Saqi Nama : Afzal Ahsan Randhawa
ਸਾਕੀ ਨਾਮਾ : ਅਫ਼ਜ਼ਲ ਅਹਿਸਨ ਰੰਧਾਵਾ
ਤੇਰੇ ਮੈਕਦੇ ਅੱਗੇ ਮੁਸਾਫ਼ਿਰਾਂ ਤੇ
ਆ ਲੱਥੀ ਹੈ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਸਾਕੀ
ਤੇਰੇ ਮੈਕਦੇ ਦਾ ਬੜਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸੁਣਿਆ
ਬੜਾ ਸੁਣਿਆ ਹੋਇਆ ਤੇਰਾ ਨਾਮ ਸਾਕੀ
ਮਾਰੇ ਕੁੱਟੇ ਹਾਂ ਮੰਜ਼ਲਾਂ ਭਾਰੀਆਂ ਦੇ,
ਪਿਆਸੇ ਹਾਂ ਅਸੀਂ ਤਮਾਮ ਸਾਕੀ
ਅਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸ਼ਰਾਬ ਵਾਲਾ,
ਭਰ ਭਰ ਦਈ ਜਾ ਜਾਮ ਤੇ ਜਾਮ ਸਾਕੀ
ਝੱਖੜ ਝੁਲਦੇ ਪਏ ਬਦਅਮਨੀਆਂ ਦੇ,
ਘਰੋ ਘਰੀ ਹੈ ਨਵਾਂ ਕੁਹਰਾਮ ਸਾਕੀ
ਦੌਰ ਪਿੱਛੇ ਵੀ ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਨਈਂ ਡਿੱਠਾ
ਦੌਰ ਅੱਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬਦਨਾਮ ਸਾਕੀ
ਦੁਨੀਆਂ ਲਮਕਦੀ ਲਮਕਦੀ ਲਮਕ ਜਾਣੀ,
ਪਿਆ ਦਿਸਦਾ ਸਾਫ਼ ਅੰਜਾਮ ਸਾਕੀ
ਦੁਨੀਆਂ ਡੁੱਬ ਜਾਣੀ, ਹਰ ਸ਼ੈ ਮੁੱਕ ਜਾਣੀ
ਰਹਿ ਜਾਏਗਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸਾਕੀ
ਤ੍ਰੇਹ ਅਜ਼ਲਾਂ ਦੀ ਅੰਦਰ ਪਿਆਸਿਆਂ ਦੇ,
ਫ਼ੈਜ਼ ਅਪਣਾ ਕਰ ਅੱਜ ਆਮ ਸਾਕੀ
ਪੱਲੇ ਦਾਮ ਨਹੀਂ ਤੈਨੂੰ ਦੇਣ ਜੋਗੇ,
ਕਰ ਕੇ ਰੱਖ ਲਈਂ ਸਾਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਸਾਕੀ
ਇਕ ਹੁਸਨ ਤੇਰਾ, ਦੂਜਾ ਕੁਰਬ ਤੇਰਾ,
ਤੀਜਾ ਤੇਜ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਜਾਮ ਸਾਕੀ
ਐਦੋਂ ਵੱਧ ਨਾ ਕੋਈ ਬਹਿਸ਼ਤ ਹੋਣਾ,
ਐਦੋਂ ਵੱਧ ਨਾ ਕੋਈ ਇਨਾਮ ਸਾਕੀ
ਮੁੱਲ ਪਾਉਣ ਨਾ ਕਦੀ ਫ਼ਕੀਰ ਇਸਦਾ,
ਬੱਸ ਤਲਬ ਦੀ ਬਾਂਹ ਉਲਾਰ ਦੇਵਣ
ਹੋਵੇਂ ਤੂੰ ਜੇ ਗਾਹਕ ਤੇ ਵਿਕ ਜਾਈਏ
ਅਸੀਂ ਵਿਚ ਬਜ਼ਾਰ ਬੇਦਾਮ ਸਾਕੀ
ਸਿਦਕ ਵੇਖ ਲਈਂ ਆਸ਼ਿਕਾਂ ਸਾਦਿਕਾਂ ਦਾ
ਤੇਰੀ ਤਲਬ ਵਿਚ ਖ਼ਾਕ ਦਰ ਖ਼ਾਕ ਹੋਸਣ
ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦਾ ਬੁਕਲਾ ਮਾਰ ਕੇ ਤੇ
ਹੋਣ ਨਾਮਵਰ ਤੋਂ ਬੇਨਾਮ ਸਾਕੀ
ਹਰ ਰਾਤ ਦੇ ਬਾਦ ਹੈ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਦਾ,
ਇਹ ਅਸੂਲ ਫ਼ਿਤਰਤ ਦਾ ਤੇ ਸਾਇੰਸ ਦਾ ਹੈ
ਸਾਡੀ ਰਾਤ ਦੇ ਬਾਦ ਨਹੀਂ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਿਆ,
ਸਾਡੇ ਰਹੀ ਹੈ ਰਾਤ ਮਦਾਮ ਸਾਕੀ ।
ਪੌੜੀ ਕੁਫ਼ਰ ਦੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਲਹਿ ਆਏ,
ਕਈ ਚੋਰਾਂ ਤੋਂ ਕੁਤਬ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ
ਜਿਸ ਤੇ ਕਰਮ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਤੇਰੀ ਪੈ ਜਾਵੇ,
ਅੰਤ ਓਸਦਾ ਖ਼ੈਰ ਅੰਜਾਮ ਸਾਕੀ
ਸਾਕੀ ਨਾਮਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਤੈਨੂੰ,
ਰੋਏਂ ਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਅਫ਼ਜ਼ਲਾ ਅਹਸਨਾ ਓਇ
ਬਹਿ ਜਾ ਸਾਕੀ ਦੇ ਗੋਡੇ ਮੁੱਢ ਜਾ ਕੇ,
ਘੱਲਣ ਲੱਗ ਪਏਗਾ ਇਲਹਾਮ ਸਾਕੀ
ਚੱਲ ਖੋਲ੍ਹੀਏ ਬਾਬ ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੇ,
ਕਰੀਏ ਸਫ਼ਰ ਦਾ ਨਵਾਂ ਸਮਾਨ ਸਾਕੀ
ਤੇਰਾ ਮੈਕਦਾ ਚੁੱਕ ਲੈ ਨਾਲ ਚੱਲੀਏ,
ਸਫ਼ਰ ਰਹੇਗਾ ਬੜਾ ਆਸਾਨ ਸਾਕੀ
ਕਲਮੇ! ਢੂੰਡੀਏ ਕਾਫ਼ੀਏ ਹੋਰ ਕਿਧਰੋਂ,
ਵਧੇ ਹੋਰ ਤੇਰੇ ਨਾਮੇ ਦੀ ਸ਼ਾਨ ਸਾਕੀ
ਤੇਰੇ ਹੁਸਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੁਝ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਈਏ,
ਹੋਏ ਹੋਰ ਜ਼ਰਾ ਮੇਰਾ ਬਿਆਨ ਸਾਕੀ
ਜਿੱਥੇ ਮੁਕਣੀ ਗੱਲ ਓਥੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੀਏ,
ਕਰ ਸੁਣਾਨ ਦਾ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਸਾਕੀ
ਪਿਆਲੇ ਭਰ ਭਰ ਰਖਦਾ ਜਾਹ ਅੱਗੇ,
ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਵੇ ਨਾ ਮੇਰੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਸਾਕੀ
ਕਿੰਨੇ ਰੱਤ ਦੇ ਲੰਘ ਦਰਿਆ ਆਏ,
ਕਿੰਨੇ ਹੋਏ ਸਾਡੀ ਰੱਤ ਦੇ ਘਾਣ ਸਾਕੀ
ਚੀਰੋ-ਚੀਰ ਜੁੱਸਾ ਲੀਰੋ-ਲੀਰ ਲੀੜੇ,
ਵੇਖ ਲਬਾਂ ਤੇ ਆ ਖਲੀ ਜਾਨ ਸਾਕੀ
ਜਿੱਥੋਂ ਟੁਰੇ ਸਾਂ ਓਥੇ ਹੀ ਪਏ ਫਿਰੀਏ,
ਖੋਪੀ ਢਾਂਡ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਖਰਾਸ ਦੇ ਹਾਂ
ਰਾਹ ਮੁਕਦੇ ਨਈਂ ਸਾਹ ਮੁੱਕ ਚੱਲੇ,
ਨਈਂ ਮੰਜ਼ਲ ਦਾ ਅਜੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਾਕੀ
ਦਿਲ ਟੁਟਦਾ ਟੁਟਦਾ ਟੁੱਟ ਰਿਹਾ,
ਜਾਨ ਨਿਕਲਦੀ ਨਿਕਲਦੀ ਨਿਕਲ ਚੱਲੀ
ਜੇ ਨਾ ਹੋਇਆ ਅੱਜ ਦੀਦਾਰ ਤੇਰਾ,
ਸਮਝੀਂ ਨਿਕਲ ਗਈ ਸਾਡੀ ਜਾਨ ਸਾਕੀ
ਆਗੂ ਬਣ ਗਏ ਆਗੂ ਡਾਕੂਆਂ ਦੇ,
ਲੁਟ ਮਾਰ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਆਮ ਹੋਈ
ਐਥੇ ਦਾਦ ਫ਼ਰਿਆਦ ਨਾ ਸੁਣੇ ਕੋਈ,
ਆਗੂ, ਪੁਲਸ, ਡਾਕੂ ਇਕ ਜਾਨ ਸਾਕੀ
ਪਿਆ ਅਦਬ ਵੇਚਾਂ ਬਿਲ ਤਾਰਨੇ ਨੂੰ,
ਤਾਵੀਂ ਘਰ ਦੇ ਬਿਲ ਨਾ ਤਾਰ ਹੁੰਦੇ
ਪਹਿਲੋਂ ਅਦਬ ਦੇ ਗਾਹਕ ਇੱਥੇ ਹੈਣ ਕਿੰਨੇ,
ਦੂਜੇ ਅਦਬ ਤੇ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਹਾਣ ਸਾਕੀ
ਤੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਡੁੱਬ ਕੇ ਮਰ ਰਹੀਏ,
ਬਾਹਰ ਕੱਢੇ ਨਾ ਕੋਈ ਸਮੁੰਦਰਾਂ 'ਚੋਂ
ਹੋਏ ਜ਼ਾਤ ਦੇ ਵਿਚ ਫ਼ਨਾ ਫ਼ਿਲਾ,
ਕੋਈ ਹੋਏ ਨਾ ਸਾਡਾ ਨਿਗਹੇਬਾਨ ਸਾਕੀ
ਛੱਡ ਦੁੱਖ ਸਾਡੇ ਕਿੱਥੋਂ ਤੀਕ ਸੁਣਨੇ,
ਮੱਤ ਮਾਰੀਏ ਦੇਹ ਸ਼ਰਾਬ ਵਾਫ਼ਰ
ਭੁਲ ਜਾਵੀਏ ਕੌੜ ਕੁੜੱਤਣਾਂ ਨੂੰ,
ਪਏ ਪੀਵੀਏ ਤੇਰੀ ਮੁਸਕਾਨ ਸਾਕੀ
ਪੱਕੇ ਡੇਰੇ ਖਿਜ਼ਾਂ ਨੇ ਆਣ ਲਾਏ,
ਲਗਦਾ ਰੁੱਸ ਗਈ ਸਾਥੋਂ ਬਹਾਰ ਸਾਕੀ
ਕਿਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਜ਼ਰਾ ਨਈਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ,
ਚਾਰੋਂ ਤਰਫ਼ ਹਨੇਰ ਗ਼ੁਬਾਰ ਸਾਕੀ
ਘਰ ਅੰਮਾਂ ਨਹੀਂ, ਬਾਹਰ ਅਮਾਂ ਨਾਹੀਂ,
ਹੋਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਖ਼ਤ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਸਾਕੀ
ਘੱਲ ਪਿਆਲੇ ਗਲਾਸ ਤੋਂ ਵਧ ਗਈ ਏ,
ਦੇਹ ਘੜਾ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਤੋੜ ਵਾਲਾ
ਜਿਸ ਵਿਚ ਡੋਬੀਏ ਫ਼ਿਕਰ ਜ਼ਮਾਨਿਆਂ ਦੇ,
ਜਿਸ ਵਿਚ ਡੋਬੀਏ ਗ਼ਮ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਕੀ
ਜਿਸ ਵਿਚ ਡੋਬੀਏ ਉਮਰ ਬੇਕਾਰ ਗਈ ਹੋਈ,
ਜਿਸ ਵਿਚ ਡੋਬੀਏ ਇਸ਼ਕ ਨਾਕਾਮ ਹੋਏ
ਜਿਸ ਵਿਚ ਡੋਬੀਏ ਟੁੱਟੀਆਂ ਯਾਰੀਆਂ ਦੇ,
ਸਾਰੇ ਟੁੱਟ ਗਏ ਕੌਲ ਕਰਾਰ ਸਾਕੀ ।
ਦੁਖ ਵਧਦੀਆਂ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀਆਂ ਦੇ,
ਲੱਖਾਂ ਚੁੱਲ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ
ਪੜ੍ਹੇ ਲਿਖੇ ਬੇਕਾਰ ਖੋਹ ਮੋਹ ਕਰਦੇ,
ਲੁਟਦੀ ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਉੱਤੇ ਸਰਕਾਰ ਸਾਕੀ
ਖੋਹ ਮੋਹ ਦਾ ਅਜਬ ਇਕ ਸਿਲਸਿਲਾ ਹੈ,
ਢਿੱਡ ਢਿੱਡ ਨੂੰ ਹੀ ਪਿਆ ਖਾਈ ਜਾਂਦਾ
ਪੁੱਤਰ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟ ਕੇ ਲਈ ਜਾਂਦੇ,
ਵੀਰ ਭੈਣਾਂ ਤੋਂ ਸਖ਼ਤ ਆਵਾਜ਼ਾਰ ਸਾਕੀ
ਨਹੀਂ ਸੁੰਘਣ ਨੂੰ ਵੀ ਇਨਸਾਫ਼ ਮਿਲਦਾ,
ਹਾਕਮ ਬਣੇ ਕਸਾਈ ਨਵੀਂ ਗੱਲ ਤੇ ਨਈਂ
ਪੈਸੇ ਵਾਲੇ ਲਈ ਨਈਂ ਕਾਨੂੰਨ ਹੁੰਦਾ,
ਪਹੁੰਚ ਲਈ ਨਈਂ ਕੁਝ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਸਾਕੀ
ਦੇ ਦੇ ਦਰਸ ਇਨਸਾਫ਼ ਬਰਾਬਰੀ ਦੇ,
ਸਾਰੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਮਜ੍ਹਬ ਤੇ ਦੀਨ ਗਏ
ਵੇਖ ਤੱਕ ਨਤੀਜਾ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ,
ਨਹੀਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਲੋੜ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸਾਕੀ
ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੇਰੀਆਂ ਤਲਖ਼ ਕਲਾਮੀਆਂ ਦੀ,
ਅੱਜ ਪੀੜ ਕੁਝ ਵੱਧ ਹੈ ਨਸ਼ੇ ਨਾਲੋਂ
ਸੁੱਟ ਲੈਣ ਦੇ ਦਸ ਗਲਾਸ ਅੰਦਰ,
ਹੋ ਜਾਏਗਾ ਸਭ ਇਕਸਾਰ ਸਾਕੀ
ਕੀਹ ਸ਼ੈ ਮਾਰਨੇ ਨੂੰ ਦਾਰੂ ਪੀਵਨੇ ਹਾਂ,
ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਈਂ ਏਸਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਾ
ਹਾਂ ਪੀ ਕੇ ਕੁਝ ਚਿਰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਦੀ,
ਤੇਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤੇ-ਜ਼ਾਰ ਸਾਕੀ
ਤੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਹੋਵੇਂ ਤੇ ਹੋ ਜਾਂਦਾ,
ਨਸ਼ਾ ਦੋ ਗੁਣਾ, ਚੌਗੁਣਾ, ਅੱਠ ਗੁਣਾ
ਕਈ ਦਿਨ ਬਾਦ ਵੀ ਤੇ ਫੇਰ ਰਹੇ ਚੜ੍ਹਿਆ,
ਤੇਰੇ ਨਸ਼ੇ ਦਾ ਇਹ ਖੁਮਾਰ ਸਾਕੀ
ਇਹਦੇ ਵਿਚ ਨਈਂ ਕੋਈ ਵਡਿਆਈ ਮੇਰੀ,
ਮੇਰੇ ਸਾਕੀ ਦੇ ਜ਼ਰਫ਼ ਦੀ ਬਾਤ ਹੈ ਇਹ
ਸਾਡੇ ਜਹੇ ਬਦਹਾਲ ਕਲੰਦਰਾਂ ਤੋਂ,
ਹੁੰਦਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਈਂ ਬੇਜ਼ਾਰ ਸਾਕੀ
ਅਸੀਂ ਹੁਸਨ ਪ੍ਰਸਤ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ ਆਂ,
ਅਸੀਂ ਹਵਸ ਪ੍ਰਸਤ ਜ਼ਰਾ ਭਰ ਨਹੀਂ
ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਵਾਲੇ ਨੇ ਬਖ਼ਸ਼ੀਆਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰਾਂ,
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜ਼ਰਾ ਗ਼ੁਬਾਰ ਸਾਕੀ
ਵਸਲ ਕੱਟਣਾ ਕੋਈ ਬੜਾ ਕੰਮ ਨਹੀਂ,
ਹਿਜਰ ਕੱਟਣਾ ਅਸਲ ਜਵਾਂਮਰਦੀ
ਹਿਜਰ ਲੀੜਿਆਂ ਵਾਂਗ ਹੰਢਾਵਨੇ ਹਾਂ,
ਇਕ ਫਟੇ ਤੇ ਦੂਜਾ ਤਿਆਰ ਸਾਕੀ
ਪੱਲੇ ਜ਼ਰ ਨਹੀਂ, ਹੱਥ ਵਿਚ ਹੁਨਰ ਨਾਹੀਂ,
ਅਸੀਂ ਆਏ ਜਹਾਨ ਤੇ ਲੈਣ ਕੀ ਸਾਂ
ਦਿੱਤਾ ਇਹੋ ਜਵਾਬ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ,
ਹੁੰਦੇ ਬਰਦੇ ਵੀ ਨੇ ਦਰਕਾਰ ਸਾਕੀ
ਛੱਡ ਜ਼ਾਹਿਦਾ ਤੇਰੇ ਨੇ ਹੋਰ ਮਸਲੇ,
ਸਾਡੇ ਰਿੰਦਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਮੁਆਮਲੇ ਨੇ
ਆਉਣ ਜਾਣ ਤੇਰਾ ਵੀ ਹੈ ਮੈਕਦੇ ਵਿਚ,
ਤੇਰਾ ਕਰਦਾ ਨਈਂ ਇਤਬਾਰ ਸਾਕੀ
ਵਧੇ ਹੋਰ ਰੌਣਕ ਤੇਰੇ ਮੈਕਦੇ ਦੀ,
ਨਾਲੇ ਹੋਏ ਦੋਚੰਦ ਜਮਾਲ ਤੇਰਾ
ਦੀਵਾ ਬਲਦਾ ਤੇਰਾ ਨਾ ਕਦੇ ਬੁਝੇ,
ਝੁਲਣ ਪਏ ਹਨੇਰ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਕੀ
ਐਸ ਵਾਰ ਨਈਂ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੋਣਾ,
ਐਸ ਵਾਰ ਨਹੀਂ ਓਸਨੇ ਬਾਂਹ ਫੜਨੀ
ਐਸ ਵਾਰ ਜੇ ਉੱਬਲ ਤਨੂਰ ਪਏ ਤੇ,
ਰੁੜ੍ਹ ਜਾਏਗਾ ਕੁਲ ਜਹਾਨ ਸਾਕੀ