਾਰਾ ਹੋ
ਸਾਂਨੇ ਮੌਤ ਕਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਹੋ

ਲਿਖ ਯਹੀ ਠੀਕ ਹੈ ਮਰੀਜ਼ ਕਾ ਹਾਲ
ਅਬ ਕਲਮ ਸੇ ਇਜਾਰਬੰਦ ਹੀ ਡਾਲ

(ਇਜਾਰਬੰਦ=ਨਾਲਾ, ਖ਼ਮ=ਝੁਕਾ ਕੇ,
ਆਸਤਾਨ-ਏ-ਜ਼ਰ=ਦੌਲਤ ਦੀ ਦੇਹਲੀ,
ਜ਼ਬੀਂ=ਮੱਥਾ)

4. ਦਿਲ ਕੀ ਬਾਤ ਲਬੋਂ ਪਰ ਲਾਕਰ

ਦਿਲ ਕੀ ਬਾਤ ਲਬੋਂ ਪਰ ਲਾਕਰ, ਅਬ ਤਕ ਹਮ ਦੁਖ ਸਹਤੇ ਹੈਂ
ਹਮ ਨੇ ਸੁਨਾ ਥਾ ਇਸ ਬਸਤੀ ਮੇਂ ਦਿਲ ਵਾਲੇ ਭੀ ਰਹਤੇ ਹੈਂ

ਬੀਤ ਗਯਾ ਸਾਵਨ ਕਾ ਮਹੀਨਾ ਮੌਸਮ ਨੇ ਨਜ਼ਰੇਂ ਬਦਲੀ,
ਲੇਕਿਨ ਇਨ ਪਯਾਸੀ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਅਬ ਤਕ ਆਂਸੂ ਬਹਤੇ ਹੈਂ

ਏਕ ਹਮੇਂ ਆਵਾਰਾ ਕਹਨਾ ਕੋਈ ਬੜਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਨਹੀਂ,
ਦੁਨਿਯਾ ਵਾਲੇ ਦਿਲ ਵਾਲੋਂ ਕੋ ਔਰ ਬਹੁਤ ਕੁਛ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਜਿਨ ਕੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸ਼ਹਰ ਭੀ ਛੋੜਾ ਜਿਨ ਕੇ ਲਿਯੇ ਬਦਨਾਮ ਹੁਏ,
ਆਜ ਵਹੀ ਹਮ ਸੇ ਬੇਗਾਨੇ ਬੇਗਾਨੇ ਸੇ ਰਹਤੇ ਹੈਂ

ਵੋ ਜੋ ਅਭੀ ਇਸ ਰਹਗੁਜ਼ਰ ਸੇ, ਚਾਕ-ਏ-ਗਿਰੇਬਾਂ ਗੁਜ਼ਰਾ ਥਾ,
ਉਸ ਆਵਾਰਾ ਦੀਵਾਨੇ ਕੋ 'ਜ਼ਾਲਿਬ' 'ਜ਼ਾਲਿਬ' ਕਹਤੇ ਹੈਂ

5. ਇਸ ਸ਼ਹਰ-ਏ-ਖ਼ਰਾਬੀ ਮੇਂ

ਇਸ ਸ਼ਹਰ-ਏ-ਖ਼ਰਾਬੀ ਮੇਂ ਗ਼ਮ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਮਾਰੇ
ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੈਂ ਯਹੀ ਬਾਤ ਬੜੀ ਬਾਤ ਹੈ ਪਯਾਰੇ

ਯੇ ਹੰਸਤਾ ਹੁਆ ਚਾਂਦ ਯੇ ਪੁਰਨੂਰ ਸਿਤਾਰੇ
ਤਾਬਿੰਦਾ-ਓ-ਪਾਇੰਦਾ ਹੈਂ ਜ਼ਰ੍ਰੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ

ਹਸਰਤ ਹੈ ਕੋਈ ਗੁੰਚਾ ਹਮੇਂ ਪਯਾਰ ਸੇ ਦੇਖੇ
ਅਰਮਾਂ ਹੈ ਕੋਈ ਫੂਲ ਹਮੇਂ ਦਿਲ ਸੇ ਪੁਕਾਰੇ

ਹਰ ਸੁਬਹ ਮੇਰੀ ਸੁਬਹ ਪੇ ਰੋਤੀ ਰਹੀ ਸ਼ਬਨਮ
ਹਰ ਰਾਤ ਮੇਰੀ ਰਾਤ ਪੇ ਹੰਸਤੇ ਰਹੇ ਤਾਰੇ

ਕੁਛ ਔਰ ਭੀ ਹੈਂ ਕਾਮ ਹਮੇਂ ਐ ਗ਼ਮ-ਏ-ਜਾਨਾਂ
ਕਬ ਤਕ ਕੋਈ ਉਲਝੀ ਹੁਈ ਜ਼ੁਲਫ਼ੋਂ ਕੋ ਸੰਵਾਰੇ

(ਗੁੰਚਾ=ਕਲੀ, ਸ਼ਬਨਮ=ਤ੍ਰੇਲ)

6. ਭਏ ਕਬੀਰ ਉਦਾਸ

ਇਕ ਪਟਰੀ ਪਰ ਸਰਦੀ ਮੇਂ ਅਪਨੀ ਤਕਦੀਰ ਕੋ ਰੋਏ
ਦੂਜਾ ਜੁਲਫ਼ੋਂ ਕੀ ਛਾਂਵ ਮੇਂ ਸੁਖ ਕੀ ਸੇਜ ਪੇ ਸੋਏ
ਰਾਜ ਸਿੰਹਾਸਨ ਪਰ ਇਕ ਬੈਠਾ ਔਰ ਇਕ ਉਸਕਾ ਦਾਸ
ਭਏ ਕਬੀਰ ਉਦਾਸ ।

ਊਂਚੇ-ਊਂਚੇ ਐਵਾਨੋਂ ਮੇਂ ਮੂਰਖ ਹੁਕਮ ਚਲਾਏਂ
ਕਦਮ-ਕਦਮ ਪਰ ਇਸ ਨਗਰੀ ਮੇਂ ਪੰਡਿਤ ਧੱਕੇ ਖਾਏਂ
ਧਰਤੀ ਪਰ ਭਗਵਾਨ ਬਨੇ ਹੈਂ ਧਨ ਹੈ ਜਿਨਕੇ ਪਾਸ
ਭਏ ਕਬੀਰ ਉਦਾਸ ।

ਗੀਤ ਲਿਖਾਏਂ, ਪੈਸੇ ਨ ਦੇਂ ਫਿਲਮ ਨਗਰ ਕੇ ਲੋਗ
ਉਨਕੇ ਘਰ ਬਾਜੇ ਸ਼ਹਨਾਈ, ਲੇਖਕ ਕੇ ਘਰ ਸੋਗ
ਗਾਯਕ ਸੁਰ ਮੇਂ ਕਯੋਂਕਰ ਗਾਏ, ਕਯੋਂ ਨਾ ਕਾਟੇ ਘਾਸ
ਭਏ ਕਬੀਰ ਉਦਾਸ ।

ਕਲ ਤਕ ਜੋ ਥਾ ਹਾਲ ਹਮਾਰਾ ਹਾਲ ਵਹੀ ਹੈਂ ਆਜ
'ਜਾਲਿਬ' ਅਪਨੇ ਦੇਸ ਮੇਂ ਸੁਖ ਕਾ ਕਾਲ ਵਹੀ ਹੈ ਆਜ
ਫਿਰ ਭੀ ਮੋਚੀ ਗੇਟ ਪੇ ਲੀਡਰ ਰੋਜ਼ ਕਰੇ ਬਕਵਾਸ
ਭਏ ਕਬੀਰ ਉਦਾਸ ।

7. ਵਤਨ ਕੋ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਖ਼ਤਰਾ

ਵਤਨ ਕੋ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਖ਼ਤਰਾ ਨਿਜ਼ਾਮੇਜ਼ਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ
ਹਕੀਕਤ ਮੇਂ ਜੋ ਰਹਜ਼ਨ ਹੈ, ਵਹੀ ਰਹਬਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ

ਜੋ ਬੈਠਾ ਹੈ ਸਫ਼ੇ ਮਾਤਮ ਬਿਛਾਏ ਮਰਗੇ ਜ਼ੁਲਮਤ ਪਰ
ਵੋ ਨੌਹਾਗਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ, ਵੋ ਦਾਨਿਸ਼ਵਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ

ਅਗਰ ਤਸ਼ਵੀਸ਼ ਲਾਹਕ ਹੈ ਤੋ ਸੁਲਤਾਨੋਂ ਕੋ ਲਾਹਕ ਹੈ
ਨ ਤੇਰਾ ਘਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਨ ਮੇਰਾ ਘਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ

ਜੋ ਭੜਕਾਤੇ ਹੈਂ ਫਿਰਕਾਵਾਰਿਯਤ ਕੀ ਆਗ ਕੋ ਪੈਹਮ
ਉਨ੍ਹੀਂ ਸ਼ੈਤਾਂ ਸਿਫ਼ਤ ਮੁੱਲਾਓਂ ਕਾ ਲਸ਼ਕਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ

ਜਹਾਂ 'ਇਕਬਾਲ' ਭੀ ਨਜ਼ਰੇ ਖ਼ਤੇਤੰਸੀਖ ਹੋ 'ਜਾਲਿਬ'
ਵਹਾਂ ਤੁਝਕੋ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਹੈ, ਤੇਰਾ ਜੌਹਰ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ

(ਰਹਜ਼ਨ=ਡਾਕੂ,ਲੁਟੇਰਾ, ਰਹਬਰ=ਨੇਤਾ, ਮਰਗ=ਮੌਤ)

8. ਮੁਸਤਕਬਿਲ

ਤੇਰੇ ਲਿਏ ਮੈਂ ਕਯਾ-ਕਯਾ ਸਦਮੇ ਸਹਤਾ ਹੂੰ
ਸੰਗੀਨੋਂ ਕੇ ਰਾਜ ਮੇਂ ਭੀ ਸਚ ਕਹਤਾ ਹੂੰ
ਮੇਰੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਮਸਲਹਤੋਂ ਕੇ ਫੂਲ ਭੀ ਹੈਂ
ਤੇਰੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਕਾਂਟੇ ਚੁਨਤਾ ਰਹਤਾ ਹੂੰ

ਤੂ ਆਏਗਾ ਇਸੀ ਆਸ ਮੇਂ ਝੂਮ ਰਹਾ ਹੈ ਦਿਲ
ਦੇਖ ਐ ਮੁਸਤਕਬਿਲ ।

ਇਕ-ਇਕ ਕਰਕੇ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀ ਛੋੜ ਗਏ
ਮੁਝਸੇ ਮੇਰੇ ਰਹਬਰ ਭੀ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਗਏ
ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਬੇਕਾਰ ਗਿਲਾ ਹੈ ਗ਼ੈਰੋਂ ਕਾ
ਅਪਨੇ ਹੀ ਜਬ ਪਯਾਰ ਕਾ ਨਾਤਾ ਤੋੜ ਗਏ

ਤੇਰੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਹੈਂ ਮੇਰੇ ਖ਼ਵਾਬੋਂ ਕੇ ਕਾਤਿਲ
ਦੇਖ ਐ ਮੁਸਤਕਬਿਲ ।

ਜੇਲ੍ਹ ਕੇ ਆਗੇ ਸਰ ਨ ਝੁਕਾਯਾ ਮੈਂਨੇ ਕਭੀ
ਸਿਫ਼ਲੋਂ ਕੋ ਅਪਨਾ ਨ ਬਨਾਯਾ ਮੈਂਨੇ ਕਭੀ
ਦੌਲਤ ਔਰ ਓਹਦੋਂ ਕੇ ਬਲ ਪਰ ਜੋ ਐਂਠੇਂ
ਉਨ ਲੋਗੋਂ ਕੋ ਮੂੰਹ ਨ ਲਗਾਯਾ ਮੈਂਨੇ ਕਭੀ

ਮੈਂਨੇ ਚੋਰ ਕਹਾ ਚੋਰੋਂ ਕੋ ਖੁਲਕੇ ਸਰੇ ਮਹਫ਼ਿਲ
ਦੇਖ ਐ ਮੁਸਤਕਬਿਲ ।

(ਮੁਸਤਕਬਿਲ=ਭਵਿਖ, ਸਿਫ਼ਲ=ਕਮੀਨਾ)

9. ਕਹਾਂ ਕਾਤਿਲ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ

ਕਹਾਂ ਕਾਤਿਲ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ ਫ਼ਕਤ ਚੇਹਰੇ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ
ਅਜਬ ਅਪਨਾ ਸਫ਼ਰ ਹੈ ਫ਼ਾਸਲੇ ਭੀ ਸਾਥ ਚਲਤੇ ਹੈਂ

ਬਹੁਤ ਕਮਜਰਫ਼ ਥਾ ਜੋ ਮਹਫ਼ਿਲੋਂ ਕੋ ਕਰ ਗਯਾ ਵੀਰਾਂ
ਨ ਪੂਛੋ ਹਾਲੇ ਚਾਰਾਂ ਸ਼ਾਮ ਕੋ ਜਬ ਸਾਏ ਢਲਤੇ ਹੈਂ

ਵੋ ਜਿਸਕੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਕੱਚੇ ਘਰੋਂ ਤਕ ਭੀ ਪਹੁੰਚਤੀ ਹੈ
ਨ ਵੋ ਸੂਰਜ ਨਿਕਲਤਾ ਹੈ, ਨ ਅਪਨੇ ਦਿਨ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ

ਕਹਾਂ ਤਕ ਦੋਸਤੋਂ ਕੀ ਬੇਦਿਲੀ ਕਾ ਹਮ ਕਰੇਂ ਮਾਤਮ
ਚਲੋ ਇਸ ਬਾਰ ਭੀ ਹਮ ਹੀ ਸਰੇ ਮਕਤਲ ਨਿਕਲਤੇ ਹੈਂ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਔਜ ਪਰ ਦੇਖਾ ਮੁਕੱਦਰ ਉਨ ਅਦੀਬੋਂ ਕਾ
ਜੋ ਇਬਨੁਲਵਕਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਹਵਾ ਕੇ ਸਾਥ ਚਲਤੇ ਹੈਂ

ਹਮ ਅਹਲੇ ਦਰਦ ਨੇ ਯੇ ਰਾਜ਼ ਆਖਿਰ ਪਾ ਲਿਯਾ 'ਜਾਲਿਬ'
ਕਿ ਦੀਪ ਊਂਚੇ ਮਕਾਨੋਂ ਮੇਂ ਹਮਾਰੇ ਖ਼ੂੰ ਸੇ ਜਲਤੇ ਹੈਂ

(ਮਕਤਲ=ਕਤਲਗਾਹ, ਇਬਨੁਲਵਕਤ=ਮੌਕਾਮਪਰਸਤ)

10. ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਜ਼ਰਦਾਰੋਂ ਕੋ
ਗਿਰਤੀ ਹੁਈ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੋ
ਸਦਿਯੋਂ ਕੇ ਬੀਮਾਰੋਂ ਕੋ
ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਂ ਕੋ ਘੇਰੇ ਹੁਏ ਹੈਂ ਆਖ਼ਿਰ ਚੰਦ ਘਰਾਨੇ ਕਯੋਂ
ਨਾਮ ਨਬੀ ਕਾ ਲੇਨੇ ਵਾਲੇ ਉਲਫ਼ਤ ਸੇ ਬੇਗਾਨੇ ਕਯੋਂ

ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਖੂੰਖਾਰੋਂ ਕੋ
ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੀ ਕਾਰੋਂ ਕੋ
ਅਮਰੀਕਾ ਕੇ ਪਯਾਰੋਂ ਕੋ
ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਆਜ ਹਮਾਰੇ ਨਾਰੋਂ ਸੇ ਲਜ਼ੀ ਹੈ ਬਯਾ ਐਵਾਨੋਂ ਮੇਂ
ਬਿਕ ਨ ਸਕੇਂਗੇ ਹਸਰਤੋ-ਅਰਮਾਂ ਊਂਚੀ ਸਜੀ ਦੁਕਾਨੋਂ ਮੇਂ
ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਬਟਮਾਰੋਂ ਕੋ
ਮਗ਼ਰਿਬ ਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰੋਂ ਕੋ
ਚੋਰੋਂ ਕੋ ਮੱਕਾਰੋਂ ਕੋ ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ

ਅਮਨ ਕਾ ਪਰਚਮ ਲੇਕਰ ਉਠੋ ਹਰ ਇੰਸਾਂ ਸੇ ਪਯਾਰ ਕਰੋ
ਅਪਨਾ ਤੋ ਮੰਸ਼ੂਰ ਹੈ 'ਜਾਲਿਬ' ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਸੇ ਪਯਾਰ ਕਰੋ

ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ ਦਰਬਾਰੋਂ ਕੋ
ਸ਼ਾਹੋਂ ਕੇ ਗ਼ਮਖ਼ਾਰੋਂ ਕੋ
ਨੱਵਾਬੋਂ ਗ਼ੱਦਾਰੋਂ ਕੋ
ਖ਼ਤਰੇ ਮੇਂ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ

11. ਦਸਤੂਰ

ਦੀਪ ਜਿਸਕਾ ਮਹੱਲਾਤ ਹੀ ਮੇਂ ਜਲੇ
ਚੰਦ ਲੋਗੋਂ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਿਯੋਂ ਕੋ ਲੇਕਰ ਚਲੇ
ਵੋ ਜੋ ਸਾਏ ਮੇਂ ਹਰ ਹਰ ਮਸਲਹਤ ਕੇ ਪਲੇ

ਐਸੇ ਦਸਤੂਰ ਕੋ ਸੁਬਹ-ਏ-ਬੇਨੂਰ ਕੋ
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ

ਮੈਂ ਭੀ ਖ਼ਾਯਫ਼ ਨਹੀਂ ਤਖ਼ਤਾ-ਏ-ਦਾਰ ਸੇ
ਮੈਂ ਭੀ ਮੰਸੂਰ ਹੂੰ ਕਹ ਦੋ ਅਗ਼ਯਾਰ ਸੇ
ਕਯੂਂ ਡਰਾਤੇ ਹੋ ਜਿੰਦਾਂ ਕੀ ਦੀਵਾਰ ਸੇ
ਜ਼ੁਲਮ ਕੀ ਬਾਤ ਕੋ, ਜੇਹਲ ਕੀ ਰਾਤ ਕੋ
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ

ਫੂਲ ਸ਼ਾਖ਼ੋਂ ਪੇ ਖਿਲਨੇ ਲਗੇ, ਤੁਮ ਕਹੋ
ਜਾਮ ਰਿੰਦੋਂ ਕੋ ਮਿਲਨੇ ਲਗੇ, ਤੁਮ ਕਹੋ
ਚਾਕ ਸੀਨੋਂ ਕੇ ਸਿਲਨੇ ਲਗੇ, ਤੁਮ ਕਹੋ
ਇਸ ਖੁਲੇ ਝੂਟ ਕੋ ਜ਼ੇਹਨ ਕੀ ਲੂਟ ਕੋ
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ

ਤੁਮਨੇ ਲੂਟਾ ਹੈ ਸਦਿਯੋਂ ਹਮਾਰਾ ਸੁਕੂੰ
ਅਬ ਨ ਹਮ ਪਰ ਚਲੇਗਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਫ਼ੁਸੂੰ
ਚਾਰਾਗਰ ਮੈਂ ਤੁਮਹੇਂ ਕਿਸ ਤਰਹ ਸੇ ਕਹੂੰ
ਤੁਮ ਨਹੀਂ ਚਾਰਾਗਰ, ਕੋਈ ਮਾਨੇ ਮਗਰ
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ, ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਮਾਨਤਾ

(ਦਸਤੂਰ=ਸੰਵਿਧਾਨ, ਅਗ਼ਯਾਰ=ਦੁਸ਼ਮਣ,
ਦਾਰ=ਫਾਂਸੀ, ਸੁਕੂੰ=ਚੈਨ, ਫ਼ੁਸੂੰ=ਜਾਦੂ)

12. ਮੌਲਾਨਾ

ਬਹੁਤ ਮੈਂਨੇ ਸੁਨੀ ਹੈ ਆਪਕੀ ਤਕਰੀਰ ਮੌਲਾਨਾ
ਮਗਰ ਬਦਲੀ ਨਹੀਂ ਅਬ ਤਕ ਮੇਰੀ ਤਕਦੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

ਖ਼ੁਦਾਰਾ ਸਬ੍ਰ ਕੀ ਤਲਕੀਨ ਅਪਨੇ ਪਾਸ ਹੀ ਰਖੇਂ
ਯੇ ਲਗਤੀ ਹੈ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਪੇ ਬਨ ਕਰ ਤੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

ਨਹੀਂ ਮੈਂ ਬੋਲ ਸਕਤਾ ਝੂਠ ਇਸ ਦਰਜ਼ਾ ਢਿਠਾਈ ਸੇ
ਯਹੀ ਹੈ ਜ਼ੁਰਮ ਮੇਰਾ ਔਰ ਯਹੀ ਤਕਸੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

ਹਕੀਕਤ ਕਯਾ ਹੈ ਯੇ ਤੋ ਆਪ ਜਾਨੇਂ ਔਰ ਖ਼ੁਦਾ ਜਾਨੇ
ਸੁਨਾ ਹੈ ਜਿੰਮੀ ਕਾਰਟਰ ਆਪਕਾ ਹੈ ਪੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

ਜ਼ਮੀਨੇਂ ਹੋ ਵਡੇਰੋਂ ਕੀ, ਮਸ਼ੀਨੇਂ ਹੋਂ ਲੁਟੇਰੋਂ ਕੀ
ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ ਲਿਖ ਕੇ ਦੀ ਹੈ ਆਪਕੋ ਤਹਰੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

ਕਰੋੜੋਂ ਕਯੋਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਕਰ ਫ਼ਿਲਿਸਤੀਂ ਕੇ ਲਿਏ ਲੜਤੇ
ਦੁਆ ਹੀ ਸੇ ਫ਼ਕਤ ਕਟਤੀ ਨਹੀਂ ਜ਼ੰਜੀਰ ਮੌਲਾਨਾ

(ਤਲਕੀਨ=ਉਪਦੇਸ਼, ਤਕਸੀਰ=ਪਾਪ,ਗੁਨਾਹ)

13. ਮੁਸ਼ੀਰ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

ਯੇ ਜੋ ਦਸ ਕਰੋੜ ਹੈਂ
ਜੇਹਲ ਕਾ ਨਿਚੋੜ ਹੈਂ
ਇਨਕੀ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਸੋ ਗਈ
ਹਰ ਉੱਮੀਦ ਕੀ ਕਿਰਨ
ਜ਼ੁਲਮਤੋਂ ਮੇਂ ਖੋ ਗਈ
ਯੇ ਖਬਰ ਦੁਰੁਸਤ ਹੈ
ਇਨਕੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ
ਬੇ ਸ਼ਊਰ ਲੋਗ ਹੈਂ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਾ ਰੋਗ ਹੈਂ
ਔਰ ਤੇਰੇ ਪਾਸ ਹੈ
ਇਨਕੇ ਦਰਦ ਕੀ ਦਵਾ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

ਤੂ ਖ਼ੁਦਾ ਕਾ ਨੂਰ ਹੈ
ਅਕਲ ਹੈ ਸ਼ਊਰ ਹੈ
ਕੌਮ ਤੇਰੇ ਸਾਥ ਹੈ
ਤੇਰੇ ਹੀ ਵਜ਼ੂਦ ਸੇ
ਮੁਲਕ ਕੀ ਨਜਾਤ ਹੈ
ਤੂ ਹੈ ਮਹਰ-ਏ-ਸੁਬਹ-ਏ-ਨੌ
ਤੇਰੇ ਬਾਦ ਰਾਤ ਹੈ
ਬੋਲਤੇ ਜੋ ਚੰਦ ਹੈਂ
ਸਬ ਯੇ ਸ਼ਰ ਪਸੰਦ ਹੈਂ
ਇਨਕੀ ਖੀਂਚ ਲੇ ਜ਼ਬਾਂ
ਇਨਕਾ ਘੋਂਟ ਦੇ ਗਲਾ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

ਜਿਨਕੋ ਥਾ ਜ਼ਬਾਂ ਪੇ ਨਾਜ਼
ਚੁਪ ਹੈਂ ਵੋ ਜ਼ਬਾਂ-ਦਰਾਜ਼
ਚੈਨ ਹੈ ਸਮਾਜ ਮੇਂ
ਬੇਮਿਸਾਲ ਫ਼ਰਕ ਹੈ
ਕਲ ਮੇਂ ਔਰ ਆਜ ਮੇਂ
ਅਪਨੇ ਖਰਚ ਪਰ ਹੈਂ ਕੈਦ
ਲੋਗ ਤੇਰੇ ਰਾਜ ਮੇਂ
ਆਦਮੀ ਹੈ ਵੋ ਬੜਾ
ਦਰ ਪੇ ਜੋ ਰਹੇ ਪੜਾ
ਜੋ ਪਨਾਹ ਮਾਂਗ ਲੇ
ਉਸਕੀ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਖ਼ਤਾ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

ਹਰ ਵਜ਼ੀਰ ਹਰ ਸਫ਼ੀਰ
ਬੇਨਜ਼ੀਰ ਹੈ ਮੁਸ਼ੀਰ
ਵਾਹ ਕਯਾ ਜਵਾਬ ਹੈ
ਤੇਰੇ ਜ਼ੇਹਨ ਕੀ ਕਸਮ
ਖ਼ੂਬ ਇੰਤੇਖ਼ਾਬ ਹੈ
ਜਾਗਤੀ ਹੈ ਅਫ਼ਸਰੀ
ਕੌਮ ਮਹਵੇ-ਖ਼ਾਬ ਹੈ
ਯੇ ਤੇਰਾ ਵਜ਼ੀਰ ਖਾਂ
ਦੇ ਰਹਾ ਹੈ ਜੋ ਬਯਾਂ
ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਇਨਕੋ ਹਰ ਕੋਈ
ਕਹ ਰਹਾ ਹੈ ਮਰਹਬਾ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

ਚੀਨ ਅਪਨਾ ਯਾਰ ਹੈ
ਉਸ ਪੇ ਜਾਂ ਨਿਸਾਰ ਹੈ
ਪਰ ਵਹਾਂ ਹੈ ਜੋ ਨਿਜ਼ਾਮ
ਉਸ ਤਰਫ਼ ਨ ਜਾਇਯੋ
ਉਸਕੋ ਦੂਰ ਸੇ ਸਲਾਮ
ਦਸ ਕਰੋੜ ਯੇ ਗਧੇ
ਜਿਨਕਾ ਨਾਮ ਹੈ ਅਵਾਮ
ਕਯਾ ਬਨੇਂਗੇ ਹੁਕਮਰਾਂ
ਤੂ 'ਯਕੀਂ' ਯੇ 'ਗੁਮਾਂ'
ਅਪਨੀ ਤੋ ਦੁਆ ਹੈ ਯੇ
ਸਦ੍ਰ ਤੂ ਰਹੇ ਸਦਾ

ਮੈਂਨੇ ਉਸਸੇ ਯੇ ਕਹਾ

(ਮੁਸ਼ੀਰ=ਸਲਾਹਕਾਰ, ਜ਼ੁਲਮਤੋਂ=ਹਨੇਰੇ,
ਮੇਹਰ-ਏ-ਸੁਬਹ-ਏ-ਨੌ=ਨਵੀਂ ਸਵੇਰ ਦਾ
ਸੂਰਜ, ਸ਼ਰ ਪਸੰਦ=ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਲੋਕ, ਬੇਨਜ਼ੀਰ=
ਬੇਮਿਸਾਲ, ਦਸ ਕਰੋੜ ਯੇ ਗਧੇ=ਉਸ ਵੇਲੇ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਸ ਕਰੋੜ ਸੀ)

14. ਕਾਮ ਚਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

ਨਾਮ ਚਲੇ ਹਰਨਾਮਦਾਸ ਕਾ ਕਾਮ ਚਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ
ਮੂਰਖ ਇਸ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਮੇਂ ਹੈਂ ਸੂਰਜ ਨ ਢਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

ਨਿਰਧਨ ਕੀ ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਆਂਸੂ ਆਜ ਭੀ ਹੈ ਔਰ ਕਲ ਭੀ ਥੇ
ਬਿਰਲਾ ਕੇ ਘਰ ਦੀਵਾਲੀ ਹੈ ਤੇਲ ਜਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

ਦੁਨਿਯਾ ਭਰ ਕੇ ਮਜ਼ਲੂਮੋਂ ਨੇ ਭੇਦ ਯੇ ਸਾਰਾ ਜਾਨ ਲਿਯਾ
ਆਜ ਹੈ ਡੇਰਾ ਜ਼ਰਦਾਰੋਂ ਕੇ ਸਾਏ ਤਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

ਕਾਮ ਹੈ ਉਸਕਾ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਸਾਰਾ ਜ਼ਮਾਨਾ ਜਾਨੇ ਹੈ
ਇਸੀਲਿਏ ਤੋ ਮੁਝਕੋ ਪਯਾਰੇ ਨਾਮ ਖਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

ਗ਼ੈਰ ਕੇ ਬਲਬੂਤੇ ਪਰ ਜੀਨਾ ਮਰਦੋਂ ਵਾਲੀ ਬਾਤ ਨਹੀਂ
ਬਾਤ ਤੋ ਜਬ ਹੈ ਐ 'ਜਾਲਿਬ' ਏਹਸਾਨ ਟਲੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ

15. ਬਗਿਯਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ

ਹਰਿਯਾਲੀ ਕੋ ਆਂਖੇ ਤਰਸੇਂ ਬਗਿਯਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ
ਪਯਾਰ ਕੇ ਗੀਤ ਸੁਨਾਊਂ ਕਿਸਕੋ ਸ਼ਹਰ ਹੁਏ ਵੀਰਾਨ
ਬਗਿਯਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ।

ਡਸਤੀ ਹੈਂ ਸੂਰਜ ਕੀ ਕਿਰਨੇਂ ਚਾਂਦ ਜਲਾਏ ਜਾਨ
ਪਗ-ਪਗ ਮੌਨ ਕੇ ਗਹਰੇ ਸਾਏ ਜੀਵਨ ਮੌਤ ਸਮਾਨ
ਚਾਰੋਂ ਓਰ ਹਵਾ ਫਿਰਤੀ ਹੈ ਲੇਕਰ ਤੀਰ-ਕਮਾਨ
ਬਗਿਯਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ।

ਛਲਨੀ ਹੈਂ ਕਲਿਯੋਂ ਕੇ ਸੀਨੇ ਖ਼ੂਨ ਮੇਂ ਲਤਪਤ ਪਾਤ
ਔਰ ਨ ਜਾਨੇ ਕਬ ਤਕ ਹੋਗੀ ਅਸ਼ਕੋਂ ਕੀ ਬਰਸਾਤ
ਦੁਨਿਯਾਵਾਲੋ ਕਬ ਬੀਤੇਂਗੇ ਦੁਖ ਕੇ ਯੇ ਦਿਨ-ਰਾਤ
ਖ਼ੂਨ ਸੇ ਹੋਲੀ ਖੇਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ਧਰਤੀ ਕੇ ਬਲਵਾਨ
ਬਗਿਯਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਨ ।

16. ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ

ਤੇਰੇ ਮਧੁਰ ਗੀਤੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ
ਬੀਤੇ ਹੈਂ ਦਿਨ-ਰੈਨ ਹਮਾਰੇ

ਤੇਰੀ ਅਗਰ ਆਵਾਜ਼ ਨ ਹੋਤੀ
ਬੁਝ ਜਾਤੀ ਜੀਵਨ ਕੀ ਜਯੋਤੀ

ਤੇਰੇ ਸੱਚੇ ਸੁਰ ਹੈਂ ਐਸੇ
ਜੈਸੇ ਸੂਰਜ ਚਾਂਦ ਸਿਤਾਰੇ

ਤੇਰੇ ਮਧੁਰ ਗੀਤੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ
ਬੀਤੇ ਹੈਂ ਦਿਨ-ਰੈਨ ਹਮਾਰੇ

ਕਯਾ-ਕਯਾ ਤੂਨੇ ਗੀਤ ਹੈਂ ਗਾਏ
ਸੁਰ ਜਬ ਲਾਗੇ ਮਨ ਝੁਕ ਜਾਏ

ਤੁਝਕੋ ਸੁਨਕਰ ਜੀ ਉਠਤੇ ਹੈਂ
ਹਮ ਜੈਸੇ ਦੁਖ-ਦਰਦ ਕੇ ਮਾਰੇ

ਤੇਰੇ ਮਧੁਰ ਗੀਤੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ
ਬੀਤੇ ਹੈਂ ਦਿਨ-ਰੈਨ ਹਮਾਰੇ

ਮੀਰਾ ਤੁਝਮੇਂ ਆਨ ਬਸੀ ਹੈ
ਅੰਗ ਵਹੀ ਹੈ ਰੰਗ ਵਹੀ ਹੈ

ਜਗ ਮੇਂ ਤੇਰੇ ਦਾਸ ਹੈਂ ਇਤਨੇ
ਜਿਤਨੇ ਹੈਂ ਆਕਾਸ਼ ਮੇਂ ਤਾਰੇ

ਤੇਰੇ ਮਧੁਰ ਗੀਤੋਂ ਕੇ ਸਹਾਰੇ
ਕਟਤੇ ਹੈਂ ਦਿਨ-ਰੈਨ ਹਮਾਰੇ

(ਸਿੰਧ ਦੀ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਜੇਲ ਵਿਚ)

17. ਬੀਸ ਘਰਾਨੇ

ਬੀਸ ਘਰਾਨੇ ਹੈਂ ਆਬਾਦ
ਔਰ ਕਰੋੜੋਂ ਹੈਂ ਨਾਸ਼ਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਆਜ ਭੀ ਹਮ ਪਰ ਜਾਰੀ ਹੈ
ਕਾਲੀ ਸਦਿਯੋਂ ਕੀ ਬੇਦਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਬੀਸ ਰੂਪੱਯਾ ਮਨ ਆਟਾ
ਇਸ ਪਰ ਭੀ ਹੈ ਸੰਨਾਟਾ
ਗੌਹਰ, ਸਹਗਲ, ਆਦਮਜੀ
ਬਨੇ ਹੈਂ ਬਿਰਲਾ ਔਰ ਟਾਟਾ
ਮੁਲਕ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕਹਲਾਤੇ ਹੈਂ
ਜਬ ਹਮ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਫ਼ਰਿਯਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਲਾਇਸੇਂਸੋਂ ਕਾ ਮੌਸਮ ਹੈ
ਕਨਵੇਂਸ਼ਨ ਕੋ ਕਯਾ ਗ਼ਮ ਹੈ
ਆਜ ਹੁਕੂਮਤ ਕੇ ਦਰ ਪਰ
ਹਰ ਸ਼ਾਹੀ ਕਾ ਸਰ ਖ਼ਮ ਹੈ
ਜਰਸੇ-ਖ਼ੁਦੀ ਦੇਨੇ ਵਾਲੋਂ ਕੋ
ਭੂਲ ਗਈ ਇਕਬਾਲ ਕੀ ਯਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਆਜ ਹੁਈ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ
ਚੁਪ ਹੈਂ ਸਿਪਾਹੀ ਬਾਵਰਦੀ
ਸ਼ੱਮੇ ਨਵਾਯੇ ਅਹਲੇ ਸੁਖ਼ਨ
ਕਾਲੇ ਬਾਗ਼ ਨੇ ਗੁਲ ਕਰ ਦੀ
ਅਹਲੇ ਕਫ਼ਸ ਕੀ ਕੈਦ ਬੜ੍ਹਾਕਰ
ਕਮ ਕਰ ਲੀ ਅਪਨੀ ਮੀਯਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਯੇ ਮੁਸ਼ਤਾਕੇ ਇਸਤੰਬੋਲ
ਕਯਾ ਖੋਲੂਂ ਮੈਂ ਇਨਕਾ ਪੋਲ
ਬਜਤਾ ਰਹੇਗਾ ਮਹਲੋਂ ਮੇਂ
ਕਬ ਤਕ ਯੇ ਬੇਹੰਗਮ ਢੋਲ
ਸਾਰੇ ਅਰਬ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੁਏ ਹੈਂ
ਸੀਟੋ ਔਰ ਸੇਂਟੋ ਹੈਂ ਸ਼ਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

ਗਲੀ ਗਲੀ ਮੇਂ ਜੰਗ ਹੁਈ
ਖ਼ਲਕਤ ਦੇਖ ਕੇ ਦੰਗ ਹੁਈ
ਅਹਲੇ ਨਜ਼ਰ ਕੀ ਹਰ ਬਸਤੀ
ਜੇਹਲ ਕੇ ਹਾਥੋਂ ਤੰਗ ਹੁਈ
ਵੋ ਦਸਤੂਰ ਹਮੇਂ ਬਖ਼ਸ਼ਾ ਹੈ
ਨਫ਼ਰਤ ਹੈ ਜਿਸਕੀ ਬੁਨਿਯਾਦ
ਸਦ੍ਰ ਅੱਯੂਬ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ

18. ਫ਼ਿਰੰਗੀ ਕਾ ਦਰਬਾਨ

ਫ਼ਿਰੰਗੀ ਕਾ ਜੋ ਮੈਂ ਦਰਬਾਨ ਹੋਤਾ
ਤੋ ਜੀਨਾ ਕਿਸ ਕਦਰ ਆਸਾਨ ਹੋਤਾ

ਮੇਰੇ ਬੱਚੇ ਭੀ ਅਮਰੀਕਾ ਮੇਂ ਪੜ੍ਹਤੇ
ਮੈਂ ਹਰ ਗਰਮੀ ਮੇਂ ਇੰਗਿਲਸਤਾਨ ਹੋਤਾ

ਮੇਰੀ ਇੰਗਿਲਸ਼ ਬਲਾ ਕੀ ਚੁਸਤ ਹੋਤੀ
ਬਲਾ ਸੇ ਜੋ ਨ ਉਰਦੂ ਦਾਨ ਹੋਤਾ

ਝੁਕਾ ਕੇ ਸਰ ਕੋ ਹੋ ਜਾਤਾ ਜੋ 'ਸਰ' ਮੈਂ
ਤੋ ਲੀਡਰ ਭੀ ਅਜ਼ੀਮੋਸ਼ਾਨ ਹੋਤਾ

ਜ਼ਮੀਨੇਂ ਮੇਰੀ ਹਰ ਸੂਬੇਂ ਮੇਂ ਹੋਤੀਂ
ਮੈਂ ਵੱਲਾਹ ਸਦਰ-ਏ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹੋਤਾ

19. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਕਯਾ

ਰੋਟੀ, ਕਪੜਾ ਔਰ ਦਵਾ
ਘਰ ਰਹਨੇ ਕੋ ਛੋਟਾ-ਸਾ
ਮੁਫ਼ਤ ਮੁਝੇ ਤਾਲੀਮ ਦਿਲਾ
ਮੈਂ ਭੀ ਮੁਸਲਮਾਂ ਹੂੰ ਵੱਲਾਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਕਯਾ ?
ਲਾ ਇੱਲਾਹ ਇੱਲਾਲਹ

ਅਮਰੀਕਾ ਸੇ ਮਾਂਗ ਨ ਭੀਕ
ਮਤ ਕਰ ਲੋਗੋਂ ਕੀ ਤਜ਼ਹੀਕ
ਰੋਕ ਨ ਜਮਹੂਰੀ ਤਹਰੀਕ
ਛੋੜ ਨ ਆਜ਼ਾਦੀ ਕੀ ਰਾਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਯਾ ?
ਲਾ ਇੱਲਾਹ ਇੱਲਾਲਹ

ਖੇਤ ਵਡੇਰੋਂ ਸੇ ਲੇ ਲੋ
ਮਿਲੇਂ ਲੁਟੇਰੋਂ ਸੇ ਲੇ ਲੋ
ਮੁਲਕ ਅੰਧੇਰੋਂ ਸੇ ਲੇ ਲੋ
ਰਹੇ ਨ ਕੋਈ ਆਲੀਜਾਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਕਯਾ ?
ਲਾ ਇੱਲਾਹ ਇੱਲਾਲਹ

ਸਰਹਦ, ਸਿੰਧ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ
ਤੀਨੋਂ ਹੈਂ ਪੰਜਾਬ ਕੀ ਜਾਨ
ਔਰ ਬੰਗਾਲ ਹੈ ਸਬ ਕੀ ਆਨ
ਆਏ ਨ ਉਨ ਕੇ ਲਬ ਪਰ ਆਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਕਯਾ ?
ਲਾ ਇੱਲਾਹ ਇੱਲਾਲਹ

ਬਾਤ ਯਹੀ ਹੈ ਬੁਨਿਯਾਦੀ
ਗ਼ਾਸਿਬ ਕੀ ਹੋ ਬਰਬਾਦੀ
ਹਕ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਹਕ ਆਗਾਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਕਾ ਮਤਲਬ ਕਯਾ ?
ਲਾ ਇੱਲਾਹ ਇੱਲਾਲਹ

20. ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ ਔਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ
ਲੇਕਿਨ ਇਨ ਦੋਨੋਂ ਮੁਲਕੋਂ ਮੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਕਾ ਡੇਰਾ ਹੈ

ਐਡ ਕੀ ਗੰਦਮ ਖਾਕਰ ਹਮਨੇ ਕਿਤਨੇ ਧੋਕੇ ਖਾਏ ਹੈਂ
ਪੂਛ ਨ ਹਮਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਕੇ ਕਿਤਨੇ ਨਾਜ਼ ਉਠਾਏ ਹੈਂ

ਫਿਰ ਭੀ ਅਬ ਤਕ ਵਾਦੀ-ਏ-ਗੁਲ ਕੋ ਸੰਗੀਨੋਂ ਨੇ ਘੇਰਾ ਹੈ
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ ਔਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ

ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਛੋੜਨਾ ਹੋਗਾ ਅਬ ਤੋ ਸਾਥ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੋਂ ਕਾ
ਤਾ ਬਹ ਗਰੇਬਾਂ ਆ ਪਹੂੰਚਾ ਹੈ ਫਿਰ ਸੇ ਹਾਥ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੋਂ ਕਾ

ਮੈਕਮਿਲਨ ਤੇਰਾ ਨ ਹੁਆ ਤੋ ਕੈਨੇਡੀ ਕਬ ਤੇਰਾ ਹੈ
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ ਔਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ

ਯੇ ਧਰਤੀ ਹੈ ਅਸਲ ਮੇਂ ਪਯਾਰੇ, ਮਜ਼ਦੂਰੋਂ-ਦਹਕਾਨੋਂ ਕੀ
ਇਸ ਧਰਤੀ ਪਰ ਚਲ ਨ ਸਕੇਗੀ ਮਰਜ਼ੀ ਚੰਦ ਘਰਾਨੋਂ ਕੀ

ਜ਼ੁਲਮ ਕੀ ਰਾਤ ਰਹੇਗੀ ਕਬ ਤਕ ਅਬ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸਵੇਰਾ ਹੈ
ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ ਔਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭੀ ਮੇਰਾ ਹੈ

(ਗੰਦਮ=ਕਣਕ, ਦਹਕਾਨ=ਕਿਸਾਨ, ਤਾ ਬਹ ਗਰੇਬਾਂ=
ਗਲ਼ ਤੱਕ)

21. ਮਾਂ

ਬੱਚੋਂ ਪੇ ਚਲੀ ਗੋਲੀ
ਮਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਯਹ ਬੋਲੀ
ਯਹ ਦਿਲ ਕੇ ਮੇਰੇ ਟੁਕੜੇ
ਯੂੰ ਰੋਏਂ ਮੇਰੇ ਹੋਤੇ
ਮੈਂ ਦੂਰ ਖੜੀ ਦੇਖੂੰ
ਯੇ ਮੁਝ ਸੇ ਨਹੀਂ ਹੋਗਾ

ਮੈਂ ਦੂਰ ਖੜੀ ਦੇਖੂੰ
ਔਰ ਅਹਲ-ਏ ਸਿਤਮ ਖੇਲੇਂ
ਖ਼ੂਨ ਸੇ ਮੇਰੇ ਬੱਚੋਂ ਕੇ
ਦਿਨ-ਰਾਤ ਯਹਾਂ ਹੋਲੀ
ਬੱਚੋਂ ਪੇ ਚਲੀ ਗੋਲੀ
ਮਾਂ ਦੇਖ ਕੇ ਯਹ ਬੋਲੀ
ਯਹ ਦਿਲ ਕੇ ਮੇਰੇ ਟੁਕੜੇ
ਯੂੰ ਰੋਏਂ ਮੇਰੇ ਹੋਤੇ
ਮੈਂ ਦੂਰ ਖੜੀ ਦੇਖੂੰ
ਯੇ ਮੁਝ ਸੇ ਨਹੀਂ ਹੋਗਾ

ਮੈਦਾਨ ਮੇਂ ਨਿਕਲ ਆਈ
ਇਕ ਬਰਕ-ਸੀ ਲਹਰਾਈ
ਹਰ ਦਸਤ-ਏ-ਸਿਤਮ ਪਕੜਾ
ਬੰਦੂਕ ਭੀ ਠਹਰਾਈ
ਹਰ ਸਿਮਤ ਸਦਾ ਗੂੰਜੀ
ਮੈਂ ਆਤੀ ਹੂੰ, ਮੈਂ ਆਈ
ਮੈਂ ਆਤੀ ਹੂੰ, ਮੈਂ ਆਈ

ਹਰ ਜ਼ੁਲਮ ਹੁਆ ਬਾਤਿਲ
ਔਰ ਸਹਮ ਗਏ ਕਾਤਿਲ
ਜਬ ਉਸਨੇ ਜ਼ਬਾਂ ਖੋਲੀ
ਬੱਚੋਂ ਪੇ ਚਲੀ ਗੋਲੀ
ਉਸ ਨੇ ਕਹਾ ਖ਼ੂਨ ਖ਼ਵਾਰੋ
ਦੌਲਤ ਕੇ ਪਰਸਤਾਰੋ
ਧਰਤੀ ਹੈ ਯਹ ਹਮ ਸਬ ਕੀ
ਇਸ ਧਰਤੀ ਕੋ ਨਾਦਾਨੋਂ
ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੋਂ ਕੇ ਦਰਬਾਨੋ
ਸਾਹੇਬ ਕੀ ਅਤਾ ਕਰਦਾ
ਜਾਗੀਰ ਨ ਤੁਮ ਜਾਨੋ
ਇਸ ਜ਼ੁਲਮ ਸੇ ਬਾਜ਼ ਆਓ
ਬੈਰਕ ਮੇਂ ਚਲੇ ਜਾਓ
ਕਯੋਂ ਚੰਦ ਲੁਟੇਰੋਂ ਕੀ
ਫਿਰਤੇ ਹੋ ਲਿਏ ਟੋਲੀ
ਬੱਚੋਂ ਪੇ ਚਲੀ ਗੋਲੀ

22. ਖ਼ੁਦਾ ਹਮਾਰਾ ਹੈ

ਖ਼ੁਦਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਹਮਾਰਾ ਹੈ
ਉਸੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪੇ ਯੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਬ ਗਵਾਰਾ ਹੈ
ਲਹੂ ਪਿਯੋਗੇ ਕਹਾਂ ਤਕ ਹਮਾਰਾ ਧਨਵਾਨੋ
ਬੜ੍ਹਾਓ ਅਪਨੀ ਦੁਕਾਨ ਸੀਮ-ਓ-ਜ਼ਰ ਕੇ ਦੀਵਾਨੋ
ਹਮੇਂ ਯਕੀਂ ਹੈ ਕਿ ਇਨਸਾਨ ਉਸਕੋ ਪਯਾਰਾ ਹੈ

ਖ਼ੁਦਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਹਮਾਰਾ ਹੈ
ਉਸੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪੇ ਯੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਬ ਗਵਾਰਾ ਹੈ

ਨਈ ਸ਼ਊਰ ਕੀ ਹੈ ਰੋਸ਼ਨੀ ਨਿਗਾਹੋਂ ਮੇਂ
ਇਕ ਆਗ-ਸੀ ਭੀ ਹੈ ਅਬ ਅਪਨੀ ਸਰਦ ਆਹੋਂ ਮੇਂ
ਖਿਲੇਂਗੇ ਫੂਲ ਨਜ਼ਰ ਕੇ ਸਹਰ ਕੀ ਬਾਹੋਂ ਮੇਂ
ਦੁਖੀ ਦਿਲੋਂ ਕੋ ਇਸੀ ਆਸ ਕਾ ਸਹਾਰਾ ਹੈ

ਖ਼ੁਦਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਹਮਾਰਾ ਹੈ
ਉਸੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪੇ ਯੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਬ ਗਵਾਰਾ ਹੈ

ਤਿਲਿਸਮ-ਏ-ਸਯਾਹ-ਏ-ਖ਼ੌਫ਼-ਓ-ਹਿਰਾਸ ਤੋੜੇਂਗੇ
ਕਦਮ ਬੜ੍ਹਾਏਂਗੇ ਜ਼ੰਜੀਰ-ਏ-ਯਾਸ ਤੋੜੇਂਗੇ
ਕਭੀ ਕਿਸੀ ਕੇ ਨ ਹਮ ਦਿਲ ਕੀ ਆਸ ਤੋੜੇਂਗੇ
ਰਹੇਗਾ ਯਾਦ ਜੋ ਏਹਦ-ਏ ਸਿਤਮ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਹੈ
ਉਸੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਬ ਗਵਾਰਾ ਹੈ

ਖ਼ੁਦਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਹਮਾਰਾ ਹੈ
ਉਸੇ ਜ਼ਮੀਂ ਪੇ ਯੇ ਜ਼ੁਲਮ ਕਬ ਗਵਾਰਾ ਹੈ

23. ਰਕਸ਼ਿੰਦਾ ਜ਼ੋਯਾ ਸੇ

ਕਹ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ਪਰ ਕਹਤੀ ਹੈ
ਮੁਝਸੇ ਮੇਰੀ ਨਨ੍ਹੀ ਬੱਚੀ
ਅੱਬੂ ਘਰ ਚਲ
ਅੱਬੂ ਘਰ ਚਲ
ਉਸ ਕੀ ਸਮਝ ਮੇਂ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਆਤਾ
ਕਯੋਂ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਮੇਂ ਰਹ ਜਾਤਾ ਹੂੰ
ਕਯੋਂ ਨਹੀਂ ਸਾਥ ਮੇਂ ਉਸਕੇ ਚਲਤਾ
ਕੈਸੇ ਨਨ੍ਹੀ ਸਮਝਾਊਂ
ਘਰ ਭੀ ਤੋ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਕੀ ਤਰਹ ਹੈ ।

24. ਯੌਮ-ਏ-ਇਕਬਾਲ ਪਰ

ਲੋਗ ਉਠਤੇ ਹੈ ਜਬ ਤੇਰੇ ਗ਼ਰੀਬੋਂ ਕੋ ਜਗਾਨੇ
ਸਬ ਸ਼ਹਰ ਕੇ ਜ਼ਰਦਾਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਥਾਨੇ

ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਯੇ ਦੌਲਤ ਹਮੇਂ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ
ਫ਼ਰਸੁਦ: ਬਹਾਨੇ ਵਹੀ ਅਫ਼ਸਾਨੇ ਪੁਰਾਨੇ

ਐ ਸ਼ਾਯਰ-ਏ-ਮਸ਼ਰਿਕ! ਯੇ ਹੀ ਝੂਠੇ ਯੇ ਹੀ ਬਦਜ਼ਾਤ
ਪੀਤੇ ਹੈਂ ਲਹੂ ਬੰਦਾ-ਏ-ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਾ ਦਿਨ-ਰਾਤ ।

25. ਹੁਜੂਮ ਦੇਖ ਕੇ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹਮ

ਹੁਜੂਮ ਦੇਖ ਕੇ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹਮ
ਕਿਸੀ ਕੇ ਡਰ ਸੇ ਤਕਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹਮ

ਹਜ਼ਾਰ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਕਦਮ ਰਾਸਤਾ ਹੋ ਖ਼ਾਰੋਂ ਕਾ
ਜੋ ਚਲ ਪੜੇਂ ਤੋ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ ਹਮ

ਇਸੀਲਿਏ ਤੋ ਨਹੀਂ ਮੋਤਬਰ ਜ਼ਮਾਨੇ ਮੇਂ
ਕਿ ਰੰਗ-ਏ-ਸੂਰਤ-ਏ-ਦੁਨਿਯਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹੈਂ ਹਮ

ਹਵਾ ਕੋ ਦੇਖ ਕੇ 'ਜਾਲਿਬ' ਮਿਸਾਲ-ਏ-ਹਮ-ਅਸਰਾਂ
ਬਜਾ ਯੇ ਜ਼ੋਮ ਹਮਾਰਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਤੇ ਹਮ

(ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਕਦਮ=ਪੈਰਾਂ ਹੇਠਾਂ, ਜ਼ੋਮ=ਮਾਣ,
ਮੋਤਬਰ=ਮੋਹਰੀ,ਆਗੂ)

26. ਬੜੇ ਬਨੇ ਫਿਰਤੇ ਥੇ 'ਜਾਲਿਬ' ਪਿਟੇ ਸੜਕ ਕੇ ਬੀਚ

ਬੜੇ ਬਨੇ ਫਿਰਤੇ ਥੇ 'ਜਾਲਿਬ' ਪਿਟੇ ਸੜਕ ਕੇ ਬੀਚ
ਗੋਲੀ ਖਾਈ ਲਾਠੀ ਖਾਈ ਗਿਰੇ ਸੜਕ ਕੇ ਬੀਚ

ਕਭੀ ਗਿਰੇਬਾਂ ਚਾਕ ਹੁਆ ਔਰ ਕਭੀ ਹੁਆ ਦਿਲ ਖ਼ੂਨ
ਹਮੇਂ ਤੋ ਯੂੰਹੀ ਮਿਲੇ ਸੁਖ਼ਨ ਕੇ ਸਿਲੇ ਸੜਕ ਕੇ ਬੀਚ

ਜਿਸਮ ਪੇ ਜੋ ਜ਼ਖ਼ਮੋਂ ਕੇ ਨਿਸ਼ਾਂ ਹੈਂ ਅਪਨੇ ਤਮਗ਼ੇ ਹੈਂ
ਮਿਲੀ ਹੈ ਐਸੀ ਦਾਦ ਵਫ਼ਾ ਕੀ ਕਿਸੇ ਸੜਕ ਕੇ ਬੀਚ

(ਸਿਲੇ=ਤੋਹਫ਼ੇ)

27. ਦਰਖ਼ਤ ਸੂਖ ਗਏ ਰੁਕ ਗਏ ਨਦੀ ਨਾਲੇ

ਦਰਖ਼ਤ ਸੂਖ ਗਏ ਰੁਕ ਗਏ ਨਦੀ ਨਾਲੇ
ਯੇ ਕਿਸ ਨਗਰ ਕੋ ਰਵਾਨਾ ਹੁਏ ਘਰੋਂ ਵਾਲੇ

ਕਹਾਨਿਯਾਂ ਜੋ ਸੁਨਾਤੇ ਥੇ ਅਹਦ-ਏ-ਰਫ਼ਤਾ ਕੀ
ਨਿਸ਼ਾਂ ਵੋ ਗਰਦਿਸ਼-ਏ-ਅੱਯਾਮ ਨੇ ਮਿਟਾ ਡਾਲੇ

ਮੈਂ ਸ਼ਹਰ ਸ਼ਹਰ ਫਿਰਾ ਹੂੰ ਇਸੀ ਤਮੰਨਾ ਮੇਂ
ਕਿਸੀ ਕੋ ਅਪਨਾ ਕਹੂੰ ਕੋਈ ਮੁਝ ਕੋ ਅਪਨਾ ਲੇ

ਸਦਾ ਨ ਦੇ ਕਿਸੀ ਮਹਤਾਬ ਕੋ ਅੰਧੇਰੋਂ ਮੇਂ
ਲਗਾ ਨ ਦੇ ਯੇ ਜ਼ਮਾਨਾ ਜ਼ੁਬਾਨ ਪਰ ਤਾਲੇ

ਕੋਈ ਕਿਰਨ ਹੈ ਯਹਾਂ ਤੋ ਕੋਈ ਕਿਰਨ ਹੈ ਵਹਾਂ
ਦਿਲ-ਓ-ਨਿਗਾਹ ਨੇ ਕਿਸ ਦਰਜ਼ਾ ਰੋਗ ਹੈਂ ਪਾਲੇ

ਹਮੀਂ ਪੇ ਉਨ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਹੈ ਹਮੀਂ ਪੇ ਉਨ ਕਾ ਕਰਮ
ਯੇ ਔਰ ਬਾਤ ਯਹਾਂ ਔਰ ਭੀ ਹੈਂ ਦਿਲ ਵਾਲੇ

ਕੁਛ ਔਰ ਤੁਝ ਪੇ ਖੁਲੇਂਗੀ ਹਕੀਕਤੇਂ 'ਜਾਲਿਬ'
ਜੋ ਹੋ ਸਕੇ ਤੋ ਕਿਸੀ ਕਾ ਫ਼ਰੇਬ ਭੀ ਖਾ ਲੇ

(ਗਰਦਿਸ਼-ਏ-ਅੱਯਾਮ=ਸਿਮਤ ਦਾ ਫੇਰ, ਸਦਾ=
ਆਵਾਜ਼, ਮਹਤਾਬ=ਚੰਨ)

28. ਕਰਾਹਤੇ ਹੁਏ ਇੰਸਾਨ ਕੀ ਸਦਾ ਹਮ ਹੈਂ

ਕਰਾਹਤੇ ਹੁਏ ਇੰਸਾਨ ਕੀ ਸਦਾ ਹਮ ਹੈਂ
ਮੈਂ ਸੋਚਤਾ ਹੂੰ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਔਰ ਕਯਾ ਹਮ ਹੈਂ

ਜੋ ਆਜ ਤਕ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚੀ ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਕਾਨੋਂ ਤਕ
ਸਰ-ਏ-ਦਯਾਰ-ਏ-ਸਿਤਮ ਆਹ-ਏ-ਨ-ਰਸਾ ਹਮ ਹੈਂ

ਤਬਾਹੀਯੋਂ ਕੋ ਮੁਕੱਦਰ ਸਮਜ ਕੇ ਹੈਂ ਖ਼ਾਮੋਸ਼
ਹਮਾਰਾ ਗ਼ਮ ਨ ਕਰੋ ਦਰਦ-ਏ-ਲਾ-ਦਵਾ ਹਮ ਹੈਂ

ਕਹਾਂ ਨਿਗਾਹ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਤੇ ਹੈਂ ਦੁਖ ਭਰੇ ਦੇਹਾਤ
ਹਸੀਂ ਸ਼ਹਰੋਂ ਕੇ ਹੀ ਗ਼ਮ ਮੇਂ ਮੁਬਤਲਾ ਹੈਂ

29. ਤੁਮ ਸੇ ਪਹਲੇ ਵੋ ਜੋ ਇਕ ਯਹਾਂ ਤਖ਼ਤ-ਨਸ਼ੀਂ ਥਾ

ਤੁਮ ਸੇ ਪਹਲੇ ਵੋ ਜੋ ਇਕ ਯਹਾਂ ਤਖ਼ਤ-ਨਸ਼ੀਂ ਥਾ
ਉਸ ਕੋ ਭੀ ਅਪਨੇ ਖ਼ੁਦਾ ਹੋਨੇ ਪੇ ਇਤਨਾ ਹੀ ਯਕੀਂ ਥਾ

ਕੋਈ ਠਹਰਾ ਹੋ ਜੋ ਲੋਗੋਂ ਕੇ ਮੁਕਾਬਿਲ ਤੋ ਬਤਾਓ
ਵੋ ਕਹਾਂ ਹੈਂ ਕਿ ਨਾਜ਼ ਜਿਨਹੇਂ ਅਪਨੇ ਤਈਂ ਥਾ

ਆਜ ਸੋਏ ਹੈਂ ਤਹ-ਏ-ਖ਼ਾਕ ਨ ਜਾਨੇ ਯਹਾਂ ਕਿਤਨੇ
ਕੋਈ ਸ਼ੋਲਾ ਕੋਈ ਸ਼ਬਨਮ ਕੋਈ ਮਹਤਾਬ-ਜ਼ਬੀਂ ਥਾ

ਅਬ ਵੋ ਫਿਰਤੇ ਹੈਂ ਉਸੀ ਸ਼ਹਰ ਮੇਂ ਤਨਹਾ ਲਿਏ ਦਿਲ ਕੋ
ਇਕ ਜ਼ਮਾਨੇ ਮੇਂ ਮਿਜ਼ਾਜ ਉਨ ਕਾ ਸਰ-ਏ-ਅਰਸ਼-ਏ-ਬਰੀਂ ਥਾ

ਛੋੜਨਾ ਘਰ ਕਾ ਹਮੇਂ ਯਾਦ ਹੈ 'ਜਾਲਿਬ' ਨਹੀਂ ਭੂਲੇ
ਥਾ ਵਤਨ ਜ਼ੇਹਨ ਮੇਂ ਅਪਨੇ ਕੋਈ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਤੋ ਨਹੀਂ ਥਾ

(ਸਰ-ਏ-ਅਰਸ਼-ਏ-ਬਰੀਂ=ਉੱਚੇ ਅਸਮਾਨਾਂ ਉੱਤੇ,
ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਜੇਲ਼,ਪਿੰਜਰਾ)

30. ਸ਼ੇ'ਰ ਸੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਸ਼ੇ'ਰ ਸੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ
ਕਮ-ਨਜ਼ਰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਲੋਗ ਡਰਤੇ ਹੈਂ ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਸੇ ਤੇਰੀ
ਹਮ ਤੇਰੀ ਦੋਸਤੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਦਹਰ ਮੇਂ ਆਹ-ਏ-ਬੇ-ਕਸਾਂ ਕੇ ਸਿਵਾ
ਔਰ ਹਮ ਕਬ ਕਿਸੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਹਮ ਕੋ ਗ਼ੈਰੋਂ ਸੇ ਡਰ ਨਹੀਂ ਲਗਤਾ
ਅਪਨੇ ਅਹਬਾਬ ਹੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਦਾਵਰ-ਏ-ਹਸ਼ਰ ਬਖ਼ਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਾਯਦ
ਹਾਂ ਮਗਰ ਮੌਲਵੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਰੂਠਤਾ ਹੈ ਤੋ ਰੂਠ ਜਾਏ ਜਹਾਂ
ਉਨ ਕੀ ਹਮ ਬੇ-ਰੁਖ਼ੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

ਹਰ ਕਦਮ ਪਰ ਹੈ ਮੁਹਤਸਿਬ 'ਜਾਲਿਬ'
ਅਬ ਤੋ ਹਮ ਚਾਂਦਨੀ ਸੇ ਡਰਤੇ ਹੈਂ

(ਦਹਰ=ਦੁਨੀਆਂ, ਅਹਬਾਬ=ਨੇੜੇ ਦੇ
ਸਾਥੀ, ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਵਾਲਾ ਜੱਜ)

31. ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਜ਼ਿਯਾ ਸਰਸਰ ਕੋ ਸਬਾ

ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਜ਼ਿਯਾ ਸਰਸਰ ਕੋ ਸਬਾ ਬੰਦੇ ਕੋ ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ
ਪੱਥਰ ਕੋ ਗੌਹਰ ਦੀਵਾਰ ਕੋ ਦਰ ਕਰਗਸ ਕੋ ਹੁਮਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ

ਇਕ ਹਸ਼ਰ ਬਰਪਾ ਹੈ ਘਰ ਘਰ ਮੇਂ ਦਮ ਘੁਟਤਾ ਹੈ ਗੁੰਬਦ ਬੇ-ਦਰ ਹੈਂ
ਇਕ ਸ਼ਖ਼ਸ ਕੇ ਹਾਥੋਂ ਮੁੱਦਤ ਸੇ ਰੁਸਵਾ ਹੈ ਵਤਨ ਦੁਨਿਯਾ ਭਰ ਮੇਂ
ਐ ਦੀਦਾ-ਵਰੋ ਇਸ ਜ਼ਿੱਲਤ ਕੋ ਕਿਸਮਤ ਕਾ ਲਿਖਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ
ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਜ਼ਿਯਾ ਸਰਸਰ ਕੋ ਸਬਾ ਬੰਦੇ ਕੋ ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ

ਯੇ ਅਹਲ-ਏ-ਹਸ਼ਮ ਯੇ ਦਾਰਾ ਓ ਜਿਸਮ ਸਬ ਨਕਸ਼ ਬਰ-ਆਬ ਹੈਂ ਐ ਹਮਦਮ
ਮਿਟ ਜਾਏਂਗੇ ਸਬ ਪਰਵਰਦਾ-ਏ-ਸ਼ਬ ਐ ਅਹਲ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਰਹ ਜਾਏਂਗੇ ਹਮ
ਹੋ ਜਾਂ ਕਾ ਜ਼ਿਯਾਂ ਪਰ ਕਾਤਿਲ ਕੋ ਮਾਸੂਮ ਅਦਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ
ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਜ਼ਿਯਾ ਸਰਸਰ ਕੋ ਸਬਾ ਬੰਦੇ ਕੋ ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ

ਲੋਗੋਂ ਪੇ ਹੀ ਹਮਨੇ ਜਾਂ-ਵਾਰੀ ਕੀ ਹਮ ਨੇ ਉਨਹੀਂ ਕੀ ਗ਼ਮ-ਖ਼ਵਾਰੀ
ਹੋਤੇ ਹੈਂ ਹੋਂ ਯੇ ਹਾਥ ਕਲਮ ਸ਼ਾਇਰ ਨ ਬਨੇਂਗੇ ਦਰਬਾਰੀ
ਇਬਲੀਸ-ਨੁਮਾ ਇੰਸਾਨੋਂ ਕੀ ਐ ਦੋਸਤ ਸਨਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ
ਜ਼ੁਲਮਤ ਕੋ ਜ਼ਿਯਾ ਸਰਸਰ ਕੋ ਸਬਾ ਬੰਦੇ ਕੋ ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਲਿਖਨਾ

(ਜ਼ੁਲਮਤ=ਹਨੇਰਾ, ਜ਼ਿਯਾ=ਰੋਸ਼ਨੀ, ਸਰਸਰ=ਤੇਜ਼ ਠੰਢੀ ਹਨੇਰੀ,
ਸਬਾ=ਰੁਮਕਦੀ ਹਵਾ, ਗੌਹਰ=ਮੋਤੀ, ਕਰਗਸ=ਕਾਂ, ਹੁਮਾ=ਇਕ
ਸੁਰਗੀ ਪੰਛੀ, ਹਸ਼ਰ=ਕਿਆਮਤ, ਜ਼ਿਯਾਂ=ਖ਼ਤਰਾ, ਇਬਲੀਸ-ਨੁਮਾ=
ਸ਼ੈਤਾਨ ਵਰਗੇ)

32. ਮੁਮਤਾਜ਼

ਕਸਰ-ਏ-ਸ਼ਾਹੀ ਸੇ ਯੇ ਹੁਕਮ ਸਾਦਿਰ ਹੁਆ ਲਾੜਕਾਨੇ ਚਲੋ
ਵਰਨਾ ਥਾਨੇ ਚਲੋ
ਅਪਨੇ ਹੋਂਟੋਂ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਲੁਟਾਨੇ ਚਲੋ ਗੀਤ ਗਾਨੇ ਚਲੋ
ਵਰਨਾ ਥਾਨੇ ਚਲੋ
ਮੁੰਤਜ਼ਿਰ ਹੈਂ ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਵਹਾਂ ਕੈਫ਼ ਕਾ ਹੈ ਸਮਾਂ
ਅਪਨੇ ਜਲਵੋਂ ਸੇ ਮਹਫ਼ਿਲ ਸਜਾਨੇ ਚਲੋ ਮੁਸਕੁਰਾਨੇ ਚਲੋ
ਵਰਨਾ ਥਾਨੇ ਚਲੋ
ਹਾਕਿਮੋਂ ਕੋ ਬਹੁਤ ਤੁਮ ਪਸੰਦ ਆਈ ਹੋ ਜ਼ੇਹਨ ਪਰ ਛਾਈ ਹੋ
ਜਿਸਮ ਕੀ ਲੌ ਸੇ ਸ਼ਮਏਂ ਜਲਾਨੇ ਚਲੋ ਭੁਲਾਨੇ ਚਲੋ
ਵਰਨਾ ਥਾਨੇ ਚਲੋ

(ਕਸਰ=ਮਹਿਲ, ਕੈਫ਼=ਮਸਤੀ, ਜ਼ੇਹਨ=ਦਿਮਾਗ਼)

33. ਦਿਲ-ਏ-ਪੁਰਸ਼ੌਕ ਕੋ ਪਹਲੂ ਮੇਂ ਦਬਾਏ ਰੱਖਾ

ਦਿਲ-ਏ-ਪੁਰਸ਼ੌਕ ਕੋ ਪਹਲੂ ਮੇਂ ਦਬਾਏ ਰੱਖਾ
ਤੁਝ ਸੇ ਭੀ ਹਮ ਨੇ ਤੇਰਾ ਪਯਾਰ ਛੁਪਾਏ ਰੱਖਾ

ਛੋੜ ਇਸ ਬਾਤ ਕੋ ਐ ਦੋਸਤ ਕਿ ਤੁਝ ਸੇ ਪਹਲੇ
ਹਮ ਨੇ ਕਿਸ ਕਿਸ ਕੋ ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਮੇਂ ਬਸਾਏ ਰੱਖਾ

ਗ਼ੈਰ ਮੁਮਕਿਨ ਥੀ ਜ਼ਮਾਨੇ ਕੇ ਗ਼ਮੋਂ ਸੇ ਫ਼ੁਰਸਤ
ਫਿਰ ਭੀ ਹਮ ਨੇ ਤੇਰਾ ਗ਼ਮ ਦਿਲ ਮੇਂ ਬਸਾਏ ਰੱਖਾ

ਫੂਲ ਕੋ ਫੂਲ ਨ ਕਹਤੇ ਸੋ ਉਸੇ ਕਯਾ ਕਹਤੇ
ਕਯਾ ਹੁਆ ਗ਼ੈਰ ਨੇ ਕਾਲਰ ਪੇ ਸਜਾਏ ਰੱਖਾ

ਜਾਨੇ ਕਿਸ ਹਾਲ ਮੇਂ ਹੈਂ ਕੌਨ ਸੇ ਸ਼ਹਰੋਂ ਮੇਂ ਹੈਂ ਵੋ
ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਪਨੀ ਜਿਨਹੇਂ ਹਮ ਨੇ ਬਨਾਏ ਰੱਖਾ

ਹਾਏ ਕਯਾ ਲੋਗ ਥੇ ਵੋ ਲੋਗ ਪਰੀ-ਚੇਹਰਾ ਲੋਗ
ਹਮਨੇ ਜਿਨ ਕੇ ਲਿਏ ਦੁਨਿਯਾ ਕੋ ਭੁਲਾਏ ਰੱਖਾ

ਅਬ ਮਿਲੇਂ ਭੀ ਤੋ ਨ ਪਹਚਾਨ ਸਕੇਂ ਹਮ ਉਨ ਕੋ
ਜਿਨ ਕੋ ਏਕ ਉਮਰ ਖ਼ਯਾਲੋਂ ਮੇਂ ਬਸਾਏ ਰੱਖਾ

34. ਕੈਸੇ ਕਹੇਂ ਕਿ ਯਾਦ-ਏ-ਯਾਰ ਰਾਤ ਜਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

ਕੈਸੇ ਕਹੇਂ ਕਿ ਯਾਦ-ਏ-ਯਾਰ ਰਾਤ ਜਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ
ਰਾਤ ਭੀ ਅਪਨੇ ਸਾਥ ਆਂਸੂ ਬਹਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

ਚਾਂਦ ਭੀ ਹੈ ਥਕਾ ਥਕਾ ਤਾਰੇ ਭੀ ਹੈਂ ਬੁਝੇ ਬੁਝੇ
ਤੇਰੇ ਮਿਲਨ ਕੀ ਆਸ ਫਿਰ ਦੀਪ ਜਲਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

ਆਨੇ ਲਗੀ ਹੈ ਯੇ ਸਦਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸ਼ਹਰ-ਏ-ਗੁਲ
ਦੁਨਿਯਾ ਹਮਾਰੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਕਾਂਟੇ ਬਿਛਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

ਖੁਲਨੇ ਕੋ ਹੈ ਕਫ਼ਸ ਦਰ ਪਾਨੇ ਕੋ ਹੈ ਸੁਕੂੰ ਨਜ਼ਰ
ਐ ਦਿਲ-ਏ-ਜ਼ਾਰ ਸ਼ਾਮ-ਏ-ਗ਼ਮ ਹਮ ਕੋ ਰੁਲਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

ਅਪਨੀ ਕਯਾਦਤੋਂ ਮੇਂ ਅਬ ਢੂੰਢੇਂਗੇ ਲੋਗ ਮੰਜ਼ਿਲੇਂ
ਰਾਹ-ਜ਼ਨੋਂ ਕੀ ਰਹ-ਬਰੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾ ਚੁਕੀ ਬਹੁਤ

(ਕਫ਼ਸ=ਪਿੰਜਰਾ, ਸੁਕੂੰ=ਚੈਨ, ਜ਼ਾe=ਦੁਖੀ, ਰਾਹ-ਜ਼ਨੋਂ=
ਡਾਕੂ,ਲੁਟੇਰੇ)

35. ਫਿਰ ਕਭੀ ਲੌਟ ਕਰ ਨ ਆਏਂਗੇ

ਫਿਰ ਕਭੀ ਲੌਟ ਕਰ ਨ ਆਏਂਗੇ
ਹਮ ਤੇਰਾ ਸ਼ਹਰ ਛੋੜੇ ਜਾਏਂਗੇ

ਦੂਰ-ਉਫ਼ਤਾਦਾ ਬਸਤਿਯੋਂ ਮੇਂ ਕਹੀਂ
ਤੇਰੀ ਯਾਦੋਂ ਸੇ ਲੌ ਲਗਾਏਂਗੇ

ਸ਼ੱਮਾ-ਏ-ਮਾਹ-ਓ-ਨੁਜੂਮ ਗੁਲ ਕਰ ਕੇ
ਆਂਸੂਓਂ ਕੇ ਦਿਏ ਜਲਾਏਂਗੇ

ਆਖ਼ਿਰੀ ਬਾਰ ਇਕ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੁਨ ਲੋ
ਆਖ਼ਿਰੀ ਬਾਰ ਹਮ ਸੁਨਾਏਂਗੇ

ਸੂਰਤ-ਏ-ਮੌਜਾ-ਏ-ਹਵਾ 'ਜਾਲਿਬ'
ਸਾਰੀ ਦੁਨਿਯਾ ਕੀ ਖ਼ਾਕ ਉੜਾਏਂਗੇ

  • ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪੰਜਾਬੀ-ਕਵਿਤਾ.ਕਾਮ ਵੈਬਸਾਈਟ