Poetry of Maulana Rumi in Punjabi
ਕਵਿਤਾ/ਸ਼ਾਇਰੀ : ਮੌਲਾਨਾ ਰੂਮੀ
ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਮੌਲਾਨਾ ਰੂਮੀ
1. ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਇਕ ਸਫਰ ਪਰ ਮੈਂ ਰਹਾ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਉਸ ਜਗਹ ਦਿਲ ਖੁਲ ਗਯਾ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਵੋ ਚਾਂਦ ਜੋ ਮੁਝ ਸੇ ਛਿਪ ਗਯਾ ਪੂਰਾ
ਰੁਖ਼ ਪਰ ਰੁਖ਼ ਰਖ ਕਰ ਮੇਰੇ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਜੋ ਗ਼ਮੇ ਯਾਰ ਮੇਂ ਦੇ ਦੀ ਜਾਨ ਮੈਂਨੇ
ਹੋ ਗਯਾ ਪੈਦਾ ਵੋ ਗ਼ਮ ਮੇਰਾ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਮਸਤੀ ਮੇਂ ਆਯਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਗ਼ੈਰ ਮਯ ਕੇ
ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਮੇਂ ਆਯਾ ਹਮੇਸ਼ਾ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਮੁਝ ਕੋ ਮਤ ਕਰ ਯਾਦ ਹਰਗ਼ਿਜ
ਯਾਦ ਰਖਤਾ ਹੂੰ ਮੈਂ ਖੁਦ ਕੋ, ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਮੇਰੇ ਬਗ਼ੈਰ ਖੁਸ਼ ਹੂੰ ਮੈਂ, ਕਹਤਾ ਹੂੰ
ਕਿ ਅਯ ਮੈਂ ਰਹੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਰਾਸਤੇ ਸਬ ਥੇ ਬੰਦ ਮੇਰੇ ਆਗੇ
ਦੇ ਦੀ ਏਕ ਖੁਲੀ ਰਾਹ ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਮੇਰੇ ਸਾਥ ਦਿਲ ਬੰਦਾ ਕੈਕੂਬਾਦ ਕਾ
ਵੋ ਕੈਕੂਬਾਦ ਭੀ ਹੈ ਬੰਦਾ ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਮਸਤ ਸ਼ਮਸੇ ਤਬਰੀਜ਼ ਕੇ ਜਾਮ ਸੇ ਹੁਆ
ਜਾਮੇ ਮਯ ਉਸਕਾ ਰਹਤਾ ਨਹੀਂ ਬਿਨ ਮੇਰੇ
ਕੈਕੂਬਾਦ=ਕੈਕੂਬਾਦ ਨਾਂ ਦੇ ਰੂਮ ਵਿਚ ਦੋ ਸੇਲਜੁਕ ਸੁਲਤਾਨ ਹੋਏ,
ਇਕ ੧੨੨੦-੩੭ ਈ: ਅਤੇ ਦੂਜਾ ੧੨੪੯-੫੭ ਈ:, ਇੱਥੇ
ਦੂਜੇ ਸੁਲਤਾਨ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਲਗਦਾ ਹੈ)
2. ਹੰਗਾਮੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਹਮ ਆ ਗਏ ਚੂੰਕਿ ਹੰਗਾਮੇ ਮੇਂ ਰਾਤ ਕੇ
ਲੇ ਆਯੇ ਕਯਾ-ਕਯਾ ਦਰਯਾ ਸੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਰਾਤ ਕੇ ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਹੈ ਵੋ ਛਿਪਾ ਹੁਆ ਗਵਾਹ
ਦਿਨ ਭਲਾ ਬਰਾਬਰ ਮੇਂ ਹੈ ਕਬ ਰਾਤ ਕੇ
ਸੋਨਾ ਚਾਹੇਗਾ ਨਹੀਂ, ਨੀਂਦ ਸੇ ਕਰੇ ਗੁਰੇਜ਼
ਜੋ ਕਿ ਦੇਖੇ ਨਹੀਂ ਉਸਨੇ ਤਮਾਸ਼ੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਜਾਨ ਬਹੁਤ ਪਾਕ ਔਰ ਬਸ ਪੁਰਨੂਰ ਦਿਲ
ਬੰਧਾ ਰਹਾ, ਲਗਾ ਰਹਾ, ਬੰਦਗੀ ਮੇਂ ਰਾਤ ਕੇ
ਰਾਤ ਤੇਰੇ ਆਗੇ ਹੈ ਜੈਸੇ ਕਾਲੀ ਪਤੀਲੀ
ਕਯੋਂਕਿ ਚਖੇ ਨਹੀਂ ਤੂਨੇ ਹਲਵੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਲੰਬੀ ਯੇ ਰਾਹ ਹੈ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇ ਮੇਰੇ ਯਾਰ
ਲੰਬਾਈਯਾਂ ਹੈਂ ਔਰ ਚੌੜਾਈਆਂ ਹੈਂ ਰਾਤ ਕੇ
ਹਾਥ ਮੇਰੇ ਬੰਦ ਹੈਂ ਸਬ ਕਾਮ-ਕਾਜ ਸੇ
ਸੁਬਹ ਤਲਕ ਹਾਥ ਮੇਰੇ ਹਵਾਲੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਪੇਸ਼ਾਵਰੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਹੈ ਅਗਰ ਦਿਨ ਕਾ
ਲੁਤਫ਼ ਅਲਗ ਹੈਂ ਬਯੋਪਾਰ ਕੇ ਰਾਤ ਕੇ
ਮੁਝੇ ਫ਼ਖ਼੍ਰ ਅਪਨੇ ਸ਼ਮਸੁਦੀਨ ਤਬਰੇਜ਼ੀ ਪਰ
ਹਸਰਤੇਂ ਦਿਨ ਕੀ ਤੂ ਤਮੰਨਾ ਰਾਤ ਕੇ
3. ਮੈਕਦੇ ਮੇਂ ਆਜ
ਨਸ਼ੇ ਸੇ ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਰਿੰਦੋ ਜੈਸੇ ਮੈਕਦੇ ਮੇਂ ਆਜ
ਜ਼ਹਦ ਨ ਕਰੇਂਗੇ ਔਰ ਨ ਨਮਾਜ਼ ਪਢੇਂਗੇ ਆਜ
ਕਯਾ ਬੋਲੂੰ ਕਯਾ ਮਹਫ਼ਿਲ ਕਯਾ ਮਯ ਹੈ ਆਜ
ਕਯਾ ਸਾਕੀ, ਕਯਾ ਮੇਹਰਬਾਨੀ, ਕਯਾ ਲੁਤਫ਼ ਆਜ
ਨਾ ਹਿਜ੍ਰ ਕਾ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ, ਨਾ ਬੂ ਹੈ
ਦਿਲਦਾਰ ਸੇ ਮੇਲ ਔਰ ਵਿਸਾਲ ਹੈ ਆਜ
ਆਜ ਮਿਲਤੇ ਤੋਹਫ਼ੇ ਔਰ ਚੁੰਮੇ ਸਾਕੀ ਸੇ
ਪਯਾਲੇ ਹੈਂ, ਮਸਤੀਯਾਂ ਹੈਂ, ਔਰ ਸ਼ਰਾਬੇਂ ਹੈਂ ਆਜ
ਆਜ ਮਸਤੀ ਮੇਂ ਜਾਨੂੰ ਨਾ ਸੁਬਹ ਸੇ ਸ਼ਾਮ
ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੇ ਹੈਂ ਜ਼ਮਾਨੇ ਲਮ੍ਹੋਂ ਕੀ ਤਰਹ ਆਜ
ਜਲ ਪੜੇ ਹੈਂ ਆਜ਼ ਫ਼ਿਤਨੇ ਮੇਂ ਲਗ ਕਰ ਸਭੀ
ਇਸ ਆਂਗਨ ਕੀ ਮਜਲਿਸ ਮੇਂ ਹਾਯ ਵ ਹੂ ਹੈ ਆਜ
ਖ਼ੁਦ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ ਪੂਜਤੇ ਹੈਂ ਸਭੀ ਸ਼ਰਾਬ ਕੋ
ਸਾਕੀ ਕੇ ਦੇਖੇ ਬਿਨ ਹਮ ਪਰ ਹੋਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰਾਮਾਤ
ਸ਼ਮਸੁਦੀਨ ਤਬਰੇਜ਼ੀ ਨੇ ਕੀ ਨ ਕੋਈ ਖੁਰਾਫਾਤ
ਤੌਹੀਦ ਕੀ ਮਯ ਢਾਲ ਸਬ ਯਾਰੋਂ ਕੋ ਦੀ ਆਵਾਜ਼
ਹੰਗਾਮੇ, ਮਜਲਿਸ=ਸਭਾ, ਤੌਹੀਦ=ਅਦ੍ਵੈਤ, ਸਿਰਫ਼
ਇੱਕ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ)
4. ਹਮਾਰੇ ਸੁਰਸਾਜ਼
ਚਾਹੇ ਤੋੜ ਦੋ ਹਮਾਰੇ ਸਾਜ਼ ਐ ਮੁੱਲਾ
ਸਾਜ਼ ਹਮਾਰੇ ਪਾਸ ਹਜਾਰੋਂ ਔਰ ਭੀ ਹੈਂ
ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਪੰਜੋਂ ਮੇਂ ਹਮ ਗਿਰ ਗਏ ਜੋ
ਕਯਾ ਫ਼ਿਕ੍ਰ ਜੋ ਬਾਜੇ-ਬੰਸੀ ਕਮ ਹੁਏ ਹੈਂ
ਸਾਰੇ ਜਹਾਂ ਕੇ ਸਾਜ਼ ਜੋ ਜਲ ਭੀ ਜਾਏਂ
ਬਹੁਤ ਸੁਰਸਾਜ਼ ਤੋ ਭੀ ਛਿਪ ਕਰ ਖੜੇ ਹੈਂ
ਤਰੰਗ ਔਰ ਤਾਨ ਉਨਕੀ ਗਈ ਆਸਮਾਂ ਤਕ
ਮਗਰ ਉਨ ਬਹਰੇ ਕਾਨੋਂ ਮੇਂ ਕੁਛ ਆਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਦੁਨਿਯਾ ਕੇ ਚਰਾਗ਼ ਵ ਸ਼ਮਾ ਸਬ ਬੁਝ ਭੀ ਜਾਏਂ
ਤੋ ਗ਼ਮ ਕਯਾ, ਚਕਮਕ ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਕਮ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਯੇ ਨਗ਼ਮਾ ਤੋ ਏਕ ਤਿਨਕਾ ਦਰਿਯਾ ਕੇ ਊਪਰ
ਗੌਹਰ ਦਰਿਯਾ ਕੀ ਸਤਹ ਪਰ ਆਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਪਰ ਹੁਸਨ ਉਸ ਤਿਨਕੇ ਕਾ ਜਾਨੋ ਗੌਹਰ ਸੇ
ਉਸ ਚੌਂਧ ਕੀ ਅਕਸ ਕੀ ਅਕਸ ਹਮ ਪਰ ਗਿਰੀ ਹੈ
ਯੇ ਨਗ਼ਮੇਂ ਸਾਰੇ ਵਸਲ ਕੇ ਸ਼ੌਕ ਕੀ ਹੈਂ ਸ਼ਾਖ਼ੇਂ
ਔਰ ਮੂਲ ਔਰ ਸ਼ਾਖ਼ ਕਭੀ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ
ਤੋ ਬੰਦ ਕਰ ਯੇ ਮੂੰਹ ਔਰ ਦਰ ਖੋਲ ਦਿਲ ਕਾ
ਉਸ ਰਾਹ ਸੇ ਬਾਤੇਂ ਰੂਹੋਂ ਸੇ ਫਿਰ ਕਿਯਾ ਕਰ
ਚਕਮਕ=ਅੱਗ ਜਲਾਉਣ ਵਾਲਾ ਪੱਥਰ, ਗੌਹਰ=ਮੋਤੀ)
5. ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਕਬ ਤਲਕ ਉਲਟਾ ਚਲੇਗਾ, ਅਬ ਸੀਧੇ ਆ
ਛੋੜ ਕੁਫ਼੍ਰ ਕੀ ਰਾਹ, ਅਬ ਚਲ ਦੀਨ ਕੀ ਰਾਹ
ਇਸ ਡੰਕ ਮੇਂ ਦੇਖ ਦਵਾ, ਔਰ ਡੰਕ ਖਾ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਹਰਚੰਦ ਹੈ ਤੂ ਇਸ ਮਿੱਟੀ ਕਾ ਹੀ ਬਨਾ
ਸਚ ਕੇ ਮੋਤੀ ਕੇ ਧਾਗੋਂ ਸੇ ਅੰਦਰ ਬੁਨਾ
ਖ਼ੁਦਾਈ ਨੂਰ ਕਾ ਖ਼ਜ਼ਾਂਚੀ ਤੁਝਕੋ ਚੁਨਾ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਬੇਖੁਦੀ ਸੇ ਜਬ ਤੂ ਖੁਦ ਕੋ ਬਾਂਧ ਲੇਗਾ
ਤੋ ਜਾਨ ਕਿ ਖੁਦੀ ਕੀ ਕੈਦ ਸੇ ਖੁਲੇਗਾ
ਔਰ ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਧਨ ਤੋੜ ਤੂ ਉੜ ਚਲੇਗਾ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਕੀ ਪੁਸ਼ਤ ਸੇ ਤੂ ਪੈਦਾ ਹੁਆ ਹੈ
ਪਸਰੇ ਇਸ ਖੋਟੇ ਜਹਾਂ ਕੋ ਦੇਖਤਾ ਹੈ
ਲਾਨਤ ਤੂ ਇਤਨੇ ਪਰ ਹੀ ਖੁਸ਼ ਘੂਮਤਾ ਹੈ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਹਰਚੰਦ ਇਸ ਜਹਾਂ ਕਾ ਤਾਵੀਜ਼ ਹੈ ਤੂ
ਅੰਦਰ ਛਿਪੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੋਂ ਕੀ ਖ਼ਾਨ ਹੈ ਤੂ
ਝਾਂਕ ਅਪਨੀ ਛਿਪੀ ਆਂਖੇਂ ਖੋਲ ਕੇ ਤੂ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਜਲਾਲ ਸੇ ਭਰ ਕਰ ਤੂ ਪੈਦਾ ਹੁਆ ਹੈ
ਸਿਤਾਰੇ ਔਰ ਸਗੁਨ ਨੇਕ ਭੀ ਬਰਪਾ ਹੁਆ ਹੈ
ਵੋ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਿਸੇ ਤੂ ਰੋ ਗਾ ਰਹਾ ਹੈ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਸਾਰੇ ਪੱਥਰ ਮੇਂ ਜੜਾ ਤੂ ਹੈ ਏਕ ਮਾਨਿਕ
ਕਰੇਗਾ ਕਬ ਤਕ ਧੋਖਾ ਹਮਾਰੀ ਜਾਨਿਬ
ਹੁਆ ਜਾ ਰਹਾ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਸਬ ਜ਼ਾਹਿਰ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਸਰਕਸ਼ ਯਾਰ ਕੇ ਪਾਸ ਸੇ ਆਯੇ ਹੋ ਤੁਮ
ਪੀਕਰ ਮਸਤ ਫਿਰ ਭੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਔਰ ਦਿਲਕਸ਼
ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਔਰ ਦਿਲ ਮੇਂ ਆਤਿਸ਼
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਸ਼ਮਸ ਤਬਰੇਜ਼ੀ ਹੈਂ ਹਮਾਰੇ ਸ਼ਾਹ ਔਰ ਸਾਕੀ
ਦੇ ਦਿਯਾ ਹਮਾਰੇ ਹਾਥੋਂ ਮੇਂ ਜਾਮੇ ਬਾਕੀ
ਸੁਬਹਾਨ ਅੱਲ੍ਹਾ ਖ਼ਾਲਿਸ ਯੇ ਸ਼ਰਾਬ ਜਾ ਪੀ
ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਕੇ ਮੂਲ ਕੇ ਮੂਲ ਮੇਂ ਆ
ਡੰਕ ਖਾ=ਕਿਉਂਕਿ ਰੱਬ ਦੀਰਾਹ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁੱਖ ਆਉਂਦੇ
ਹਨ ਅਤੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕੌੜੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਡੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਸੱਚ=ਰੱਬ, ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ=
ਨੁਮਾਇੰਦਾ)
6. ਗੁਲਾਬੀ ਗਾਲ ਤੇਰੇ
ਗੁਲਾਬੀ ਗਾਲ ਤੇਰੇ ਜਬ ਦੇਖ ਪਾਤੇ ਹੈਂ
ਹੋਕੇ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ ਪੱਥਰੋਂ ਮੇਂ ਰਾਹ ਪਾਤੇ ਹੈਂ
ਇਕ ਬਾਰ ਘੂੰਘਟ ਜ਼ਰਾ ਫਿਰ ਸੇ ਹਟਾ ਦੋ
ਦੰਗ ਹੋਨੇ ਕਾ ਦੀਵਾਨੋਂ ਕੋ ਮਜ਼ਾ ਦੋ
ਤਾਕਿ ਆਲਿਮ ਸਮਝੀ-ਬੂਝੀ ਰਾਹ ਭੂਲੇਂ
ਹੁਸ਼ਿਯਾਰੋਂ ਕੀ ਅਕਲ ਕੀ ਹਿਲ ਜਾਏਂ ਚੂਲੇਂ
ਪਾਨੀ ਬਨ ਜਾਯ ਮੋਤੀ, ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਅਕਸ ਪੜਨਾ
ਤਾਕਿ ਆਤਿਸ਼ ਛੋੜ ਦੇ ਜਲਨਾ, ਜੰਗ ਕਰਨਾ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਹੁਸਨ ਕੇ ਆਗੇ ਚਾਂਦ ਸੇ ਮੂੰਹ ਮੋੜ ਲੂੰ
ਜੰਨਤ ਕੀ ਝਿਲਮਿਲਾਤੀ ਰੌਸ਼ਨਿਯਾਂ ਛੋੜ ਦੂੰ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਚੇਹਰੇ ਕੇ ਆਗੇ ਨ ਬੋਲੂੰ-ਆਈਨਾ ਹੈ
ਯੇ ਬੂੜ੍ਹਾ ਆਸਮਾਂ ਤੋ ਜੰਗ ਜੈਸੇ ਖਾ ਗਯਾ ਹੈ
ਇਸ ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਸਾਂਸ ਤੁਮਨੇ ਫੂੰਕ ਦੀ ਹੈ
ਇਸ ਬੇਚਾਰੇ ਕੋ ਨਈ ਏਕ ਸ਼ਕਲ ਦੀ ਹੈ
ਐ ਉਸ਼ਨਾ ਸਾਜ਼ ਮੇਂ ਕੁਛ ਤਾਨ ਲਾਓ
ਪੈਨੀ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਲਿਏ ਕੁਛ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਜਗਾਓ
ਸਾਂਸ ਤੁਮਨੇ ਫੂੰਕ ਦੀ ਹੈ=ਅੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਅਪਣੇ ਦਮ (ਸਾਹ) ਤੋਂ
ਦੁਨੀਆਂ ਬਣਾਈ, ਕਿਹਾ ਕੁਨ (ਹੋ ਜਾ), ਅਤੇ ਸਭ ਕੁਝ
ਹੋ ਗਿਆ, ਉਸ਼ਨਾ=ਸ਼ੁਕ੍ਰ ਗ੍ਰਹਿ, ਸ਼ੁਕ੍ਰ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ
ਸਿੱਧਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਇੱਕ ਤਾਂ ਇਹੀ ਅਰਥ ਹੋਇਆ, ਦੂਜੇ
ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੁਕ੍ਰ ਉੱਤੇ
ਦੇਵਦੂਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨਸਾਨੁਲ ਕਾਮਿਲ ਦਾ ਅਗਲਾ
ਮਕਾਮ ਫਰਿਸ਼ਤੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਰੂਮੀ ਨੇ ਸ਼ਮਸ ਯਾ
ਸਲਾਹੂਦੀਨ ਨੂੰ ਉਸ਼ਨਾ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ)
7. ਸੁਨੇ ਕੌਨ ਆਲਾਪ ਮੇਰੇ
ਪਨਾਹ ਮੇਰੀ ਯਾਰ ਮੇਰੇ, ਸ਼ੌਕ ਕੀ ਫਟਕਾਰ ਮੇਰੇ,
ਮਾਲਿਕੋ ਮੌਲਾ ਭੀ ਹੋ, ਔਰ ਹੋ ਪਹਰੇਦਾਰ ਮੇਰੇ ।
ਨੂਹ ਤੂ ਹੀ ਰੂਹ ਤੂ ਹੀ, ਕੁਰੰਗ ਤੂ ਹੀ ਤੀਰ ਤੂ ਹੀ,
ਆਸ ਓ ਉਮੀਦ ਤੂ ਹੈ, ਗਯਾਨ ਕੇ ਦੁਆਰ ਮੇਰੇ ।
ਨੂਰ ਤੂ ਹੈ ਸੂਰ ਤੂ, ਦੌਲਤੇ-ਮਨਸੂਰ ਤੂ,
ਬਾਜੇਕੋਹੇਤੂਰ ਤੂ, ਮਾਰ ਦਿਏ ਖ਼ਰਾਸ਼ ਮੇਰੇ ।
ਕਤਰਾ ਤੂ ਦਰਿਯਾ ਤੂ, ਗੁੰਚਾ-ਓ-ਖਾਰ ਤੂ,
ਸ਼ਹਦ ਤੂ ਜ਼ਹਰ ਤੂ, ਦਰਦ ਦਿਏ ਹਜ਼ਾਰ ਮੇਰੇ ।
ਸੂਰਜ ਕਾ ਘਰਬਾਰ ਤੂ, ਸ਼ੁਕਰ ਕਾ ਆਗਾਰ ਤੂ,
ਆਸ ਕਾ ਪਰਸਾਰ ਤੂ, ਪਾਰ ਲੇ ਚਲ ਯਾਰ ਮੇਰੇ ।
ਰੋਜ਼ ਤੂ ਔਰ ਰੋਜ਼ਾ ਤੂ, ਮੰਗਤੇ ਕੀ ਖੈਰਾਤ ਤੂ,
ਗਾਗਰਾ ਤੂ ਪਾਨੀ ਤੂ, ਲਬ ਭਿਗੋ ਇਸ ਬਾਰ ਮੇਰੇ ।
ਦਾਨਾ ਤੂ ਓ ਜਾਲ ਤੂ, ਸ਼ਰਾਬ ਤੂ ਓ ਜਾਮ ਤੂ,
ਅਨਗੜ੍ਹ ਤੂ ਤੈਯਾਰ ਤੂ, ਐਬ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਮੇਰੇ ।
ਨ ਹੋਤੇ ਬੇਖੁਦੀ ਮੇਂ ਹਮ, ਦਿਲ ਮੇਂ ਦਰਦ ਹੋਤੇ ਕਮ,
ਰਾਹ ਅਪਨੀ ਚਲ ਪੜੇ ਤੁਮ, ਸੁਨੇ ਕੌਨ ਆਲਾਪ ਮੇਰੇ ।
ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਮੂਸਾ ਨੂੰ ਖੁਦਾਈ ਨੂਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੋਏ ਸਨ,
ਬਾਜੇਕੋਹੇਤੂਰ=ਬਾਜੇਕੋਹੇਤੂਰ ਸੇ ਰੂਮੀ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਸ਼ਮਸ
ਵੱਲ ਹੈ ਜੋ ਉਹ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਖੁਦਾਈ ਨੂਰ ਦੇ
ਦਰਸ਼ਨ ਮਨਮਰਜੀ ਨਾਲ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ)
8. ਜਾਦੂਗਰ
ਜਾਦੂਗਰ ਤੁਮ ਅਨੋਖੇ ਹੋ ਨਿਰਾਲੇ ਹੋ ।
ਸ਼ਿਕਾਰੀ, ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੋ ਬਨਾਨੇ ਵਾਲੇ ਹੋ ॥
ਦੋ ਦੇਖਨੇ ਕੀ ਆਦਤ ਅਪਨੀ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਨੀ ।
ਜਾਦੂ ਚਲਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਹੁਈ ਆਂਖੇਂ ਐਂਚੀ ਤਾਨੀ ॥
ਪਕ ਗਯੇ ਹੋ ਪੂਰੇ, ਸ਼ਹਤੂਤ ਸੇ ਹੋ ਮੀਠੇ ।
ਅੰਗੂਰ ਕਯਾ ਅੰਗੂਰੀ, ਤੇਰੇ ਲਿਯੇ ਸਬ ਸੀਠੇ ॥
ਮਿਮਿਯਾਤੇ ਥੇ ਜੋ ਅਬ ਤਕ ਜਮ ਕਰ ਗਰਜ ਰਹੇ ਹੈਂ ।
ਕੈਸੇ ਮੋਗਰੇ ਕੇ ਤਨ ਸੇ ਗੁਲਾਬ ਜਮ ਰਹੇ ਹੈਂ ॥
ਤਨ ਕੇ ਚਲਨੇ ਵਾਲੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਸਰ ਝੁਕਾਯੇ ।
ਖਾਮੋਸ਼ ਰਹਨੇ ਵਾਲੇ ਅਬ ਹੈਂ ਆਸਮਾਂ ਉਠਾਯੇ ॥
ਜਹਾਲਤ ਮੇ ਕੈਦ ਥੇ ਜੋ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ ਗਯਾਨੀ ।
ਸੰਜੀਦਾ ਹੋ ਗਯੇ ਹੈਂ ਜਾਦੂ ਸੇ ਆਸਮਾਨੀ ॥
ਜੋ ਤਲਵਾਰ ਸਜਾਤੇ ਥੇ ਕਲ ਜੰਗੇ-ਮੈਦਾਨ ਮੇਂ ।
ਅਬ ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਕੇ ਵਾਰ ਕਰਤੇ ਔਰ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨ ਮੇਂ ॥
ਜਾਦੂ ਚਲਾ ਹੈ ਤੇਰਾ ਚੀਂਟੀ ਕਾ ਵਕਤ ਆਯਾ ।
ਖੌਫ਼ ਮੇਂ ਹੈਂ ਹਾਥੀ ਜੋ ਉਨਕੋ ਸਦਾ ਸਤਾਯਾ ॥
ਜਾਦੂ ਨ ਸਮਝੋ ਇਸਕੋ, ਜ਼ੁਲਮ ਸੇ ਹੈ ਜੰਗ ।
ਬਦਲ ਰਹੇ ਹੈਂ ਦੇਖੋ, ਤਕਦੀਰ ਕੇ ਵੋ ਢੰਗ ॥
ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਮੇਂ ਮਤ ਉਲਝਨਾ, ਤਾਕੀਦ ਹੈ ਯੇ ਉਨਕੀ ।
ਯਾਦ ਰਹੇ ਹਮੇਸ਼ਾ, ਬਸ ਸੁਨੋ ਜ਼ਬਾਨ ਹਕ ਕੀ ॥
ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਮੌਲਾਨਾ ਰੂਮੀ
1. ਮੁਰਲੀ ਕਾ ਗੀਤ
(ਮਸਨਵੀ ਕੀ ਪਹਲੀ ਕਿਤਾਬ ਕੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ
ਇਸੀ ਮੁਰਲੀ ਕੇ ਗੀਤ ਸੇ ਹੋਤੀ ਹੈ)
ਸੁਨੋ ਯੇ ਮੁਰਲੀ ਕੈਸੀ ਕਰਤੀ ਹੈ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ।
ਹੈਂ ਦੂਰ ਜੋ ਪੀ ਸੇ, ਉਨਕੀ ਕਰਤੀ ਹੈ ਹਿਕਾਯਤ ॥
ਕਾਟ ਕੇ ਲਾਯੇ ਮੁਝੇ, ਜਿਸ ਰੋਜ਼ ਵਨ ਸੇ ।
ਸੁਨ ਰੋਏ ਮਰਦੋਜ਼ਨ, ਮੇਰੇ ਸੁਰ ਕੇ ਗ਼ਮ ਸੇ ॥
ਖੋਜਤਾ ਹੂੰ ਏਕ ਸੀਨਾ ਫੁਰਕਤ ਸੇ ਜ਼ਰਦ-ਜ਼ਰਦ ।
ਕਰ ਦੂੰ ਬਯਾਨ ਉਸ ਪਰ ਅਪਨੀ ਪਯਾਸ ਕਾ ਦਰਦ ॥
ਕਰ ਦਿਯਾ ਜਿਸਕੋ ਵਕਤ ਨੇ ਅਪਨੋਂ ਸੇ ਦੂਰ ।
ਕਰੇ ਦੁਆ ਹਰ ਦਮ ਯਹੀ, ਵਾਪਸੀ ਹੋਯ ਮੰਜ਼ੂਰ ॥
ਮੇਰੀ ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕੀ ਤਾਨ ਹਰ ਮਜਲਿਸ ਮੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈ ।
ਬਦਹਾਲੀ ਮੇ ਹੋਤੀ ਹੈ ਔਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਮੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈ ॥
ਬਸ ਅਪਨੇ ਮਨ ਕੀ ਸੁਨਤਾ ਸਮਝਤਾ ਹਰ ਕੋਈ ।
ਕਯਾ ਹੈ ਛਿਪਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇ, ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ॥
ਰਾਜ਼ ਮੇਰਾ ਫ਼ਰਿਯਾਦੋਂ ਸੇ ਮੇਰੀ, ਅਲਗ਼ ਤੋ ਨਹੀ ।
ਆਂਖ ਸੇ, ਕਾਨ ਸੇ ਯੇ ਖੁਲਤਾ ਮਗਰ ਜੋ ਨਹੀਂ ॥
ਤਨ ਸੇ ਜਾਨ ਔਰ ਜਾਨ ਸੇ ਤਨ ਛਿਪਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਕਿਸੀ ਨੇ ਭੀ ਮਗ਼ਰ ਜਾਨ ਕੋ ਦੇਖਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ॥
ਹਵਾ ਹੈ ਤਾਨ ਮੇ ਮੁਰਲੀ ਕੀ ? ਨਹੀਂ ਸਬ ਆਗ ਹੈ ।
ਜਿਸਮੇਂ ਨਹੀਂ ਯੇ ਆਗ, ਵੋ ਤੋ ਮੁਰਦਾਬਾਦ ਹੈ ॥
ਮੁਰਲੀ ਕੇ ਅੰਦਰ ਆਗ ਆਸ਼ਿਕ ਕੀ ਹੋਤੀ ਹੈ ।
ਆਸ਼ਿਕ ਕੀ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਮਯ ਮੇਂ ਭੀ ਹੋਤੀ ਹੈ ॥
ਹੋ ਗਈ ਮੁਰਲੀ ਉਸੀ ਕੀ ਯਾਰ, ਪਾਈ ਜਿਸਮੇਂ ਪੀਰ ।
ਦੇ ਦਿਯਾ ਉਨਕੋ ਸਹਾਰਾ, ਕਰ ਮੇਰਾ ਪਰਦਾ ਚੀਰ ॥
ਮੁਰਲੀ ਸਾ ਜ਼ਹਰ ਭੀ ਦਵਾ ਭੀ, ਕਿਸਨੇ ਦੇਖਾ ਹੈ ।
ਹਮਦਰਦ ਸੱਚਾ ਮੁਰਲੀ ਜੈਸਾ ਕਿਸਨੇ ਦੇਖਾ ਹੈ ॥
ਖੂੰ ਸੇ ਭਰੀ ਰਾਹੋਂ ਸੇ ਮੁਰਲੀ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਕਰਤੀ ਹੈ ।
ਰੂਦਾਦ ਗਾੜ੍ਹੇ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਮਜਨੂੰ ਕੀ ਕਹਤੀ ਹੈ ॥
ਹੋਸ਼ ਸੇ ਅਨਜਾਨ ਵੋ ਸਬ, ਜੋ ਬੇਹੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਇਸ ਆਵਾਜ਼ ਕੋ ਜਾਨੇ ਵੋ ਕਯਾ, ਜਿਸੇ ਕਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ॥
ਦਰਦ ਐਸਾ ਮਿਲਾ ਜੋ ਹੈ ਹਰ ਵਕਤ ਮੇਰੇ ਸਾਥ ।
ਵਕਤ ਐਸਾ ਮਿਲਾ, ਹਰ ਲਮ੍ਹਾ ਤਪਿਸ਼ ਕੇ ਸਾਥ ॥
ਬੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਯੇ ਦਿਨ ਯੂੰ ਹੀ, ਕੋਈ ਬਾਤ ਨਹੀਂ ।
ਤੂ ਬਨੇ ਰਹਨਾ ਯੂੰ ਹੀ, ਤੁਝ ਸਾ ਕੋਈ ਪਾਕ ਨਹੀਂ ॥
ਜੋ ਮਛਲੀ ਥੇ ਨਹੀਂ, ਪਾਨੀ ਸੇ ਸਬ ਥਕ ਗਯੇ ।
ਲਾਚਾਰ ਥੇ ਜੋ, ਦਿਨ ਉਨਕੇ ਜੈਸੇ ਥਮ ਗਯੇ ॥
ਨ ਸਮਝੇਂਗੇ ਜੋ ਕੱਚੇ ਹੈਂ, ਪਕਨਾ ਕਿਸਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ।
ਨਹੀਂ ਯੇ ਰਾਜ਼ ਗੂਦੇ ਕੇ, ਛਿਲਕਾ ਇਸਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ॥
ਤੋ ਹੋ ਆਜ਼ਾਦ ਐ ਬੱਚੇ, ਕੈਦੋਂ ਸੇ ਦਰਾਰੋਂ ਕੀ ।
ਰਹੋਗੇ ਬੰਦ ਕਬ ਤਕ, ਚਾਂਦੀ ਮੇਂ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੀ ॥
ਸਾਗਰ ਕੋ ਭਰੋਗੇ ਗਾਗਰ ਮੇਂ, ਕਿਤਨਾ ਆਏਗਾ ?
ਉਮਰ ਮੇਂ ਏਕ ਦਿਨ ਜਿਤਨਾ ਭੀ ਨ ਆਏਗਾ ॥
ਭਰੋ ਲੋਭ ਕਾ ਗਾਗਰ, ਕਭੀ ਭਰ ਪਾਓਗੇ ਨਹੀਂ ।
ਖੁਦ ਕੋ ਭਰਤਾ ਮੋਤਿਯੋਂ ਸੇ, ਸੀਪ ਪਾਓਗੇ ਨਹੀਂ ॥
ਕਰ ਦਿਯਾ ਜਿਸਕਾ ਗ਼ਰੇਬਾਂ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਹੋ ਚਾਕ ।
ਲੋਭ ਲਾਲਚ ਕੀ ਬੁਰਾਈ ਸੇ, ਹੋ ਗਯਾ ਵੋ ਪਾਕ ॥
ਅਯ ਇਸ਼ਕ ਤੂ ਖੁਸ਼ਬਾਸ਼ ਹੋ ਔਰ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਹੋ ।
ਹਮਾਰੀ ਸਬ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾ ਬਸ ਤੁਝਸੇ ਇਲਾਜ ਹੋ ॥
ਤੂ ਹੈ ਦਵਾ ਗ਼ੁਮਾਨ ਕੀ ਔਰ ਹੈ ਗ਼ੁਰੂਰ ਕੀ ।
ਤੁਝਸੇ ਹੀ ਕਾਯਮ ਹੈ ਲੌ, ਖਿਰਦ ਕੇ ਨੂਰ ਕੀ ॥
ਯੇ ਖਾਕ ਕਾ ਤਨ ਅਰਸ਼ ਤਕ, ਜਾਤਾ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਸੇ ।
ਖ਼ਾਕ ਕਾ ਪਰਬਤ ਭੀ ਝੂਮਤਾ ਗਾਤਾ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਸੇ ॥
ਆਸ਼ਿਕੋ ਇਸ ਇਸ਼ਕ ਨੇ ਹੀ ਜਾਨ ਦੀ ਕੋਹੇ ਤੂਰ ਮੇਂ ।
ਥਾ ਤੂਰ ਮਸਤੀ ਮੇਂ, ਵ ਥੀ ਗ਼ਸ਼ੀ ਮੂਸਾ ਹੁਜ਼ੂਰ ਮੇਂ ॥
ਲਬੇ-ਸੁਰਖ਼ ਕੇ ਯਾਰ ਸੇ ਗ਼ਰਚੇ ਮੁਝੇ ਚੂਮਾ ਜਾਤਾ ।
ਮੁਝਸੇ ਭੀ ਮੁਰਲੀ ਸਾ ਸ਼ੀਰੀਂ ਸੁਰ ਬਾਹਰ ਆਤਾ ॥
ਦੂਰ ਕੋਈ ਰਹਤਾ ਹਮਜ਼ਬਾਨੋ ਸੇ ਜੋ ਹੋ ।
ਬਸ ਹੋ ਗਯਾ ਗੂੰਗਾ, ਸੌ ਜ਼ਬਾਂ ਵਾਕਿਫ਼ ਵੋ ਹੋ ॥
ਚੂੰਕਿ ਗੁਲ ਅਬ ਹੈ ਨਹੀ ਵੀਰਾਂ ਬਗੀਚਾ ਹੋ ਗਯਾ ।
ਬਾਦ ਗੁਲ ਕੇ, ਬੰਦ ਗਾਨਾ ਬੁਲਬੁਲੋਂ ਕਾ ਹੋ ਗਯਾ ॥
ਮਾਸ਼ੂਕ ਹੀ ਹੈ ਸਬ ਕੁਛ, ਆਸ਼ਿਕ ਹੈ ਬਸ ਪਰਦਾ ।
ਮਾਸ਼ੂਕ ਹੀ ਬਸ ਜੀ ਰਹਾ ਹੈ, ਆਸ਼ਿਕ ਤੋ ਏਕ ਮੁਰਦਾ ॥
ਐਸਾ ਨ ਹੋ ਆਸ਼ਿਕ ਤੋ ਇਸ਼ਕ ਕਾ ਕਯਾ ਹਾਲ ਹੋ ।
ਪਰਿੰਦਾ ਵੋ ਇਕ ਜਿਸਕੇ ਗਿਰ ਗਏ ਸਬ ਬਾਲ ਹੋ ॥
ਹੋਸ਼ ਮੇਂ ਕੈਸੇ ਰਹੂੰ ਮੈਂ, ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਮੇਂ ਹੂੰ ।
ਯਾਰ ਕੋ ਦੇਖੇ ਬਿਨਾ, ਹਰ ਘੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਮੇਂ ਹੂੰ ॥
ਅਰਮਾਨ ਹੈ ਇਸ਼ਕ ਕਾ, ਇਸ ਰਾਜ਼ ਕੋ ਦੁਨਿਯਾ ਸੇ ਬੋਲੇ ।
ਮੁਮਕਿਨ ਹੋ ਯੇ ਕਿਸ ਤਰਹ, ਆਈਨਾ ਜਬ ਸਚ ਨ ਖੋਲੇ ॥
ਸਚ ਬੋਲਤਾ ਆਈਨਾ ਤੇਰਾ, ਸੋਚ ਕਯੂੰ ਨਹੀਂ ?
ਚੇਹਰਾ ਉਸਕਾ ਜ਼ੰਗ ਸੇ, ਜੋ ਸਾਫ ਹੈ ਨਹੀਂ ॥
ਮਜਲਿਸ=ਸਭਾ, ਆਗ਼ਾਜ਼=ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਚਾਕ=ਫਟਿਆ
ਹੋਇਆ, ਖਿਰਦ=ਅਕਲ, ਅਰਸ਼=ਆਸਮਾਨ, ਕੋਹੇ-ਤੂਰ=
ਤੂਰ ਨਾਂ ਦਾ ਪਹਾੜ, ਜਿੱਥੇ ਮੂਸਾ ਨੂੰ ਖੁਦਾਈ ਨੂਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ
ਹੋਏ ਸਨ, ਗ਼ਸ਼ੀ=ਬੇਹੋਸ਼ੀ, ਸ਼ੀਰੀਂ=ਮਿੱਠਾ, ਵਾਕਿਫ਼=ਜਾਣਕਾਰ,
ਬਾਲ=ਖੰਭ,ਪਰ)
ਬਿਖਰੇ ਮੋਤੀ ਮੌਲਾਨਾ ਰੂਮੀ
1. ਦੁਸ਼ਵਾਰ
ਹਜ਼ਰਤੇ ਈਸਾ ਸੇ ਪੂਛਾ ਕਿਸੀ ਨੇ ਜੋ ਥਾ ਹੁਸ਼ਿਯਾਰ
ਇਸ ਹਸਤੀ ਮੇਂ ਚੀਜ਼ ਕਯਾ ਹੈ ਸਬਸੇ ਜ਼ਯਾਦਾ ਦੁਸ਼ਵਾਰ
ਬੋਲੇ ਈਸਾ ਸਬਸੇ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਗ਼ੁੱਸਾ ਖ਼ੁਦਾ ਕਾ ਹੈ ਪਯਾਰੇ
ਕਿ ਜਹੰਨੁਮ ਭੀ ਲਰਜ਼ਤਾ ਹੈ ਉਨਕੇ ਡਰ ਕੇ ਮਾਰੇ
ਪੂਛਾ ਕਿ ਖੁਦਾ ਕੇ ਇਸ ਕਹਰ ਸੇ ਜਾਂ ਕੈਸੇ ਬਚਾਯੇਂ ?
ਵੋ ਬੋਲੇ ਅਪਨੇ ਗ਼ੁੱਸੇ ਸੇ ਇਸੀ ਦਮ ਨਜਾਤ ਪਾਯੇਂ
ਛੁਟਕਾਰਾ)
2. ਨਾਯਾਬ ਇਲਮ
ਸੋਨੇ ਔਰ ਰੁਪਯੇ ਸੇ ਭਰ ਜਾਯ ਜੰਗਲ ਅਗਰ
ਬਿਨਾ ਮਰਜ਼ੀ ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਲੇ ਨਹੀਂ ਸਕਤੇ ਕੰਕਰ
ਸੌ ਕਿਤਾਬੇਂ ਤੁਮ ਪੜ੍ਹੋ ਅਗਰ ਕਹੀਂ ਰੁਕੇ ਬਿਨਾ
ਨੁਕਤਾ ਨਾ ਰਹੇ ਯਾਦ ਖੁਦਾ ਕੀ ਮਰਜ਼ੀ ਕੇ ਬਿਨਾ
ਔਰ ਗਰ ਖ਼ਿਦਮਤ ਕਰੀ, ਨ ਪੜ੍ਹੀ ਏਕ ਕਿਤਾਬ
ਗਿਰੇਬਾਂ ਕੇ ਅੰਦਰ ਸੇ ਆ ਜਾਤੇ ਇਲਮ ਨਾਯਾਬ
3. ਲਤੀਫ਼ਾ
ਲਤੀਫ਼ਾ ਏਕ ਤਾਲੀਮ ਹੈ, ਗ਼ੌਰ ਸੇ ਉਸ ਕੋ ਸੁਨੋ
ਮਤ ਬਨੋ ਉਸਕੇ ਮੋਹਰੇ, ਜ਼ਾਹਿਰਾ ਮੇਂ ਮਤ ਬੁਨੋ
ਸੰਜੀਦਾ ਨਹੀਂ ਕੁਛ ਭੀ, ਲਤੀਫ਼ੇਬਾਜ਼ ਕੇ ਲਿਏ
ਹਰ ਲਤੀਫ਼ਾ ਸੀਖ ਹੈ ਏਕ, ਆਕਿਲੋਂ ਕੇ ਲਿਏ
4. ਬਦਸ਼ਕਲ
ਬਦਸ਼ਕਲ ਨੇ ਖੁਦ ਕੋ ਆਈਨੇ ਕੇ ਸਾਮਨੇ ਕਿਯਾ
ਗ਼ੁੱਸੇ ਸੇ ਭਰ ਗਯਾ ਔਰ ਚੇਹਰਾ ਪਲਟ ਲਿਯਾ
ਬਦਗੁਮਾਨ ਨੇ ਜਬ ਕਿਸੀ ਕਾ ਕੋਈ ਜੁਰਮ ਦੇਖਾ
ਦੋਜ਼ਖ਼ ਕੀ ਆਗ ਮੇਂ ਵੋ ਭੀਤਰ ਸੇ ਜਲ ਉਠਾ
ਅਪਨੇ ਗ਼ੁਰੂਰ ਕੋ ਦੀਨ ਕੀ ਹਿਮਾਯਤ ਬਤਾਤਾ ਹੈ
ਖੁਦੀ ਕੇ ਕੁਫ਼ਰ ਕੋ ਖ਼ੁਦ ਮੇਂ ਦੇਖ ਨਹੀਂ ਪਾਤਾ ਹੈ
5. ਤੌਬਾ
ਜੋ ਉਮਰ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ, ਜੜ ਉਸਕੀ ਹੈ ਯੇ ਦਮ
ਸੀਂਚੋ ਤੌਬਾ ਸੇ ਉਸੇ, ਗਰ ਰਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਨਮ
ਉਸ ਉਮਰ ਕੀ ਜੜ ਕੋ ਦੋ ਆਬੇ-ਹਯਾਤ ਜ਼ਰਾ
ਤਾਕਿ ਵੋ ਦਰਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਯ ਫਿਰ ਸੇ ਹਰਾ-ਭਰਾ
ਸਬ ਮਾਜ਼ੀ ਤੇਰਾ ਇਸ ਪਾਨੀ ਸੇ ਸੁਧਰ ਜਾਏਗਾ
ਜ਼ਹਰ ਪੁਰਾਨਾ ਸਬ ਇਸ ਸੇ ਸ਼ੱਕਰ ਹੋ ਜਾਏਗਾ
ਮਾਜ਼ੀ=ਭੂਤ ਕਾਲ)
6. ਤੌਬਾ
ਤਨ ਮੇਰਾ ਔਰ ਰਗ ਮੇਰੀ ਤੁਮ ਸੇ ਭਰੀ ਹੁਈਂ ਹੈ
ਤੌਬਾ ਕੋ ਰਖਨੇ ਕੀ ਮੁਝ ਮੇਂ ਜਗਹ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਤੋ ਤਯ ਹੈ ਕਿ ਤੌਬਾ ਕੋ ਦਿਲ ਸੇ ਨਿਕਾਲ ਦੂੰ
ਜੰਨਤ ਕੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸੇ ਭੀ ਤੌਬਾ ਕੈਸੇ ਕਰੂੰ ?
7. ਇਸ਼ਕ
ਇਸ਼ਕ ਹਰਾ ਦੇਤਾ ਹੈ ਸਬ ਕੋ, ਮੈਂ ਹਾਰਾ ਹੁਆ ਹੂੰ
ਖਾਰੇ ਇਸ਼ਕ਼ ਸੇ ਸ਼ੱਕਰ ਸਾ ਮੀਠਾ ਹੁਆ ਹੂੰ
ਐ ਤੇਜ਼ ਹਵਾ ! ਮੈਂ ਸੂਖਾ ਪੱਤਾ ਸਾਮਨੇ ਤੇਰੇ ਹੂੰ
ਜਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਤਰਫ਼ ਜਾ ਕਰ ਮੈਂ ਗਿਰੂੰ
8. ਦਰਦ
ਦਰਦ ਪੁਰਾਨੀ ਦਵਾ ਕੋ ਨਯਾ ਬਨਾ ਦੇਤਾ ਹੈ
ਦਰਦ ਉਦਾਸੀ ਕੀ ਹਰ ਸ਼ਾਖ਼ ਕਾਟ ਦੇਤਾ ਹੈ
ਦਰਦ ਚੀਜ਼ੋਂ ਕੋ ਨਯਾ ਬਨਾਨੇ ਕਾ ਕੀਮਿਯਾ ਹੈ
ਮਲਾਲ ਕੈਸੇ ਹੋ ਉਠ ਗਯਾ ਦਰਦ ਜਹਾਂ ਹੈ
ਅਰੇ ਨਹੀਂ ਬੇਜ਼ਾਰ ਹੋ ਕਰ ਮਤ ਭਰ ਆਹ ਸਰਦ
ਖੋਜ ਦਰਦ, ਖੋਜ ਦਰਦ, ਦਰਦ, ਦਰਦ ਔਰ ਦਰਦ
9. ਰੂਹ ਕੇ ਰਾਜ਼
ਜਬ ਦੇਖੋ ਕੋਈ ਅਪਨਾ ਖੋਲ ਦੋ ਰੂਹ ਕੇ ਰਾਜ਼
ਦੇਖੋ ਫੂਲ ਤੋ ਗਾਓ ਜੈਸੇ ਬੁਲਬੁਲ ਬਾਆਵਾਜ਼
ਲੇਕਿਨ ਜਬ ਦੇਖੋ ਕੋਈ ਧੋਖੇ ਵ ਮੱਕਾਰੀ ਭਰਾ
ਲਬ ਸੀ ਲੋ ਔਰ ਬਨਾ ਲੋ ਅਪਨੇ ਕੋ ਬੰਦ ਘੜਾ
ਵੋ ਪਾਨੀ ਕਾ ਦੁਸ਼ਮਨ ਹੈ ਬੋਲੋ ਮਤ ਉਸਕੇ ਆਗੇ
ਤੋੜ ਦੇਗਾ ਵੋ ਘੜੇ ਕੋ ਜਾਹਿਲੀ ਕਾ ਪੱਥਰ ਉਠਾਕੇ
10. ਜੰਗ ਔਰ ਜਲਾਲ
ਚੂੰਕਿ ਨਬਿਯੋਂ ਮੇਂ ਵੋ ਰਸੂਲ ਰਖਤੇ ਥੇ ਤਲਵਾਰ
ਉਨਕੀ ਉੱਮਤ ਮੇਂ ਹੈਂ ਜਵਾਂਮਰਦ ਔਰ ਜੰਗਵਾਰ
ਜੰਗ ਔਰ ਜਲਾਲ ਹਮਾਰੇ ਦੀਨ ਕੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ
ਪਰਬਤ ਵ ਗੁਫ਼ਾ ਈਸਾਈ ਦੀਨ ਮੇਂ ਪਾਈ ਜਾਨੀ ਹੈ
11. ਦਿਲ
ਕਹਾ ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਨੇ ਹਕ਼ ਨੇ ਹੈ ਫ਼ਰਮਾਯਾ
ਨ ਕਿਸੀ ਊਂਚੇ ਮੇਂ ਨ ਨੀਚੇ ਮੇਂ ਹੂੰ ਸਮਾਯਾ
ਅਰਸ਼ ਭੀ ਨਹੀਂ, ਨ ਜ਼ਮੀਨ ਵ ਨ ਆਸਮਾਨ
ਸਮਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ਮੁਝੇ, ਪਯਾਰੇ ਯਕੀਨ ਜਾਨ
ਮੋਮਿਨ ਕੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਸਮਾ ਜਾਤਾ ਹੂੰ, ਹੈ ਅਜਬ
ਚਾਹੋ ਤੋ ਮੇਰੀ ਉਨ ਦਿਲੋਂ ਮੇਂ ਸੇ ਕਰ ਲੋ ਤਲਬ
12. ਰਹਬਰ
ਰਹਬਰ ਕਾ ਸਾਯਾ ਖੁਦਾ ਕੇ ਜ਼ਿਕ਼ਰ ਸੇ ਬੇਹਤਰ ਹੈ
ਸੈਂਕੜੋਂ ਖਾਨੋਂ ਵ ਪਕਵਾਨੋਂ ਸੇ ਸਬਰ ਬੇਹਤਰ ਹੈ
ਦੇਖਨੇ ਵਾਲੇ ਕੀ ਆਂਖ ਸੌ ਲਾਠਿਯੋਂ ਸੇ ਬੇਹਤਰ ਹੈ
ਆਂਖ ਪਹਚਾਨ ਲੇਤੀ ਕਯਾ ਮੋਤੀ ਕਯਾ ਪੱਥਰ ਹੈ
13. ਹੂ ਸੇ ਹਵਾ ਮੇਂ
ਸ਼ਕਲੇਂ ਬੇਸ਼ਕਲੀ ਸੇ ਬਾਹਰ ਆਈਂ, ਗਈ ਉਸੀ ਮੇਂ
ਕਯੋਂਕਿ 'ਸਚ ਹੈ ਹਮ ਵਾਪਸ ਲੌਟਤੇ ਉਸੀ ਮੇਂ'
ਤੂ ਮਰ ਰਹਾ ਹਰ ਦਮ ਵ ਵਾਪਸ ਹੋ ਰਹਾ ਹਰ ਦਮ
ਕਹਾ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਨੇ ਬਸ ਏਕ ਦਮ ਕਾ ਯੇ ਆਲਮ
ਹਮਾਰੀ ਸੋਚ ਏਕ ਤੀਰ ਹੈ ਉਸ ਹੂ ਸੇ ਹਵਾ ਮੇਂ
ਹਵਾ ਮੇਂ ਕਬ ਤਕ ਰਹੇ ? ਲੌਟ ਜਾਤਾ ਖੁਦਾ ਮੇਂ
ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉਪਾਧੀ, ਹੂ=ਸੂਫ਼ੀਆਂ
ਦਾ ਰੱਬ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਨਾਂ)
14. ਮੁਖ਼ਾਲਿਫ਼
ਖੁਦਾ ਨੇ ਰੰਜ ਵ ਗ਼ਮ ਇਸ ਲਿਏ ਹੈਂ ਬਨਾਏ
ਤਾਕਿ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਉਸਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਨਜ਼ਰ ਆਏ
ਮੁਖ਼ਾਲਫ਼ਤ ਸੇ ਸਾਰੀ ਚੀਜ਼ੇਂ ਹੋਤੀ ਹੈਂ ਪੈਦਾ
ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਮੁਖ਼ਾਲਿਫ਼ ਉਸਕਾ ਵੋ ਹੈ ਛਿਪਾ
15. ਮਸਜਿਦ
ਬੇਵਕੂਫ਼ ਮਸਜਿਦ ਮੇਂ ਜਾਕਰ ਤੋ ਝੁਕਤੇ ਹੈਂ
ਮਗਰ ਦਿਲ ਵਾਲੋਂ ਪਰ ਵੋ ਸਿਤਮ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਵੋ ਬਸ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਅਸਲੀ ਹਕੀਕ਼ਤ ਯਹੀਂ ਹੈ
ਸਰਵਰੋਂ ਕੇ ਦਿਲ ਕੇ ਸਿਵਾ ਮਸਜਿਦ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਵੋ ਮਸਜਿਦ ਜੋ ਔਲਿਯਾ ਕੇ ਅੰਦਰ ਮੇਂ ਹੈ
ਸਭੀ ਕਾ ਸਜਦਾਗਾਹ ਹੈ, ਖੁਦਾ ਉਸੀ ਮੇਂ ਹੈ
16. ਪਹਾੜ
ਪਹਾੜ ਕੀ ਗੂੰਜ ਖ਼ੁਦ ਸੇ ਆਗਾਹ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਪਹਾੜ ਕੀ ਅਕ਼ਲ ਕੋ ਰੂਹ ਸੇ ਰਾਹ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਬੇਕਾਨ ਵ ਬੇਹੋਸ਼ ਵੋ ਬਸ ਆਵਾਜ਼ ਕਰਤਾ ਹੈ
ਜਬ ਤੁਮ ਚੁਪ ਹੋ ਗਏ, ਵੋ ਭੀ ਚੁਪ ਕਰਤਾ ਹੈ
17. ਏਕ
ਵੋ ਬੇਮਕਾਨ, ਖੁਦਾ ਕਾ ਨੂਰ ਜਿਸਕੇ ਅੰਦਰ ਹੈ
ਉਸਕੋ ਮਾਜ਼ੀ, ਮੁਸਤਕਬਿਲ ਵ ਹਾਲ ਕਿਧਰ ਹੈ ?
ਤੇਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਸੇ ਹੈ ਮਾਜ਼ੀ ਔਰ ਮੁਸਤਕਬਿਲ ਵੋ
ਏਕ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਦੋਨੋਂ, ਤੂ ਸਮਝਤਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋ
ਹਾਲ=ਵਰਤਮਾਨ)
18. ਖੁਦਾ
ਜੋ ਕੁਛ ਭੀ ਤੁਮ ਸੋਚਤੇ ਹੋ, ਫ਼ਨਾ ਹੈ ਮਾਨੋ
ਵੋ ਜੋ ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਸੋਚ ਮੇਂ ਨਹੀਂ, ਉਸੇ ਖੁਦਾ ਜਾਨੋ
19. ਯਾਰ
ਯਾਰ ਰਾਸਤੇ ਮੇਂ ਸਹਾਯ ਔਰ ਸਹਾਰਾ ਹੈ
ਗ਼ੌਰ ਸੇ ਦੇਖੋ ਯਾਰ ਰਾਸਤਾ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ ਹੈ
20. ਪਸਤੀ
ਖੁਸ਼ ਰਹ ਗ਼ਮ ਸੇ ਕਿ ਗ਼ਮ ਫੰਦਾ ਹੈ ਦੀਦਾਰ ਕਾ
ਪਸਤੀ ਕੀ ਤਰਫ਼ ਤਰੱਕੀ, ਢੰਗ ਹੈ ਇਸ ਰਾਹ ਕਾ
21. ਬੁਤ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੀ ਖੁਦੀ ਕਾ ਬੁਤ, ਸਾਰੇ ਬੁਤੋਂ ਕੀ ਹੈ ਜੜ
ਵੋ ਤੋ ਬਸ ਸਾਂਪ, ਇਸ ਮੇਂ ਅਜਗਰ ਕੀ ਜਕੜ
22. ਸੂਫ਼ੀ
ਐ ਦੋਸਤ ਸੂਫ਼ੀ ਕਾ ਹੈ ਇਸ ਵਕਤ ਮੇਂ ਰਹਨਾ
ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਕੀ ਸ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਕਲ ਕੀ ਬਾਤ ਕਹਨਾ
23. ਸੂਫ਼ੀ
ਪੂਛਾ ਕਿਸੀ ਨੇ ਕਿ ਕੈਸਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਸੂਫ਼ੀ
ਜਿਸੇ ਰੰਜ ਆਏ ਜਬ, ਤੋ ਹੋਤੀ ਹੈ ਖੁਸ਼ੀ
24. ਦਰਵੇਸ਼
ਬੋਲਾ ਕਿ ਦੁਨਿਯਾ ਮੇਂ ਕੋਈ ਦਰਵੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਗਰ ਹੋ ਕੋਈ ਦਰਵੇਸ਼, ਤੋ ਵੋ ਦਰਵੇਸ਼ 'ਨਹੀਂ ਹੈ'
ਰੁਬਾਈਆਂ ਮੌਲਾਨਾ ਰੂਮੀ
ਰੁਬਾਈਆਂ
੧
ਵੋ ਪਲ ਮੇਰੀ ਹਸਤੀ ਜਬ ਬਨ ਗਯਾ ਦਰਿਯਾ
ਚਮਕ ਉੱਠਾ ਹਰ ਜ਼ਰ੍ਰਾ ਹੋਕੇ ਰੌਸ਼ਨ ਮੇਰਾ
ਬਨ ਕੇ ਸ਼ਮਾ ਜਲਤਾ ਹੂੰ ਰਹੇ ਇਸ਼ਕ ਪਰ ਮੈਂ
ਬਸ ਲਮ੍ਹਾ ਏਕ ਬਨ ਗਯਾ ਸਫ਼ਰੇ-ਉਮ੍ਰ ਮੇਰਾ
੨
ਹੂੰ ਵਕਤ ਕੇ ਪੀਛੇ ਔਰ ਕੋਈ ਸਾਥ ਨਹੀਂ
ਔਰ ਦੂਰ ਤਕ ਕੋਈ ਕਿਨਾਰਾ ਭੀ ਨਹੀਂ
ਘਟਾ ਹੈ ਰਾਤ ਹੈ ਕਸ਼ਤੀ ਮੈਂ ਖੇ ਰਹਾ
ਪਰ ਵੋ ਖੁਦਾ ਰਹੀਮ ਬਿਨਾ ਫ਼ਜ਼ਲ ਕੇ ਨਹੀਂ
੩
ਪਹਲੇ ਤੋ ਹਮ ਪੇ ਫਰਮਾਯੇ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਕਰਮ
ਬਾਦ ਮੇਂ ਦੇ ਦਿਏ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਦਰਦ ਓ ਗ਼ਮ
ਬਿਸਾਤੇ ਇਸ਼ਕ ਪਰ ਘੁਮਾਯਾ ਖੂਬ ਹਮਕੋ
ਕਰ ਦਿਯਾ ਦੂਰ ਜਬ ਖੁਦ ਕੋ ਖੋ ਚੁਕੇ ਹਮ
੪
ਐ ਦੋਸਤ ਤੇਰੀ ਦੋਸਤੀ ਮੇਂ ਸਾਥ ਆਏ ਹੈਂ ਹਮ
ਤੇਰੇ ਕਦਮੋਂ ਕੇ ਨੀਚੇ ਬਨ ਗਏ ਖ਼ਾਕ ਹੈਂ ਹਮ
ਮਜ਼੍ਹਬੇ ਆਸ਼ਿਕੀ ਮੇਂ ਕੈਸੇ ਯੇ ਵਾਜਿਬ ਹੈ
ਦੇਖੇਂ ਤੇਰਾ ਆਲਮ ਵ ਤੁਝੇ ਨ ਦੇਖ ਪਾਏਂ ਹਮ