ਬੇਅੰਤ ਉਦਾਸ ਹਾਂ ਪਰ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਨਾ ਕਿਣਕਾ ਮਾਤਰ ਹਤਾਸ਼.... ਆਸ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਰਨ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ ਨਾਲ ਨਾਲ। ਛੱਤੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਤਾਂ ਆਈ ਸੀ ਅੰਨ੍ਹੀ ਬੋਲ਼ੀ ਕਾਲ਼ੀ ਰਾਤ..... ਪਰ ਇਹ ਵੱਧ ਖੌਫਨਾਕ.... ਉਹ ਕਾਲਖ ਵੀ ਤਾਂ ਘੜੀ ਸੀ ਖ਼ੁਦ ਇਨਸਾਨ ਨੇ.... ਅੱਜ ਵੀ ਉਹੀ ਫੇਰ...... ਦੁਨੀਆਂ ਤੇ ਕਾਬਜ਼ ਹੋਣ ਦਾ ਸਾਜ਼ ਓ -ਸਮਾਨ.. ਲਾਲਸਾ ਬਲਵਾਨ ਹਾਂ ਲਾਲਸਾ ਹੀ ਮੰਡੀ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਉਸ ਵਕਤ ਮਾਂ ਦਾ ਨਸੀਹਤ ਕਰਦਾ ਖ਼ਤ ਚੇਤੇ ਆਇਆ ਹੋਸਟਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਪੈਰ ਵੀ ਨਾ ਧਰੀਂ। ਪਰ ਅੱਜ ਅਲੋਕਾਰ ਦਹਿਸ਼ਤ..... ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਹੈਰਾਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਚਿੰਤਾ ਕੁਲ ਆਲਮ ਚ ਵੱਸਦੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬਣ ਕੇ ਹੀ ਹੋਇਆ ਮਮਤਾ ਦਾ ਇਹਸਾਸ ਯਕ਼ੀਨ ਹੈ, ਧਰਵਾਸ ਵੀ ਦਿਨ ਫਿਰਨਗੇ , ਸਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣੀ ਇਹ ਕਾਲੀ ਰਾਤ ਜਲਦ ਆਵੇਗੀ ਫਿਰ ਪ੍ਰਭਾਤ.. ਉਦਾਸ ਹਾਂ, ਹਾਂ ਉਦਾਸ ਹਾਂ ਤੇ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਵੀ...... .. ਫਿਕਰ ਹੱਥੀਂ ਲਾਏ ਹਰੇ ਕਚੂਰ ਬਿਰਖ਼ਾਂ ਲਈ... ਸੁਰਖ਼ ਗੁਲਾਬਾਂ ਲਈ........ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬੀਜਿਆ ਸਿੰਜਿਆ ਮੇਰੇ ਆਪਣੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੇ.. ਪਲ ਪਲ ਪਾਲਿਆ, ਸੰਭਾਲਿਆ। ਪੋਟਾ ਪੋਟਾ ਵਧਦੇ ਦੇਖ ਰੂਹ ਹੋਈ ਸੀ ਸ਼ਰਸ਼ਾਰ... ਹਰ ਸਵੇਰ ਪਾਉਂਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਾਤਾਂ। ਸੁਰਖ਼ ਸੂਹੇ ਮੇਰੇ ਰਾਜ਼ਦਾਰ.... ਹਾਇ ਉਹ ਸੋਹਣੇ ਫੁੱਲ ਲੰਮ ਸਲੰਮੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰ ਵੇਲਾਂ.. ਹੋ ਨਾ ਜਾਵਣ ਕਿਧਰੇ ਜ਼ਰਦ ਉਹ ਤਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਮੈਥੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਉਦਾਸ.. ਉਥੇ ਨਾ ਪੈਂਦੀ ਹੋਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਬਾਤ... ਨਾ ਸਜੀ ਸੰਵਰੀ ਪ੍ਰਭਾਤ.. ਹਾਇ ਬੱਸ ਰਾਤ ਹੀ ਰਾਤ. ਬੇਸ਼ੱਕ ਮੈਂ ਉਦਾਸ ਹਾਂ ਪਰ ਮੇਰੇ ਵੇਲ ਬੂਟਿਓ! ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਹੋਣਾ ਉਦਾਸ..... ਯਤੀਮ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾ ਕਰਨਾ ਕਿਆਸ... ਗੱਲਾਂ ਕਰੋ ਆਪਣੇ ਅੰਤਰ ਮਨ ਨਾਲ.... ਹੋ ਜਾਵੋ ਅੰਤਰ ਧਿਆਨ...... ਫਿਜ਼ਾ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਪਿਆਰ... ਬੱਸ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ..... ਕਰਾਂਗੇ ਫਿਰ ਸਰਗੋਸ਼ੀਆਂ..... ਪਾਵਾਂਗੇ ਮੁੜ ਦਿਲ ਦੀ ਬਾਤ...... ਬੱਸ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਰਾਤ। ਮੁੜ ਹੋਊ ਪ੍ਰਭਾਤ। ਮੁੱਕੇਗੀ ਜ਼ਰੂਰ ਇਹ ਕੁਲਹਿਣੀ ਰਾਤ.... ਮਿਲੇਗੀ ਜਿੰਦ ਨੂੰ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸੌਗ਼ਾਤ।

ਦੀਵੇ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸੱਪ ਸਪੋਲੀਏ ਵਾਲੀ ਛੰਨ 'ਚੋਂ ਵਾਹੋ ਦਾਹੀ ਭੱਜਦੇ ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੈਰ ਭੱਜ ਰਿਹਾ ਹੈ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਨਾਲ। ਮਾਂ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਵਰੀ ਦੀ ਸਾੜੀ ਮੇਰੇ ਤਨ ਬਦਨ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਲਮਲ ਚ ਲਪੇਟ ਸਾਂਭਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸਾਂ ਹਰ ਪਲ ਕਦੇ ਕਦੇ ਧੁੱਪ ਲਵਾ ਫਿਰ ਸਾਂਭ ਦਿੰਦੀ ਸੀ ਸੰਦੂਕ ਵਿੱਚ। ਮੁਦਤਾਂ ਤੋਂ ਸਾਂਭੀ ਜਗੀਰ ਅੱਜ ਹੋ ਗਈ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਤੇ ਉਹ ਸੰਦੂਕ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ ਹੈ। ਪਿੱਛੇ ਝਾਤੀ ਮਾਰਦੀ ਹਾਂ ਲੱਗਦਾ ਸਾਰੀ ਕਾਇਨਾਤ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਕੀ ਮਾਂ -ਪ੍ਰਧਾਨ ਯੁੱਗ ਆ ਗਿਆ? ਕੀ ਮੇਰੀ ਰਾਹ ਨੁਮਾਈ ਚ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਇਹ ਕਾਫ਼ਿਲਾ? ਮਨ ਚ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਇੱਕ ਸਵਾਲ? ਪਰ ਕਿੱਦਾਂ ਦੀ ਕਾਲੀ ਬੋਲੀ ਰਾਤ ਹੈ ਮੌਤ ਵਰਗੀ ਚੁੱਪ ਸੰਨਾਟਾ ਹੈ ਪਸਰਿਆ ਚਾਰ ਚੁਫ਼ੇਰੇ ਕਿੰਨੇ ਸੂਰਜ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਚੜ੍ਹੇ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਚ ਡੁੱਬ ਗਏ ਸਭ ਕਾਸੇ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਤੁਰੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਾਫ਼ਿਲਾ ਜੰਗਲ ਹੀ ਜੰਗਲ ਦਨਦਨਾਉਂਦੇ ਖ਼ੂੰਖ਼ਾਰ ਜਾਨਵਰ ਨਾ ਰਾਤ ਮੁੱਕਦੀ ਹੈ ਨਾ ਸਫ਼ਰ ਦੀ ਲਾਮਡੋਰ। ਮਿੱਟੀ ਚ ਲਿੱਬੜੇ ਪੈਰ ਬਿਆਈਆਂ ਪਾਟੇ ਛਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੱਥਾਂ ਤੇ ਰੱਟਣ ਦਰਦ ਭੋਰਾ ਵੀ ਨਾ ਤਾਂਘ ਹੈ ਘਰ ਪੁੱਜਣ ਦੀ ਕਰਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਅਵਾਜ਼ਾਰ ਘਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾ ਕੋਈ ਮੁਕਾਮ ਤੁਰਦਿਆਂ ਤੁਰਦਿਆਂ ਖਾਲੀ ਪੇਟ ਨੇ ਪਾਇਆ ਘਮਸਾਨ ਇੱਕ ਸੰਘਣੇ ਦਰਖ਼ਤ ਥੱਲੇ ਬਾਲ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਅਜੇ ਤਵੇ ਤੇ ਪਾਈ ਹੀ ਸੀ ਪਹਿਲੀ ਰੋਟੀ ਕਿ ਨਜ਼ਰ ਪਈ ਰੁੱਖ ਦੇ ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਚੀਕ ਉੱਠੀ ਹਾਂ ਇਹ ਕੌਣ ਹੈ ਜੋ ਲਟਕ ਰਿਹਾ ਟਾਹਣੀਆਂ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਸਾਰ ਹਾਏ ਮੇਰੀ ਮਾਸੂਮ ਗੁੱਡੀ ਵੀ ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਜੋ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੋਸਟਲ ਤੱਕ ਹਰ ਪਲ ਰਹੀ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਤ੍ਰਭਕ ਕੇ ਉੱਠਦੀ ਹਾਂ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦਰ ਚੋਂ ਸੋਚ ਰਹੀ ਹਾਂ ਕੀ ਨੀਂਦਰ ਦੇ ਭਾਰ ਹੇਠ ਮੇਰੇ ਪੋਟੇ ਸੁੰਨ ਨੇ ਜਾਂ ਮੈਂ ਸੱਚੀਂ ਹੋ ਗਈ ਹਾਂ ਅਹਿੱਲ ਸਿੱਲ ਪੱਥਰ? ਕਿਓਂ ਮੇਰੀ ਮੁੱਕੀ ਉੱਠਦੀ ਨਹੀਂ ਜਬਰ ਸਿਤਮ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਿਓਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਇਹ ਵਕਤ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ? ਕਿਉਂ ਲਟਕਦਾ ਹੈ ਬੱਚੀ ਤੇ ਬੀਵੀ ਸਮੇਤ ਰੁੱਖਾਂ ਨਾਲ ਬਾਪ? ਪੁੱਛੋ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਆਪ।

ਬੇਸ਼ੱਕ ਚਾਰ ਚੁਫੇਰੇ ਆਦਮ ਬੋ ਆਦਮ ਬੋ ਠੰਡੀਆਂ ਯਖ ਸੜਕਾਂ ਮੌਤ ਰਹੀਆਂ ਨੇ ਢੋਅ ਵਹਿਸ਼ੀ ਢੰਗ ਦੀ ਚੁੱਪ ਹੈ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗਈ ਖਲੋ । ਬੇਰੰਗ ਜਿਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਇੱਕ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਹੋਈ ਗਰਜ਼ਾਂ ਬੱਝੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਗਏ ਲੋਪ ਨੇ ਹੋ । ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਨਿੱਘ ਫ਼ੈਲ ਰਹੀ ਖੁਸ਼ਬੋ । ਨਾ ਕੋਈ ਆਵੇ ਨਾ ਕੋਈ ਜਾਵੇ ਫਿਰ ਵੀ ਹੈ ਧਰਵਾਸ ਬੰਨਾਉਂਦਾ । ਫ਼ਿਕਰਮੰਦੀ ਹੈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਲਈ ਹਰ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦਿਵਾਉਂਦਾ । ਨਾ ਕੋਈ ਸ਼ਿਕਵਾ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਖ਼ੈਰ ਮਨਾਉਂਦਾ । ਐਨੀ ਛੇਤੀ ਐਨਾ ਅੰਤਰ? ਮੁੱਦਤ ਤੋਂ ਸਹਿਕਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਧੜਕਣ ਲੱਗੇ ਦਿਲ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਬਣ ਕੇ ਮਹਿਕ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ । ਖੌਲਦਾ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰ ਮੇਰੇ ਕਿਧਰੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਸੋਚ ਮੇਰੀ ਹੈਰਾਨ ਬੜੀ ਹੈ । ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ ਸਭ ਅੱਛਾ ਨਹੀਂ ਇਸ ਤਸਵੀਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪਾਸਾ, ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਖ਼ੌਰੂ ਪਾਉਂਦਾ ਜਨ ਮਾਣਸ ਦੀ ਪੀੜ ਦੀ ਗਣਨਾ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਉਂਦੀ, ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਦੀ ਬਦਨੀਤੀ । ਹਿੰਦੂ ਵਾਰਡ ਮੁਸਲਿਮ ਵਾਰਡ ਹਿੰਦੂ ਸਬਜ਼ੀ ਮੁਸਲਿਮ ਸਬਜ਼ੀ ਹਿੰਦੂ ਫ਼ਲ ਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਫ਼ਲ ਹੈ । ਰੂਹ ਮੇਰੀ ਹੈ ਕੰਬ ਕੰਬ ਜਾਂਦੀ । ਅੰਤਹਕਰਣ ਡਰਾਉਂਦੀ ਡਾਢਾ । ਕਿੰਨਾ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮਕਰਨ ਨਾ ਕੋਈ ਮੇਰੀ ਚਿੰਤਾ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਅੰਦਰੋ ਅੰਦਰੀ ਸੋਚ ਮੇਰੀ ਜ਼ਖਮੀ ਅੱਧਮੋਈ ਵਾਇਰਸ ਕਹਿਰ ਕਰੋਨਾ ਤੋਂ ਕਿਧਰੇ ਹੈ ਮਾੜੀ ਥਾਲੀ ਕਦੇ ਵਜਾਓ ਤਾਲੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਜਾਂਦੀ ਘੋਲ਼ੀ ਆਤਮ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਇਹ ਵੇਲਾ ਗੰਗਾ -ਜਮੁਨੀ ਤਹਿਜ਼ੀਬ ਨਾ ਭੁੱਲਿਓ । ਚੇਤੇ ਰਖਿਓ ! ਕੱਲ ਅਜੇ ਹੀ ਹਿੰਦੂ ਮਾਂ ਦੀ ਦੇਹੀ ਮੁਸਲਿਮ ਪੁੱਤ ਨੇ ਲੇਖੇ ਲਾਈ ਬੁਲੰਦ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਦੇਖ ਬੁਲੰਦੀ ਰਵੀ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਅਰਥੀ ਖਾਨ ਭਰਾਵਾਂ ਚੁੱਕੀ । ਆਤਮ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਇਹ ਵੇਲਾ ਮਨਫ਼ੀ ਹੁੰਦਾ ਹਰ ਦਿਨ ਕਹਿੰਦਾ ਵਕਤੀ ਨੇ ਇਕਲਾਪੇ ਇਹ ਤਾਂ ਮੁੱਕ ਜਾਣੇ ਸੰਨਾਟੇ ਇਹ ਤਾਂ ਵਕਤ ਕਦੇ ਇਕਸਾਰ ਨਾ ਰਹਿੰਦਾ ਬੁਰਾ ਵਕਤ ਵੀ ਲੰਘ ਹੀ ਜਾਣਾ ਇਹ ਪਿੰਜਰਾ ਵੀ ਟੁੱਟ ਹੀ ਜਾਣਾ ਪਰ ਤੈਨੂੰ ਇੱਕ ਅਰਜ਼ ਹੈ ਬੰਦਿਆਂ ਬੰਦਾ ਬਣ ਕੇ ਜੀਣਾ ਪੈਣਾ । ਮੁੜ ਕੇ ਨਾ ਫਿਰ ਪੁਰਾਣੇ ਰਾਹ ਤੇ ਤੁਰ ਕੇ ਤੂੰ ਹੈਵਾਨ ਕਹਾਉਣਾ ।

ਮਿਲ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜੁੜ ਰਹੇ ਹਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਸਾਂਝਾ ਦਿਨ ਬ ਦਿਨ ਸਾਡੇ ਦੁਖ ਸੁੱਖ ਸਾਂਝੇ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਪੀਡੀਆਂ ਸਾਡੀ ਇੱਕ ਹੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਕੋਈ ਚੜ੍ਹਦਾ ਨਹੀਂ ਨਾ ਲਹਿੰਦਾ ਸਾਂਝਾ ਹੈ ਪੰਜਾਬ ਸਾਡਾ। ਅਸੀਂ ਸਹਿਕਦੇ ਵਿਛੜਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਖਾਤਰ ਸਿਆਸਤਾਂ ਵਿਛਾਈ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਹਰ ਪਾਸੇ ਸਰ੍ਹੇ ਰਾਹ ਮੈਨੂੰ ਇੰਝ ਪਿਆ ਦਿਸਦਾ ਕਿਸੇ ਬੇਘਰੇ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਆਪ ਚੁੰਮਦੀ ਖ਼ੈਰ ਪਾਵੇ ਸੱਖਣੇ ਕਾਸੇ। ਸੰਨ ਸੰਤਾਲੀ ਪਨਾਹੀ ਬਣਦਾ ਰੁਲਦਾ ਖੁਲ਼ਦਾ ਡੱਕੋ ਡੋਲੇ ਖਾਂਦਾ ਲਹੂ ਲੁਹਾਣ ਕਾਫ਼ਲਾ ਚੇਤੇ ਆਇਆ। ਹਟਕੋਰੇ ਭਰਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਭਾਈਏ ਜਦ ਵੀ ਉਹ ਖ਼ੂਨੀ ਮੰਜ਼ਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੁੱਤਾ ਦਰਦ ਜਗਾਇਆ। ਮੈਂ ਦਰਦ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਣਿਆ ਨਹੀਂ ਹੁਬਕੀਂ ਹੁਬਕੀਂ ਹੱਡੀਂ ਹੰਢਾਇਆ। ਜ਼ਖਮ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੇ ਨੇ ਦੋਸਤੋ ਪੀੜਾਂ ਟਸ ਟਸ ਕਰਦੀਆਂ ਅੱਜ ਵੀ ਚੀਸ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਬਾਰ ਬਾਰ ਗੱਡੇ ਤੇ ਸਵਾਰ ਮੇਰਾ ਬਾਪੂ ਉਸ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੜਾ ਜਾਇਆ ਬੀਬੀ ਦੀ ਗੋਦ ਵਿੱਚ ਨਿੱਕੀ ਲਾਡੋ ਅਣਵਾਹੀਆਂ ਗੁੱਤਾਂ ਵਾਲੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਿੱਪ ਨੂੰ ਤਰਸਦਾ ਦਮ ਤੋੜਦਾ ਨੌਂ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਤਿਹਾਇਆ ਬਾਲ। ਮਾਂ ਦਾ ਵੈਰਾਗ ਨਾ ਜਾਵੇ ਠੱਲਿਆ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਭਾਈਏ ਨੇ ਕਮਲੀਏ ਮੋਏ ਪੁੱਤ ਦੇ ਮੋਹ ਨੇ ਤੇਰਾ ਹੋਸ਼ ਹਵਾਸ ਮੱਲਿਆ। ਪਰ ਡਿਜਕੋਟ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਤੋਂ ਵੀ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ ਝੱਲਿਆ ਮੜ੍ਹੀਆਂ ਸਪੁਰਦ ਕਰਨ ਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵਕਤ। ਨਾ ਲਹੂ ਲਿੱਬੜੇ ਪਾਣੀਆਂ ‘ਚ ਪਰਵਾਹਤ ਕਰਨ ਦਾ ਜੇਰਾ। ਅੱਜ ਵੀ ਦਿਸਦਾ ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਉਹੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਤੁਰਦਾ ਲੱਕੜ ਦਾ ਗੱਡਾ ਉਹੀ ਮੰਜ਼ਰ ਸਿਸਕਦੀ ਤੜਫਦੀ ਮੇਰੀ ਦਾਦੀ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ‘ਚੋਂ ਮੇਰੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਧੂਹ ਭਾਈਆ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਮੈਲ਼ੇ ਕੁਚੈਲ਼ੇ ਡੱਬ ਖੜੱਬੇ ਪਰਨੇ ਨੂੰ ਸਿਰੋਂ ਲਾਹਿਆ ਜਿਗਰ ਦੇ ਟੋਟੇ ਨੂੰ ਉਸ ‘ਚ ਲਪੇਟ ਖ਼ੂਨ - ਭਿੱਜੀ ਡੱਬ ਖੜੱਬੀ ਧਰਤੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਮੁੜ ਕਾਫ਼ਲਾ ਚਾਲੇ ਪਾਇਆ। ਉਸ ਕਾਫ਼ਲੇ ਵਿੱਚ ਮੇਰੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਟੋਟਾ ਸੀ ਕਿਧਰੇ ਤਾਂਹੀ ਮੈਨੂੰ ਸਭ ਕੁਝ ਚੇਤੇ ਹੈ ਤਰੀਕਾਂ ਚੇਤੇ ਮਹੀਨਾ ਯਾਦ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੇ ਕਿੰਨਾ ਡੂੰਘਾ ਸੀ ਜ਼ਖ਼ਮ ਅਣਜੰਮੀ ਨੂੰ ਵੀ ਵਲੂੰਧਰ ਗਿਆ ਵਹਿਸ਼ੀ ਕਹਿਰ। ਸਮਾਂ ਸਥਾਨ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਭੁੱਲਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਇਹੀ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਮੇਰਾ ਕੁਨਬਾ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਅੱਧਾ ਹਿੱਸਾ ਰਾਵੀ ਪਾਰ ਸਹਿਕਦਾ ਹੀ ਛੱਡ ਆਇਆ। ਮਾਂ ਦੇ ਸੀਨਿਆਂ ਤੇ ਖਿੱਚੀ ਲਕੀਰ ਆਖ਼ਰੀ ਦਮ ਤੀਕ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਰੜਕਦੀ ਦਗਦੀ ਮਘਦੀ ਧੁਖਦੀ ਰਹੀ ਅਗਨ। ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਤੇ ਵੰਡ ਛਕੋ ਦੇ ਸੁਨੇਹੜੇ ਨੂੰ ਪਰਣਾਏ ਮੇਰੇ ਪੁਰਖੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਮੇਰੇ ਬਾਪ ਦੇ ਭਰਾ ਭਾਈ ਚਾਚੇ ਬਾਬੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਪਣੇ ਮਦਰੱਸੇ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਮੁਣਸ਼ੀਆਂ ਸਮੇਤ। ਮੌਲਵੀ ਗੁਲਾਮ ਰਸੂਲ ਨੂੰ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਾਖਿਓਂ ਮਿੱਠੀ ਉਰਦੂ ਜ਼ੁਬਾਨ ਸਿੱਖੀ ਟੋਕਵੇਂ ਪਹਾੜੇ, ਮੁਹਾਰਨੀ ਤੇ ਭੁਲਾਵੇਂ ਅੱਖਰ। ਕੁੱਟਾਂ ਵੀ ਖਾਧੀਆਂ ਪਰ ਅਕਲ ਵਾਸਤੇ ਵਾਅਦੇ ਵੀ ਲਏ ਗਿਆਨ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਾ ਛੱਡਣ ਦੇ। ਮੇਰਾ ਬਾਬਲ ਆਪਣੇ ਜ਼ਹੀਨ ਮੁਰਸ਼ਦ ਨੂੰ ਮੋਏ ਹਮਸ਼ੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਯਾਰ ਸਦੀਕ, ਬਸ਼ੀਰ ਤੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦੀ ਤਸਬੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਫੇਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਿਸ ਅੱਧ ਅਧੂਰੇ ਅੰਗ ਲਈ ਸਹਿਕਦਾ ਮੇਰਾ ਭਾਈਆ ਪ੍ਰਲੋਕ ਸਿਧਾਇਆ ਮੇਰਾ ਸੋਹਣਾ ਬਾਪੂ ਮੋਇਆ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਤੇ ਵਾਰਿਸ ਦਾ ਗਿਰਾਈਂ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਹਮਵਤਨ। ਆਪਣੇ ਬਾਬਲ ਦੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਦੀ ਜ਼ਿਆਰਤ ਅੱਜ ਮੇਰਾ ਨਸੀਬ ਹੋਇਆ। ਮੈਂ ਇਥੇ ਲੱਭਾਂਗੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾ ਪੈਲ਼ੀ ਬੰਨਾ ਉਸ ਦੇ ਬਲਦਾਂ ਦੀਆਂ ਟੱਲੀਆਂ ਦੀ ਟੁਣਕਾਰ ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ ਸੁਣਾਂਗੀ ਰਾਵੀ ਕੋਲੋਂ ਕਹਾਂਗੀ ਕਿ ਉਹ ਰਾਗ ਸੁਣਾ ਜੋ ਮਰਦਾਨਾ ਬਾਬਾ ਵਜਾਉਂਦਾ ਸੀ ਤੇਰੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਬੈਠ ਅਕਸਰ। ਕਿਹੜੇ ਰਾਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ ਭਾਈ ਲਹਿਣਾ ਪੈਦਲ ਡਾਂਡੇ ਮੀਂਡੇ। ਕਿਵੇਂ ਅੰਗਦ ਬਣੇ ਮੇਰੇ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ। ਮਿਲਾਂਗੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਜੋ ਚੜ੍ਹਦਿਉਂ ਉੱਜੜੇ ਰਾਤੋ ਰਾਤ ਉਹ ਵੀ ਇਧਰ ਉਂਵੇ ਹੀ ਸਹਿਕਣ ਆਪਣਿਆਂ ਤੋਂ ਟੁੱਟੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਖੜੇ ਮੇਰੇ ਬਾਬੇ ਵਰਗੇ ਬਾਬੇ। ਅਰਦਾਸ ਕਰਾਂਗੀ ਹੱਦਾਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਬੰਦ ਨਾ ਹੋਣ ਬੂਹੇ ਲੱਗਣ ਨਾ ਕੁੰਡੇ ਜੰਦਰੇ ਸੀਨਿਆਂ ਚ ਧੁਖ਼ਣ ਨਾ ਅੱਗਾਂ ਸ਼ਾਲਾ! ਅਸੀਂ ਅੱਧੇ ਅਧੂਰੇ ਕਦੀ ਤਾਂ ਹੋ ਜਾਈਏ ਪੂਰੇ।

ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਮਾਨਵ - ਜਾਤੀ ਦੇ ਹਰਸ਼ -ਓ -ਹੁਲਾਸ ਦੀ ਰੁੱਤ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਇਨਾਤ ਤੇ ਅਸਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਰੁੱਤ। ਫਲ ਫੁੱਲ ਤੇ ਬੂਟੇ ਵੀ ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਤੇ ਗਾ ਰਹੇ ਮੰਗਲ ਗੀਤ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਇਹ ਰੁੱਤ ਬਹਾਦਰੀ, ਤਿਆਗ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਰੁੱਤ ਵਜੋਂ ਹੀ ਮੋਹੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਜਦੋਂ ਦੇਖਦੀ ਹਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਦਿੰਦੇ ਲੀਹੋਂ ਲੱਥੇ ਅਖੌਤੀ ਧਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਕੇ ਨਿੱਕੇ ਲੋਭਾਂ ਪਿੱਛੇ ਪਲ ਚ ਦਲ ਬਦਲਦੇ ਲੋਭੀਆਂ ਨੂੰ ਪਤੰਗਾਂ ਵਾਂਗ ਸਾਡੇ ਅਰਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਦੇ ਲੋਟੂਆਂ ਨੂੰ ਵਹਿਸ਼ੀਆਨਾ ਢੰਗ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਤੇ ਗੁਫਤਾਰ ਨੂੰ ਤਾਂ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਬਾਲ- ਵੀਰ ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦਾ ਹਠ ਧਰਮ ਤੇ ਅਡੋਲ ਰਹਿ ਜੋ ਡੱਟ ਗਿਆ ਸੀ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਹਾਕਮ ਸਾਹਵੇਂ ਨਾਬਰੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਵਜੋਂ ਪਾ ਲਈ ਸੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲਵਕੜੀ। ਬਹੁਤ ਯਾਦ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅੱਜ ਦੇ ਦਿਨ ਉਸ ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧੇ ਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਦਕ ਸਦਕਾ ਅੱਜ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਫਿਜ਼ਾ ਚ ਸਾਹ ਇਸੇ ਦਿਨ ਹੀ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਏ ਸਨ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਜਲਾਵਤਨ ਹੋ ਰੰਗੂਨ ਜੇਲ੍ਹ ਚ ਗਏ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਨਾਮਧਾਰੀ। ਸੱਚੀ ਸੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੀ ਪਰਮ ਧਰਮ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਣਖ਼ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਇੱਕ ਅਜ਼ੀਮ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਉਣ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਹੀ ਢੰਗ ਮੰਗਦਾ ਸੀ। ਜੁਲਮ ਨਾਲ ਸੌਂਦੇ ਜਾਗਦੇ ਜੋ ਜੰਗ ਮੰਗਦਾ ਸੀ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿਸ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਬਣਿਆ ਸੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਪਾਉਣ ਵੇਲੇ ਵੀ ਬਸੰਤੀ ਰੰਗ ਮੰਗਦਾ ਸੀ ਬਸ ਭੁੱਲਿਓ ਨਾ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਲਹੂ ਨਾਲ ਲਿਖੀਆਂ ਇਬਾਰਤਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਕਦੇ ਫਿੱਕੇ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੇ। ਅੱਜ ਮਹਿੰਗੇ ਮੁੱਲ ਲਈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦਾ ਵੇਲਾ ਆ ਗਿਆ। ਬਸੰਤ ਨਵੇਂ ਮੌਸਮ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਬਸੰਤ ਤੇ ਅਹਿਦ ਕਰੀਏ ਨਵੇਂ ਸਮਾਜ ਨਵੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਸੁਲੱਖਣੀ ਪੁਲਾਂਘ ਪੁੱਟੀਏ।

ਪੁੱਤਰਾ! ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾ ਅੱਖੋਂ ਉਹਲੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਉਦੋਂ ਲੱਥੀ ਜਦ ਮੇਰੀ ਕੁੱਖੇ ਜਦ ਤੂੰ ਪਹਿਲਾ ਸਾਹ ਸੀ ਭਰਿਆ। ਮੇਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਚ ਪੈਰ ਸੀ ਧਰਿਆ। ਮਾਖਿਉਂ ਮਿੱਠੇ ਮੇਰੇ ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਤੇਰਾ ਆਪਾ ਭਰਿਆ। ਮੇਰੇ ਸਾਹੀਂ ਜੀਣ ਜੋਗਿਆ ਭਵ ਸਾਗਰ ਨੂੰ ਤਰਿਆ। ਕੰਨਾਂ ਚ ਘੁਲੀਆਂ ਲੋਰੀਆਂ ਮੈਂ ਗੋਕੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਛੰਨੇ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਰੀ ਦੇ ਵਾਂਗੂੰ ਖੋਰੀਆਂ। ਚੂਰੀ ਲਈ ਰੋਟੀਆਂ ਭੋਰੀਆਂ। ਤੂੰ ਕਿੱਦਾਂ ਭੁੱਲ ਸਕਦਾ ਹੈਂ? ਮੇਰੇ ਆਸਰੇ ਹੀ ਤਾਂ ਤੂੰ ਪੁੱਤਰਾ ਰਿੜ੍ਹਨਾ, ਖੜ੍ਹਨਾ, ਤੁਰਨਾ ਸਿੱਖਿਆ ਕਦਮ ਕਦਮ ਕਰ ਧਰਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਉਮਰ ਦਾ ਲੰਬਾ ਪੈਂਡਾ ਇੱਕੋ ਸਾਹੇ ਸਰ ਕਰਿਆ। ਸ਼ਬਦ ਦਿੱਤੇ ਸਾਨੂੰ ਵਕਤ ਨੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਾਵਾਂ ਸਾਂਭ ਲਏ ਪਹਿਲਾ ਪੁੱਤ ਫ਼ਰੀਦ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ਹੀਦ ਮੁਰੀਦ ਸਭਨਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਬੋਲੀ ਸੂਝਵਾਨ ਅਣਖ਼ੀ ਦਰਵੇਸ਼ਾਂ ਦੀ। ਸੂਰਵੀਰਾਂ, ਗੁਰੂਆਂ, ਪੀਰਾਂ, ਫਕੀਰਾਂ ਦੀ ਲੋਕਾਈ ਦੇ ਸੱਚੇ ਆਸ਼ਕਾਂ ਮੇਰਾ ਪੱਲਾ ਫੜ੍ਹਿਆ ਸ਼ਬਦਾਂ ਮੇਰਾ ਵਰਤਮਾਨ ਖ਼ੁਦ ਹੱਥੀਂ ਘੜਿਆ। ਸ਼ਬਦ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਸਮੇਂ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਬਦਲਣ ਵਾਲੇ ਕਾਮਲ ਰਹਿਬਰਾਂ ਮੈਨੂੰ ਗੋਦ ਖਿਡਾਇਆ ਰਾਹ ਸਿਰ ਪਾਇਆ। ਸਿਰ ਤੇ ਸੋਹਣਾ ਛਤਰ ਝੁਲਾਇਆ। ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਗੁਰੂ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਜਿੱਥੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਇਸ ਦੇ ਤੁਲ ਕਿੱਥੇ? ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਧਰਤ ਦੀ ਜਾਈ ਜਿਸ ਨੇ ਸ਼ਬਦ ਪਨੀਰੀ ਲਾਈ। ਮੈਂ ਫ਼ਰੀਦ, ਨਾਨਕ ਤੇ ਬੁੱਲੇ, ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਤੇ ਵਾਰਸ ਵਰੋਸਾਈ। ਮੈਂ ਸੱਸੀ ਦੀ ਹੂਕ ਹੀਰ ਦੀ ਕੂਕ ਮਿਰਜ਼ੇ ਦੀ ਹੇਕ ਸੋਹਣੀ ਦਾ ਸਿਦਕ ਹਾਂ। ਕਲਮਕਾਰ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਿਮ, ਸਿੱਖ, ਈਸਾਈ ਹੋ ਸਕਦੇ ਨੇ ਪਰ ਕਿਰਤ ਕਦੀ ਨਾ ਵੰਡੀ ਜਾਏ ਮੈਂ ਤਾਂ ਮਾਨਵੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਮਹਿਕਾਂ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਨਿਛਾਵਰ ਹੋਣ ਆਈ ਧਰਮੀਕਰਨ ਨਾ ਕਰ ਮੇਰਾ ਧਰਮ ਦੀ ਵਲਗਣ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖ ਲੈ ਮੈਨੂੰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੋਹਣੀ ਸੂਰਤ ਤਾਮੀਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਖ਼ਲਕਤ ਨੂੰ ਸਿਖਾਵਣ ਆਈ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੱਸਦੀ ਵੱਸਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਤੂੰ ਕਿਧਰੇ ਰੁਲ ਜਾਏਂ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲਾ ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਸਰਾਪ ਹੰਢਾਏਂ ਮੈਨੂੰ ਤਖਤਾਂ, ਤਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਕਾਈ ਤੂੰ ਬਸ ਮੈਨੂੰ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾ ਲੈ ਨਾ ਠੁਕਰਾਈਂ ਨਾ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੱਟੜ ਹੋਈਂ ਤਕਨੀਕੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਹਾਣ ਦੀ ਜੇ ਬਣਾ ਲਏਂ ਪੁੱਤਰਾ ਫਿਰ ਤਾਂ ਤੇਜ਼ ਝੱਖੜਾਂ ਚ ਵੀ ਪਰਚਮ ਉੱਚੇ ਝੂਲਣ ਮੇਰੇ ਧੀਆਂ ਪੁੱਤਾਂ ਲੈ ਬਣ ਜਾਵਾਂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਵਸੀਲਾ ਫਿਰ ਤਾਂ ਮਿਹਰਬਾਨ ਹੋ ਜਾਊ ਸਾਰੀ ਲੋਕਾਈ। ਸ਼ਬਦ ਸਾਧਨਾ ਦੀ ਇਹੀ ਨੇਕ ਕਮਾਈ।

ਭਟਕ ਰਹੀ ਹਾਂ ਕਦੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕਦੇ ਜਾਮੀਆਂ ਮਿਲੀਆ ਇਸਲਾਮੀਆ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਸ਼ਾਹੀਨ ਬਾਗ ਕਦੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਬਰੂਹਾਂ ਕਦੇ ਜਗਮਗਾਉਂਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਕਦੇ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਮੇਰੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਜਲੂਸ ਹਾਂ ਜਲੂਸ ਹੀ ਤਾਂ ਹੈ ਇਹ ਕਿਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਹੋ ਰਹੀ? ਆਪਣੇ ਹੀ ਹਮਵਤਨਾਂ ਦੀ? ਧਰਮ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੇ ਨਾਪਾਕ ਗਠਜੋੜ ਤੋਂ ਤ੍ਰਹਿ ਰਹੀ ਹਾਂ ਕੀ ਕਰਾਂ ਅਜੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਪਹਿਲੇ ਜ਼ਖਮ ਹੀ ਨਸੂਰ ਬਣ ਰਿਸ ਰਹੇ ਬੇਪਨਾਹ ਨਫ਼ਰਤ, ਹਿੰਸਾ ਆਜ਼ਾਦ ਸੋਚ ਦਾ ਗਲਾ ਘੁਟਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਚੁੱਪ ਕਾਲਜੇ ਨੂੰ ਹੌਲ ਪਾਉਂਦੀ ਤਰਕ ਤੋਂ ਤਰਹਿੰਦੀ ਚਿੰਤਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਇਹ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਚੁੱਪ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਧਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਸਿਰਜ ਰਹੀ ਏ? ਸੰਵਾਦ ਖ਼ਤਰੇ ‘ਚ ਹੈ। ਦਲੀਲ ਮਰ ਰਹੀ ਏ ਮਕਸਦ ਹਾਂ ਮਕਸਦ ਤਾਂ ਸਾਫ ਹੈ ਮਰਯਾਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੋਤਮ ਦੀ ਮਰਯਾਦਾ ਦੇ ਅਰਥ ਧੁੰਦਲੇ ਹੋ ਗਏ ਜਾਂ ਗਵਾਚ ਗਏ ਜ਼ਬਰ ਜ਼ੁਲਮ ਤੇ ਬਦੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਅਵਤਾਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀ ਹਨੂੰਮਾਨ ਅੱਜ ਹੋ ਰਹੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਹੋ ਰਿਹਾ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦਾ ਘਾਣ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਾ ਬੰਦਾ ਕਿਉਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਦੂਜੇ ਧਰਮ ਦੇ ਬੰਦੇ ਦੇ ਖ਼ੂਨ ਦਾ ਪਿਆਸਾ ਜੇ ਉਹ ਜ਼ੱਰੇ ਜ਼ੱਰੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਮੰਦਿਰ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਕੌਣ ਹੈ? ਇਨ੍ਹਾ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉ? ਹਾਏ! ਏਡਾ ਵੀ ਕੀ ਕੁਫਰ ਤੋਲ ਦਿੱਤਾ ਮੈਂ ਮੇਰੇ ਪੈਰਾਂ ਚ ਕਿੱਲ, ਜਲ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਬੌਛਾੜ ਕੌਣ ਧੂਹ ਰਿਹਾ ਮੇਰਾ ਹਿਜ਼ਾਬ ਕੌਣ ਲਾਹ ਰਿਹਾ ਏ ਪੁੱਠੀ ਖੱਲ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਰਮਦ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਨਾ ਮੈ ਸੁਕਰਾਤ ਹਾਂ ਫਿਰ ਵੀ ਜ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪਿਆਲਾ ਮੇਰੇ ਹੋਠਾਂ ਤੀਕ ਆ ਪਹੁੰਚਾ ਹੈ। ਮੇਰੇ ਲਹੂ ਵਿੱਚ ਘੁਲਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ ਜ਼ਹਿਰ ਪਲ ਪਲ ਮੇਰੇ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਾਰ ਕੇਹਾ ਸੂਲੀ ਹਾਂ ਸੂਲੀ ਹੀ ਤਾਂ ਹੈ ਪਰ ਮੈਂ ਤਾਂ ਮਨਸੂਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਤੱਤੀ ਤਵੀ ਦਾ ਸੇਕ ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਚਾਂਦਨੀ ਚੌਂਕ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਧੜ ਤੋਂ ਅੱਡ ਪਿਆ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਉਫ਼! ਮੇਰੇ ਸਭ ਜਾਨ ਤੋਂ ਪਿਆਰੇ ਹੋ ਰਹੇ ਕੁਰਬਾਨ ਵਾਰੋ ਵਾਰ ਤ੍ਰਭਕ ਕੇ ਜਾਗਦੀ ਹਾਂ ਗਹਿਰੀ ਨੀਂਦ ਚੋਂ ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਭਿੱਜਾ ਸਿਰਹਾਣਾ ਘਗਿਆਈ ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼। ਸ਼ਾਂਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰ ਰਿਹਾ ਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬੇਚੈਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਇਸ ਵਧ ਰਹੇ ਕੁਫ਼ਰ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦੇ ਅਸੀਂ ਸੀਨਾ ਤਾਣ। ਅੱਜ ਨਾ ਕੋਈ ਚੀ ਗੁਵੇਰਾ ਦਿੱਸਦਾ ਨਾ ਫ਼ੀਡਲ ਕਾਸਟਰੋ ਉਡੀਕ ਰਹੀ ਹਾਂ ਸ਼ਹੀਦ - ਏ - ਆਜ਼ਮ ਸੂਰਮੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤਾਂ ਬੁਜ਼ਦਿਲੀ ਦੀ ਸਿਖ਼ਰ ਹੈ ਤਮਾਸ਼ਬੀਨ ਨਹੀਂ ਬਣਾਂਗੀ ਮੈਂ ਕਦਾਚਿਤ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੇਬਾਕ , ਬੇਝਿਜਕ, ਬੇਖੌਫ਼ ਮੈ ਹਾਂ ਮਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬਰ ਤਿਆਰ। ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਚ ਮਗਰੂਰ ਅਹਿਮਕ ਕੀ ਜਾਨਣ? ਜਿਸਮ ਤਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਸਪੁਰਦ -ਏ -ਖ਼ਾਕ ਪਰ ਖ਼ਿਆਲਾਤ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਕਦੇ ਨਾ ਬੁਝਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ਾਲ ਦੇ ਵਾਂਗ ਦੇਖ ਹਾਕਮ ਦੇਖ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਮੇਰਾ ਹਥਿਆਰ ਇਸ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਮੇਰਾ ਖ਼ੁਆਬ ਬਸ ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਖ਼ੁਆਬ. ਬਸ ਇਹੀ ਮੇਰਾ ਖ਼ੁਆਬ।