1

ਜਿਸ ਦਮ ਹੂਏ ਚਮਕੌਰ ਮੇਂ ਸਿੰਘੋਂ ਕੇ ਉਤਾਰੇ ।
ਝੱਲਾਏ ਹੂਏ ਸ਼ੇਰ ਥੇ ਸਬ ਗ਼ੈਜ਼ ਕੇ ਮਾਰੇ ।
ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਨਿਕਲਤੇ ਥੇ ਦਿਲੇਰੋਂ ਕੇ ਸ਼ਰਾਰੇ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਸਿਵਾ ਔਰ ਗ਼ਜ਼ਬਨਾਕ ਥੇ ਸਾਰੇ ।
ਗੁੱਸੇ ਸੇ ਨਜ਼ਰ ਜਾਤੀ ਥੀ ਅਫਵਾਜ-ਏ-ਅਦੂ ਪਰ ।
ਤੇਗ਼ੇ ਸੇ ਨਿਗਾਹ ਪੜਤੀ ਥੀ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੇ ਗਲੂ ਪਰ ।

2

ਜਬ ਦੂਰ ਸੇ ਦਰਯਾ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ।
ਡੂਬੇ ਹੂਏ ਸਰਸਾ ਮੇਂ ਪਿਆਰੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ।
ਯਿਹ ਦੇਖ ਕੇ ਬਿਗੜੇ ਹੂਏ ਸਾਰੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ।
ਬਿੱਫ਼ਰੇ ਹੂਏ ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਦੁਲਾਰੇ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ।
ਕਹਤੇ ਥੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਹਮੇਂ ਰਨ ਕੀ ।
ਮੱਟੀ ਤਕ ਉੜਾ ਸਕਤੇ ਹੈਂ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੇ ਚਮਨ ਕੀ ।

3

ਤੂਫਾਂ-ਜ਼ਦਹ ਦਰੀਯਾ ਕੋ ਅਭੀ ਪਾਰ ਕਰੇਂਗੇ ।
ਠੋਕਰ ਸੇ ਹਰ ਇਕ ਮੌਜ ਕੋ ਹਮਵਾਰ ਕਰੇਂਗੇ ।
ਬਦ-ਅਹਦ ਸਿਤਮਗਾਰੋਂ ਸੇ ਪੈਕਾਰ ਕਰੇਂਗੇ ।
ਹਮ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਦਸ ਲਾਖ ਕੋ ਫ਼ਿੱਨਾਰ ਕਰੇਂਗੇ ।
ਦਾਦੀ ਹੈ ਕਿਧਰ, ਮਾਈ ਕਿਧਰ, ਭਾਈ ਕਹਾਂ ਹੈਂ ।
ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਕਈ ਖਾਲਸੇ ਪਯਾਰੇ ਭੀ ਨਿਹਾਂ ਹੈਂ ।

4

ਧੋਖਾ ਦੀਯਾ ਹਰ ਸਿੰਘ ਕੋ ਪੈਮਾਂ-ਸ਼ਿਕਨੋਂ ਨੇ ।
ਬੇ-ਮਿਹਰੋਂ ਨੇ ਬੇ-ਧਰਮੋਂ ਨੇ, ਈਮਾਂ-ਸ਼ਿਕਨੋਂ ਨੇ ।
ਜਬ ਇਤਨਾ ਕਹਾ ਜੁਲ ਦੀਯਾ ਅਹਸਾਂ-ਸ਼ਿਕਨੋਂ ਨੇ ।
ਪੇਸ਼ਾਨੀ ਪਿ ਬਲ ਡਾਲੇ ਪਰੀਸ਼ਾਂ-ਸ਼ਿਕਨੋਂ ਨੇ ।
ਥੇ ਚੀਂ-ਬ-ਜਬੀਂ ਲਹਰ ਯਾ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੇਂ ਪੜੀ ਥੀ ।
ਮਾਥੇ ਪੇ ਪਸ਼ੀਨਾ ਥਾ ਯਾ ਅਫ਼ਸ਼ਾਂ ਸੀ ਜੜੀ ਥੀ ।

5

ਇਤਨੇ ਮੇਂ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੂਏ ਸਤਿਗੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਵੁਹ ਸਾਬਿਰ-ਓ-ਸ਼ਾਕਿਰ ਵੁਹ ਬਹਾਦੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਰਸਤੇ ਮੇਂ ਗੰਵਾ ਆਏ ਥੇ ਦੋ ਦੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਥੇ ਗ਼ਮ ਕੀ ਜਗਹ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੇ ਪੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਫ਼ਰਮਾਏ ਵੁਹ ਸਬ ਸੇ ਨਹੀਂ ਮੌਕਾ ਯਿਹ ਗ਼ਜ਼ਬ ਕਾ ।
ਪੂਰਾ ਯਹੀਂ ਕਲ ਹੋਗਾ, ਇਰਾਦਾ ਮੇਰੇ ਰਬ ਕਾ ।

6

ਜਿਸ ਖ਼ਿੱਤੇ ਮੇਂ ਹਮ ਕਹਤੇ ਥੇ ਆਨਾ ਯਿਹ ਵੁਹੀ ਹੈ ।
ਕਲ ਲੁਟ ਕੇ ਹੈ ਜਿਸ ਜਗਹ ਸੇ ਜਾਨਾ ਯਿਹ ਵੁਹੀ ਹੈ ।
ਜਿਸ ਜਾ ਪਿ ਹੈ ਬੱਚੋਂ ਕੋ ਕਟਾਨਾ ਯਿਹ ਵੁਹੀ ਹੈ ।
ਮੱਟੀ ਕਹ ਦੇਤੀ ਹੈ ਠਿਕਾਨਾ ਯਿਹ ਵੁਹੀ ਹੈ ।
ਇਕ ਮੋਰਚੇ ਮੇਂ ਫਿਰ ਵਹੀਂ ਸਰਕਾਰ ਦਰ ਆਏ ।
ਜਾ ਪਹੁੰਚੇ ਅਕਾਲੀ ਵਹੀਂ ਸਤਿਗੁਰ ਜਿਧਰ ਆਏ ।

7

ਜਬ ਕਿਲਅ ਮੇਂ ਉਤਰੀ ਥੀ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਸਵਾਰੀ ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਕੀ ਫ਼ਤਹ ਦਲੇਰੋਂ ਨੇ ਪੁਕਾਰੀ ।
ਵੁਹ ਹੁਮਹੁਮਾ ਸ਼ੇਰੋਂ ਕਾ ਵੁਹ ਆਵਾਜ਼ ਥੀ ਭਾਰੀ ।
ਥੱਰਾ ਗਯਾ ਚਮਕੌਰ ਹੁਆ ਜ਼ਲਜ਼ਲਾ ਤਾਰੀ ।
ਸਕਤੇ ਮੇਂ ਖ਼ੁਦਾਈ ਥੀ ਤੋ ਹੈਰਤ ਮੇਂ ਜਹਾਂ ਥਾ ।
ਨਾੱਰਾ ਸੇ ਹੂਆ ਚਰਖ਼ ਭੀ ਸਾਕਿਨ ਯਿਹ ਗੁਮਾਂ ਥਾ ।

8

ਖ਼ੇਮੇ ਕੀਏ ਇਸਤਾਦਹ ਵਹੀਂ ਉਠ ਕੇ ਕਿਸੀ ਨੇ ।
ਖੋਲ੍ਹੀ ਕਮਰ ਆਰਾਮ ਕੋ ਹਰ ਏਕ ਜਰੀ ਨੇ ।
ਰਹਰਾਸਿ ਕਾ ਦੀਵਾਨ ਸਜਾਯਾ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ।
ਮਿਲਜੁਲ ਕੇ ਸ਼ਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਭਜਨ ਗਾਏ ਸਭੀ ਨੇ ।
ਖਾਨਾ ਕਈ ਵਕਤੋਂ ਸੇ ਮੁਯੱਸਰ ਨ ਥਾ ਆਯਾ ।
ਇਸ ਸ਼ਾਮ ਭੀ ਸ਼ੇਰੋਂ ਨੇ ਕੜਾਕਾ ਹੀ ਉਠਾਯਾ ।

9

ਕੁਛ ਲੇਟ ਗਏ ਖ਼ਾਕ ਪੇ ਜ਼ੀਂ-ਪੋਸ਼ ਬਿਛਾ ਕਰ ।
ਪਹਰਾ ਲਗੇ ਦੇਨੇ ਕਈ ਤਲਵਾਰ ਉਠਾ ਕਰ ।
ਗੋਬਿੰਦ ਭੀ ਸ਼ਬ-ਬਾਸ਼ ਹੂਏ ਖ਼ੇਮਾ ਮੇਂ ਜਾ ਕਰ ।
ਦੇਖਾ ਤੋ ਵਹਾਂ ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਗਰਦਨ ਕੋ ਝੁਕਾ ਕਰ ।
'ਵਾਹਿਗੁਰੂ', 'ਵਾਹਿਗੁਰੂ' ਹੈ ਮੂੰਹ ਸੇ ਨਿਕਲਤਾ ।
'ਹੈ ਤੂ ਹੀ ਤੂ! ਤੂ ਹੀ ਤੂ! ਹੈ ਮੂੰਹ ਸੇ ਨਿਕਲਤਾ ।

10

ਜਬ ਡੇਢ ਘੜੀ ਰਾਤ ਗਈ ਜ਼ਿਕਰੇ-ਖ਼ੁਦਾ ਮੇਂ ।
ਖ਼ੇਮੇ ਸੇ ਨਿਕਲ ਆ ਗਏ ਸਰਕਾਰ ਹਵਾ ਮੇਂ ।
ਕਦਮੋਂ ਸੇ ਟਹਲਤੇ ਥੇ ਮਗਰ ਦਿਲ ਥਾ ਦੁਆ ਮੇਂ ।
ਬੋਲੇ: 'ਐ ਖ਼ੁਦਾਵੰਦ ! ਹੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਤੇਰੀ ਰਜ਼ਾ ਮੇਂ ।'
ਕਰਤਾਰ ਸੇ ਕਹਤੇ ਥੇ ਗੋਯਾ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਹੋ ਕਰ ।
'ਕਲ ਜਾਊਂਗਾ ਚਮਕੌਰ ਸੇ ਮੈਂ ਸੁਰਖ਼ਰੂ ਹੋ ਕਰ ।'

11

"ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਹੂੰ, ਬੱਚੇ ਭੀ ਮੇਰੇ ਤੇਰੇ ਹੈਂ ਮੌਲਾ !
ਥੇ ਤੇਰੇ ਹੀ, ਹੈਂ ਤੇਰੇ, ਰਹੇਂਗੇ ਤੇਰੇ ਦਾਤਾ !
ਜਿਸ ਹਾਲ ਮੇਂ ਰੱਖੇ ਤੂ, ਵਹੀ ਹਾਲ ਹੈ ਅੱਛਾ !
ਜੁਜ਼ ਸ਼ੁਕਰ ਕੇ ਆਨੇ ਕਾ ਜ਼ਬਾਂ ਪਰ ਨਹੀਂ ਸ਼ਿਕਵਾ !
ਲੇਟੇ ਹੂਏ ਹੈਂ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਆਜ ਜ਼ਮੀਂ ਪਰ ।
ਕਿਸ ਤਰਹ ਸੇ ਚੈਨ ਆਏ ਹਮੇਂ ਸ਼ਾਹੇ-ਨਸ਼ੀਂ ਪਰ !"

12

ਯਿਹ ਕਹ ਕੇ ਗੁਰੂ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਖ਼ੁਫ਼ਤਾ ਮੇਂ ਦਰ ਆਏ ।
ਪਹਰੇ ਪਿ ਜਵਾਂ ਊਂਘਤੇ ਅਕਸਰ ਨਜ਼ਰ ਆਏ ।
ਯੂੰ ਹਰ ਜਗਹ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਗਏ ਬੇਖ਼ਬਰ ਆਏ ।
ਸੋਏ ਹੂਏ ਬੱਚੇ ਕੇ ਕਰੀਂ ਜੂੰ ਪਿਦਰ ਆਏ ।
ਗ਼ਰਜ਼ਿ ਕਿ ਦਬੇ ਪਾਓਂ ਟਹਲਨੇ ਲਗੇ ਸਤਿਗੁਰ ।
ਭਗਤੀ ਸੇ ਮੁਰੀਦੋਂ ਕੀ ਬਹਲਨੇ ਲਗੇ ਸਤਿਗੁਰ ।

13

ਸਾਫ਼ੇ ਕਭੀ ਸਿੰਘੋਂ ਕੇ ਉਠਾਤੇ ਥੇ ਜ਼ਮੀਂ ਸੇ ।
ਕੇਸ ਇਸ ਕੇ ਜੋ ਝਾੜੇ ਤੋ ਲੀ ਖ਼ਾਕ ਉਸ ਕੀ ਜ਼ਬੀਂ ਸੇ ।
ਸਰ ਠੀਕ ਕੀਏ, ਸਰਕੇ ਹੂਏ ਬਾਲਿਸ਼-ਏ-ਜ਼ੀਂ ਸੇ ।
ਤਰਤੀਬ ਦੀ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਕੋ ਲਾ ਲਾ ਕੇ ਕਹੀਂ ਸੇ ।
ਹਾਸ਼ਾ ! ਕਿਸੀ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਮੇਂ ਯਿਹ ਈਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਯਿਹ ਪਯਾਰ ਕਿਸੀ ਪੀਰ ਮੇਂ ਜ਼ਿਨਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

14

ਥੇ ਦੇਖਤੇ ਹਰ ਇਕ ਕੋ ਗੁਰੂ ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਸੇ ।
ਉਲਫ਼ਤ ਕੀ ਨਿਗਾਹੋਂ ਸੇ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਸੇ ।
ਬਾਂਧੇ ਹੂਏ ਪਟਕਾ ਪਯੇ-ਖਿਦਮਤ ਥੇ ਕਮਰ ਸੇ ।
ਥਾ ਜਾਗਤਾ ਕੋਈ ਤੋ ਸਰਕ ਜਾਤੇ ਥੇ ਸਰ ਸੇ ।
ਨਫ਼ਰਤ ਥੀ ਯਹਾਂ ਤਕ ਸ਼ਹੇ-ਵਾਲਾ ਕੋ ਰਿਯਾ ਸੇ ।
ਨੇਕੀ ਕੋ ਛੁਪਾਤੇ ਥੇ ਸਦਾ ਮਾ-ਓ-ਸ਼ੁਮਾ ਸੇ ।

15

ਜਿਨ ਸਿੰਘੋਂ ਨੇ ਕਲ ਮੌਤ ਕੇ ਸਾਹਿਲ ਥਾ ਉਤਰਨਾ ।
ਕਲ ਸੁਬਹ ਥਾ ਜਿਨ ਖਾਲਸੋਂ ਨੇ ਜੰਗ ਮੇਂ ਮਰਨਾ ।
ਬਾਲੀਂ ਸੇ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕੇ ਹੁਆ ਜਬਕਿ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ।
ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁਆ ਇਸ ਜਾ ਸੇ ਕਦਮ ਆਗੇ ਕੋ ਧਰਨਾ ।
ਚੂੰਮਾਂ ਕਭੀ ਹਲਕੂਮ ਦਹਨ ਚੂੰਮਨੇ ਬੈਠੇ ।
ਜਬ ਪਾਇਤੀ ਆਏ ਤੋ ਚਰਨ ਚੂੰਮਨੇ ਬੈਠੇ ।

16

ਫ਼ਰਮਾਏ : ਸਹਰ ਸੋ ਕੇ ਯਿਹ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਨ ਹੋਂਗੇ ।
ਅਬ ਹੋ ਕੇ ਯਿਹ ਫਿਰ ਨੀਂਦ ਸੇ ਬੇਦਾਰ ਨ ਹੋਂਗੇ ।
ਹਮ ਹੋਂਗੇ ਮੁਸੀਬਤ ਮੇਂ ਮਗਰ ਯਾਰ ਨ ਹੋਂਗੇ ।
ਯਿਹ ਸਿੰਘ ਪਯਾਰੇ ਯਿਹ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਨ ਹੋਂਗੇ ।
ਸੋਏ ਹੂਏ ਸ਼ੇਰੋਂ ਕੋ ਗਲੇ ਅਪਨੇ ਲਗਾਯਾ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਦਲੇਰੋਂ ਕੋ ਗਲੇ ਅਪਨੇ ਲਗਾਯਾ ।

17

ਇਨਸਾਫ਼ ਕਰੇ ਜੀ ਮੇਂ ਜ਼ਮਾਨਾ ਤੋ ਯਕੀਂ ਹੈ ।
ਕਹ ਦੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕਾ ਸਾਨੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਯਿਹ ਪਯਾਰ ਮੁਰੀਦੋਂ ਸੇ ਯਿਹ ਸ਼ਫ਼ਕਤ ਭੀ ਕਹੀਂ ਹੈ ?
ਭਗਤੀ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਅਰਸ਼ ਹੈ ਸੰਸਾਰ ਜ਼ਮੀਂ ਹੈ ।
ਉਲਫ਼ਤ ਕੇ ਯਿਹ ਜਜ਼ਬੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖੇ ਕਹੀਂ ਹਮਨੇ ।
ਹੈ ਦੇਖਨਾ ਇਕ ਬਾਤ, ਸੁਨੇ ਭੀ ਨਹੀਂ ਹਮਨੇ ।

18

ਕਰਤਾਰ ਕੀ ਸੌਗੰਦ ਹੈ, ਨਾਨਕ ਕੀ ਕਸਮ ਹੈ ।
ਜਿਤਨੀ ਭੀ ਹੋ ਗੋਬਿੰਦ ਕੀ ਤਾੱਰੀਫ਼ ਵੁਹ ਕਮ ਹੈ ।
ਹਰਚੰਦ ਮੇਰੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਪੁਰ ਜ਼ੋਰ ਕਲਮ ਹੈ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਲਿਖੂੰ, ਵਸਫ਼, ਕਹਾਂ ਤਾਬੇ-ਰਕਮ ਹੈ ।
ਇਕ ਆਂਖ ਸੇ ਕਯਾ, ਬੁਲਬੁਲਾ ਕੁਲ ਬਹਰ ਕੋ ਦੇਖੇ !
ਸਾਹਿਲ ਕੋ, ਯਾ ਮੰਝਧਾਰ ਕੋ, ਯਾ ਲਹਰ ਕੋ ਦੇਖੇ !

19

ਮੱਦਾਹ ਹੂੰ ਨਾਨਕ ਕਾ, ਸਨਾ-ਖ਼ਵਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ।
ਪਿਨਹਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ਹੂੰ, ਨੁਮਾਯਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ।
ਸ਼ਾਦਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ਹੂੰ, ਪਰੀਸ਼ਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ।
ਹਿੰਦੂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ਹੂੰ, ਮੁਸਲਮਾਂ ਹੂੰ ਤੋ ਤੇਰਾ ।
ਕੁਰਬਾਨੀਯਾਂ ਕੀਂ ਤੂਨੇ ਬਹੁਤ ਰਾਹੇ-ਹੁਦਾ ਮੇਂ ।
ਦਰਜਾ ਹੈ ਤੇਰਾ ਖ਼ਾਸ ਹੀ ਖ਼ਾਸਾਨੇ-ਖ਼ੁਦਾ ਮੇਂ ।

20

ਐ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਤੂ ਵੁਹ ਅਬਰ-ਏ-ਕਰਮ ਹੈ ।
ਐ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਤੂ ਵੁਹ ਆਲੀ-ਹਮਮ ਹੈ ।
ਸਾਨੀ ਤੇਰਾ ਦਾਰਾ ਥਾ ਸਕੰਦਰ ਹੈ ਨ ਜਮ ਹੈ ।
ਖਾਤਾ ਤੇਰੇ ਕਰਮੋਂ ਕੀ ਫ਼ਰੀਦੂੰ ਭੀ ਕਸਮ ਹੈ ।
ਹਾਤਿਮ ਕਾ ਸਖ਼ਾਵਤ ਸੇ ਅਗਰ ਨਾਮ ਭੁਲਾਯਾ ।
ਜੁਰਅਤ ਸੇ ਹਮੇਂ ਰੁਸਤਮ-ਓ-ਬਹਰਾਮ ਭੁਲਾਯਾ ।

21

ਕਿਸ ਸ਼ਾਨ ਕਾ ਰੁਤਬਾ ਤੇਰਾ ਅੱਲ੍ਹਾ-ਓ-ਗ਼ਨੀ ਹੈ ।
ਮਸਕੀਨ ਗ਼ਰੀਬੋਂ ਮੇਂ ਦਲੇਰੋਂ ਮੇਂ ਜਰੀ ਹੈ ।
'ਅੰਗਦ' ਹੈ 'ਅਮਰਦਾਸ' ਹੈ 'ਅਰਜੁਨ' ਭੀ ਤੂਹੀ ਹੈ ।
'ਨਾਨਕ' ਸੇ ਲੇ ਤਾ 'ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦੁਰ' ਤੂ ਸਭੀ ਹੈ ।
ਤੀਰਥ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਰੂਏ ਰੌਸ਼ਨ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ।
ਦਰਸ਼ਨ ਤੇਰੇ ਦਸ ਗੁਰੂਓਂ ਕੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ।

22

ਕਿਸ ਸਬਰ ਸੇ ਹਰ ਏਕ ਕੜੀ ਤੂ ਨੇ ਉਠਾਈ ।
ਕਿਸ ਸ਼ੁਕਰ ਸੇ ਹਰ ਚੋਟ ਕਲੇਜੇ ਪਿ ਹੈ ਖਾਈ ।
ਵਾਲਿਦ ਕੋ ਕਟਾਯਾ, ਕਭੀ ਔਲਾਦ ਕਟਾਈ ।
ਕੀ ਫ਼ਕਰ ਮੇਂ, ਫ਼ਾਕੇ ਮੇਂ, ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਸੇ ਲੜਾਈ ।
ਹਿੰਮਤ ਸੇ ਤਿਰੀ ਸਬ ਥੇ ਸਲਾਤੀਨ ਲਰਜ਼ਤੇ ।
ਜੁਰਅਤ ਸੇ ਤਿਰੀ ਲੋਗ ਥੇ ਤਾ ਚੀਨ ਲਰਜ਼ਤੇ ।

23

ਆੱਦਾ ਨੇ ਕਭੀ ਤੁਝ ਕੋ ਸੰਭਲਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਥਾ ।
ਆਰਾਮ ਸੇ ਪਹਲੂ ਕੋ ਬਦਲਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਥਾ ।
ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੋ ਤੇਰੇ ਫੂਲਨੇ ਫਲਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਥਾ ।
ਕਾਂਟਾ ਦਿਲੇ-ਪੁਰ-ਖ਼ੂੰ ਸੇ ਨਿਕਲਨੇ ਨ ਦੀਯਾ ਥਾ ।
ਜਿਸ ਰਨ ਮੇਂ ਲੜਾ ਬੇ-ਸਰ-ਓ-ਸਾਮਾਨ ਲੜਾ ਤੂ ।
ਸੌ ਸਿੰਘ ਲੀਏ ਲਾਖੋਂ ਪਿ ਜਾ ਜਾ ਕੇ ਪੜਾ ਤੂ ।

24

ਜ਼ਕ ਦੀ ਕਭੀ ਨੱਵਾਬ ਕੋ ਰਾਜੋਂ ਕੋ ਭਗਾਯਾ ।
ਮੈਦਾਂ ਮੇਂ ਮੁਕਾਬਿਲ ਜੋ ਹੂਆ ਮਾਰ ਗਿਰਾਯਾ ।
ਘਮਸਾਨ ਮੇਂ ਜਬ ਆਨ ਕੇ ਤੇਗ਼ੋਂ ਕੋ ਫਿਰਾਯਾ ।
ਫਿਰ ਕਰ ਦੀਯਾ ਇਕ ਆਨ ਮੇਂ ਲਸ਼ਕਰ ਕਾ ਸਫਾਯਾ ।
ਕਲ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਚਮਕੌਰ ਮੇਂ ਫਿਰ ਖੇਤ ਪੜੇਗਾ ।
ਗੋਬਿੰਦ ਸਹਰ ਹੋਤੇ ਹੀ ਲਾਖੋਂ ਸੇ ਲੜੇਗਾ ।

25

ਬਾਕੀ ਥੀ ਘੜੀ ਰਾਤ ਗੁਰੂ ਖ਼ੇਮੇ ਮੇਂ ਆਏ ।
ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦੇ ਯਹਾਂ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਸੋਤੇ ਹੂਏ ਪਾਏ ।
ਦੋਨੋਂ ਕੇ ਰੁਖ਼-ਏ-ਪਾਕ ਸੇ ਗੇਸੂ ਜੋ ਹਟਾਏ ।
ਅਫ਼ਲਾਕ ਨੇ ਸ਼ਰਮਾ ਕੇ ਮਹ-ਓ-ਮਿਹਰ ਛੁਪਾਏ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਦਹਨ ਜਬ ਦਹਨ-ਏ-ਪਾਕ ਪਿ ਰੱਖਾ ।
ਕੁਮਲਾ ਕੇ ਹਰ ਇਕ ਫੂਲ ਨੇ ਸਰ ਖ਼ਾਕ ਪਿ ਰੱਖਾ ।

26

ਮਰਘਟ ਕੀ ਤਰਹ ਇਸ ਘੜੀ ਸੁਨਸਾਨ ਜ਼ਮੀਂ ਥੀ ।
ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਸੀ ਛਾਈ ਹੂਈ ਤਾ ਅਰਸ਼-ਏ-ਬਰੀਂ ਥੀ ।
ਵੀਰਾਨੀ ਥੀ ਐਸੀ ਨ ਉਦਾਸੀ ਯਿਹ ਕਹੀਂ ਥੀ ।
ਆਫ਼ਤ ਥੀ, ਬਲਾ ਥੀ, ਯਿਹ ਕੋਈ ਰਾਤ ਨਹੀਂ ਥੀ ।
ਦੁਨੀਯਾ ਪੇ ਥਾ ਛਾਯਾ ਹੂਆ ਇਸ ਤਰਹ ਅੰਧੇਰਾ ।
ਲੁੱਕ ਗੇਂਦ ਪਿ ਮੱਟੀ ਕੀ ਜਿਸ ਤਰਹ ਹੋ ਫੇਰਾ ।

27

ਤਾਰੇ ਭੀ ਚਮਕਤੇ ਥੇ ਮਗਰ ਰਾਤ ਥੀ ਕਾਲੀ ।
ਘਟ ਘਟ ਕੇ ਹੂਆ ਮਾਹੇ-ਦੋ-ਹਫ਼ਤਾ ਥਾ ਹਲਾਲੀ ।
ਅੰਗੁਸ਼ਤ ਦਹਨ ਮੇਂ ਥੀ ਫ਼ਲਕ ਨੇ ਗੋਯਾ ਡਾਲੀ ।
ਅਫਸੋਸ ਮੇਂ ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਯਿਹ ਸੂਰਤ ਥੀ ਬਨਾ ਲੀ ।
ਹਸਰਤ ਸੇ ਸਭੀ ਕਲਗ਼ੀਓਂ ਵਾਲੇ ਕੋ ਥੇ ਤਕਤੇ ।
ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਸਿਤਾਰੋਂ ਕੇ ਭੀ ਆਂਸੂ ਥੇ ਝਲਕਤੇ ।

28

ਸੋਏ ਹੂਏ ਬੱਚੋਂ ਕੋ ਕਹਾ ਸਰ ਕੋ ਪਕੜ ਕਰ ।
ਚਲ ਦੋਗੇ ਅੱਬਾ ਕੋ ਮੁਸੀਬਤ ਮੇਂ ਜਕੜ ਕਰ ।
ਥੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਿਖੀ ਹੂਈ ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਉਜੜ ਕਰ ।
ਫਿਰ ਮਿਲਨੇ ਕਾ ਵਾੱਦਾ ਤੋ ਕੀਏ ਜਾਓ ਬਿਛੜ ਕਰ ।
ਥੇ ਚਾਰ, ਹੋ ਅਬ ਦੋ ਹੀ, ਸਹਰ ਯਿਹ ਭੀ ਨ ਹੋਂਗੇ ।
ਹਮ ਸਬਰ ਕਰੇਂਗੇ ਜੁ ਅਗਰ ਯਿਹ ਭੀ ਨ ਹੋਂਗੇ ।

29

ਫ਼ਰਮਾਤੇ ਥੇ : "ਕਲ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਪਰਵਾਨ ਚੜ੍ਹੋਗੇ !
ਦੁਖ ਭੋਗੇਂਗੇ ਹਮ, ਖ਼ੁਲਦ ਮੇਂ ਤੁਮ ਚੈਨ ਕਰੋਗੇ !
ਹੋਤੇ ਹੀ ਸਹਰ ਦਾਗ਼-ਏ-ਜੁਦਾਈ ਹਮੇਂ ਦੋਗੇ !
ਸਪਨੇ ਮੇਂ ਖ਼ਬਰ ਆ ਕੇ ਕਭੀ ਬਾਪ ਕੀ ਲੋਗੇ ?
ਐ ਪਯਾਰੇ ਅਜੀਤ ! ਐ ਮੇਰੇ ਜੁਝਾਰ ਪਯਾਰੇ ।
ਹਮ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕੁਛ, ਸੁਨਤੇ ਹੋ ਦਿਲਦਾਰ ਪਯਾਰੇ ।

30

ਮਾੱਸੂਮ ਹੋ, ਮਜ਼ਲੂਮ ਹੋ, ਦੁਨੀਯਾ ਸੇ ਭਲੇ ਹੋ !
ਲਖ਼ਤ-ਏ-ਦਿਲ-ਏ-ਗੋਬਿੰਦ ਹੋ ਨਾਜ਼ੋਂ ਸੇ ਪਲੇ ਹੋ !
ਦੁਨੀਯਾ ਹੂਈ ਅੰਧੇਰ, ਜਬ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਟਲੇ ਹੋ !
ਘਰ ਬਾਰ ਲੁਟਾ, ਬਾਪ ਕਟਾ, ਤੁਮ ਭੀ ਚਲੇ ਹੋ !"
ਬੱਚੇ ਇਸੀ ਹਾਲਤ ਮੇਂ ਅਭੀ ਸੋਏ ਪੜੇ ਥੇ ।
ਥਾ ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਸਤਿਗੁਰੂ, ਬਾਲੀਂ ਪਿ ਖੜੇ ਥੇ ।

31

ਇਕ ਬਾਰ ਸੂਏ-ਫ਼ਲਕ ਮੂੰਹ ਕਰਕੇ ਵੁਹ ਬੋਲੇ :-
"ਹੋਨੀ ਹੈ ਜੋ ਕੁਛ ਆਸ਼ਿਕੇ-ਸਾਦਿਕ ਪਿ ਵੁਹ ਹੋ ਲੇ ।
ਬਰਛੀ, ਹੈ ਇਜਾਜ਼ਤ ਤੋ ਸੀਨੇ ਮੇਂ ਗੜੋ ਲੇ ।
ਸਰ ਕਾਟ ਕੇ ਤਨ ਚਾਹੇ ਤੋ ਨੇਜ਼ੇ ਮੇਂ ਪਰੋ ਲੇ ।
ਹੈ ਸ਼ੌਕ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਾ ਹਮੇਂ ਸਬ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ।
ਸੌ ਸਰ ਭੀ ਹੋਂ ਕੁਰਬਾਂ ਤੋ ਨਹੀਂ ਰਬ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ।

32

"ਮੈਂਨੇ ਹੀ ਬਰਸ ਚੌਦਹ ਕਾ ਬਨਬਾਸ ਥਾ ਝੇਲਾ ।
ਮੈਂ ਵੁਹ ਹੂੰ ਜਸੋਧਾ ਕੀ ਜੋ ਆਗ਼ੋਸ਼ ਮੇਂ ਖੇਲਾ ।
ਮਾਰਾ ਥਾ ਕੰਸ ਮੈਂਨੇ ਥਾ ਅਰਜੁਨ ਮੇਰਾ ਚੇਲਾ ।
ਕੈਰੋਂ ਸੇ ਲੜਾ ਮੈਂ ਮਹਾਭਾਰਤ ਮੇਂ ਅਕੇਲਾ ।
ਥਾ ਬੁੱਧ ਭੀ ਬਾਦ ਮੇਂ ਸ਼ੰਕਰ ਭੀ ਬਨਾ ਹੂੰ ।
ਨਾਨਕ ਕੇ ਭੀ ਚੋਲੇ ਮੇਂ ਮੈਂ ਬਾਬਰ ਕੋ ਮਿਲਾ ਹੂੰ ।

33

"ਅਕਬਰ ਭੀ ਪਿਯਾਦਾ ਮਿਰੇ ਦਰਬਾਰ ਮੇਂ ਆਯਾ ।
ਬਰਕਤ ਨੇ ਮਿਰੀ ਫ਼ਤਹ ਥਾ ਆਸਾਮ ਕਰਾਯਾ ।
ਮੈਂਨੇ ਬੁਤ-ਓ-ਬੁਤਖਾਨਾ ਖ਼ੁਦਾਈ ਕੋ ਭੁਲਾਯਾ ।
ਭਗਵਾਨ ਕਾ ਘਰ ਮੈਂਨੇ ਹੀ ਮਸਜਿਦ ਥਾ ਬਨਾਯਾ ।
ਬਾਲੂ ਕੀ ਤਪੀ ਰੇਤ ਮਿਰੇ ਤਨ ਪਿ ਪੜੀ ਥੀ ।
ਮੈਂ ਵੁਹ ਹੂੰ ਉਬਲਨੇ ਪਿ ਭੀ ਉੱਫ਼ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕੀ ਥੀ ।

34

"ਹਿੰਮਤ ਕਾ ਮਿਰੀ ਆਪ ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਹੈ ਸ਼ਾਹਿਦ ।
ਅਜ਼ਮਤ ਕਾ ਮਿਰੀ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਹੈ ਸ਼ਾਹਿਦ ।
ਸਰ ਜਿਸ ਸੇ ਕਟਾ ਦਿੱਲੀ ਮੇਂ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਹੈ ਸ਼ਾਹਿਦ ।
ਤੋ ਸਬ ਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫ਼ਲਕ-ਏ-ਪੀਰ ਹੈ ਸ਼ਾਹਿਦ ।
ਜਬ ਜ਼ੁਲਮ ਸੇ ਜ਼ਾਲਿਮ ਨੇ ਜਹਾਂ ਪੀਸ ਦੀਂ ਦੀਯਾ ਥਾ ।
ਹਮ ਨੇ ਹੀ ਧਰਮ ਕੇ ਲੀਏ ਫਿਰ ਸੀਸ ਦੀਯਾ ਥਾ ।

35

"ਜਬ ਜਬ ਭੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੂਈ ਬੰਦੋਂ ਕੋ ਹਮ ਆਏ ।
ਜ਼ਾਲਿਮ ਕਾ ਕੀਯਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਮਜ਼ਲੂਮ ਬਚਾਏ ।
ਚਿੜੀਯੋਂ ਸੇ ਅਗਰ ਚਾਹਾ ਤੋ ਫਿਰ ਬਾਜ਼ ਤੁੜਾਏ ।
ਦੇਖਾ ਜਿਸੇ ਹਕਦਾਰ ਉਸੇ ਤਖ਼ਤ ਦਿਲਾਏ ।
ਕਾਮ ਆਏ ਫ਼ਕੀਰੋਂ ਕੇ ਤੋ ਸ਼ਾਹੋਂ ਕੇ ਭੀ ਆਏ ।
ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੇ ਭੀ ਆਏ, ਹਵਾ-ਖ਼ਾਹੋਂ ਕੇ ਭੀ ਆਏ ।

36

"ਲਖ ਲੁਟ ਹੈ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੇ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਹਮਾਰੀ ।
ਖਾਲੀ ਨਹੀਂ ਜਾਤਾ ਹੈ ਜੋ ਆਤਾ ਹੈ ਭਿਖਾਰੀ ।
ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਹੈਂ ਹਮ, ਬਾਗ਼ ਮੇਂ ਜੂੰ ਬਾਦੇ-ਬਹਾਰੀ ।
ਪਯਾਰੀ ਹਮੇਂ ਕਰਤਾਰ ਕੀ ਮਖ਼ਲੂਕ ਹੈ ਸਾਰੀ ।
ਸਿੱਖ ਜਾਨ ਸੇ ਪਯਾਰੇ ਹਮੇਂ, ਬੱਚੋਂ ਸੇ ਸਿਵਾ ਹੈਂ ।
ਤੋ ਹਿੰਦੂ-ਓ-ਮੁਸਲਿਮ ਪਿ ਭੀ ਦਰ ਫ਼ੈਜ਼ ਕੇ ਵਾ ਹੈਂ ।

37

"ਮਰਦਾਨੇ ਕੋ ਹਮ ਨੇ ਹੀ ਰਿਫ਼ਾਕਤ ਮੇਂ ਥਾ ਰੱਖਾ ।
ਕੌਲਾਂ ਕੋ ਭੀ ਹਮ ਨੇ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਮੇਂ ਥਾ ਰੱਖਾ ।
ਜਿਸ ਨੇ ਭੀ ਕਦਮ ਅਪਨੀ ਜਮਾਅਤ ਮੇਂ ਥਾ ਰੱਖਾ ।
ਮਹਿਫ਼ੂਜ਼ ਉਸੇ ਹਮ ਨੇ ਹਰ ਆਫ਼ਤ ਮੇਂ ਥਾ ਰੱਖਾ ।
ਅਬ ਭੀ ਵੁਹੀ ਆਦਤ ਵੁਹੀ ਨੀਯਤ ਹੈ ਹਮਾਰੀ ।
ਯਕਸਾਂ ਹਰਮ-ਓ-ਦੈਰ ਸੇ ਸ਼ਫ਼ਕਤ ਹੈ ਹਮਾਰੀ ।

38

"ਮਿਰਜ਼ੇ ਕਈ ਸੈਦੇ ਸੇ ਭੀ ਕੁਰਬਾਨ ਹੂਏ ਹੈਂ ।
ਮਾਮੂੰ ਸੇ ਤਸੱਦੁਕ ਭੀ ਕਈ ਖ਼ਾਨ ਹੂਏ ਹੈਂ ।
ਚੰਦੂ ਸੇ ਗੰਗੂ ਸੇ ਭੀ ਸ਼ੈਤਾਨ ਹੂਏ ਹੈਂ ।
ਬਾਜ਼ੀਦ ਸੇ ਭੀ ਬਾੱਜ਼ ਬੇਈਮਾਨ ਹੂਏ ਹੈਂ ।
ਹਿੰਦੂ ਹੈਂ ਸਬ ਅੱਛੇ ਨ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੈਂ ਅੱਛੇ ।
ਦਿਲ ਨੇਕ ਹੈਂ ਜਿਨ ਕੇ, ਵੁਹੀ ਇਨਸਾਨ ਹੈਂ ਅੱਛੇ ।"

39

ਤਾਰੋਂ ਸੇ ਥਾ ਆਕਾਸ਼ ਚਿਰਾਗ਼ੋਂ ਭਰੀ ਥਾਲੀ ।
ਥੀ ਰੁਖ਼ ਪਿ ਬੜੇ ਬੁੱਤ ਕੇ ਪੜੀ ਨੂਰ ਕੀ ਜਾਲੀ ।
ਅਬ ਜਲ ਚੁਕੀ ਥੀ ਚਰਖ਼ ਕੇ ਮੰਦਰ ਮੇਂ ਦੀਵਾਲੀ ।
ਥੀ ਪੂਜ ਚੁਕੀ ਜ਼ੁਹਰਾ-ਜਬੀਂ ਪੂਜਨੇ ਵਾਲੀ ।
ਫਿਰ ਸ਼ਰਕ ਕੀ ਜਾਨਿਬ ਸੇ ਸਫ਼ੈਦੀ ਨਿਕਲ ਆਈ ।
ਜ਼ੁਲਮਾਤ ਮੇਂ ਇਕ ਨੂਰ ਕੀ ਨਦੀ ਉਬਲ ਆਈ ।

40

ਇਸ ਜ਼ੋਰ ਸੇ ਸੈਲਾਬ ਹੂਆ ਨੂਰ ਕਾ ਜਾਰੀ ।
ਕਫ਼ ਕੀ ਤਰਹ ਬਹਨੇ ਲਗੀ ਅੰਜੁਮ ਕੀ ਕਯਾਰੀ ।
ਤਾਰੇ ਨੇ ਸਹਰ ਕੇ ਅਭੀ ਹਿੰਮਤ ਨ ਥੀ ਹਾਰੀ ।
ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੂਆ ਮਾਹ ਕੀ ਕਸ਼ਤੀ ਪਿ ਭੀ ਤਾਰੀ ।
ਇਸ ਸੈਲ ਸੇ ਸਯਾਰੇ ਸਭੀ ਔਜ ਪਿ ਟੂਟੇ ।
ਜਿਸ ਤਰਹ ਹਬਾਬ ਆ ਕੇ ਸਰੇ-ਮੌਜ ਪਿ ਟੂਟੇ ।

41

ਜਿਤਨੀ ਥੀ ਕਮਾਂ ਨੂਰ ਕੀ ਖਿੰਚਤੀ ਚਲੀ ਆਤੀ ।
ਥੀ ਉੇਤਨੀ ਸਿਯਾਹੀ ਪੇ ਸਫ਼ੈਦੀ ਮਿਲੀ ਜਾਤੀ ।
ਹਰ ਏਕ ਕਿਰਨ ਤੀਰ ਕੀ ਤੇਜ਼ੀ ਥੀ ਦਿਖਾਤੀ ।
ਨੇਜ਼ੋਂ ਸੇ ਸ਼ੁਆਓਂ ਕੇ ਛਨੇ ਚਰਖ਼ ਕੀ ਛਾਤੀ ।
ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ ਨਿਕਲਨੇ ਕੋ ਹੀ ਥਾ ਅਬ ਕੋਈ ਦਮ ਮੇਂ ।
ਹੋਨੇ ਕੋ ਥਾ ਫਿਰ ਹਸ਼ਰ ਬਪਾ ਅਰਬੋ-ਅਜ਼ਮ ਮੇਂ ।

42

ਬੇਦਾਰ ਥੇ ਸਬ ਖਾਲਸਾ ਜੀ ਹੋ ਚੁਕੇ ਕਬ ਕੇ ।
ਨ੍ਹਾ ਧੋ ਕੇ ਥੇ ਬੈਠੇ ਹੂਏ ਧਯਾਨ ਮੇਂ ਰੱਬ ਕੇ ।
ਦੀਵਾਨ ਬੜੀ ਸ਼ਾਨ ਕਾ ਜਲਵੇ ਥੇ ਗ਼ਜ਼ਬ ਕੇ ।
ਖ਼ੁਦ ਰਖਤੇ ਥੇ ਤਸ਼ਰੀਫ਼ ਗੁਰੂ ਸਾਮਨੇ ਸਬ ਕੇ ।
ਥੇ ਪਾਸ ਅਜੀਤ ਔਰ ਥੇ ਜੁਝਾਰ ਪਯਾਰੇ ।
ਗੁਰਿਆਈ ਕੇ ਚੜ੍ਹਤੇ ਹੂਏ ਦਰਿਯਾ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ।

43

ਗੱਦੀ ਪੇ ਪਿਤਾ ਬੇਟੇ ਭੀ ਮਸਨਦ ਕੇ ਕਰੀਂ ਥੇ ।
ਦੋ ਚਾਂਦ ਕੇ ਟੁਕੜੋਂ ਮੇਂ ਗੁਰੂ ਮਾਹ-ਏ-ਮੁਬੀਂ ਥੇ ।
ਥੇ ਨੂਰ ਸੇ ਤਨ ਪੈਕਰ-ਏ-ਖ਼ਾਕੀ ਨਹੀਂ ਥੇ ।
ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦੋਂ ਸੇ ਸ਼ਹਿ-ਸ਼ਾਹ ਸੇ ਸ਼ਹਜ਼ਾਦੇ ਹਸੀਂ ਥੇ ।
ਅੱਮਾਮੋ ਪਿ ਕਲਗ਼ੀ ਕਾ ਅਜਬ ਤੁੱਰਾ ਸਜ਼ਾ ਥਾ ।
ੴ ਸਾਫ਼ ਗੁਰਮੁਖੀ ਮੇਂ ਲਿਖਾ ਥਾ ।

44

ਪੇਸ਼ਾਨੀ-ਏ-ਪੁਰ-ਆਬ ਪਿ ਯੂੰ ਕੇਸ ਥੇ ਕਾਰੇ ।
ਸੁੰਬਲ ਕਾ ਗੋਯਾ ਖੇਤ ਥਾ ਦਰਿਯਾ ਕੇ ਕਿਨਾਰੇ ।
ਅਬਰੂ ਤਲੇ ਆਂਖੇਂ ਥੀਂ ਯਾ ਜੰਗਲ ਮੇਂ ਚਿਕਾਰੇ ।
ਵੁਹ ਨਾਕ ਕਾ ਨਕਸ਼ਾ ਜੁ ਨ ਮਾਨੀ ਭੀ ਉਤਾਰੇ ।
ਇਨ ਕਾਨੋਂ ਕੀ ਖ਼ੂਬੀ ਉਸੇ ਹੈਰਤ ਮੇਂ ਜਕੜ ਲੇ ।
ਦੇਖੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਬਹਿਜ਼ਾਦ ਤੋ ਕਾਨ ਅਪਨਾ ਪਕੜ ਲੇ ।

45

ਦੋ ਚਾਂਦ ਕੇ ਟੁਕੜੇ ਹੈਂ ਯਿਹ ਰੁਖ਼ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।
ਸੁਰਖ਼ ਹੋਨੇ ਪਿ ਭੀ ਨੂਰ ਹੈਂ ਯਿਹ ਨਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।
ਅਬ ਆਗੇ ਦਹਨ ਮਿਲਨੇ ਕੇ ਆਸਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।
ਜੋਗੀ ਜਿਸੇ ਪਾ ਲੇ ਯਿਹ ਵੁਹ ਅਸਰਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।
ਹੋਟੋਂ ਕੇ ਮੁਕਾਬਿਲ ਮੇਂ ਨਿਬਾਤ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ।
ਲਬ ਮਿਲਤੇ ਹੈਂ ਸ਼ੀਰੀਨੀ ਸੇ ਬਾਤ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ।

46

ਚੇਹਰਾ ਥਾ ਮਹੇ-ਚਾਰ-ਦਹਮ ਰੀਸ਼ ਥੀ ਹਾਲਾ ।
ਮੂਛੇਂ ਥੀਂ ਯਾ ਖ਼ਤ ਨੂਰ ਕੀ ਮਿਸਤਰ ਪਿ ਥਾ ਕਾਲਾ ।
ਕਹਤਾ ਲਬ-ਏ-ਲਾੱਲੀ ਕੋ ਥਾ ਹਰ ਦੇਖਨੇ ਵਾਲਾ ।
ਕਸਤੂਰੀ ਕੇ ਜੰਗਲ ਮੇਂ ਖਿਲਾ ਹੈ ਗੁਲੇ-ਲਾਲਾ ।
ਗਰਦਨ ਪਿ ਰੂਏ-ਸ਼ਾਹ ਕੀ ਤਮਸੀਲ ਕਯਾ ਲਿਖੂੰ ।
ਥਾ ਪੀੜ੍ਹੇ ਪਿ ਗਰੰਥੇ-ਮੁਕੱਦਸ ਖੁਲ੍ਹਾ ਲਿਖੂੰ ।

47

ਦਾੜ੍ਹੀ ਥੀ ਯਾ ਕਿ ਮੁਸਹਫ਼ੇ ਰੁਖ਼ ਕਾ ਗ਼ਿਲਾਫ਼ ਥਾ ।
ਕਾਲੇ ਉਛਾੜ ਪਰ ਜੁ ਖਿਲਾ ਸਾਫ਼ ਸਾਫ਼ ਥਾ ।
ਸ਼ਾਨੋਂ ਕੀ ਸਜ ਕਾ ਗ਼ੈਰ ਕੋ ਭੀ ਏਤਰਾਫ਼ ਥਾ ।
ਬਾਜ਼ੂ ਕੇ ਬਲ ਕਾ ਗ਼ਲਗ਼ਲਾ ਜਾ ਪਹੁੰਚਾ ਕਾਫ਼ ਥਾ ।
ਕੁੱਵਤ ਮੇਂ ਦੇਵ ਜਚਤੇ ਨ ਜਿਨ ਥੇ ਨਿਗਾਹ ਮੇਂ ।
ਬਖਸ਼ਾ ਥਾ ਹੱਕ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਵੁਹ ਬਾਜ਼ੂ-ਏ-ਸ਼ਾਹ ਮੇਂ ।

48

ਕੁਹਨੀ ਗਠੀ ਹੁਈ ਥੀ ਕਲਾਈ ਭਰੀ ਹੂਈ ।
ਕੁੱਵਤ ਸੇ ਯਿਹ ਭੀ ਔਰ ਥੀ ਵੁਹ ਭੀ ਭਰੀ ਹੂਈ ।
ਪੰਜੇ ਮੇਂ ਪਾਂਚ ਸ਼ੇਰੋਂ ਕੀ ਕੱਸ ਥੀ ਭਰੀ ਹੂਈ ।
ਉਂਗਲੀ ਕੀ ਪੋਰ ਪੋਰ ਮੇਂ ਬਿਜਲੀ ਭਰੀ ਹੂਈ ।
ਸੀਨਾ ਮਿਸਾਲ ਆਈਨੇ ਕੀ ਪਾਕ ਸਾਫ਼ ਥਾ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਨੋਂ ਕੋ ਭੀ ਯਿਹ ਏਤਰਾਫ਼ ਥਾ ।

49

ਯਿਹ ਪੁਸ਼ਤੇ-ਪਾਕ, ਪੁਸ਼ਤੇ-ਪਨਾਹੇ-ਜਹਾਨ ਹੈ ।
ਸਿੱਖੋਂ ਕੋ ਇਸ ਕਾ ਫ਼ਖ਼ਰ ਹੈ ਸਿੰਘੋਂ ਕੋ ਮਾਨ ਹੈ ।
ਬਚਤੀ ਇਸੀ ਕੀ ਸਾਯਾ ਮੇਂ, ਬੇਕਸ ਕੀ ਜਾਨ ਹੈ ।
ਹਿੰਦੋਸਤਾਂ ਕੀ ਢਾਲ ਯਹੀ ਬੇਗ਼ੁਮਾਨ ਹੈ ।
ਜਿਸ ਸਰ ਪਿ ਛਾਈ ਉਸ ਪਿ ਫਿਰ ਆਫ਼ਤ ਗਿਰੀ ਨਹੀਂ ।
ਹੈ ਚਰਖ਼ ਭੀ ਗਵਾਹ ਯਿਹ ਰਨ ਮੇਂ ਫਿਰੀ ਨਹੀਂ ।

50

ਖੋਲ੍ਹੇ ਗ੍ਰੰਥ-ਏ-ਪਾਕ ਕੋ ਬੈਠੇ ਹੁਜ਼ੂਰ ਥੇ ।
ਉਪਦੇਸ਼ ਸੁਨ ਕੇ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸਬ ਕੋ ਸਰੂਰ ਥੇ ।
ਜਿਤਨੇ ਭੀ ਸਾਮਈਨ ਵੁਹ ਨਜ਼ਦੀਕ-ਓ-ਦੂਰ ਥੇ ।
ਉਨ ਸਬ ਕੇ ਰੁਖ਼ ਪਿ ਨੂਰ ਕੇ ਪੈਦਾ ਜ਼ਹੂਰ ਥੇ ।
ਤਾਸੀਰ ਥੀ ਜ਼ਬਾਂ ਮੇਂ ਯਿਹ ਤਾਕਤ ਬਯਾਨ ਮੇਂ ।
ਰੂਹ ਫੁੰਕ ਗਈ ਥੀ ਧਰਮ ਕੀ ਇਕ ਇਕ ਜਵਾਨ ਮੇਂ ।

51

ਦੀਵਾਨ ਕਾ ਅਭੀ ਨ ਹੂਆ ਇਖ਼ਤਤਾਮ ਥਾ ।
ਗਰਦਿਸ਼ ਮੇਂ ਅਭੀ ਬਾਦਾ-ਏ-ਇਰਫ਼ਾਂ ਕਾ ਜਾਮ ਥਾ ।
ਇਤਨੇ ਮੇਂ ਆ ਕੇ ਕਹਨੇ ਲਗਾ ਇਕ ਗ਼ੁਲਾਮ ਥਾ ।
ਪਹਰੇ ਪਿ ਜੁ ਖੜਾ ਹੂਆ ਬਾਲਾ-ਏ-ਬਾਮ ਥਾ ।
ਬੋਲਾ : ਉਦੂ ਕੀ ਫ਼ੌਜ ਹੈ ਘੇਰੇ ਹਿਸਾਰ ਕੋ।
ਕਯਾ ਹੁਕਮ ਅਬ ਹੁਜ਼ੂਰ ਕਾ ਹੈ ਜਾਂ-ਨਿਸਾਰ ਕੋ ।

52

ਇਰਸ਼ਾਦ ਹੋ ਤੋ ਸਬ ਕੋ ਅਕੇਲਾ ਭਗਾ ਕੇ ਆਊਂ ।
ਅਜਮੇਰ ਚੰਦ ਆਨ ਮੇਂ ਕੈਦੀ ਬਨਾ ਕੇ ਆਊਂ ।
ਬਾਜ਼ੀਦ ਖ਼ਾਂ ਕਾ ਸਰ ਭੀ ਅਭੀ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉੜਾਊਂ ।
ਇਕ ਸਿੰਘ ਏਕ ਲਾਖ ਪਿ ਗ਼ਾਲਿਬ ਹੂਆ ਦਿਖਾਊਂ ।
ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਕਹ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਫ਼ੌਰਨ ਖੜੇ ਹੂਏ ।
ਜ਼ੁਰਅਤ ਪਿ ਪਹਰੇਦਾਰ ਕੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਬੜੇ ਹੂਏ ।

53

ਖ਼ੇਮੇ ਕੋ ਅਪਨੇ ਅਪਨੇ ਰਵਾਂ ਫਿਰ ਜਵਾਂ ਹੂਏ ।
ਹਥਿਯਾਰ ਕਸ ਕੇ ਓਪਚੀ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਯਿਯਾਂ ਹੂਏ ।
ਜਬ ਕਿਕਿਲਾੱ ਮੇਂ ਬਲੰਦ ਗੁਰੂ ਕੇ ਨਿਸ਼ਾਂ ਹੂਏ ।
ਸਾਮਾਨ-ਏ-ਜੰਗ ਦੇਖ ਕੇ ਸਬ ਸ਼ਾਦਮਾਂ ਹੂਏ ।
ਸਿੰਘੋਂ ਕੀ ਫ਼ੌਜ ਹੋ ਚੁਕੀ ਆਹਨ ਮੇਂ ਗ਼ਰਕ ਥੀ ।
ਥੇ ਸਰ ਪਿ ਖ਼ੋਦ ਬਰ ਮੇਂ ਜ਼ਰਹ ਤਾ-ਬਾ-ਫ਼ਰਕ ਥੀ ।

54

ਖ਼ੇਮੇ ਸੇ ਲੈਸ ਹੋ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਨਿਕਲ ਪੜੇ ।
ਖ਼ੰਜਰ ਉਠਾਯਾ, ਤੇਗ਼ ਸੰਭਾਲੀ, ਨਿਕਲ ਪੜੇ ।
ਲੇ ਕਰ ਤੁਫ਼ੰਗ ਬਾਜ਼ ਦੁਨਾਲੀ ਨਿਕਲ ਪੜੇ ।
ਇਤਨੇ ਮੇਂ ਗ਼ੁਲ ਹੂਆ ਸ਼ਹੇ-ਆਲੀ ਨਿਕਲ ਪੜੇ ।
ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ ਦੇਖ ਸਰਵਰ-ਏ-ਫ਼ੌਜ-ਏ-ਅਕਾਲ ਕੋ ।
ਕਿਬਲ-ਅਜ਼-ਦੁਪਹਰ ਸ਼ਰਮ ਸੇ ਪਹੁੰਚਾ ਜ਼ਵਾਲ ਕੋ ।

55

ਜਿਸ ਜਾ ਕੀਯਾ ਹੁਜ਼ੂਰ ਨੇ ਜਾ ਕਰ ਕਯਾਮ ਥਾ ।
ਚਮਕੌਰ ਕੀ ਗੜ੍ਹੀ ਮੇਂ ਯਿਹ ਇਕ ਊਂਚਾ ਬਾਮ ਥਾ ।
ਇਸ ਜਾ ਸੇ ਚਾਰ ਕੂੰਟ ਕਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਆਮ ਥਾ ।
ਦਿਖਤਾ ਯਹਾਂ ਸੇ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਆਦਾ ਤਮਾਮ ਥਾ ।
ਅਸਵਾਰ ਹੀ ਅਸਵਾਰ ਫੈਲੇ ਹੂਏ ਥੇ ਰਨ ਮੇਂ ।
ਪਯਾਦੇ ਥੇ ਯਾ ਥੀ ਆਦਮੀ-ਘਾਸ ਉਗ ਪੜੀ ਬਨ ਮੇਂ ।

56

ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਮੌਕਾ ਮੌਕਾ ਸੇ ਸਬ ਕੋ ਬਿਠਾ ਦੀਯਾ ।
ਹਰ ਬੁਰਜ ਪਿ ਫ਼ਸੀਲ ਪਿ ਪਹਰਾ ਲਗਾ ਦੀਯਾ ।
ਯਿਹ ਮੋਰਚਾ ਇਸੇ, ਉਸੇ ਵੁਹ ਦਮਦਮਾ ਦੀਯਾ ।
ਸਿੰਘੋਂ ਕਾ ਇਕ ਹਿਸਾਰ ਕਿਲੇ ਮੇਂ ਬਨਾ ਦੀਯਾ ।
ਦੀਵਾਰ-ਓ-ਦਰ ਪਿ, ਪੁਸ਼ਤੋਂ ਪਿ ਜਬ ਸਿੰਘ ਡਟ ਗਏ ।
ਡਰ ਕਰ ਮੁਹਾਸਰੀਨ ਸਭੀ ਪੀਛੇ ਹਟ ਗਏ ।

57

ਫ਼ਰਮਾਏ ਕਲਗ਼ੀਧਰ ਕਿ ਅਬ ਇਕ ਇਕ ਜਵਾਂ ਚਲੇ ।
ਪਾ ਪਾ ਕੇ ਹੁਕਮ ਭੇੜੋਂ ਮੇਂ ਸ਼ੇਰ-ਏ-ਜ਼ਿਯਾਂ ਚਲੇ ।
ਬਚ ਕਰ ਅੱਦੂ ਕੇ ਦਾਓ ਸੇ ਯੂੰ ਪਹਲਵਾਂ ਚਲੇ ।
ਦਾਂਤੋਂ ਮੇਂ ਜੈਸੇ ਘਿਰ ਕੇ ਦਹਨ ਮੇਂ ਜ਼ਬਾਂ ਚਲੇ ।
ਘੁਸਤੇ ਹੀ ਰਨ ਮੇਂ ਜੰਗ ਕਾ ਪੱਲਾ ਝੁਕਾ ਦੀਯਾ ।
ਜਿਸ ਸਮਤ ਤੇਗ਼ ਤੋਲ ਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਭਗਾ ਦੀਯਾ ।

58

ਏਕ ਏਕ ਲਾਖ ਲਾਖ ਸੇ ਮੈਦਾਨ ਮੇਂ ਲੜਾ ।
ਜਿਸ ਜਾ ਪਿ ਸਿੰਘ ਅੜ ਗਏ, ਝੰਡਾ ਵਹਾਂ ਗੜਾ ।
ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਫ਼ਲਕ ਨੇ ਥਾ ਜੋ ਨ ਦੇਖਾ ਵੁਹ ਰਨ ਪੜਾ ।
ਘੋੜੇ ਪਿ ਝੂਮਤਾ ਇਕ ਅਕਾਲੀ ਜਵਾਂ ਬੜ੍ਹਾ ।
ਗ਼ੁਲ ਮਚ ਗਯਾ ਜਿਹ ਪਾਂਚ ਪਯਾਰੋਂ ਮੇਂ ਏਕ ਹੈ ।
ਬੇ-ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਸ਼ੁਜਾਅ, ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਮੇਂ ਏਕ ਹੈ ।

59

ਚਿੱਲਾਏ ਬਾੱਜ਼ ਲੋ ਵੁਹ ਦਯਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬੜ੍ਹੇ ।
ਖਾਂਡਾ ਪਕੜ ਕੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਜੀਵਤ ਬਲੀ ਬੜ੍ਹੇ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਬਾਗ਼ ਕੇ ਹੈਂ ਯਿਹ ਸਰਵੇ-ਸਹੀ ਬੜ੍ਹੇ ।
ਲਾਸ਼ੋਂ ਕੇ ਪਾਟਨੇ ਕੋ ਸਫ਼ਰ ਜੱਨਤੀ ਬੜ੍ਹੇ ।
ਇਨ ਸਾ ਦਿਲੇਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਿਪਾਹ ਮੇਂ ।
ਸਰ ਨਜ਼ਰ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹੈਂ, ਯਿਹ ਮੌਲਾ ਕੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ।

60

ਮੁਹਕਮ ਕੀ ਸ਼ਕਲ ਦੇਖ ਕੇ ਲਹੂ ਨੁਚੜ ਗਯਾ ।
ਧੱਬਾ ਅੱਦੂ ਕੇ ਜਾਮਾ-ਏ-ਜੁਰਅਤ ਪੇ ਪੜ ਗਯਾ ।
ਪਟਖ਼ਾ ਮਰੋੜ ਕਰ ਉਸੇ ਹੱਥੇ ਜੁ ਚੜ੍ਹ ਗਯਾ ।
ਦਹਸ਼ਤ ਸੇ ਹਰ ਜਵਾਨ ਕਾ ਹੁਲੀਯਾ ਬਿਗੜ ਗਯਾ ।
ਸਾਹਿਬ ਕੋ ਦੇਖ ਮਸਖ਼ ਖ਼ਤ-ਓ-ਖ਼ਾਲ ਹੋ ਗਏ ।
ਡਰ ਸੇ ਸਫ਼ੈਦ ਜ਼ਾਲਿਮੋਂ ਕੇ ਬਾਲ ਹੋ ਗਏ ।

61

ਜਿਸ ਸਮਤ ਗ਼ੁਲ ਮਚਾ ਥਾ ਉਧਰ ਜਬ ਨਿਗਾਹ ਕੀ ।
ਆਵਾਜ਼ ਸਾਫ਼ ਆਨੇ ਲਗੀ ਆਹ ! ਆਹ ! ਕੀ ।
ਇਕ ਖ਼ਾਲਸੇ ਨੇ ਹਾਲਤ-ਏ-ਲਸ਼ਕਰ ਤਬਾਹ ਕੀ ।
ਰਨ ਮੇਂ ਕਹੀਂ ਜਗਹ ਨ ਰਹੀ ਥੀ ਪਨਾਹ ਕੀ ।
ਭਾਗੋ ਕਿ ਅਬ ਬਚਾਓ ਕੀ ਸੂਰਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ।
ਆਏ ਧਰਮ ਤੋ ਜੰਗ ਕੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ।

62

ਲਾਖੋਂ ਕੋ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਪਯਾਰੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ।
ਏਕ ਏਕ ਕਰਕੇ ਖ਼ਾਲਸੇ ਸਾਰੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ।
ਸਦਹਾ ਫ਼ਨਾ ਕੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ।
ਭੁਸ ਮੇਂ ਲਗਾ ਕੇ ਆਗ ਸ਼ਰਾਰੇ ਗੁਜ਼ਰ ਗਏ ।
ਜ਼ਖ਼ਮੋਂ ਸੇ ਸਿੰਘ ਸੂਰਮੇ ਜਬ ਚੂਰ ਹੋ ਗਏ ।
ਸਰਦਾਰ ਸਰ ਕਟਾਨੇ ਪੇ ਮਜ਼ਬੂਰ ਹੋ ਗਏ ।

63

ਫ਼ਵਾਰਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰ ਹਰ ਹਰ ਬੁਨ-ਏ-ਮੂ ਸੇ ਰਵਾਂ ਹੂਆ ।
ਜ਼ਖ਼ਮੋਂ ਸੇ ਚੂਰ ਚੂਰ ਇਕ ਇਕ ਜਵਾਂ ਹੂਆ ।
ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਤੀਰ ਸਿੰਘ ਹਰ ਇਕ ਨਾਤਵਾਂ ਹੂਆ ।
ਸਰ ਤਨ ਪੇ ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਕਤਲ ਮੇਂ ਬਾਰ-ਏ-ਗਿਰਾਂ ਹੂਆ ।
ਲਾਖੋਂ ਕੀ ਜਾਨ ਲੇ ਕੇ ਦਲੇਰੋਂ ਨੇ ਜਾਨ ਦੀ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਸ਼ੇਰੋਂ ਨੇ ਜਾਨ ਦੀ ।

64

ਐ ਤਬਾ-ਏ-ਰਸਾ ਆਜ ਦਿਖਾ ਅਪਨੀ ਰਸਾਈ ।
ਐ ਤੇਗ਼-ਏ-ਸੁਖਨ ਤੂ ਭੀ ਬਤਾ ਅਪਨੀ ਸਫ਼ਾਈ ।
ਸ਼ਹਬਾਜ਼ ਨੇ ਮੇਰੇ ਕਭੀ ਮੂੰਹ ਕੀ ਨਹੀਂ ਖਾਈ ।
ਹੈਂ ਦਰਦ-ਓ-ਅਸਰ ਖ਼ੈਰ ਸੇ ਦੋਨੋਂ ਸਗੇ ਭਾਈ ।
ਖ਼ਾਕ ਉੜਨੇ ਲਗੇ ਬਹਰ ਮੇਂ ਗਰ ਆਹ ਕਰੂੰ ਮੈਂ ।
ਗੁਲਖ਼ਨ ਬਨੇ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਅਗਰ ਵਾਹ ਕਰੂੰ ਮੈਂ ।

65

ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਚਹਕ ਮੁਝ ਸੇ ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਨੇ ਉੜਾਈ ।
ਗੁਲਬੁਨ ਮੇਂ ਮਹਕ ਮੁਝ ਸੇ ਹੀ ਸਾਰੋਂ ਨੇ ਉੜਾਈ ।
ਬਿਜਲੀ ਨੇ ਤੜਪ ਜ਼ੌ ਹੈ ਸਿਤਾਰੋਂ ਨੇ ਉੜਾਈ ।
ਜੋਗੀ ਸੇ ਖਟਕ ਬਨ ਮੇਂ ਹੈ ਖ਼ਾਰੋਂ ਨੇ ਉੜਾਈ ।
ਨਸ਼ਤਰ ਕਈ ਰਖ ਦੇਤਾ ਹੂੰ, ਹਰ ਮਿਸਰਾ-ਏ-ਤਰ ਮੇਂ ।
ਕਾਂਟਾ ਹੂੰ ਜਭੀ ਗੁਲਸ਼ਨ-ਏ-ਆਲਮ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ।
ਕਾਂਟਾ ਹੂੰ ਜਭੀ ਗੁਲਸ਼ਨ-ਏ-ਆਲਮ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ।

66

ਮੈਦਾਂ ਮੇਂ ਅੱਦੂ ਮੇਰੀ ਹਵਾ ਕੋ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ।
ਸ਼ਬਦੋਜ਼-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਕੇ ਸੁਮੇ-ਪਾ ਕੋ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ।
ਤਾ ਅਰਸ਼ ਗਯਾ ਤਬ-ਏ-ਰਸਾ ਕੋ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ।
ਬੰਦਾ ਕੋਈ ਜਿਸ ਤਰਹ ਖ਼ੁਦਾ ਕੋ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾ ।
ਖ਼ਾਮਾ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹਾਥ ਮੇਂ ਮੂਸਾ ਕਾ ਅਸਾ ਹੈ ।
ਫ਼ਰਊਨ-ਏ-ਅੱਦੂ ਕੀ ਮੇਰੀ ਮੁੱਠੀ ਮੇਂ ਕਜ਼ਾ ਹੈ ।

67

ਅਸ਼ਆਰ ਸੇ ਮੁਰਦੋਂ ਕੋ ਭੀ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕੀਯਾ ਮੈਂਨੇ ।
ਕਿਤਨੇ ਹੀ ਮਰੀਜ਼ੋਂ ਕੋ ਮਸੀਹਾ ਕੀਯਾ ਮੈਂਨੇ ।
ਉਰਦੂ-ਏ-ਮੁਅੱਲਾ ਕੋ ਮੁਜੱਲਾ ਕੀਯਾ ਮੈਂਨੇ ।
ਨਾਪੈਦ ਥਾ ਜੋ ਰੰਗ ਵੁਹ ਪੈਦਾ ਕੀਯਾ ਮੈਂਨੇ ।
ਤਹਸੀਂ ਲੀਯਾ ਕਰਤਾ ਹੂੰ ਟੂਟੇ ਹੂਏ ਦਿਲ ਕੀ ।
ਬਸ ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਮਾਰੇ ਹੂਏ ਲੂਟੇ ਹੂਏ ਦਿਲ ਕੀ ।

68

ਜਿਸ ਦਿਲ ਕੋ ਨਹੀਂ ਇਸ਼ਕ-ਏ-ਹਕੀਕੀ ਸੇ ਸਰੋਕਾਰ ।
ਪੱਥਰ ਕਾ ਵੁਹ ਟੁਕੜਾ ਹੈ ਵੁਹ ਦਿਲ ਤੋ ਨਹੀਂ ਜ਼ਿਨਹਾਰ ।
ਖ਼ਾਲਿਕ ਕਾ ਪਯਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਖ਼ਲਕਤ ਕੋ ਕਰੇ ਪਯਾਰ ।
ਇਤਨਾ ਹੈ ਫ਼ਕਤ ਕਾਫ਼ਿਰ-ਓ-ਦੀਂਦਾਰ ਕਾ ਮਅਯਾਰ ।
ਸਿੱਖੀ ਭੀ ਸਿਖਾਤੀ ਹੈ ਫ਼ਨਾ ਜ਼ਾਤ ਮੇਂ ਹੋ ਜਾ ।
ਪੈਰੋ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਕਾ ਹਰ ਇਕ ਬਾਤ ਮੇਂ ਹੋ ਜਾ ।

69

ਮਿਲ ਸ਼ੈਖ਼ ਕੋ ਐ ਸਿੰਘ ਤੂ ਮਰਦਾਨਾ ਸਮਝ ਕਰ ।
ਵਾਹਗੁਰੂ ਕੀ ਸ਼ਮ੍ਹਾ ਕਾ ਪਰਵਾਨਾ ਸਮਝ ਕਰ ।
ਕਰ ਤੌਫ਼-ਏ-ਹਰਮ ਭੀ ਦਰ-ਏ-ਜਾਨਾਨਾ ਸਮਝ ਕਰ ।
ਕਾਂਸੀ ਮੇਂ ਭੀ ਰਾਮ ਕਾ ਕਾਸ਼ਾਨਾ ਸਮਝ ਕਰ ।
ਵਾਹਗੁਰੂ ਕੀ ਫ਼ਤਹ ਤੂ ਮੰਦਰ ਮੇਂ ਗਜਾ ਦੇ ।
ਨਾਰਾ ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਕਾ ਮਸਜਿਦ ਮੇਂ ਲਗਾ ਦੇ ।

70

ਜਬ ਤਕ ਤੇਰੀ ਨਜ਼ਰੋਂ ਮੇਂ ਕੋਈ ਗ਼ੈਰ ਹੈ ਬਾਕੀ ।
ਤਬ ਤਕ ਹੀ ਤਮੀਜ਼-ਏ-ਹਰਮ-ਓ-ਦੈਰ ਹੈ ਬਾਕੀ ।
ਦੇ ਸ਼ੈਖ਼-ਓ-ਬ੍ਰਹਮਨ ਕੋ ਜੋ ਕੁਛ ਬੈਰ ਹੈ ਬਾਕੀ ।
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਗੁਰੂ ਸ਼ਰ ਹੈ ਫ਼ਨਾ, ਖ਼ੈਰ ਹੈ ਬਾਕੀ ।
ਨੇਕੀ ਹੀ ਵੁਹ ਦੌਲਤ ਹੈ ਕਭੀ ਛੁਟ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ।
ਸਰਹਿੰਦ ਤੋ ਲੁਟ ਸਕਤਾ ਹੈ ਯਿਹ ਲੁਟ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ।

71

ਤੌਹੀਦ ਕੇ ਪਰਚਾਰ ਸੇ ਸਬ ਨੇਕੀਯਾਂ ਕਮ ਹੈਂ ।
ਮੁਹਤਾਜ ਇਸੀ ਚੀਜ਼ ਕੇ ਅਬ ਦੀਨ-ਓ-ਧਰਮ ਹੈਂ ।
ਸਾਗ਼ਰ ਮਏ-ਤੌਹੀਦ ਕਾ ਗੋ ਪੀ ਚੁਕੇ ਹਮ ਹੈਂ ।
ਲੇਕਿਨ ਦਿਲ-ਏ-ਮੁਸਲਿਮ ਮੇਂ ਭੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨਮ ਹੈਂ ।
ਹੈ ਸ਼ਿਰਕੇ-ਖ਼ਫ਼ੀ ਸ਼ਿਰਕੇ-ਜਲੀ ਆਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਤਾਹਮ ਜੋ ਹੈ ਇਸਲਾਮ ਵੁਹ ਇਸਲਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ।

72

ਉਠ ਸਾਕੀਯਾ, ਉਠ ਸਾਗ਼ਰ-ਏ-ਤੌਹੀਦ ਪਿਲਾ ਦੇ ।
ਅੰਜਾਮ-ਏ-ਧਰਮ-ਓ-ਦੀਨ ਕੀ ਤਮਹੀਦ ਪਿਲਾ ਦੇ ।
ਐ ਮੇਰੇ ਸਖ਼ੀ(ਸੁਖ਼ਨ), ਐ ਮਿਰੇ ਜਮਸ਼ੀਦ ! ਪਿਲਾ ਦੇ ।
ਹੋ ਜਾਏ ਫ਼ਕੀਰੋਂ ਕੀ ਭੀ ਆਜ ਈਦ ਪਿਲਾ ਦੇ ।
ਤਾ ਮਜ਼ਹਬ-ਏ-ਉੱਸ਼ਾਕ ਸੇ ਸਰ ਲੇ ਕੇ ਨ ਜਾਏਂ ।
ਮਾਨਿੰਦ-ਏ-ਬਰਾਹੀਮ ਪਿਸਰ ਲੇ ਕੇ ਨ ਜਾਏਂ ।

73

ਇਕ ਖ਼ਵਾਬ ਸਾ ਦੁਨੀਯਾ ਕਾ ਵਜੂਦ ਔਰ ਅਦਮ ਹੈ ।
ਹੈ ਦਿਲ ਮੇਂ ਮਿਰੇ ਜਿਸ ਕਾ ਯਿਹ ਸਬ ਜਾਹ-ਓ-ਹਸ਼ਮ ਹੈ ।
ਅੰਜਾਮੇ-ਦੋ-ਆਲਮ ਮਿਰੇ ਆਗਾਜ਼ ਸੇ ਕਮ ਹੈ ।
ਆਜ਼ਾਦ ਹੂੰ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਹੂੰ ਸ਼ਾਦੀ ਹੈ ਨ ਗ਼ਮ ਹੈ ।
ਸੇਰ ਇਤਨਾ ਹੂੰ ਹਰ ਬੇਸ਼ ਮੁਝੇ ਕਮ ਨਜ਼ਰ ਆਯਾ ।
ਇਕ ਬੂੰਦ ਸੇ ਬੜ੍ਹ ਕਰ ਨ ਮੁਝੇ ਯਮ ਨਜ਼ਰ ਆਯਾ ।

74

ਓਂਧਾਏ ਹੂਏ ਮਸਤ ਪਯਾਲਾ ਕੋ ਹੈਂ ਕਬ ਸੇ ।
ਬਾਤ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ ਹੈ ਨਕਾਹਤ ਕੇ ਸਬਬ ਸੇ ।
ਅਬ ਤਕ ਨ ਕਹਾ ਹਮ ਨੇ ਤਕੱਲੁਫ਼ ਸੇ ਅਦਬ ਸੇ ।
ਬੇਹਾਲ ਹੈਂ ਮੈਕਸ਼ ਤਿਰੇ ਬਾਦਾ ਕੀ ਤਲਬ ਸੇ ।
ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਮੇਂ ਡਬੋ ਦੇ ਹਮੇਂ ਸਾਗ਼ਰ ਮੇਂ ਡਬੋ ਦੇ ।
ਸੰਤੋਖ ਕੇ ਤਾਲਾਬ ਮੇਂ, ਕੌਸਰ ਮੇਂ ਡਬੋ ਦੇ ।

75

ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਕੇ, ਇਰਫ਼ਾਂ ਕੇ, ਵਹਦਤ ਕੇ ਪਯਾਲੇ ।
ਦਸ ਬੀਸ ਪਿਲਾ ਦੇ ਮਏ-ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੇ ਪਯਾਲੇ ।
ਉਲਫ਼ਤ ਕੇ ਪਯਾਲੇ ਵੁਹ ਮੁਹੱਬਤ ਕੇ ਪਯਾਲੇ ।
ਦੁਨੀਯਾ ਮੇਂ ਪਿਲਾ ਕੌਸਰ-ਏ-ਜੱਨਤ ਕੇ ਪਯਾਲੇ ।
ਨਸ਼ਾ ਹੋ ਫਿਰ ਐਸਾ ਕਿ ਦੂਈ ਦਿਲ ਸੇ ਜੁਦਾ ਹੋ ।
ਜਿਸ ਚੀਜ਼ ਕੋ ਦੇਖੂੰ ਮੁਝੇ ਦੀਦਾਰ-ਏ-ਖ਼ੁਦਾ ਹੋ ।

76

ਐ ਕਤਰਾ-ਏ-ਨਾਚੀਜ਼ ਮੇਂ ਜਾਂ ਡਾਲਨੇ ਵਾਲੇ ।
ਐ ਰਹਿਮ ਕੇ ਸਾਂਚੇ ਮੇਂ ਹਸੀਂ ਢਾਲਨੇ ਵਾਲੇ ।
ਐ ਰੰਗ ਰੰਗੀਲੇ ! ਐ ਹਮੇਂ ਪਾਲਨੇ ਵਾਲੇ ।
ਆਫ਼ਾਤ ਕੋ ਐ ਬਨ ਕੇ ਸਿਪਰ ਟਾਲਨੇ ਵਾਲੇ ।
ਨਾ-ਅਹਲ ਹੂੰ ਦਾਤਾ ! ਮੁਝੇ ਅਹਲ ਬਨਾ ਦੇ !
ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਜਿਸੇ ਸਮਝੂੰ ਤੂ ਉਸੇ ਸਹਲ ਬਨਾ ਦੇ !

77

ਹਾਂ ਮੁਲਕ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਕੀ ਮੁਝੇ ਜਾਗੀਰ ਅਤਾ ਕਰ ।
ਲਫ਼ਜ਼ੋਂ ਕੋ ਮਿਰੇ ਬਰੁਸ਼-ਏ-ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਅਤਾ ਕਰ ।
ਬੇਮਿਸਲ ਮੁਝੇ ਕੁੱਵਤ-ਏ-ਤਹਰੀਰ ਅਤਾ ਕਰ ।
ਤੂ ਆਪ ਮੁਅੱਸਰ ਹੈ ਵੁਹ ਤਾਸੀਰ ਅਤਾ ਕਰ ।
ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਤੋ ਨਹੀਂ, ਗਰ ਮਿਰੇ ਮੌਲਾ ਕਾ ਕਰਮ ਹੋ ।
ਨਾਯਾਬ ਸੀ ਸ਼ੈ ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਯਿਹ ਰਕਮ ਹੋ ।

78

ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਦਿਲਦਾਰ ਕਿਲੇ ਸੇ ਨਿਕਲ ਆਏ ।
ਵੁਹ ਦੇਖੀਏ ਸਰਕਾਰ ਕਿਲੇ ਸੇ ਨਿਕਲ ਆਏ ।
ਘੋੜੇ ਪੇ ਹੋ ਅਸਵਾਰ ਕਿਲੇ ਸੇ ਨਿਕਲ ਆਏ ।
ਲੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਤਲਵਾਰ ਕਿਲੇ ਸੇ ਨਿਕਲ ਆਏ ।
ਕਯਾ ਵਸਫ਼ ਹੋ ਉਸ ਤੇਗ਼ ਕਾ ਇਸ ਤੇਗ਼ੇ-ਜ਼ਬਾਂ ਸੇ ।
ਵੁਹ ਮਯਾਨ ਸੇ ਨਿਕਲੀ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲੀ ਯਿਹ ਦਹਾਂ ਸੇ ।

79

ਕਿਸ ਮੂੰਹ ਸੇ ਕਰੂੰ ਤੇਗ਼-ਏ-ਖ਼ਮਦਾਰ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ।
ਗੋਬਿੰਦ ਕੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੂਈ ਤਲਵਾਰ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ।
ਪਰਕਾਲਾ-ਏ-ਆਤਿਸ਼ ਕੀ ਸ਼ੱਰਰਬਾਰ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ।
ਬਾਂਕੀ ਕੀ, ਨੁਕੀਲੀ ਕੀ, ਤਰਹਦਾਰ ਕੀ ਤਾਰੀਫ਼ ।
ਥੀ ਦੋਸ਼ ਪਿ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਯਾ ਕਾਂਧੇ ਪਿ ਪਰੀ ਥੀ ।
ਥੀ ਤਿਸ਼ਨਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰ ਇਸ ਲੀਏ ਗ਼ੁੱਸੇ ਮੇਂ ਭਰੀ ਥੀ ।

80

ਅਜ਼-ਦੀਦਾ-ਏ-ਜੌਹਰ ਇਸੇ ਦੇਖਾ, ਉਸੇ ਦੇਖਾ ।
ਕੁਛ ਦੇਰ ਬਰਾਬਰ ਇਸੇ ਦੇਖਾ, ਉਸੇ ਦੇਖਾ ।
ਪਹਲੂ ਕੋ ਬਦਲ ਕਰ ਇਸੇ ਦੇਖਾ, ਉਸੇ ਦੇਖਾ ।
ਸਦਕੇ ਹੂਏ ਸਰ ਪਰ ਇਸੇ ਦੇਖਾ, ਉਸੇ ਦੇਖਾ ।
ਅਬ ਕਯਾ ਥਾ ਗਿਰੀ, ਬਰਕ-ਏ-ਬਲਾ ਬਨ ਕੇ ਗਿਰੀ ਵੁਹ ।
ਮੂੰਹ ਫਿਰ ਗਏ ਲਾਖੋਂ ਹੀ ਕੇ ਜਿਸ ਸਮਤ ਫਿਰੀ ਵੁਹ ।

81

ਕਹਤੇ ਥੇ ਅੱਦੂ ਬਰਕ ਹੈ ਤਲਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਇਸ ਕਾਟ ਕਾ ਦੇਖਾ ਕਭੀ ਹਥਿਯਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਨੌ-ਮਸ਼ਕ ਜਵਾਂ ਯਿਹ ਕੋਈ ਜ਼ਿਨਹਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਹੈਂ ਯਿਹ ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ-ਏ-ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਲਲਕਾਰੇ ਅਜੀਤ ਔਰ ਮੁਖ਼ਾਤਿਬ ਹੂਏ ਸਬ ਸੇ ।
ਫ਼ਰਮਾਏ ਅੱਦੂ ਸੇ ਨ ਨਿਕਲ ਹੱਦ-ਏ-ਅਦਬ ਸੇ ।

82

ਸਤਿਗੁਰ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਹਮਸਰ ਨਹੀਂ ਹਮ ਹੈਂ ।
ਉਨ ਕੇ ਤੋ ਕਫ਼-ਏ-ਪਾ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹਮ ਹੈਂ ।
ਖ਼ਾਦਿਮ ਹੈਂ ਹਰ ਇਕ ਸਿੰਘ ਕੇ ਅਫ਼ਸਰ ਨਹੀਂ ਹਮ ਹੈਂ ।
ਜੋ ਤੁਮ ਹੋ ਸਮਝਤੇ ਵੁਹ ਮੁਕੱਰਰ ਨਹੀਂ ਹਮ ਹੈਂ ।
ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ ਹੈਂ ਦਿਲਬੰਦ ਹੈਂ, ਹਮਸਰ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।
ਹਮ ਕਲਗ਼ੀਓਂ ਵਾਲੇ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ।

83

ਉਸ ਹਾਥ ਮੇਂ ਥੇ ਬਾਜ਼ੂ-ਏ-ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਕਸਬਲ ।
ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ ਕੀ ਤਲਵਾਰ ਸੇ ਥਰਰਾ ਗਏ ਜਲ ਥਲ ।
ਜ਼ਿੰਦੋਂ ਕਾ ਤੋ ਕਯਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਮੁਰਦੇ ਹੂਏ ਬੇਕਲ ।
ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਮੇਂ ਥਾ ਸ਼ੋਰ ਮਜ਼ਾਰੋਂ ਮੇਂ ਥੀ ਹਲਚਲ ।
ਜਮਨਾ ਕੇ ਭੀ ਪਾਨੀ ਮੇਂ ਤਲਾਤਮ ਸਾ ਬਪਾ ਥਾ ।
ਗੰਗਾ ਕੇ ਭੀ ਜ਼ਰਰੋਂ ਮੇਂ ਅਜਬ ਜੋਸ਼ ਭਰਾ ਥਾ ।

84

ਦਿਓ ਲੋਕ ਕੇ ਸਬ ਦੇਵਤੇ ਫਿਰਦੌਸ ਸੇ ਝਾਂਕੇ ।
ਰੁਸਤਮ ਸੇ ਜਵਾਂ, ਭੀਮ ਸੇ ਯਲ, ਨਲ ਸੇ ਬਾਂਕੇ ।
ਹੈਰਾਂ ਥੇ ਹੁਨਰ ਸੇ, ਪਿਸਰ-ਏ-ਪੀਰ-ਏ-ਜ਼ਮਾਂ ਕੇ ।
ਆਕਾਸ਼ ਕੀ ਮਖ਼ਲੂਕ ਕੋ ਖ਼ਤਰੇ ਹੂਏ ਜਾਂ ਕੇ ।
ਤਲਵਾਰ ਵੁਹ ਖ਼ੂੰਖ਼ਾਰ ਥੀ, ਤੋਬਾ ਹੀ ਭਲੀ ਥੀ ।
ਲਾਖੋਂ ਕੀ ਹੀ ਜਾਂ ਲੇ ਕੇ ਬਲਾ ਸਰ ਸੇ ਟਲੀ ਥੀ ।

85

ਪਲਟਨ ਪ ਗਿਰੀ ਕਾਟ ਦੀਯਾ ਪਲ ਮੇਂ ਰਸਾਲਾ ।
ਸਰ ਉਸ ਕਾ ਉਛਾਲਾ, ਕਭੀ ਧਡ਼ ਉਸ ਕਾ ਉਛਾਲਾ ।
ਲਾਸ਼ੋਂ ਸੇ ਵੁਹ ਜਾ ਪਟ ਗਈ ਸਾਯਾ ਜਹਾਂ ਡਾਲਾ ।
ਥਾ ਖੈਂਚ ਲੀਯਾ ਡਰ ਸੇ ਮਹ-ਓ-ਮਹਿਰ ਨੇ ਹਾਲਾ ।
ਤੋਂਦਲ ਫ਼ਲਕ-ਏ-ਪੀਰ ਖਡ਼ਾ ਹਾਂਪ ਰਹਾ ਥਾ ।
ਮਰੀਖ਼ ਕੋ ਲਰਜ਼ਾ ਥਾ, ਜ਼ੁਹਲ ਕਾਂਪ ਰਹਾ ਥਾ ।

86

ਦਹਸ਼ਤ ਸੇ ਸਭੀ ਬੁਰਜ ਸਿਤਾਰੋਂ ਮੇਂ ਘੁਸੇ ਥੇ ।
ਅਕਰਬ ਅਸਦ-ਓ-ਸੌਰ ਹਿਸਾਰੋਂ ਮੇਂ ਘੁਸੇ ਥੇ ।
ਯਿਹ ਹੋਸ਼ ਥੇ ਗੁੰਮ ਅਯਦਹੇ ਗ਼ਾਰੋਂ ਮੇਂ ਘੁਸੇ ਥੇ ।
ਸ਼ੇਰੋਂ ਮੇਂ ਹਿਰਨ ਸ਼ੇਰ ਚਿਕਾਰੋਂ ਮੇਂ ਘੁਸੇ ਥੇ ।
ਯਿਹ ਇਸ ਕੋ ਦਿਖਾ ਔਰ ਨ ਵੁਹ ਉਸ ਕੋ ਨਜ਼ਰ ਆਯਾ ।
ਛੁਪਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਭੇੜੀਯਾ ਭੇੜੋਂ ਮੇਂ ਦਰ ਆਯਾ ।

87

ਯਿਹ ਆਈ ਵੁਹ ਪਹੁੰਚੀ ਵੁਹ ਗਈ, ਸਨ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ ।
ਜਬ ਬੈਠ ਗਈ ਸਰ ਪਿ ਉਠੀ ਤਨ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ ।
ਦੋ ਕਰ ਗਈ ਚਾਰ ਆਈ ਨ ਜੋਸ਼ਨ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ ।
ਤੱਰਾਰੀ ਮੇਂ ਤੇਜ਼ੀ ਮੇਂ ਥੀ ਨਾਗਨ ਸੇ ਨਿਕਲ ਕਰ ।
ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੋ ਲੀਯਾ ਮਰਕਬ-ਏ-ਦੁਸ਼ਮਨ ਭੀ ਨ ਛੋੜਾ ।
ਅਸਵਾਰ ਕੋ ਦੋ ਕਰ ਗਈ ਤੌਸਨ ਭੀ ਨ ਛੋੜਾ ।

88

ਤਲਵਾਰ ਸੀ ਤਲਵਾਰ ਥੀ ਕਯਾ ਜਾਨੀਏ ਕਯਾ ਥੀ ।
ਖ਼ੂੰਖ਼ਾਰ ਥੀ ਖ਼ੂੰਬਾਰ ਥੀ ਆਫ਼ਤ ਥੀ ਬਲਾ ਥੀ ।
ਥੀ ਆਬ ਯਾ ਫੌਲਾਦ ਪਿ ਬਿਜਲੀ ਕੀ ਜਿਲਾ ਥੀ ।
ਯਮਰਾਜ ਕੀ ਅੰਮਾਂ ਥੀ ਵੁਹ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ-ਏ-ਕਜ਼ਾ ਥੀ ।
ਅਰਦਲ ਮੇਂ ਬਿਚਾਰੇ ਮਲਕੁਲ-ਮੌਤ ਖੜੇ ਥੇ ।
ਅਪਨੇ ਸ਼ੁਗਲ-ਏ-ਖ਼ਾਸ ਮੇਂ ਮਸ਼ਗੂਲ ਬੜੇ ਥੇ ।

89

ਘੋੜਾ ਵੁਹ ਸੁਬਕ-ਸੇਰ ਬਦਲ ਜਿਸ ਕਾ ਨਹੀਂ ਥਾ ।
ਦੇਖਾ ਤੋ ਕਹਾਂ ਥਾ ਅਭੀ ਦੇਖਾ ਤੋ ਕਹੀਂ ਥਾ ।
ਮਹਫੂਜ਼ ਕੋਈ ਉਸ ਸੇ, ਮਕਾਂ ਥਾ ਨ ਮਕੀਂ ਥਾ ।
ਬਾਲਾ-ਏ-ਫ਼ਲਕ ਥਾ ਵੁਹ ਕਭੀ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਜ਼ਮੀਂ ਥਾ ।
ਥੀ ਟਾਪ ਕੀ ਆਵਾਜ਼ ਯਾ ਸੈਲੀ-ਏ-ਸਬਾ ਥੀ ।
ਗ਼ੁੰਚੇ ਕੇ ਚਟਖ਼ਨੇ ਕੀ ਸਦਾ ਇਸ ਸੇ ਸਿਵਾ ਥੀ ।

90

ਇਸ ਕੋ ਕੁਚਲ ਆਯਾ ਕਭੀ ਉਸ ਕੋ ਕੁਚਲ ਆਯਾ ।
ਸਦਹਾ ਕੀ ਲਕਦਕੋਬੀ ਸੇ ਹੈਯਤ ਬਦਲ ਆਯਾ ।
ਠੋਕਰ ਜਹਾਂ ਮਾਰੀ, ਵਹਾਂ ਪਾਨੀ ਨਿਕਲ ਆਯਾ ।
ਸ਼ੇਰ ਆ ਗਯਾ ਗਰ ਸਾਮਨੇ ਬੋਲਾ, "ਸੰਭਲ ਆਯਾ" ।
ਤੇਜ਼ੀ ਮੇਂ ਹਵਾ ਕੋ ਭੀ ਥਾ ਵੁਹ ਕਾਨ ਕਤਰਤਾ ।
ਥਾ ਸੁਮ ਸੇ ਕਭੀ ਫੂਲ, ਕਭੀ ਪਾਨ ਕਤਰਤਾ ।

91

ਕਹਤੇ ਥੇ ਸਭੀ ਅਸਪ ਨਹੀਂ, ਹੈ ਯਿਹ ਛਲਾਵਾ ।
ਤਾਕਤ ਭੀ ਬਲਾ ਕੀ ਹੈ, ਨਜ਼ਾਕਤ ਕੇ ਇਲਾਵਾ ।
ਕਰਤੇ ਥੇ ਨਜ਼ਰ-ਬਾਜ਼, ਉਸੇ ਦੇਖ ਕੇ ਦਾਵਾ ।
ਐਸਾ ਨ ਕਦਮ ਹੀ ਹੈ, ਕਿਸੀ ਕਾ ਨ ਕਾਵਾ ।
ਪੁੱਠਾ ਹੈ ਅਲੱਗ, ਇਸ ਕੀ ਕਨੌਤੀ ਹੀ ਜੁਦਾ ਹੈ ।
ਸੀਮਾਬ ਲਹੂ ਕੀ ਜਗਹ ਰਗ ਰਗ ਮੇਂ ਭਰਾ ਹੈ ।

92

ਤਾਊਸ ਸੀ ਦੁੰਮ, ਚਾਂਦ ਸੇ ਸੁਮ, ਮਾਰ ਕੀ ਸੂਰਤ ।
ਬੇਪਰ ਹੈ ਮਗਰ ਉੜਤਾ ਹੈ, ਪਰਦਾਰ ਕੀ ਸੂਰਤ ।
ਕਸ ਸ਼ੇਰ ਕੀ, ਬਲ ਫੀਲ ਕਾ ਰਹਵਾਰ ਕੀ ਸੂਰਤ ।
ਫਿਰਤਾ ਹੈ ਇਸ਼ਾਰੇ ਸੇ ਹੀ ਪਰਕਾਰ ਕੀ ਸੂਰਤ ।
ਜਿਸ ਸਮਤ ਗਯਾ ਰਨ ਕਾ ਯਿਹ ਨਕਸ਼ਾ ਬਦਲ ਆਇਆ ।
ਪਲਟਨ ਪਲਟ ਆਯਾ, ਯਿਹ ਰਸਾਲਾ ਕੁਚਲ ਆਇਆ ।

93

ਪਕੜੇ ਜਿਸੇ ਗਰਦਨ ਸੇ ਯਿਹ ਪੂਰਾ ਉਸੇ ਕਰ ਦੇ ।
ਹੋ ਕਾਮਿਲ-ਏ-ਫ਼ਨ ਭੀ ਤੋ ਅਧੂਰਾ ਉਸੇ ਕਰ ਦੇ ।
ਪੈਰੋਂ ਮੇਂ ਤੁਫ਼ੰਗ ਆਏ ਤੋ ਬੂਰਾ ਉਸੇ ਕਰ ਦੇ ।
ਜਿਸ ਤੋਪ ਪਿ ਦੇ ਟਾਪ ਯਿਹ ਚੂਰਾ ਉਸੇ ਕਰ ਦੇ ।
ਜੀ ਮੇਂ ਕਦਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਡਰੇ, ਓਪਚੀ ਘਾਗੇ ।
ਤੋਪੋਂ ਕੋ ਗ਼ਰਜ਼ ਛੋੜ ਕੇ ਸਭੀ ਤੋਪਚੀ ਭਾਗੇ ।

94

ਸ਼ਹਜ਼ਾਦਾ-ਏ-ਜ਼ੀ-ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਭਾਗੜ ਸੀ ਮਚਾ ਦੀ ।
ਯਿਹ ਫ਼ੌਜ ਭਗਾ ਦੀ, ਕਭੀ ਵੁਹ ਫ਼ੌਜ ਭਗਾ ਦੀ ।
ਬੜ੍ਹ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਤਵੱਕੋ ਸੇ ਸ਼ੁਜਾਅਤ ਜੋ ਦਿਖਾ ਦੀ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਵਹੀਂ ਕਿਲੇ ਸੇ ਬੱਚੇ ਕੋ ਨਿਦਾ ਦੀ ।
ਸ਼ਾਬਾਸ਼ ਪਿਸਰ ਖ਼ੂਬ ਦਲੇਰੀ ਸੇ ਲੜੇ ਹੋ ।
ਹਾਂ, ਕਯੋਂ ਨ ਹੋ, ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ ਬੜੇ ਹੋ ।

95

ਦਿਲਬੰਦ ਨੇ ਤਲਵਾਰ ਸੇ ਤਸਲੀਮ ਬਜਾਈ ।
ਗਰਦਨ ਪਏ-ਆਦਾਬ ਦਿਲਬਰ ਨੇ ਝੁਕਾਈ ।
ਇਸ ਵਕਫ਼ਾ ਮੇਂ ਫ਼ੌਜ-ਏ-ਸਿਤਮ-ਆਰਾ ਉਮੰਡ ਆਈ ।
ਬਰਛੀ ਕਿਸੀ ਬਦਬਖ਼ਤ ਨੇ ਪੀਛੇ ਸੇ ਲਗਾਈ ।
ਤਿਉਰਾ ਕੇ ਗਿਰੇ ਜ਼ੀਨ ਸੇ ਸਰਕਾਰ ਜ਼ਮੀਂ ਪਰ ।
ਰੂਹ ਖੁਲਦ ਗਈ ਔਰ ਤਨ-ਏ-ਜ਼ਾਰ ਜ਼ਮੀਂ ਪਰ ।

96

ਬੇਟੇ ਕੋ ਸ਼ਹਾਦਤ ਮਿਲੀ ਦੇਖਾ ਜੋ ਪਿਦਰ ਨੇ ।
ਤੂਫ਼ਾਂ ਬਪਾ ਗ਼ਮ ਸੇ ਕੀਯਾ ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਨੇ ।
ਇਸ ਵਕਤ ਕਹਾ ਨੰਨ੍ਹੇ ਸੇ ਮਾਸੂਮ ਪਿਸਰ ਨੇ ।
ਰੁਖ਼ਸਤ ਹਮੇਂ ਦਿਲਵਾਉ ਪਿਤਾ ਜਾਏਂਗੇ ਮਰਨੇ ।
ਭਾਈ ਸੇ ਬਿਛੜ ਕਰ ਹਮੇਂ ਜੀਨਾ ਨਹੀਂ ਆਤਾ ।
ਸੋਨਾ ਨਹੀਂ, ਖਾਨਾ ਨਹੀਂ, ਪੀਨਾ ਨਹੀਂ ਭਾਤਾ ।

97

ਥੀ ਦੂਸਰੇ ਬੇਟੇ ਕੀ ਸੁਨੀ ਬੇਨਤੀ ਜਿਸ ਦਮ ।
ਸਰ ਕੋ, ਦਹਨ-ਏ-ਪਾਕ ਕੋ ਬੋਸੇ ਦੀਯੇ ਪੈਹਮ ।
ਮਰਨੇ ਕੇ ਲੀਏ ਕਹਨੇ ਲਗੇ ਜਾਈਏ ਜਮ ਜਮ ।
ਰੂਠੋ ਨ ਖ਼ੁਦਾ-ਰਾ ! ਨਹੀਂ ਰੋਕੇਂਗੇ ਕਭੀ ਹਮ ।
ਹਮ ਨੇ ਥਾ ਕਹਾ ਬਾਪ ਕੋ ਜਾਂ ਦੀਜੇ ਧਰਮ ਪਰ ।
ਲੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਅਬ ਆਪ ਕੋ ਜਾਂ ਦੀਜੇ ਧਰਮ ਪਰ ।

98

ਮਰਨੇ ਸੇ ਕਿਸੀ ਯਾਰ ਕੋ ਹਮ ਨੇ ਨਹੀਂ ਰੋਕਾ ।
ਫ਼ਰਜ਼ੰਦ-ਏ-ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਕੋ ਹਮ ਨੇ ਨਹੀਂ ਰੋਕਾ ।
ਖ਼ੁਸ਼ਨੂਦੀ-ਏ-ਕਰਤਾਰ ਕੋ ਹਮ ਨੇ ਨਹੀਂ ਰੋਕਾ ।
ਅਬ ਦੇਖੀਏ ਸਰਕਾਰ ਕੋ ਹਮ ਨੇ ਨਹੀਂ ਰੋਕਾ ।
ਤੁਮ ਕੋ ਭੀ ਇਸੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰੇਂਗੇ ।
ਸਦ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਹਮ ਭੀ ਕਭੀ ਖ਼ੰਜਰ ਸੇ ਮਰੇਂਗੇ ।

99

ਕੁਰਬਾਨ ਪਿਦਰ ਕੋ ਕੋਈ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਸਿਨ ਖੇਲ ਕਾ ਹੈ, ਰਨ ਕਾ ਸਜ਼ਾਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਆਈ ਹੀ ਚਲਾਨੀ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਤਲਵਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਯਿਹ ਗੁਲ ਸਾ ਬਦਨ ਕਾਬਿਲ-ਏ-ਸੂਫ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਸ਼ਾਹਜ਼ਾਦਾ-ਏ-ਜੁਝਾਰ ਨੇ ਫ਼ੌਰਨ ਕਹਾ ਅੱਬਾ ।
ਮੈਂ ਭਾਈਯੋਂ ਸੇ ਕਯੋਂ ਰਹੂੰ ਘਟ ਕਰ ਭਲਾ ਅੱਬਾ ।

100

ਜ਼ਿੰਦਾ ਚੁਨਾ ਜਾਨਾ ਭੀ ਤੋ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ !
ਸਰਹਿੰਦ ਮੇਂ ਦੀ ਭਾਈਯੋਂ ਨੇ ਕਯਾ ਜਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਕਯੋਂ ਮੁਝ ਕੋ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਕਾ ਕੁਛ ਧਯਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਬੰਦੇ ਕੋ ਛੁਰੀ ਖਾਨੇ ਕਾ ਅਰਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਲੜਨਾ ਨਹੀਂ ਆਤਾ ਮੁਝੇ ਮਰਨਾ ਤੋ ਹੈ ਆਤਾ ।
ਖ਼ੁਦ ਬੜ੍ਹ ਕੇ ਗਲਾ ਤੇਗ਼ ਪਿ ਧਰਨਾ ਤੋ ਹੈ ਆਤਾ ।

101

ਰੋਕੇ ਸੇ ਕਭੀ ਸ਼ੇਰ ਕਾ ਬੱਚਾ ਭੀ ਰੁਕਾ ਹੈ ।
ਝੂਠੇ ਤੋ ਰੁਕੇ ਕਯਾ ਕੋਈ ਸੱਚਾ ਭੀ ਰੁਕਾ ਹੈ ।
ਪਤਝੜ ਮੇਂ ਸਮਰ ਸ਼ਾਖ਼ ਪਿ ਕੱਚਾ ਭੀ ਰੁਕਾ ਹੈ ।
ਸਰ ਦੇਨੇ ਸੇ ਰੱਬ ਕੋ ਕੋਈ ਅੱਛਾ ਭੀ ਰੁਕਾ ਹੈ ।
ਨੇਕੀ ਹੈ ਯਿਹ ਐਸੀ, ਕਿ ਜਵਾਬ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ ।
ਪਾਪੀ ਪਿ ਭੀ ਦੋਜ਼ਖ਼ ਕਾ ਅਜ਼ਾਬ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ ।

102

ਕਿਸ ਸ਼ਖ਼ਸ ਨੇ ਹੋਨਾ ਯਹਾਂ ਤਾਰਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਕਯਾ ਦਮ ਕਾ ਭਰੋਸਾ ਕਿ ਥਾ ਕਲ ਆਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਬੜ੍ਹ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਧਰਮ-ਯੁੱਧ ਸੇ ਮਿਅਰਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਮਰਗ-ਏ-ਸ਼ੁਹਦਾ ਵਸਫ਼ ਕੀ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਸਿੰਘੋਂ ਕੇ ਲੀਏ ਮੌਤ ਯਿਹ ਰਹਮਤ ਕਾ ਸਬਬ ਹੈ ।
ਰੱਬ ਹੋ ਗਯਾ ਜਿਨ ਭਗਤੋਂ ਕਾ ਉਨ ਕੇ ਲੀਏ ਸਬ ਹੈ ।

103

ਭਗਵਾਨ ਹੋ ਖ਼ੁਸ਼ ਜਿਨ ਸੇ, ਹੈ ਖ਼ੁਸ਼ਕੀ ਤਰੀ ਉਨ ਕੀ ।
ਰਹਤੀ ਹੈ ਹਰ ਇਕ ਫ਼ਸਲ ਮੇਂ, ਖੇਤੀ ਹਰੀ ਉਨ ਕੀ ।
ਕਰਤਾਰ ਸਦਾ ਰਖਤੇ ਹੈਂ ਝੋਲੀ ਭਰੀ ਉਨ ਕੀ ।
ਫਿਰਦੌਸ ਭੀ ਉਨ ਕਾ ਇੰਦ੍ਰ-ਪੁਰੀ ਉਨ ਕੀ ।
ਮਰ ਜਾਨਾ ਧਰਮ ਪਰ ਬਹੁਤ ਆਸਾਨ ਹੈ ਹਮ ਕੋ !
ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਪਿਸਰ ਹੈਂ, ਯਹੀ ਸ਼ਾਯਾਨ ਹੈ ਹਮ ਕੋ !!

104

ਭੱਰਾਈ ਸੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੇ ਬੋਲੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਪਾਲਾ ਹੈ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਨਾਜ਼ ਸੇ ਬੋਲੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਰੋਕਾ ਨਹੀਂ ਆਗਾਜ਼ ਸੇ ਬੋਲੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਉਸ ਨੰਨ੍ਹੇ ਸੇ ਜਾਂ-ਬਾਜ਼ ਸੇ ਬੋਲੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ।
ਲੋ ਆਉ ਤਨ-ਏ-ਪਾਕ ਪਿ ਹਥਿਯਾਰ ਸਜਾ ਦੇਂ ।
ਛੋਟੀ ਸੀ ਕਮਾਂ ਨੰਨ੍ਹੀ ਸੀ ਤਲਵਾਰ ਸਜਾ ਦੇਂ ।

105

ਹਮ ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਖ਼ੰਜਰ ਉਸੇ ਤੀਰ ਸਮਝਨਾ ।
ਨੇਜ਼ੇ ਕੀ ਜਗਹ ਦਾਦਾ ਕਾ ਤੁਮ ਤੀਰ ਸਮਝਨਾ ।
ਜਿਤਨੇ ਮਰੇਂ ਇਸ ਸੇ ਉਨ੍ਹੇਂ ਬੇ-ਪੀਰ ਸਮਝਨਾ ।
ਜ਼ਖ਼ਮ ਆਏ ਤੋ ਹੋਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿਲਗੀਰ ਸਮਝਨਾ ।
ਜਬ ਤੀਰ ਕਲੇਜੇ ਮੇਂ ਲਗੇ ਸੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ।
ਉਫ਼ ਮੂੰਹ ਸੇ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਕਭੀ ਭੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ।

106

ਲੋ ਜਾਓ, ਸਿਧਾਰੋ ! ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੋ ਸੌਂਪਾ !
ਮਰ ਜਾਓ ਯਾ ਮਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੋ ਸੌਂਪਾ !
ਰੱਬ ਕੋ ਨ ਬਿਸਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੋ ਸੌਂਪਾ !
ਸਿੱਖੀ ਕੋ ਉਭਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਅੱਲ੍ਹਾ ਕੋ ਸੌਂਪਾ !
ਵਾਹਗੁਰੂ ਅਬ ਜੰਗ ਕੀ ਹਿੰਮਤ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ !
ਪਯਾਸੇ ਹੋ ਬਹੁਤ ਜਾਮ-ਏ-ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਬਖ਼ਸ਼ੇ !

107

ਬੇਟਾ, ਹੋ ਤੁਮ ਹੀ ਪੰਥ ਕੇ ਬੇੜੇ ਕੇ ਖ਼ਿਵੱਯਾ ।
ਸਰ ਭੇਂਟ ਕਰੋ ਤਾਕਿ ਧਰਮ ਕੀ ਚਲੇ ਨੱਯਾ ।
ਲੇ ਦੇ ਕੇ ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਥੇ ਮਿਰੇ ਗੁਲਸ਼ਨ ਕੇ ਬਕੱਯਾ ।
ਲੋ ਜਾਓ, ਰਾਹ ਤਕਤੇ ਹੈਂ ਸਬ ਖ਼ੁਲਦ ਮੇਂ ਭੱਯਾ ।
ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਹੈ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਤੇਗ਼ ਚਲਾਤੇ ਹੂਏ ਦੇਖੇਂ !
ਹਮ ਆਂਖ ਸੇ ਬਰਛੀ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਖਾਤੇ ਹੂਏ ਦੇਖੇਂ !!

108

ਦਾਦਾ ਸੇ ਮਿਲੋ ਸੁਅਰਗ ਮੇਂ ਜਿਸ ਦਮ ਤੋ ਯਿਹ ਕਹਨਾ ।
ਦੋ ਚਾਰ ਹੋਂ ਗਰ ਖ਼ੁਲਦ ਮੇਂ ਆਦਮ ਤੋ ਯਿਹ ਕਹਨਾ ।
ਜਬ ਭੇਸ ਮੇਂ ਨਾਨਕ ਕੇ ਮਿਲੇਂ ਹਮ ਤੋ ਯਿਹ ਕਹਨਾ ।
ਪਾਏਂ ਕਹੀਂ ਗੋਬਿੰਦ ਕਾ ਮਹਰਮ ਤੋ ਯਿਹ ਕਹਨਾ ।
ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਇਆ ਬਨੀ-ਆਦਮ ਕੇ ਗਲੇ ਕੋ ।
ਕਟਵਾ ਦੀਏ ਬੱਚੇ ਭੀ ਮੁਰੀਦੋਂ ਕੇ ਭਲੇ ਕੋ ।

109

ਜਬ ਫ਼ਤਹ ਗਜਾ ਕਰ ਗਏ ਜੁਝਾਰ ਥੇ ਰਨ ਮੇਂ ।
ਹਰ ਸ਼ੇਰ, ਬਘੇਲਾ ਨਜ਼ਰ ਆਨੇ ਲਗਾ ਬਨ ਮੇਂ ।
ਨੰਨ੍ਹੀ ਸੀ ਕਜ਼ਾ ਬੋਲੀ ਮੈਂ ਆਈ ਹੂੰ ਸ਼ਰਨ ਮੇਂ ।
ਦਿਲਵਾਓ ਅਮਾਂ ਗੋਸ਼ਾ-ਏ-ਦਾਮਾਨ-ਏ-ਕਫ਼ਨ ਮੇਂ ।
ਮੈਂ ਜਿਸ ਕੇ ਹੂੰ ਕਬਜ਼ੇ ਮੇਂ ਵੁਹ ਕਾਬੂ ਮੇਂ ਹੈ ਤੇਰੇ !
ਗੁਰਿਆਈ ਕਾ ਬਲ ਨੰਨ੍ਹੇ ਸੇ ਬਾਜ਼ੂ ਮੇਂ ਹੈ ਤੇਰੇ ।

110

ਦਸ ਬੀਸ ਕੋ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕੀਯਾ ਦਸ ਬੀਸ ਕੋ ਮਾਰਾ ।
ਇਕ ਹਮਲੇ ਮੇਂ ਇਸ ਏਕ ਨੇ ਇਕੀਸ ਕੋ ਮਾਰਾ ।
ਖ਼ੱਨਾਸ ਕੋ ਮਾਰਾ ਕਭੀ ਇਬਲੀਸ ਕੋ ਮਾਰਾ ।
ਗ਼ੁਲ ਮਚ ਗਯਾ ਇਕ ਤਿਫ਼ਲ ਨੇ ਚਾਲੀਸ ਕੋ ਮਾਰਾ ।
ਬਚ ਬਚ ਕੇ ਲੜੋ ਕਲਗ਼ੀਓਂ ਵਾਲੇ ਕੇ ਪਿਸਰ ਸੇ ।
ਯਿਹ ਨੀਮਚਾ ਲਾਏ ਹੈਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਕਮਰ ਸੇ ।

111

ਸ਼ਹਜ਼ਾਦੇ ਕੇ ਹਰਬੇ ਸੇ ਸ਼ੁਜਾਅ-ਓ-ਜਰੀ ਹਾਰੇ ।
ਜੀ-ਦਾਰੋਂ ਕੇ ਜੀ ਛੂਟ ਗਏ, ਸਬ ਕਵੀ ਹਾਰੇ ।
ਮਾਸੂਮ ਸੇ ਵੁਹ ਬਾਜ਼ੀ ਸਭੀ ਲਸ਼ਕਰੀ ਹਾਰੇ ।
ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੇ ਨਿਰਬਲ ਸੇ, ਹਜ਼ਾਰੋਂ ਬਲੀ ਹਾਰੇ ।
ਮੈਦਾਂ ਮੇਂ ਜਬ ਭਾਈ ਕਾ ਲਾਸ਼ਾ ਨਜ਼ਰ ਆਯਾ ।
ਘੋੜੇ ਸੇ ਵੁਹ ਮਾਸੂਮ ਦਿਲਾਵਰ ਉਤਰ ਆਯਾ ।

112

ਸਰ ਗੋਦ ਮੇਂ ਲੇ ਕਰ ਕੇ ਕਹਾ ਭਾਈ ਸੇ ਬੋਲੋ ।
ਇਸ ਖ਼ਵਾਬ-ਏ-ਗਿਰਾਂ ਸੇ ਕਹੀਂ ਹੁਸ਼ਿਯਾਰ ਤੋ ਹੋ ਲੋ ।
ਹਮ ਕੌਨ ਹੈਂ ਦੇਖੋ ਤੋ ਜ਼ਰਾ ਆਂਖ ਤੋ ਖੋਲ੍ਹੋ ।
ਸੋਨੇ ਕੀ ਹੀ ਠਾਨੀ ਹੈ ਅਗਰ ਮਿਲ ਕੇ ਤੋ ਸੋ ਲੋ ।
ਭਾਈ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਜਬ ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਕੀ ਜ਼ਮੀਂ ਹੈ ।
ਠਾਨੀ ਹੂਈ ਹਮ ਨੇ ਭੀ ਬਸੇਰੇ ਕੀ ਯਹੀਂ ਹੈ ।

113

ਇਤਨੇ ਮੇਂ ਖ਼ਦੰਗ ਆ ਕੇ ਲਗਾ ਹਾਏ ਜਿਗਰ ਮੇਂ ।
ਥਾ ਤੀਰ ਕਲੇਜੇ ਮੇਂ ਯਾ ਕਾਂਟਾ ਗੁਲ-ਏ-ਤਰ ਮੇਂ ।
ਤਾਰੀਕ ਜ਼ਮਾਨਾ ਹੂਆ ਸਤਿਗੁਰ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ।
ਤੂਫ਼ਾਨ ਉਠਾ ਖ਼ਾਕ ਉੜੀ ਬਹਰ ਮੇਂ ਬਰ ਮੇਂ ।
ਤਿਉਰਾ ਕੇ ਗਿਰਾ ਲਖ਼ਤ-ਏ-ਜਿਗਰ, ਲਖ਼ਤ-ਏ-ਜਿਗਰ ਪਰ ।
ਕਯਾ ਗੁਜ਼ਰੀ ਹੈ ਇਸ ਵਕਤ ਕਹੂੰ ਕਯਾ ਮੈਂ ਪਿਦਰ ਪਰ ।

114

ਥੇ ਚਾਹਤੇ ਪੈਵੰਦ ਕਰੇਂ ਖ਼ਾਕ ਕਾ ਸਬ ਕੋ ।
ਹਾਤਿਫ਼ ਨੇ ਕਹਾ ਕਾਮ ਮੇਂ ਲਾਨਾ ਨ ਗ਼ਜ਼ਬ ਕੋ ।
ਲੜਨਾ ਨਹੀਂ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੈ ਆਜ ਆਪ ਕਾ ਰੱਬ ਕੋ ।
ਯਿਹ ਸੁਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਭੂਲ ਗਏ ਰੰਜ-ਓ-ਤਅਬ ਕੋ ।
ਕਬਜ਼ੇ ਸੇ ਮਅਨ ਤੇਗ਼ ਕੇ ਫਿਰ ਹਾਥ ਉਠਾਯਾ ।
ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਵਹੀਂ ਸਜਦਾ-ਏ-ਸ਼ੁਕਰਾਨਾ ਬਜਾਇਆ ।

115

ਯਾਕੂਬ ਕੋ ਯੂਸਫ਼ ਕੇ ਬਿਛੜਨੇ ਨੇ ਰੁਲਾਯਾ ।
ਸਾਬਿਰ ਕੋਈ ਕਮ ਐਸਾ ਰਸੂਲੋਂ ਮੇਂ ਹੈ ਆਯਾ ।
ਕਟਵਾ ਕੇ ਪਿਸਰ ਚਾਰੇ ਇਕ ਆਂਸੂ ਨ ਗਿਰਾਯਾ ।
ਰੁਤਬਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਨੇ ਰਿਸ਼ੀਯੋਂ ਕਾ ਬੜ੍ਹਾਯਾ ।
ਡੰਡਕ ਮੇਂ ਫਿਰੇ ਰਾਮ ਤੋ ਸੀਤਾ ਥੀ ਬਗ਼ਲ ਮੇਂ ।
ਵੁਹ ਫ਼ਖ਼ਰ-ਏ-ਜਹਾਂ ਹਿੰਦ ਕੀ ਮਾਤਾ ਥੀ ਬਗ਼ਲ ਮੇਂ ।

116

ਲਛਮਨ ਸਾ ਬਿਰਾਦਰ ਪਏ-ਤਸਕੀਨ-ਏ-ਜਿਗਰ ਥਾ ।
ਸੀਤਾ ਸੀ ਪਤੀਬਰਤ ਸੇ ਬਨ ਰਾਮ ਕੋ ਘਰ ਥਾ ।
ਬਾਕੀ ਹੈਂ ਕਨ੍ਹੱਯਾ ਤੋ ਨਹੀਂ ਉਨ ਕਾ ਪਿਸਰ ਥਾ ।
ਸੱਚ ਹੈ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕਾ ਰੁਤਬਾ ਹੀ ਦਿਗਰ ਥਾ ।
ਕਟਵਾ ਦੀਯੇ ਸ਼ਿਸ਼ ਸ਼ਾਮ ਨੇ ਗੀਤਾ ਕੋ ਸੁਨਾ ਕਰ ।
ਰੂਹ ਫੂੰਕ ਦੀ ਗੋਬਿੰਦ ਨੇ ਔਲਾਦ ਕਟਾ ਕਰ ।

117

ਬੇਚੈਨ ਹੈਂ ਅਬ ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀ ਰੰਜ ਕੇ ਮਾਰੇ ।
ਦਿਲ ਪਰ ਗ਼ਮ-ਓ-ਅੰਦੋਹ ਕੇ ਚਲਨੇ ਲਗੇ ਆਰੇ ।
ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਤੜਪਨੇ ਲਗੇ ਸਤਿਗੁਰ ਕੇ ਪਯਾਰੇ ।
ਜੋਗੀ ਜੀ ਕਹੋ ਪੰਥ ਸੇ ਅਬ ਫ਼ਤਹ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ।
ਛਾਯਾ ਹੂਆ ਦੀਵਾਨ ਪੇ ਅਬ ਗ਼ਮ ਕਾ ਸਮਾਂ ਹੈ ।
ਬਸ ਖ਼ਤਮ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਕਾ ਬਯਾਂ ਹੈ ।

ਬੱਸ ਏਕ ਹਿੰਦ ਮੇਂ ਤੀਰਥ ਹੈ ਯਾਤਰਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।
ਕਟਾਏ ਬਾਪ ਨੇ ਬੱਚੇ ਜਹਾਂ ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਚਮਕ ਹੈ ਮਿਹਰ ਕੀ ਚਮਕੌਰ ਤੇਰੇ ਜ਼ੱਰੋਂ ਮੇਂ,
ਯਹੀਂ ਸੇ ਬਨ ਕੇ ਸਤਾਰੇ ਗਏ ਸਮਾੱ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਕੇ ਲਖ਼ਤ-ਏ-ਜਿਗਰ ਅਜੀਤ ਜੁਝਾਰ,
ਫ਼ਲਕ ਪਿ ਇਕ, ਯਹਾਂ ਦੋ ਚਾਂਦ ਹੈਂ ਜ਼ਿਯਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਦੱਕਨ ਮੇਂ ਦੂਰ ਮਰਕਦ ਹੈ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਕਾ,
ਪਹੁੰਚਨਾ ਜਿਸ ਜਗਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਮੈ-ਨਵਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਭਟਕਤੇ ਫਿਰਤੇ ਹੈਂ ਕਯੋਂ ਹੱਜ ਕਰੇਂ ਯਹਾਂ ਆ ਕਰ,
ਯਿਹ ਕਾਬਾ ਪਾਸ ਹੈ ਹਰ ਏਕ ਖਾਲਸਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਯਹਾਂ ਵੁਹ ਲੇਟੇ ਹੈਂ, ਸਤਲੁਜ ਨੇ ਜੋਸ਼ ਮੇਂ ਆ ਕਰ,
ਚਰਨ ਹਜ਼ੂਰ ਕੇ ਨਹਰੇਂ ਬਹਾ ਬਹਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਮਿਜ਼ਾਰ ਗੰਜ-ਏ-ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਹੈ ਉਨ ਸ਼ਹੀਦੋਂ ਕਾ,
ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ ਜਿਨ ਕੀ ਤਰਸਤੇ ਥੇ ਖ਼ਾਕ-ਏ-ਪਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਉਠਾਏਂ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਆਕਰ ਯਹਾਂ ਕੀ ਮੱਟੀ ਕੋ,
ਜੋ ਖ਼ਾਕ ਛਾਨਤੇ ਫਿਰਤੇ ਹੈਂ ਕੀਮੀਯਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਯਿਹ ਹੈ ਵੁਹ ਜਾ ਜਹਾਂ ਚਾਲੀਸ ਤਨ ਸ਼ਹੀਦ ਹੂਏ,
ਖ਼ਤਾਬ ਸਰਵਰੀ ਸਿੰਘੋਂ ਨੇ ਸਰ ਕਟਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।

ਦਿਲਾਈ ਪੰਥ ਕੋ ਸਰ-ਬਾਜ਼ੀਓਂ ਨੇ ਸਰਦਾਰੀ,
ਬਰਾਇ ਕੌਮ ਯਿਹ ਰੁਤਬੇ ਲਹੂ ਬਹਾ ਕੇ ਲੀਯੇ ।