پانی وگدے ہی رہن،
کہ وگدے سنہدے نے،
کھڑوندے بسدے نے،
کہ پانی وگدے ہی رہن ۔

جنداں ملیاں ہی رہن،
کہ ملیاں جیندیاں نے،
وچھڑیاں مردیاں نے،
کہ جنداں ملیاں ہی رہن ۔

روحاں اڈدیاں ہی رہن،
ایہہ اڈیاں چڑھدیاں نے،
اٹکیاں ڈگدیاں نے،
کہ روحاں اڈدیاں ہی رہن ۔

تے میں ٹردا ہی رہاں،
کہ ٹریاں ودھدا ہاں،
کھلویاں گھٹنا ہاں،
کہ ہاں، میں ٹردا ہی رہاں ۔

ہنیری آ رہی ہے، ہنیری !
کالی بولی، اندھا دھندھ، تیز ۔
بس رات ہو رہیگی، ہنیر گھپ گھیر،
سورج، چند، تارے، سبھ کجے جاوسن،
ساڈے سامان روشنی دے سبھ گلّ ہووسن ۔
ہنیری آ رہی ہے، ہنیری !
اجیہی اگے آئی ہوسی-
ویکھی نہیں، یاد نہیں ۔

ہنیری آ رہی ہے، ہنیری !
انقلاب دی، تباہی دی، تبدیلی دی،
ہیٹھلی اتے ہو جائیگی، دسیگا کجھ نہ،
سیان نہ رہیگی کسے نوں کسے دی،
قیمتاں سبھ بدلیاں جاوسن ۔

پھل، پھلّ، شاخ، ٹنڈ، ٹہنی،
ککھّ نہ رہسی؛
چھپر، کلے، کوٹھے کل اڈ وہسن؛
پنچھی، منکھ، شیر، ہاتھی،
اڈنگے، ڈگنگے، ٹٹنگے، ڈھہنگے؛
زمیں پھٹیگی، تارے ڈگنگے،
گریہہ بھڑسن، آپو وچ؛
سمندراں دی تھاں پہاڑ، پہاڑاں تھاویں سمندر ہو نکلسن،
دھرتی دے پرکھچے اڈ جانگے،
نواں اکاش-چندوآ تنینگا گھٹے دا ۔

ہنیری آ رہی ہے، ہنیری !
اج، بھلکے، پرسوں،
کوئی نہ اڑیگا اس دے ساہویں،
جو اڑیگا، سو جھڑیگا،
جو اٹکیگا، سو بھجیگا،
جو اٹھیگا، سو ڈگیگا ۔
محنتاں نال بنائی ساڈی ایہہ دنیاں،
تباہ ہو جائیگی،
مشکلاں نال اساری ساڈی اس سبھیتا دا ایہہ ڈھانچہ
چکنا-چورا ہو وہسی؛
ماراں مار کٹھی کیتی ساڈی ایہہ راس پونجی،
دھوں-بدل وانگ اڈنت ہو جائیگی؛
علماں دے لفافے، گیاناں دے ستون،
فلسفے دے جال، دھیاناں دے گورکھ-دھندے،
مذہباں دے پنجرے، کرماں دے رجھیویں،
سلطاناں دے محل، سلطنتاں دے حد بنے
وہاراں دے اڑنگے، اچاراں دے کڑنگے،
اکھلاکاں دے کجن، رواجاں دے ڈھکن،
نیتی دے بستے، سماجاں دے پھستے-
سبھ فنا-پھلا ہو جائیگا، مشک باقی نہ رہے گا،
سہاگا پھر جائیگا-
وٹاں، بنیں، سیاڑ، واڑاں پدھر ہو جانگے ۔

چٹّ چٹان ہو جائیگی، رڑ مدان ہو دسیگا،
ننگ ننگیج ہو رہیگی ۔
پردے، ڈھکن، کجن، اڈ جانگے،
برقعے گھنڈ سبھ چکے جانگے ۔
جننجاں نہیں چڑھنگیاں، پھیرے نہیں ہونگے،
مکاناں نہیں ڈھکنگیاں، اکٹھ نہیں ہونگے-
سیاپے اٹھ جانگے، ورھینے مک جانگے،
وہار وہِ جانگے، سدھار رہِ جانگے،
رسماں، رواجاں، ریتاں- سپھایا ہو جائیگا سبھ دا ۔

ہاں، ہنیری آ رہی ہے، اپنی کمال شدت وچ،
وتھاں، جھیتاں، آلے، بھڑولے، چھکے، پڑچھتیاں، سبھ پھلّ جانگے،
ڈھکیا ہویا گند، کجیا ہویا مند،
سبھ اگل آویگا ۔
چھتاں، تنبو، قناتاں، لیر لیر ہو جانگے ۔
ڈھوہاں، تھونیاں، ٹیکاں، ٹکانے سبھ خوس جانگے ۔
جو آسرے تکنگے، لولھے ہو مرنگے ۔
بس کوئی ورلا رہِ جائیگا
اپنے آسرے کھڑوتا ہریا بوٹ ۔

جیون دا کٹورا بھریا سی، نکا-نکا، کنڈھیاں تیک،
ڈلھن ڈلھن پیا کردا، ایہہ نکا-نکا بھریا کٹورا جیون دا ۔
ڈلھنا منگدا، کسے سوہنی جہی ادھکھڑی کلی اتے،
جیون اڈیکدی اتانہ منہ کر کے جو ۔

نانہہ ملی کوئی ایسی کلی، اف !
تے ڈلھ گیا ایہہ جیون دا کٹورا ریت اتے ۔
ڈلھنا سی اسنے ضرور،
بھریا کٹورا سی ایہہ جیون دا ۔

میں اک راہی ہاں،
تھکا ٹٹا، مجلاں ماریا ۔
کتوں نہ ٹریا، کتے نہ پجا، کتے نہ پجنا،
امک میرا پینڈا، اکھٹ میرا راہ، اپج میری مجل،
ٹرن لئی بنیا میں، ٹرنا لکھیا میرے لیکھ ۔

اجاڑ، ادیان، بیابان، اس وچ راہ میرا،
سراں نہ، سایہ نہ، سر لکان لئی،
سر نہ، کھوہ نہ، پیاس بجھاؤن لئی ۔
نہ چھپڑ، نہ تلا، بک پانی پنڈے پاؤن لئی ۔
ہمس ہے ہٹّ، ہوا دا رمکا نہیں کدھرے ۔

کھڑیا دسے نہ پھلّ کدھرے، نہ ساوا پتر،
ہریا رہا نہ بوٹ کوئی، نہ گھا دا پھلوس کدھرے،
دھرتی سڑ سڑ پھٹدی، اٹھ اٹھ چڑھدے، وا-ورولے گھٹے دے ۔
سورج تپدا صد سکھرے، نہ بدلی دا اوہلا رتا ہندا کدی،
اکاش دا سندر نیلان سڑ سڑ پے گیا بھورا،
بوند کوئی ورھدی نہ اس سکے انبروں کدی،
بھٹھّ تپدے، دھندھ ہوئی سارے دھرتی دی ہواڑ نال،
اک کرلاٹ مچیا، کوکاں پیندیاں جیاں دیاں ۔
اس ہمس وچّ ٹریا جاندا، میں اک راہی ہاں،
ہپھیا ہٹیا ساہ گھٹیا میرا ۔

کوئی ساتھی نہیں کہ آسرے ہو چلاں،
نہ کوئی میلی کہ پتہ دسے ایہناں راہاں دا،
نہ آگوُ کوئی کہ پچھے ہو ٹراں ۔
اک اجاڑ بیابان، بھاں بھاں کردا،
راہ لما لما، جگاں جگاں دا امک،
آسرے دی جا نہیں، نہ آرام دا ٹکانا،
چیک چہاڑا سنیندا، صورتَ دسدی نہ کوئی،
پچھے، اگے ہوسن دور کئی ۔
اگا دسدا نہ کل دھندھ غبار،
پچھا پرط تکدا نہ میں ڈر لگدا،
ایہہ راہ اچا نیواں، پتھریلا، تلھکواں،
کس بنایا میرے لئی ؟ پتہ نانہہ ۔
کدوں ٹریا میں اس راہے ؟ کتھے وہنا ؟ پتہ نانہہ
ایہہ راہ ہے تے میں ۔
ٹرنا اس پور میں، روندا بھاویں ہسدا،
اکھاں پک گئیاں میریاں مجل اڈیکدیاں،
مجل کوئی دسی نانہہ، ہاں ۔
پتھرا گئیاں نظراں میریاں، ایہہ پتھر راہ ونہدیاں ونہدیاں،
دسیا کجھ نانہہ، ہاں !
میں راہی ہاں اس راہ دا ساتھ-ہین، رحمت-ہینمت، تھڑ-ہمتا،
کدی کوئی اتھر نہ ڈگی کسے اکھ وچوں میرے لئی،
نہ کوئی درد میرے وچ گھلیا کدی،
کدی کوئی مسکراہٹ نہ نکلی میرے لئی، کسے دیاں
سوہنیاں بلھیاں چوں،
نہ کوئی نرم سیتل ہتھ لگا میرے سڑدے متھے تے کدی،
کدے نہ میرا سر رکھیا کسے اپنے سہل
گدگدے پٹاں تے،
نہ کسے دردی دل نے دوا کیتی میرے درداں دی کدی،
سکھ، شانتی، سنتوکھ کدی نصیب ہویا نہیں میں بد-نصیب نوں،
نہ کوئی خوشی میں ڈٹھی، نہ سکھ، نہ آرام،
میری اننت پیڑا لئی کدی کوئی میہر دے بول نہ نکلے ۔
بسّ میں ہاں، میرا ایہہ راہ تے میریاں آہ پیڑاں-
میں راہی ہاں پیڑت ۔

موت منگی، میں اننت وار، ملی نانہہ ۔
نیستی لوڑی میں انیک وار، ہوئی نانہہ،
مویا میں ہزار وار، جیویا مڑ مڑ،
نیستیا کئی وار، ہستیا پھر پھر،
گواچ گیا میں بے انت وار، لبھ پیا مڑ پر،
کھنجھ گیا اس راہ نوں میں کئی وار، پر کھنجھیا
نہ ایہہ راہ کدی مینوں،
ایہہ راہ ہویا میرے لئی تے میں اس راہ لئی،
ایہہ امک راہ ہے میرا، میں راہی اس راہ دا ۔

بہت ربّ میں منے، بہت پوجا میں کیتیاں،
بہت تپ میں سادھے، بہت منتاں میں منیاں،
بہت گرنتھ میں پڑھے، بہت گیان میں گھوکھے،
بہت گورو میں کیتے، بہت چیلے میں منے،
مشقتاں بہت کیتیاں میں، سوچاں بہت سوچیاں،
بھگت بڑی کیتی میں، سمادھیاں لگائیاں،
مکا نہ میرا پینڈا، ملیا نہ کوئی ٹکانا، میں
بے-ٹکانے نوں ۔
نرجن جنگلاں وچّ نسّ گیا میں، آبادیاں چھڈّ کے،
شانتی نہ ملی مینوں، روسا تے کرودھ ودھے،
قدرت سوہنی کوجھی تکی میں، تے مستیا کدی کدی،
ملیا نہ اکھنڈ انند کدی مینوں ۔

یوگ میں سادھے، چلے میں کٹے،
جاگے میں جاگے، ورت میں رکھے،
پریا نہ مقصد میرا، ملیا نہ کجھ مینوں،
کھاہساں میں روندیاں، من میں ماریا،
نیکیاں میں کیتیاں، پوترتا میں رکھی،
سوکھا نہ ہویا پندھ میرا، نہ نیڑے ہوئی مجل میری ۔

پیار میں پائے، نشے میں پیتے،
مست میں ہویا، بھگتی دے مد نال،
درشن مینوں ہوئے مندراں دے ربّ دے،
مدد مینوں نہ ملی، زخم میرے نہ بھرے، ہائے !
چانن میں ویکھے مندراں دی روشنی دے،
رہا ہنیرا سدا میرے اندر، دسیا نہ مینوں کدی کجھ ٹھیک،
اوہو میرا راہ، اوہو میں تھکیا ٹٹیا پاندھی،
اوہو مجل میری اپج، اوہو بیابان آلے دوآلے ۔

راجیاں دے گھر جمیا، راجا میں ہویا،
راج میں کیتے دھرتاں تے ساغراں تے،
ملک میں ملے، دھوکھے نال زور نال،
مریا اوہ اڑیا جو میرے اگے، میری شان اگے،
چلے حکم سبھ میرے، ہویا اوہ جو میں آکھیا،
منگیا جو ملیا سو، دھرتی اکاش توں،
سندراں تے سندر ملے، سندرتا جوانی ملی،
نوکر تے غلام سارے، ہندیاں سلاماں سدا،
سبھس اتے حکم میرا، میرے تے نہ حکم کوئی،
رنگ راج سبھ کیتے، بھکھ نہ رہی رتا،
پندھ میرا کٹیا نہ، اوہو پندھ اوہو میں،
اوہو بیابان سارے، اوہو ڈھاٹھ میرے اندر ۔

فقیر بھی ہو ڈٹھا، منگتا بھی،
گھر گھر ٹھوٹھا پھڑ پھریا میں منگتا،
چیتھڑے گل، سر ننگا، پیر پاٹے،
بھکھا، پیاسا ماں بن، پیء بن،
اک ککر دا ڈنڈا میرے ہتھ، ساتھی میرا،
پھریا میں پھٹکاں لیندا، جھڑکاں سہندا،
پتھر دل اس دنیاں دیاں گلیاں وچ،
کتوں خیر نہ پئی، نہ ٹھاہر ملی کتے،
اٹے وجے مینوں پنڈاں دیا منڈیاں کولوں،
کتے پے پچھے کڈھ آئے پنڈوں باہر،
ایوں پھریا بے-در، بے-گھر میں کئی عمراں،
پر پندھ رہا اوہو میرا، اوہو میں راہی،
اوہو میرا امک پینڈا، اوہو میری ادسّ مجل،
لکھ اپرالے میں کیتے، سارے چارے لائے،
پر پیا نہ کجھ پلے، خالی ہتھ رہا سدا،
کتھے ہے اوہ چانن جس نال سبھ کجھ دسدا ؟
کتھے ہے اوہ سچ جس دی فتح اسچّ تے سدا ہندی ؟
کتھے ہے اوہ دارو کہ سبھ درداں دی دوا ہووے ؟
کتھے ہے اوہ انندی سنتوکھ کہ دکھیاں نوں سدا انند دیندا ؟
کتھے ہے اوہ رحمت کہ پیڑت خلقت تے رحم کھاندی ؟

میں تھکّ گیا ہاں اننت پینڈے مار مار،
میں ہٹن رہا ہاں، صدیاں دی تھکاوٹ نال،
میں پس گیا ہاں محنتاں دی چکی وچّ،
میرے پیر لڑکھڑاندے نے پئے، دھویا نہیں جاندا میرے کولوں میرا آپا ۔
میریاں اکھیاں ہوئیاں انھیاں نت تکدیاں تکدیاں،
میں ہن بھگڑی ہویا، مرن کنارے،
موت نہ آوندی،
پٹھ کبی ہو گئی سفراں پیڑاں دی ماری،
ڈر پیا لگدا مینوں میرے کولوں،
بے پرواہ ہویا میں، پورن ہوئی بے-پرواہی،
آس نہ رہی کوئی، نہ پچھتاوا،
جوش مکیا میرا، ہمت ہار میں،
ٹرن دی لوڑ نہ رہی، نہ پجن دی چنتا،
خواہش چکی، چنتا مکی،
شرم دا احسان اٹھیا، شان دی حس ہٹی،
ڈر لتھا میرا-ربا دا، روح دا، موت دا، بندے دا،
دکھ، درد، پیڑ، رہی نہ رتا،
دھپ نہ ساڑدی مینوں نہ سیت ماردا،
غم، فکر، تردد اٹھ گئے ہمیش لئی،
عقل، سوچ چھڈی میں سدا لئی،
زندگی تے موت توں بے-پرواہ ہویا میں،
لاؤبالا-
پر اندر میرے تد بھی رہی اک سننج،
ڈھونڈ رہی سدا دھر میرے اندر تد وی،
رونا چھڈیا بھاویں، روندا رہا سدا میں،
ٹرنا چھڈیا بھاویں، پر ٹردا رہا تد بھی ۔

پھر اوہ صد-رہنا انند کوئی چیز ہے ؟
اوہ صد-رہنی حقیقت کوئی شے ہے ؟
اوہ ابجھ چانن سچ مچ کدھرے ہے ؟
اوہ انندی شانتی کی کوئی سچ ہے ؟
جے نہیں،
تاں میرے اندر ایہہ ازلی سننج کیہی ہے ؟
ایہہ اسوجھ، ابجھّ تلاش کیہی ہے ؟
جے ہے،
تاں کسے نوں ملی ہے ؟
مینوں ملیگی ؟
میں اک راہی ہاں، مجلاں ماریا،
کتوں نہ ٹریا کتے نہ پجا،
ٹردا جاندا بن مرضی اپنی،
ٹرن لکھیا میرے لیکھ، سفراں لئی بنیا میں،
بس ٹرنا تے اس ٹور دا سواد،
بس تھکنا تے اس تھکاوٹ دی مستی،
ملنا ہور راہیاں نوں تے اس میل دے انند،
یاریاں لانیاں جدوں داء لگے، تے توڑنیاں جدوں ٹٹن بے-وسّ ۔
ایہناں لگیاں دے سواد، تے ٹٹیاں دیاں ٹوٹاں،
پگیاں دے چاء، ان-پگیاں دیاں ریجھاں،
پکیاں دیاں خوشیاں، کچیاں دیاں حصرتاں،
ایہہ ہے میرا نفع، جناں کو میں کھٹ لواں،
میں اک راہی ہاں ۔

میں اڈیکدی رہی، ساری رات،
تارے گن گن کڈھی اکھاں چوں، ساری رات،
توں نہ آئؤں ۔

سویر سار تھکّ گئی میں،
اکھ لگ گئی میری،
تے توں گلوکڑی آن پائی، سفنے اندر ۔

فریباں والیا،
جے آؤنا سائی ایوں سفنیاں اندر،
دھنانے میں جگراتے کٹے، راتاں کالیاں ۔

(1)

اوہ تے میں ملے ساں، اک سراں ٹکانے،
چنگے لگے اک دوجے نوں، کھچیندے گئے آپ-مہارے،
ملے پسندیدگی وچ، کھچّ دے سواد وچ، سواد دی مستی وچ،
ملے رہے اک نگھّ وچ، جناں چر اگّ سی، اگّ دا سیک سی،
بیٹھے رہے ملویں ٹھنڈی چھاویں، جناں چر دوپہر سی، دوپہر دی دھپّ سی-
پھر ٹرے اپنے اپنے راہ، وچھوڑے دی اداسی، مسکراہٹ نال،
جد دوپہر ڈھل گئی، اگّ بجھ گئی ۔
نہ وچھوڑے دا سلّ، نہ برہوں دی دھکھدھکھی ۔
رہِ گئی اک یاد سوادلی، بناں لگن،
اک سواد مٹھاسلا، بناں بھار ۔

ایوں ملے ساں اسیں سراں ٹکانے اک سواد وچ،
ایوں وچھڑے ساں اسیں بے-وسّ، بناں سلّ ۔
زندگی کیہا تیز ہڑ ہے !
میل-سمیں کیہے تھوڑھے، تھوڑھ-چرے، اکھ-پلکارے !
ملنا ہسّ وسّ کے، مسکراہٹ نال، جد ملنا پئے،
وچھڑنا وسّ رسّ کے، اک مدھم جہی یاد وچ، جد وچھڑنا پئے ۔
ایہہ ہن چلدے میلے، سواد جیون دے ۔

(2)

پھردی ساں میں ان-جاتی، ان-پچھاتی، آپے لگی کسے تلاش وچ،
کھلون نہ سی مینوں، نہ وہل میرا، اک وحشت سی بسّ ۔
ادھیر ہوئی دوڑدی ساں میں، نہ-معلوم کسے دھیر دی سیدھ تے ۔
سمیں دا چیتا نہیں سی مینوں، (سماں بنن توں پہلاں بنی سی میری ڈھونڈ)
تھکاوٹ نہ سی، نہ موت مینوں، بس گردش سی، تلاش ۔

ڈھونڈ مارے جنگل سارے، وستیاں ساریاں،
ٹکانے سارے، سراواں ساریاں،
نہ مکی میری ڈھونڈ، نہ پگا میرا پندھ،
نہ ملیا مینوں میرا، نہ ہوئی مینوں دھیر،
میں مک چلی تے آ ملیا مینوں 'اوہ' آ-مہارا ۔
ایوں جاپے، جیوں وچھڑے نہیں سی کدی، اسیں سدا ملے ۔
جیوں وچھڑنا نہیں کدے اساں، سدا ملے ۔
اوہدا میرا کھیڑا اک، روحاں دی ڈونگھائی اک ۔

میں تے اوہ ملے ساں ایوں،
مل رہے ہاں ایوں،
ملے رہانگے ایوں،
ایہہ ہے زندگی دا اسرار-تھرار میلہ ۔

آپوں ہسنا ایں، موجاں ماننا ایں،
ساڈی دنی کس دھندھڑے لائی ہوئی آ ؟
بازیگرا، تیری بازی بڑی سوہنی،
اساں مورکھاں نوں پھاہی پائی ہوئی آ ؟
کدی وڑیں نہ وچ مسیت آپوں،
ساڈے لئی ایہہ اڑی اڑائی ہوئی آ ؟
ٹھاکر-دواریاں وچ نہیں واس تیرا،
کاہنوں مفت لڑائی پوائی ہوئی آ ؟
تینوں دھرم سالوں مار باہر کیتا،
ایہناں 'بھائیاں' نے اتّ چائی ہوئی آ ۔
گرجے وچّ نہ ہی لبھا مشک تیرا،
ٹوپی والیاں انی مچائی ہوئی آ ۔
آپوں چھپّ بیٹھوں، ایتھے کھپّ پے گئی،
تیری دھراں دی اگّ لگائی ہوئی آ ۔
برقعے لاہ، اٹھ دہ خاں درس یارا،
ایویں کاس نوں دھوڑ دھمائی ہوئی آ ؟

ہا !
جگ سارا مارن نوں دوڑدا، کھان نوں،
جھئیاں لے لے پیندا،
نکی جہی جند میری نیانی نوں ہڑپّ کرن،
جگ سارا ۔

گلیاں دے ککھّ دوڑدے مینوں پھڑن نوں،
کردے حجتاں، آکھن، 'اوئِ ! اوئِ !!'
ماردے سبھ-
کوئی پتھر وٹا، کوئی روڑا، کوئی ٹھیکری،
کوئی گولی مارے، کوئی تیر،
کوئی دھول، کوئی دھپا،
کوئی کنڈے چوبھے، سولاں تکھیاں،
کوئی ساڑے اگّ دی بلدی مشال نال،
کوئی دھوانکھے ہیٹھاں دھکھا کے ملھی میرے ۔

سارے جگ چوں کوئی نہ آکھدا، 'ایہنوں نہ مارو،
ایہہ نکی جہی جند، سہل، سبک، نیانی،
مورکھ نکاری بھاویں، پر ندان، انجان، بے-زبان، بے-دوسی،
بے-لوسی، معصوم،
اپنے تھاویں پئی پئی رہندی، ایویں اک کھونجا جیہا نرا رنھدی،
کجھ نہ ساردی، کسے نہ کار دی، ایویں وہلی،
پر انجان، نمانی، بھولی، گھگھی جہی،
نازک، نرم، ملوک، پتلی لگر جہی،
بہتا نہ بھار اس دا، نہ بہتا تھاں ملدی ایہہ،
کوئی روک نہ اس دی کسے نوں، نہ رکاوٹ،
نہ ڈکا، نہ اڑکا، نہ اڑچن کسے نوں اس دی،
ایہہ لپھاؤ کچی جندڑی، ساوی، چہچہی، ہری، جیندی
جاگدی، عالی بھولی،
آجز، نمانی، کیر، حقیر، نچیز گھاہ وانگ ۔'

'رہن دیو، اس نوں نہ مارو،
ایہدے رہاں کجھ نقصان نہ، نہ تردد ۔
نہ ماریاں کجھ سور سوردی'،
کوئی نہ آکھدا اینی گلّ،
سگوں سارا جگ 'ہؤ' 'ہؤ' کردا، وانگ شکاری کتیاں،
چانگھراں ماردا، للکارے للکاردا،
دوڑدا مینوں کھان نوں-اکں بوٹی جان میری ۔
اس بگھیاڑ-جگیاڑ دی اک داہڑ ہیٹھاں نہ آؤن جوگی
جند میری ۔
جند میری ڈولدی، ڈردی، کمبدی،
تڑپھدی، پھڑکدی، دھڑکدی، گمرٹھّ، دلگیر، رون-ہاکی ہندی،
پیلی بھوک، کدے نیلی کدے زرد ۔
دوڑدی، نٹھدی، ڈگدی، ڈھہندی، لڑکھڑاندی، گٹے گوڈے بھندی،
جا پیندی ہپھ کے، ہمب کے، اپنی نکی جہی، کوٹھڑی وچّ،
دروازے کھڑکیاں سبھ بند کر لیندی ۔
پے جاندی اندر بے-ہوش، بے-سرت، بے-بس، لاچار،
تڑپھ تڑپھ، پھڑک پھڑک، ترس ترس رہِ جاندی،
کمب کمب، جھمب جھمب، ہپھی، ہٹی موئی جند میری ۔

تے پئی رہی ایویں-
کسے نہ حالَ پچھیا، نہ سار لیتی،
نہ کیڑ کسے رکھی، نہ سوٕ سمبھالی میری ۔
کسے نہ کیتی پالنا، نہ غور میری، نہ داری؛
کسے نہ جھسیا، نہ نگھّ دتا، دکھ پیڑ کسے نہ پچھی؛
نہ گھٹیا کسے مینوں، نگھّ-پیار والی گلوکڑی وچّ؛
کسے نہ درد ونڈایا میرا، نہ پیڑ پچھاتی ۔
دنیاں خالی ہوئی دردیاں توں، ویدن پچھن والیاں توں
درمان جانن والیاں، دارو والے درملیاں توں
رہی ڈھٹھی میں کلمکلی، بے-سرت بے-سدھ،
اپنی بند کوٹھڑی وچ کئی کال،
ہواڑے اڈّ گئے ایویں جند میری گئی دے ۔

ہائے ! ہائے !!
اندر دا ہنیرا، کالا کروپ، کالکھ میری کوٹھڑی دی تاریکی،
سنجی، سکھنی، نکھسمی، بھاں بھاں کردی، ڈراندی مینوں،
اندر ہن ہور کوئی نہ، جگّ سارا باہر، میں جگّ توں اڈّ،
اپنا آپ میرا ڈردا اپنے آپ کولوں ۔
ہور کوئی نہ ڈراندا ہن،
اندرلا ہنیرا، اندرلی سننج کھاندی مینوں منہ پاڑ پاڑ،
ڈھاٹھ پیندی جاندی اندرو اندر، کردا جاندا اندرلا میرا،
گھاؤں ماؤں ہندا،
بہندا جاندا، ڈھہندا جاندا، ہسدا، ہٹدا، ٹٹدا،
کسدا، سکدا،
گھابردا، گھٹدا، سمٹدا، سنگڑدا، ڈگدا جاندا نیویں
نیویں کسے نوان وچ،
پیندا جاندا قبر ہنیری وچ، میرا اندرلا ۔
'میں موئی ! میں موئی !!' آکھ کے میں روئی،
پھٹی میں، چھہبراں لگیاں، وگی میں، تے وہن وگے،
کڑ ٹٹیا میرا، چشمے چلے،
وگ ٹریا اندرلا سارا، ڈھل ٹریا اکھاں تھانی،
لا پتہ لا پتے ولّ ۔
میں رڑھ گئی بے-سدھ اپنے رون-روڑھ وچّ ۔

میں اٹکی میں جاگی-
ہائیں ! ایہہ کیہ ؟
اندرلا میرا سکا سکا، ہریا ہویا، ترو-تازہ،
ہولا پھلّ، ٹہکیا کھڑیا، اچا اٹھیا،
ٹکیا اڈول، مٹھی مٹھی مدھم کمبنی کمبدا،
تھرکدا، تریل جہی برسان، بھنی بھنی، مٹھی مٹھی،
مٹھی مٹھی، سوادلی ۔
ایہہ کیہ گلّ ؟ ایہہ رون سی کہ دھون ؟ اک جادو
جند داتا ۔
ایہہ اتھرو سن کہ امرت زندگی بخش
اندرلا پنگھر کے ملیا پانی اندرلے نوں،
تے جیو پیا اندرلا مردہ، ہریا ہویا اندرلا سکا،
ٹہکیا اندرلا بسیا بسیا،
تے گیت گاندا جھولی اڈّ کے-

'دیہہ داتا، مینوں، ڈلھدے، ڈلھکدے اتھرو ۔
رہن سدا میریاں ادھ-میٹیاں اکھاں وچ چھلکدے اتھرو ۔
دل وچ، اندرلے وچ، اچھلدے رہن سدا ایہہ اتھر ۔
دیہہ مینوں ایہناں بونداں دے صدقہ، صدق، ایمان ٹیک دھر دی ۔
بھری رہے جھولی میری سدا، دل میرا سدا،
رکھاں رہن سدا ربّ سچے دیاں، شکر شکر کوکے،رگ
رگ میری، لوں لوں میرا ۔
گرن اتھرو میرے کرن کرن، سدا سدا ۔

ہن،
ہن ایہہ جند میری ڈولدی نہ، ڈردی نہ،
ترہندی، تربکدی، ڈاواں-ڈولاں نہ ہندی،
کھولھ دتیاں باریاں سبھ، کھڑک سارے، توڑ گھتیاں کندھاں
ساریاں ۔
ہن میں کھلوتی ننگ-مننگی نگنتا رڑے مدان،
اڈدی ہواواں نال میں آزاد ہوئی کھل،
ہن کوئی مینوں ڈراندا نہ، ماردا نہ،
پیاردے سبھ مینوں، میں سبھ نوں پیاردی ۔
میں-پیار تردا پانیاں تے،
میں-حب اڈدی ہواواں نال،
میں-پیار ہویا سبھ لئی،
سبھ پیار ہویا میرے لئی،
پیار، پیار بسّ،
پیار دا پیارا، پیارے دا پیار ۔

میں سوں گیا تے سپھنیا-
کہ زندگی آزاد سی،
کہ زندگی آباد سی،
کہ زندگی سواد سی ۔

میں جاگیا تے ویکھیا-
کہ زندگی اک فرض سی،
کہ زندگی اک قرض سی،
کہ زندگی اک مرض سی ۔

میں سوچیا تے سمجھیا-
کہ فرض ہی آزاد ہے،
کہ قرض ہی آباد ہے،
کہ مرض ہی اک سواد ہے ۔

جنیا،
او جنیا،
ست فٹے شتیر جڈا تیرا جسا،
خراس دے پڑ جڈی تیری چھاتی،
ناڑاں کرلیاں وانگ کھڑیاں تیرے گاٹے دیاں،
اتے ہدوانے جڈا اک سر ۔

اس جسم جسے اندر،
کجھ جان وی ہے ای،
جان وچ جوانی،
جوانی وچ چاء-
ہون دا، تھین دا، جیون دا ؟

اس چوڑی چھاتی اندر،
کوئی دل وی ہے ای،
دل اندر درد،
درد اندر شدت-
دکھ نوں دیکھ کجھ کجھ ہووین دی، دردین دی، تڑپھین دی ؟

ایہناں ناڑاں موٹیاں وچ،
کجھ خون وی ہے ای،
خون وچ حرکت،
حرکت وچ گرمی-
میلاں دی، ملنیاں دی، مل-بہنیاں دی،
اس جھینجاں دی، ڈھیٹھاں دی دنیاں نوں رتا اچیان دی ؟

اس سر وڈے سارے وچ،
کجھ دماغ وی ہے ای،
دماغ وچ بدھی،
بدھی وچ ٹھرھا-
سوچن دا، سمجھن دا، ویچارن دا ؟

جے نہیں،
تاں کیوں دانے گندے کرنا ایں ؟
مر پرھاں، چوبرا !
کہ دھرت دا بھار ہولا ہووے ۔

جے ہے ای،
تاں تھیندا کیوں نہیں، جیوندا کیوں نہیں، جوانی
ماندا کیوں نہیں ؟
ہلدا کیوں نہیں، ہلاندا کیوں نہیں، جوش تیرا
جاگدا کیوں نہیں ؟
محسوسدا کیوں نہیں، درددا کیوں نہیں،
تڑپھدا کیوں نہیں ؟

گردے تیرے ویکھ-
کہی مردہان ورتی ہوئی اے، ہٹاندا کیوں نہیں ؟
بجھیاں جگاندا کیوں نہیں، مردیاں جواندا کیوں نہیں ؟
ایہہ بڈھیاں، بیماراں، مردیاں دی دنیاں بدلاندا
کیوں نہیں ؟

آلے پدالے ویکھ-
کیہا گند اے، کیہی سڑھاند تے بو،
مر گئے مذہباں دی،
سڑ رہیاں رسماں دی،
ترکّ رہیاں وہنیاں دی ۔

عقل دی بہکر پھیردا کیوں نہیں کہ گند ہٹے،
رتا اعلیٰ پدالا ستھرا ہووی،
ساہ سکھالا آوی،
تے سوکھا ہوویں توں تے نالے تیری دنیاں ۔

ہیٹھ ویکھ پیراں دے-
کیہا درد ہے، کیہیاں پیڑاں تے پیڑاں والے،
ایہہ درد ونڈدا کیوں نہیں، پیڑاں ہٹاندا
کیوں نہیں ؟
توں سکنیں، کردا کیوں نہیں ؟

عقلاں والیا دولیا،
عقلاں ونڈ، جھکھڑ جھلا دیہہ اک عقلاں دا،
کہ بھرماں دے چھپر اٹھن،
ڈھہن ڈھیریاں بھلیکھیاں دیاں ۔

چانن والیا، چاننا،
چانن کھلیر،
کہ ورلاں، وتھاں، کھندراں وچ چانن ہووے،
ہنیرے دے جنتو چاننے وچ آؤن،
سبھ نوں سبھ کجھ دسے،
انّ بنّ جویں ہے وے ۔

تے پھیر،
ایہہ دنیاں ہو جائے-
جیوندیاں دی، جواناں دی،
سچ دے پہلواناں دی ۔

نجات کیہی ؟ مکتی کیہی ؟ آزادی کیہی ؟
کیوں ؟ کویں ؟ کاہدے توں ؟ کاہدے لئی ؟
نجات اک خواب ہے، مکتی اک سفنہ، آزادی اک دھوکھا ۔
اس نے آپ بندھن رچے،
اپنے لئی میرے لئی ۔

میں خوش ہاں کہ قید ہاں،
اس قید توں لکھ آزادیاں صدقے ۔
جو قید نہیں، اوہ خوش کویں ؟

میں قید ہاں-اسں دے پیار-کھانے وچّ،
میں بند ہاں-اسں دی تکّ دی حد اندر،
میں بدھا ہاں-اسں دی رضا دے ولگناں اندر،
میں قید ہاں، میں خوش ہاں ۔

میں ربّ دا بنیا ساں،
پر پھر، آخر، ربّ میرا سی-میرا کھڈونا، میرا روجھا،
میرا شغل،
تے میں ربّ دا راکھا ساں-بیر رام دا، پاسبان اﷲ دا ۔
میرے بناں اوہدی راکھی کون کرے ؟
میں نہ ہوواں-کافرں ربّ دا، ربّ دی ربتا دا، ناس مار دین ۔
میں ربّ دا حافظ، سنت سپاہی، دھرمی یودھا، خدائی خدمتگار ۔
میرا دھرم، ربّ دی خاطر، ایمان دی خاطر، ربّ دی راہ دی خاطر ۔
لڑ مرنا، مار مرنا کافراں نوں، ناستکاں نوں، ربّ دے باغیاں نوں،
اس تھوں گمراہاں نوں ۔

کوئی ربّ دی کتاب نوں پھوکے، میری چھری اس دے ڈھڈّ وچ،
کوئی ربّ دی مورتی نوں ڈھائے، میری تلوار اس دی گردن تے،
کوئی ربّ دی عبادت-گاہدت دی توہین کرے، میرے پتھر وٹے
اس دے سر وچّ،
کوئی ربّ دی ربتا دے الٹ کفر لکھے، میری ساری طاقت،
جھوٹھ، بد-دیانتی، جبر، اس دے الٹ ۔
میں اکال دا اکالی، ربّ دا راکھا، اﷲ دا غازی،
رسول دا پاسبان ۔
میرے ہندیاں میرے ربّ ول کون انگل کرے ۔

میریاں دھماں مچّ گئیاں،
میری بہادری، میری قربانی، میری شاہزوری !
واہ ! واہ !! اﷲ دا شیر میں، گورو دا سنگھ میں،
ربّ دے ایمان دا راکھا میں،
میرے ہندیاں ربّ نوں، ربّ دے دھرم نوں، کوئی بھؤ کیوں ؟
کفر تے ناستکتا میرے کولوں تھر تھر کمبن ۔

کافراں ملیچھاں دے لہو دی نہر وگا کے،
کافراں دے کلے کوٹھے نوں پھوک اگّ لا کے،
شیطان دی سینا نوں بے-خبر وڈھّ وڈھا کے،
میں ربّ دا سپاہی، اس اپنے ربّ دی درگاہ لکھ لکھ
سجدے کردا ۔
لکھ لکھ شکر !
میں زہد وی کردا، تپّ وی،
مینوں فخر تے چاء سی،
کہ میں پروان سپاہی ہاں،
کہ ربّ میرے لئی اچیچا بہشت بنوا رہا ہوسی،
میری کھدمتاں دا صلہ ۔

میں ربّ نوں ملیا نہ سی کدی،
نہ ڈھونڈیا سی کدی، نہ سوچیا، نہ دلگیریا ۔
ربّ میرا سی-اپنے نوں کی ڈھونڈنا ؟
میں راہے-راست تے-مینوں کیہی دلگیری ؟
ربّ دی حفاظت، ربّ دے سچ دی حفاظت،
ربّ دی عبادت-گاہاں دی حرمت تے کافراں دی مرمت-
ایہناں کماں دا بوجھ میرے سر،
ایہناں عملاں وچ مست میں،
ربّ دے خیال تے تلاش دی وہل کس نوں سی ؟
میں وڈا خدائی کھدمتگار-مینونار وہل کتھے ؟

اک دن ربّ مینوں آن ملیا، آپ-
اوہنوں وہل سی،
مینوں ویکھ، اوہنوں لالیا نہ چڑھیا،
جو راجے نوں اپنے اک وفادار، تیز تلوار سپاہی نوں
ویکھ ہندا،
کجھ ترس بھاویں سی،
میں گمرٹھ ہویا، نراس،
اس نے میرا موڈھا ہلایا تے مٹھ غصیل جیہا بولیا-
"مورکھا ! توں میرا راکھا ہیں کہ میں تیرا ؟
توں میرے آسرے ہیں کہ میں تیرے ؟
میں تینوں بنایا سی وگاس واسطے کہ راکھی لئی ؟"
میں بھونچک، بھواٹنی کھا ڈگا-
ہوش پرتی، تاں سبھ کجھ بدل چکا سی ۔
ہن سارے ربّ دسدا سی-ساریاں وچ اوہو ۔
کافر اس دے سن، ناستک اس دے،
کافر کوئی نہ سی، ناستک کوئی نہ ۔
مینوں بھرم سی ایویں بھلیکھا،
جنہاں نوں میں ماردا سی، اوہناں وچ اوہو مینوں بخشدا سی ۔
اوہ سارے سی، سبھ وچ؛ سبھ اس دے سن، اس وچ ۔
وتھاں، وتکرے، کفر میرے سن، میری اڈرتا دے،
اس دا راہ کوئی نہ سی، گمراہ کوئی نہ ۔

ہن میں اس دا ہاں، اس دے آسرے،
اوہ میرا راکھا ہے، میں اس دی رکھوالی وچ ۔
اوہ میرا سدا وگاسی ربّ ہے، میں aیس دا وگاس بھگت ۔
اوہ ہے، میں نہیں ۔

لوڑ ہے کہ منکھ ڈگے تے مایوس ہووے،
رستہ بھلے تے ڈاواں-ڈولاں ہووے،
کہ اس نوں گیان ہووے-اپنی اونتا، الپگتا تے
اگیانتا دا،
تے اوہ محسوس کرے، ربّ دی لوڑ نوں، ربّ دی ہوند نوں ۔

چت کردے میں روواں ہی روواں، وال سرے دے کھوہواں،
ماراں مکیاں وچ کالجے، جند اپنی کوہواں،
چھہبر لاواں، ندیاں وگن، 'آپا' آپ رڑھوواں،
رڑھدی جاواں، رڑھدی جاواں، کتے نہ مول کھلوواں ۔
تڑپاں لچھاں، سکاں سک سک، اپنا آپ وگوواں،
جیون جس بن کوجھا کوڑا، تس بن کویں رہوواں ۔
نہ کچھ کھاواں، نہ کی پیواں، اندر وڑ بہہ روواں،
گھاؤں ماؤں کالجا ہووے، کت بدھ دھرِ دھروواں ۔
مٹھاں میٹاں، میٹاں کھوہلاں، تلیاں ملاں ملوواں ۔
آنس، ساہس، شکتِ نہ کوئی، کس دے بھار کھلوواں،
ڈوب پوے، کوئی ہول اٹھے، تے اندر مڑ مڑ ٹوہواں ۔
اندر سکھنا بھاں بھاں کردا، ڈردی نسّ کھلوواں ۔
ڈھاٹھ پوے، میں ڈھہندی جاواں، کس دی ٹیک ٹکوواں ۔
للاں نکلن، بھراں چانگھراں، کت بدھ اس دی ہوواں،
میں مر چلی، دسو کوئی، کتھے ڈھونڈ ڈھنڈوواں،
اس دیو لوکو، سار دیو وے، پیر تساں دے دھوواں،
دن نوں ڈردی چانن کولوں، راتی مول نہ سوواں،
رسیا پریتم ملے نہ رس ہن، کتھوں چنگھاں چوواں،
جیون-سوما کول نہیں کیوں جوگ جین دی جوواں،
ٹوٹ پوے کوئی قہر کٹکویں، ٹٹ ٹٹ ٹوٹے ہوواں ۔

ربّ نے کھلار کھلاریا،
تے سانوں اپنے وچوں پیدائش دے کے وگاہ ماریا باہر،
مرکز تھیں دور ۔
آپ چھپ بیٹھا اپنے کھلار وچ،
اسیں دکھی ہوئے، اس تھوں اہلے ہو کے، اکلے ہو کے،
اس تھوں وچھڑکے اس نوں نہ مل کے ۔

اس آکھیا، 'ایہہ بازی ہے تماشہ اک،
کھجھو نہ، مینوں بھالو ۔
میری ٹول وچ سکھی وہسو،
مینوں بھال کے سکھی تھیسو ۔'

اساں بھالیا، سانوں ملیا نہ،
اساں ڈھونڈیا پر پایا نہ،
اسیں تلاش-تماشے تھیں حیران ہوئے،
ہوند-ہاسے تھیں پریشان ۔

پھر اساں اپنا تماشہ رچیا،
اپنی کھیڈ کھیڈی،
اساں اپنی ہتھیں، اپنے دماغوں، اپنی سوچوں اپنے
ربّ رچے،
جیسا جس نوں بھایا، ویسا اس نے ربّ بنایا-
اساں پتھر دے ربّ گھڑے، سونے چاندی تے پتل دے،
کاغذاں دے رنگ برنگی، اکو خیالاں دے خیالی،
جہو جیہا کسے دا وت سی، جہو جہی کسے دی چاہ سی،
جہو جیہا کسے دے دماغ، کسے دے قیاس نوں سجھیا،
اوہو جیہا ربّ اس نے رچیا ۔

کسے چہوں ہتھاں والا، کسے چہوں مونہاں والا،
کسے نر آکار، نر وکار،
کسے نے ڈھگے تے چڑھایا اپنے ربّ نوں،
کسے نے گرڑ، مور، چیتے، چوہے تے،
گوناگوں ربّ پیدا کیتے اساں، اپنے دماغ تھیں،
سوہنے کوجھے، رحیم تے جابر،
رباں دا اک باغ کھڑایا اساں، سوہنا، سندر، من-موہنا،
انسانی ہنر دا اک کمال ۔

تے،
کرتے ہو کے اسیں اپنی کرت، ربّ، دے عاشق بنے پجاری-
پشاکاں پوائیاں، بھوگ لوائے،
دھوپاں دھکھائیاں، جوتاں جگائیاں،
ٹلیاں کھڑکائیاں، گھنٹے وجائے، آرتیاں اتاریاں،
منتاں منیاں، سجدے کیتے، ارداسے سکھے،
مراداں پائیاں، گن گائے، سوہلے کیتے، شکر گزارے ۔
ایوں پوجا وچ رجھّ کے، پریم وچ مست تھی کے
اپنا آپ بھلے، البھّ ربّ پا لیا، تے سکھی سہیلے
ہو گئے !

ربّ ساڈا کردگار بنیا سی، پروردگار،
اسیں اس دے کردگار بنے، پروردگار،
ربّ ساڈا تماشہ بنایا سی،
اسیں اس دا تماشہ بنایا،
ربّ ساڈے جہے کئیاں نوں رچیا سی،
اساں اس جہے کئیاں نوں رچیا،
ربّ ساتھوں گاچا سی،
اسیں اس تھوں گواچ گئے ۔
اسیں اس نوں لبھدے ساں،
اوہ ہن سانوں لبھے ۔
ہشیار کون ؟ اوہ کہ اسیں ؟
اکو جیہے، کیونکہ دوویں اکو ہاں ۔

میں اپنے راہے راہ ٹردا،
آزادی تے پریم دے راہ ۔
سماج آکھدی-'اس راہے نہ ٹر، ایہہ الٹ سبھیتا دا ۔'
مذہب آکھدا-'اس راہے نہ ٹر، ایہہ راہ پاپاں دا ۔'
قانون آکھدا-'لیکاں میریاں اندر رہُ، جے رہنا ای ۔'

سماج مینوں اچھوت آکھدی، مذہب پاپی، قانون مجرم ۔
اک ماردا اے، دوجا نرکیں سٹدا، تیجا جیل-کھانیں ۔
میں کی کراں، کتھے رہاں، کدھر جاواں ؟

جے اس ترگڑے دا آکھیا منّ لواں،
تاں جیون برتھا اے، غلام دا جیون کی ؟
جے اپنے راہ ٹراں، تاں ایہہ سارے پریشان کردے-
سماج گھٹدا خیال نوں، خیال دے وکاس نوں؛
قانون کتردا جیبھ نوں، قید کردا جسم نوں،
مذہب ماردا روح نوں، دبدا ہنر نوں ۔

میں کی کراں ؟
بسّ ٹریا چلاں راہے راہ ۔
زندگی پریشانی دی چنگیری اے،
غلامی دی کھنامی نالوں ۔

کوئی سننج سی میرے اندر-اکدر کھپا، اک اون، کوئی تھوڑھ،
اک کھلا، وہل، ٹوننا، سکھناپن، اک اکلّ جہی کجھ،
اک اپورنتا، نہ-مکملتا،
مسان اک، کوئی اجاڑ، کھولا سی میرے اندر،
اجڑیا آلھنا جویں ہووے ۔

میں اڈدی پھردی سی، ہوا دے گھوڑے تے اسوار،
پاگل ہوئی پھردی، چار چپھیریاں،
ہاڑے کڈھدی، ترلے لیندی، ہونگدی،
بھجی پھردی، گھرکدی، گھبراؤندی ۔
تلاش دے پاگل-پنگل دا کوئی یمن سی میرے اندر،
اک تیکھنتا، تیبرتا، امنگ سی میرے وچ،
اک سکھنے-پنکھنے دی ہوا بھری پھردی سی مینوں،
اڈائی پھردی وانگ بھرے بھکانے ۔

میں لوچدی ساں آبادی اپنے اندر دی،
ڈھونڈدی ساں گواچ گیا اپنا آپا،
جو میری پورنتا ہووے، جس بن میں اپورن ہے ساں ۔
میں منگدی ساں اک بھرپورتا، اک اڈول بھریا-پنیا،
تے اڈدی پھردی ساں، اپنی سننج دے آسرے، بن بھکھ
بن تریہ، ہواواں توں تیز، ہنیریاں توں اگے ۔

تلاش-اڈاریاں تے ڈھونڈ-پھیریاں ایہناں وچ، ملیا مینوں
آخر 'حسن' سوہنا،
سواد آ گیا اک، بے-خودی چھا گئی کوئی،
اک اڈولتا تے بھرپورتا پرتیت ہوئی مینوں، حسن نوں
مل کے ۔
لبھ گیا مینوں مرکز میرا میں جاتا،
وچھڑے ملے، پورنتا ہوئی، صد-رہنی، میں سمجھی-
میں نپیڑ لیا اس چریں-ملے حسنِ نوں اک قہر
دے نپیڑنے ۔
مینوں چھوڑ نہ جاوے، میں چھٹّ نہ جاواں متے، اس بناں
میں سکھنی ۔
مینوں لبھیا سبھ کجھ اس حسن-گلوکڑی وچ،
اک ٹھنڈ جہی پیندی، اک پھہار جہی وسدی پرتیتی،
میں پھلائے کھنبھ سبھ اپنے، ککڑی وانگ،
تے لکویا کھنبھاں ہیٹھ اس لبھّ پئے حسن-چوچے نوں،
مت کوئی ویکھے اس نوں،
کسے کوجھے دی کوجھی نظر اس اتے پوے متے ۔
ایہہ میرا ہے، میں لبھیا ہے، مینوں ملیا ہے،
کوئی ہور ویکھ نہ لئے اس نوں، چرا نہ لے جائے ۔
میں سکھاں سکھالی ستی،
حسنِ دی سہاوی ٹھنڈ وچ، سکھاوی نگھّ وچ، گھوک،
مست، بے-پرواہ،
بھال ہوئی ختم میری، ڈھونڈ مکی بس میری ۔

پر نیندر رہی نہ سدا، میں جاگی-خالی، اکلی ۔
اف ! پنوں میرے نوں بلوچ ظالم لے گئے کویں ؟
اف ! حسن نکل گیا میرے نپیڑنے وچوں کویں ؟
کھسک گیا کویں، تلک گیا کویں ؟
مینوں فنڈ گیا، جھمب گیا، توڑ گیا لکّ میرا جویں ۔
اف ! چھلاوا سی حسن لوپ ہو گیا ۔
اکے میرے نپیڑنے، میری بھٹّ نے مار ونجایا حسنِ نوں،
میلا کیتا، سننجاپے نہ، اڈ گیا جاپے،
میں رہِ گئی پچھے سکھنی، انگ انگ ٹٹیا میرا ۔
میں ڈھٹھی منہ دے بھار، یمن اڈ گیا میرا،
کھلو نہ ہنگھاں، ٹر نہ ہنگھاں،
پئی رہی کھنبھاں کھتھے پنچھی وانگ،
آلھنیوں ڈگے بوٹ وانگوں ۔

مڑ آیا ہنر، کرت آئی، کرتی ہنر آیا،
میرے پیر جھسے، تلیاں جھسیاں، سر میرا جھسیا،
تے آنس مڑی میری، ہوش پرتی ۔
'حسن' کوئی چھلاوا سی، دھوکھا تے بھلیکھا ہن میں سمجھی،
اصلی میرا یار آیا ہن 'ہنر'
میری سننج بھرن والا، میرا ساتھ نبھان والا، میرے نال
اک ہو جان والا ۔
مے لبھیا مڑ اپنا گاچا آپا 'ہنر' نوں مل کے
مڑ اک سواد آیا ۔
سنگیت چھڑیا، کاوی نکلیا، مست ناد ہوئے،
انوپ روپ اترے میرے ہنر اتے،
میں مڑ جیوی اک اڈولتا وچ،
کھڑی اک سگندھی وچ،
پھہار پئی، مینہہ وسیا، ٹھنڈ پئی،
جاپے، بسّ اویں رہیگی سدا ایہہ رات نشیلی،
ایہو ستھرتا ہے، صد-جوانی ۔

پر رہی نہ ایہہ رات سدا، نہ ایہہ اک-سورتا-
ککڑ بانگے، کاں بولے، کتے بھونکے، چڑیاں چیوکیاں،
تاراں تھڑکیاں، سراں ہلیاں، گیت اکھڑے،
سفنے بلا گئے-چڑھیا سورج، نگر دنیاں دا نگر،
دھپاں چمکیاں تے بھکھاں لگیاں،
میں پاگل ہوئی بھکھ دے کارن، بھندلا گئی دھپّ دے کارن ۔
ہنر سارے اپنے چھجّ چھاننی پائے،
تے اٹھ ٹری سر تے رکھ، ہوکا دیندی وکری دا،
ڈھڈ جھلکن لئی، سر لکان دے آسرے لئی،
میں اونری سمجھدی ساں اپنے آپ نوں، ہن تاجر ہوئی،
نہری-مستیاں گئیاں، وہار-سیانپاں آئیاں،
سیانپاں نال محنتاں کیتیاں، حساباں نال میں،
محنتاں نال گیت گاویں، مشقتاں نال کاوی رچے، زوراں
نال مورتاں کھچیاں میں،
سبھ دے ملّ وٹے، ڈھڈ بھریا، سائے ہوئے محلاں دے
میرے سر تے،
پر ہو گئی اندروں سکھنی دی سکھنی مڑ میں ۔
ہنر اٹھ گیا، کرت اڈ گئی، اک فنّ رہِ گیا بسّ،
رہِ گئیاں کوڈیاں، ٹھیکریاں دے ڈھیر،
تول، تکڑی تے پاسکو،
تے ڈھڈ دا جھلکا،
میں سکھنی ہوئی بھوک اندروں، جند گئی، رہِ گئی
لوتھ دی لوتھ،

آیا موئی دی مدد نوں ہن دھرم تے مذہب،
مردی کی نہ کردی، پھڑ لیا میں دھرم دا دھروآ،
اس پکڑ وچ لگن لگی تے آیا مڑ اک سواد،
رجھی میں اس دھرم دے روجھے وچ، تے بھلی اپنا سکھنا-پننا
تے سکھنے-پنکھنے دیاں پیڑاں ۔
کدی پوجا وچ پاگل ہوئی، کدی سیوا وچ مست،
تے بھلی اپنے پاگل-پنگل تے مستی وچ اپورنتا
ساری میں،
تے گواچ گئی کسے پورنتا وچ،
ایوں جاپے جویں پاگل-پنگل پورنتا ہے، مستی مکملتا ہے،
سیانپ اونتا ہے، چاتری نیونتا ۔
کئی واری اڈی میں،
گڈی میری اتانہ چڑھی تے جا ٹھہکی کدھرے عرشاں دیاں اچیائیاں نال ۔
پر رہی نہ اوتھے سدا میں،
ڈگی جویں گڈی ڈوروں ٹٹی،
ڈھٹھی میں دھر تے، کہ میرے آسرے، سہارے تے ڈوراں چھٹیاں-
میں آسرے بناں نہ سی کھلو جاندی ۔
آسرے سدا تے اک سار نہ رہندے،
کدی ہمبلے نال میں اتانہ اٹھدی،
تے اپنے زوراں نالوں ودھیرے زوراں والا جاپدا مینوں کدھرے
اتانہ لئی جاندا ۔
پر رکھدا نہ سدا اوہ مینوں اپنے زوراں تے،
جد مینوں میرے بھار چھڈدے، میں آ ڈگدی،
ہولے، ہولے، تھلے تھلے مڑ اپنی دھراں تے،
تے پھیر رہِ جاندی اوہو میں سکھنی، سنجی، اونی،
اک سواد جیہا رہِ جاندا بھاویں، اک چیتا جیہا،
اڈاریاں اڈیاں دا ۔
پر مدھم جہے چیتے دے آسرے،
تے مدھم جہے سواد دے سہارے،
میں جیندی نہ رہندی،
دھرم سارے بھرم جاپدے تے ربّ اک وہم ۔

ہنیر آیا میرے بھا دا، اوکھی ہوئی میں-
حسن، ہنر، کرت، سیوا، پوجا، دھرم، ربّ-
سبھ سوادلے ڈٹھے،
پر سواد رہندا نہ ایہناں دا سدا ۔
ایہہ سبھ مکدے تے میں مڑ سکدی سکدی رہندی،
آنس نہ رہندی رتا، نہ ہمت ہمبلا مارن دی،
نہ سواد مانن دی رچی،
ہندی جاندی بھگڑی سکّ سکّ، مکّ مکّ ۔

خبرے حسن لدھا نہ مینوں ٹھکِ !
خبرے ہنر ملیا نہ مینوں اصل !
خبرے ربّ ملیا نہ مینوں میرا-
ایہہ مینوں دسدے نرے آسرے سبھ، ڈھوہاں تے ٹوہاں ۔
میں لوڑدی اک جیون بناں آسرے، بن سہارے جو رہندا ۔
جیون اوہو جیہا جہو جیہا اصلوں ہے-سہج-جیون،
مینوں ملدا نہ کدھرے ۔

اکی تھکی میں سبھ توں،
دوڑ بھجّ چھڈی ساری، تلاش تے ڈھونڈ،
آرزو رکھی نہ کسے دی، نہ آس، نہ آسرا،
سبھ مینوں جاپن ایویں کیویں ۔
کس دی آرزو ؟ کیہی آس ؟ کیہا آسرا ؟

وڑ گئی میں اپنے اندر، باہر جان چھڈیا میں،
مر جانگی اپنے اندر، ہٹّ کے، گھٹّ کے، پر نکلانگی
نہ باہر کدی-
دھار لئی میں ایہہ پکی دھارنا ۔
بجھّ گئیاں میریاں حرصاں، ہوساں،
مک گئی جند میری تے مر گئی میں،
اپنے وچ، اپنے اندرے ۔

مڑ جیوی میں، موت پچھوں، اپنے آپ،
میں مرنا نہ سی، موئی نہ، موت میری لئی نہ سی ۔
تے ہن میں جیندی بن سہارے کسے دے ؟
میں پورن، اڈول، بھرپور،
حسن، ہنر، کرت، ربّ-میں کسے دے پچھے بھجدی نہ-
کس دے پچھے بھجنا ہن ؟
ایہہ سبھ نکلدے میرے وچوں،
ایہہ سبھ جیندے میرے آسرے،
میں نہ جیندی کسے دے آسرے،
میں ہن ہوئی بس پورنتا،
میں سدا ہے ساں پورنتا،
میں ہاں پورن پورنتا ۔

جد دا میں تینوں ملیا ہاں،
تد دا میں سننجا نہیں، اکلا نہیں ۔

کدی،
میں اکلا ساں-
وسدی دنیاں وچکار،
نہ محرماں دے جھنڈاں وچ،
لانیاں دے رولے گولے، غبار وچ-
میں اکلا ساں ۔

ہن،
سارے میں ہی وسیا ہاں،
اپنے وسن نوں مل کے،
اویں جویں خوشبو پھلّ وچ،
سنھپ قدرت وچ ۔
ہن،
میں نہیں جاندا اکلّ کی ہے، سننج کی ہے،
ہن میں وسیا ہاں، وسّ پیا ہاں ۔
میرے دل اندر درد اے،
اکھاں اندر اتھرو،
اوہناں اکلیاں لئی، اجڑ گیاں لئی،
جہڑے اکلے ہن، اجڑ پجڑ،
بے-کنار ڈراونی اکلّ نال بھرے ہوئے،
تے ملدے ہن اپنے جیہے ہور اجڑیاں نال،
تے خوشی تھیندے ہن، بے-خبر غافل،
نیہاں ڈونگھیاں کھداندے ہن،
اٹاریاں اچیاں چھتاندے ہن،
تے اندر وڑ بہندے ہن،
جویں قبراں اندر مردے !
میں اوہناں قیدی اکلیاں نوں ویکھدا ہاں-
ترس کھاندا ہاں، روندا ہاں ۔

جد دا میں تینوں ملیا ہاں،
میں کسے کوٹھڑی وچ بند نہیں،
نہ کسے دیس، نہ کسے دشا وچ قید،
میں سارے وسیا ہاں، آزاد، کھلھا،
سبھ میرے وچ وسے ہن،
میں تیرے وچ وسیا ہاں،
سارے وسوں وسی ہے، میرے وسن دی وسوں ۔

آؤ، میرے کول آؤ، او اکلیو،
میرے وسن دے ویہڑے وڑو،
میرے وسن وچ وسو،-
جڑھتا وچ نہیں، ساودھانتا وچ ۔

پھیر،
کوئی تہاڈا ہووے نہ ہووے،
کجھ تہاڈا ہووے نہ ہووے،
سبھ تہاڈے ہوسن،
سبھ کجھ تہاڈا ہوسی،
کہ اوہ تہاڈا ہے،
تسیں اوس دے ہو،
جو سبھ دا ہے،
سبھ جس دے ہن ۔

دیو-کیو ودھوگے،
ونڈو- نہ مکوگے،
جیون دیو-کیو جیووگے ۔

گپھے دہ، بھر بھر باٹے،
پیار دے، ادم دے، خوشی دے، کھیڑے دے،
گانڈھیاں نوں، یاراں نوں، غیراں نوں، نہ-محرماں نوں ۔

تے سبھ دا ربّ،
بھنڈار کھولھ دئیگا، تہاڈے لئی،
رحمتاں دے، رہماں دے، بخششاں دے،
تے سدا رکھیگا تہانوں،
چھتر چھایا ہیٹھ اپنی ۔

بھگتا،
او بھگتا،
کہڑے ربّ نوں پیا ڈھونڈنا ایں ؟
مینوں ڈھونڈ؛
ربّ نوں جانن دے یتن کیوں کرنا ایں ؟
مینوں جان؛
ربّ نوں پوجنا کیوں ایں ؟
مینوں پوج؛
کہ،
مینوں جانے بناں ربّ نوں نہ جانینگا،
مینوں ملے بناں ربّ نوں نہ ملینگا،
مینوں پوجے بناں ربّ نوں نہ پوجینگا،
مینوں پجے بناں ربّ نوں نہ پجینگا ۔

میرے توں وڈیری، میرے توں ودھیرے اسچرج شے،
ہور کائی نہیں ۔
ربّ میرے وچ وسدا اے، رہندا اے،
توں بھی میرے وچ وسّ، کہ ربّ وچ رہیں ۔
میرے پیار، میری گلوکڑی وچ ربّ وسدا اے،
توں بھی میرے پیار وچ آ، میری گلوکڑی وچ رہُ،
کہ ربّ وچ وسیں ۔

ہائے ! تینوں ربّ نہیں اجے تک دسیا ؟
اکھاں کھولھ، تے ویکھ،
کہ اوہ میرے وچ ہے ای ۔

'میں' سی نہ، ہوسی نہ-
'میں' پرتیت ہندی اکو اک سچ،
ہے اصلوں وڈا بھلیکھا تے دھوکھا ۔
'میں' سی نہ، ہوسی نہ-
'جیون' ہے بس-بے-کنار
دم بدمّ جیندا، اننت چال چلدا ۔

'میں' ہے بس اک بلبلا،
تردا جیون-سمندر دے پانیاں تے ۔
بلبلا سی نہ، ہوسی نہ،
پانی سی، ہے، ہوسی ۔

ہوا، پانی دے چھن بھنگر پردے وچ، ہے بلبلا،
جیون، جسم دے چھن بھنگر پردے وچ، ہے 'میں' ۔
نداناں لئی 'میں' ہے، 'جیون' نہیں،
'میں' ہنیرا ہے اک بے-سمجھی دا،
جد سمجھ چمکیگی، ہنیرا اڈیگا،
حقیقت دسیگی-جیونی ۔

رات ادھی سی میں ادھنیندے،
اٹھیا، ٹریا اک پاسے،
پہنچیا اک نکانک بھرے تلا دے کنڈھے ۔

سوہنا سماں، سہاونا درش،
پورن، پرکاش مان، سیتل مٹھا چن،
تربکدا، کمبدا، دکھدا، تلملاندا کیوں اے ؟
اتنے پورن، اتنے مٹھے، اتنے پرکاش مان چن نوں اڈولتا
نصیب نہیں، کیوں ؟

کوئی آیا،
دھون میری گچیؤں پکڑ کر دتیؤ سو اتاہاں نوں،
نظراں گئیاں میریاں تلاواں نوں چھڈ، اکاش ول ۔

عرشاں تے چمکدا ڈٹھا، چن اڈول،
تلاواں اندر پرچھاواں ہلدا، عرشاں اتے اصل اڈول ۔

صدقے ترے،
او دھون اچاؤن والے،
نظراں اٹھاؤن والے !

کجھ میرے کول ہندا،
نچھاور کر دیندا تیرے توں !

میں خالی ہتھ،
میرے کول میرے سفنے بسّ ۔

میں وچھا دتے سفنے اپنے،
تیریاں راہاں وچّ، تیریاں قدماں تھلے ۔

ہولے ہولے ٹر،
کہ تیرے قدماں تھلے، ویکھ، میرے نازک سفنے !

اوہ کتھے ہے ؟
کہڑے ملک ؟ کہڑے دیس، کہڑی تھاں ؟
کویں ملاں ؟ کون ملائے ؟
میں تھکیا ہویا راہی ہاں ۔

گرنتھ پڑھو، وید تے کتیب،
جپ کرو، تپ تے تیاگ؛
سنیاس دھارو، دھیان تے گیان؛
پوجا کرو، پاٹھ اتے آرتی؛
رہت دھارو، بھیکھ اتے بھاونا؛
شنان کرو گنگا تے گوداوری؛
اوتے 'اوہ' رہندا،
مندراں تے تیرتھاں، پوج-استھاناں وچّ-
کسے مینوں آکھیا ۔

نیک بنو،
پاپ نہ کرو، چوری نہ، یاری نہ،
جھوٹھ نہ بولو، رحم کرو، مارو نہ جیوندے جیاں نوں،
دھارن کرو، پراپکار، پرسوارتھ تے سیوا،
ونڈ دیو، دولت، مایہ تے علم،
مار دیو، ہؤمیں، غرور، میں، میری-
ایوں 'اوہ' ملدا،
خلقت دی خدمت نال-
کسے مینوں آکھیا ۔

یقین لیاؤ، آپ سنوارو، ارداس نال،
بھگتی کرو، کیرتن، بھاوناں تے بھے نال؛
آس رکھو، ہر رنگ، ہر ویلے، ہر نال؛
دکھ بھوگو، بھانا منو، خوشی انند نال-
ایوں 'اوہ' لبھدا-
کسے اپدیشیا ۔

گورو دھارو،
ویلے ویلے ہر سمیں ربّ نے جو گھلیا؛
حجتاں نہ، دلیل نہ، حکم منو، مردہ ہوئِ مرید؛
سیوا کرو، من نال، من مار؛
بھجن اتے بندگی، اکھاں میٹ دل نال-
ایوں 'اوہ' لبھسی-
کسے نے ایہہ آکھیا ۔

تھکا ہویا پاندھی ساں میں، ہور تھکیا،
بن راہ راہی ساں میں، ہور بھوندلیا،
گواچ گیا میں، اف ! گواچیاں دی کنّ دھر،
توں آئؤں پھیر میرے کول، آپوں چل کے ۔

میں ویکھیا، میں سیانیا بسّ توں ہی سیں،
سارے توں ہی سیں-
چٹو والے وٹے وچ، ٹھاکراں دے ٹٹے وچ،
مندراں دے بتّ وچ، مسجداں دی سننج وچ،
گرنتھاں دے شبداں وچ، کتاباں دے ورقاں وچ،
بھگتاں دی بھگتی وچ، شرابیاں دی مستی وچ،
پنیاں دے پنّ وچ، پاپیاں دے پاپ وچ،
بکرے دی جان وچ، قصائی دی چھری وچ،
دکھیاں دے دکھ وچ، سکھیاں دی سکھ وچ،
روگیاں دے روگ وچ، بھوگیاں دے بھوگ وچ،
مورتاں بنائیاں وچ، راگ کویتا گائیاں وچ،
کوڑھیاں دے کوڑھ وچ، سندراں دے سہج وچ،
بھکھاریاں دی بھکھ وچ، داتیاں دے دان وچ،
مومناں دی موم وچ، کافراں دے کفر وچ ۔

تلاش بے-سود ہے، ڈھونڈ بے-فیض،
مندر سکھنے ہن، مسجداں خالی،
اندر سکھنا، سبھ کجھ سکھنا،
اندر بھریا، سبھ کجھ بھریا،
اندر میرا خالی، توں ہیں نہیں،
اندر میرے توں، توں سبھ تھاں،
توں سبھ دا کمال ہیں، میں تیرا کمال ۔
لبھنا کیہا ؟ توں جد ہیں ۔
ملنا کیہا ؟ توں جے نہیں ۔
تلاش کیہی ؟ تلاش دا پورنا کیہا ؟
گمّ ہو جانا-بناں گمّ ہون دی خواہش دے-
میرے وچ تیرے وچ-بسّ پانا ہے ۔

اوہ تے میں،
اچنچیت ملے-وگدیاں بھیڑاں وچ،
اٹکے، ٹھٹھمبرے، تکیا،
نیڑے ہوئے، نال لگے، گھٹیا نپیڑیا-
کندھاں ڈھیہہ پئیاں، اہلے ہٹ گئے،
جسم پاردرشک ہو گئے، جویں شیشہ،
پردے پھٹ گئے،
دوویں روحاں اک ہو گئیاں-
ایوں ہوئے سن، دو ننگیاں روحاں دے میلے، کدی ۔

اک کوئی،
لنگھیا جاندا، ساہمنی سڑک تے، ماڑوآ جیہا،
غریبڑا بندہ،
موڈھیاں توں گھسیا کڑتا، تھندھآلی میلی پگّ، وچوں
والاں دیاں جلوٹیاں پلمن،
لکّ، اندے پیا، گوڈیاں تیک تہمت، گانڈھیاں
والی جتی ٹھبی پیریں، کھچاں تیک گھٹا،
بچکی اک نک-سک دی کچھے، ہتھ سوٹا اک پرانا،
اس دا اک ساتھی ۔

جیٹھ دے دن،
میں بیٹھا اندر بیٹھکے، کھاندا برف ملائی ٹھنڈی،
چمچیاں نال،
پکھا چلدا سر تے بجلی دا،
گھاہ دیاں ٹٹیاں بدھیاں باہر، پانی پاندا، اوہناں
تے 'کوئی اک' مڑ مڑ،
اگّ وسدی قہر دی، باہر نکلن دی جا نہ،
کم چلدے میرے سبھ 'حکم' نال، پورا ہندا بتیاں
دنداں 'چوں، جو جو نکلدا ۔

اوہ کوئی،
لنگھ گیا، دھندھلا جیہا نظارہ، اکھاں اگوں چھیتی چھیتی،
اک مدھم جیہا چیتا چت وچ، مٹدا جاندا دھندھ وچ،
جویں اوہ میرا کجھ نہ لگدا، میں اس دا کجھ نہ لگدا،
اوہ خبرے 'کون کوئی' میرے لئی، میں خبرے 'اک کون'
اوہدے لئی ۔

دھندھ جیہی،
گھیری رکھدی، سیان نہ ہندا، اوہ مینوں، میں اوہنوں،
نکھیڑی رکھدی، اس نوں میرے نالوں، مینوں اس دے نالوں،
صاف ہلیاں نہ دسدا، مینوں اس دا، اس نوں میرا،
اس دی پیڑ وچ میری پیڑ نہ، نہ میری خوشی
وچ اس دی سانجھ ۔
کیوں ؟
کد تک ؟

جیٹھ دے دن، سکھر دپہراں، پنجاب دیاں،
الاں چڑھیاں، اچیاں، اسمانیں، کاں اکھ نکلدی،
بھٹھّ تپن، لوآں وگن، ورولے اڈن تے ہنیریاں،
دوزخاں دی اگّ وسدی، گرمی آکھے میں مڑ نہ پینا ۔

کچی سڑک، گھٹا مٹی، رتا لامبھے اک نکا جیہا پنڈ،
پنڈ وچکارے، اک اچا پپل، وڈا گھیر اس پپل دا،
پپل ہیٹھاں اک میلہ لگا-
باندر دا تماشہ، پنڈ ہویا اکٹھا سارا ۔

ویکھن تماشہ، بچے بڈھے، کڑیاں منڈے، ہسّ ہسّ،
بڈھے بیٹھے منجیاں تے، بچے ننگ مننگے بھنجے،
جوان گبھرو کھلوتے، گھیرا گھتی، ڈھاکاں تے ہتھ دھری،
وٹ نہ لگدا ایہناں نوں، نہ گرمی، تماشے دا چاء
چڑھیا ایڈا ۔

اک ماڑوآ بندہ، قلندر، ڈمرو وجاندا، اک نال
منڈا اوس دے ۔
اک باندر گنجا، لکّ لنگوٹ، موڈھے ڈانگ گبھرو جوان دے
سر چیرا، میلے جاندا جو کتے نہ لگا،
اک باندری، لچھو، کھتھی کھتھی، لکّ گھگری، رتی، وٹیاں
لیراں دی،
نچن، رسن، منن، ایہہ باندر باندری، قلندر دے اشارے تے،
ڈمرو دے کھڑاک تے ۔

نچدے ایہہ باندر باندری، ڈنڈے دے ڈر نال، تگڑے دی
مرضی ہیٹھ،
ہولے سست، بھارے پیریں، من مرے نال، جویں سکھیا ایہناں
نے روز روز نچنا،
رہِ گئی تیزی تے لچک تے چوڑ ایہناں دی بھاویں، پچھے
وچ جنگلاں،
جتھے رہی آزادی، تے کھل تے موج من دی ۔

کھیلھ ختم، چادر وچھائی قلندر نے، پیٹ واسطے اپنے،
پیسہ سٹیا کسے اک، دانیاں دی لپّ آن پائی کسے،
کسے آٹے دی چونڈھی، روٹی بیہی دا چپا کسے،
نکا جیہا ڈھیر لگا اک، دانے دا، آٹے دا ۔

بہہ گئے باندر باندری، قلندر دے کول،
اداس، دلگیر، جیون دا چاء نہ رہا ہندا جویں،
خبرے کوئی یاد آئی، لنگھ گئی عمرہ دی، خوس گئی
کھل دی، کھل والے جنگلاں دی ۔
خیال نے اوہ جنگل تکے، چیکاں سنیاں، ساتھیاں دیاں،
سر اٹھے دو، اکھاں ملیاں چار،
گھرنا دی نظر تکیا، ایہناں اپنے مالک قلندر نوں،
بے-خبر پاندا سی، پیسے بوجھے 'چ، آٹا دانہ گچھیاں 'چ،
روٹیاں پھڑاندا منڈے دے ہتھ،
چھال ماری ایہناں، اک چھڑپا، چڑھ گئے پپل تے باندر باندری،
مار مار ٹپوسیاں، گئے ٹاہنیؤں ٹاہنی اچی اک ٹیسی تے،
لگن جیوندے ایوں، جوانی مڑ آئی مریاں سریراں وچ
جویں، دندیاں چگھاندے ہیٹھاں بیٹھیاں نوں ۔

پاڑ سٹی لال گھگری باندری نے، میلا کوٹ باندر نے،
نوھاں نال، دنداں نال،
ایہہ قید دیاں نشانیاں، غلامی دے تکمے، قبض کردے
روحاں نوں،
پھرن ٹاہنیؤں ٹاہنی، ٹیسیؤں ٹیسی، ٹپوسیاں ماردے
من مرضی نال،
بھاگاں نال ملی اس نویں آزادی نوں ماندے، میوندے
نہ جسماں وچ ۔

ہیٹھاں کھلوتا قلندر، تے اس دا ساتھی، گھبرائے ہوئے، حقِ بکے،
دو تنّ بڈھے ہور نال، جنہاں دی ٹکان سی بس ایہو،
اک پپل،
ہتھاں وچ لئے روٹی دے ٹکر، تلیاں تے رکھیاں کھلاں
چھولیا دیاں،
پچ پچ کردے، ترلیاں تے پیار نال بلاندے، نیڑے نیڑے،
اس باندر تے باندری نوں ۔

بھکھے سن ایہہ باندر باندری دوویں،
پپل تے کجھ نہ لبھا سی کھان نوں، ہور بھکھ چمکائی ایہناں
کھلھیاں ٹپوسیاں نے سگوں،
آئے للچائے ہیٹھاں ہیٹھاں، ویکھ مالک دے ہتھ ٹکر تے کھلاں-
ڈنڈا پیا پٹھ پچھے نہ دسیا،
ٹکر پھڑ ہی لیا سی-کہ سنگلی پھڑ لئی قلندر نے
باندر دی، منڈے نے باندری دی،
ٹکر ہٹا لیا اگوں، کھسّ لئیاں کھلاں، تے ڈنڈا پھڑیا
ہتھ، اکے ہوئے قلندر نے ۔

گچھو مچھو ہندے ایہہ باندر باندری، کٹھے ہندے جان، قلندر
دیاں لتاں وچ، چیکاں ماردے، ترلے کڈھدے،
ماریا قلندر نے ڈنڈے نال، نالے بند کیتی اک ڈنگ
دی روٹی-'بڑا کھپایا ایہناں مینوں ۔'
دھرو کے لے گیا ڈیرے اپنے، پنڈوں باہر، بنھیا قلعیوں
نال، اجے غصہ نہ سی مریا قلندر دا ۔
"ایہناں بڑا کھجل کیتا اج، نالے پھاڑ دتے گھگری تے لنگوٹ،
کھان نوں دینا نہ ایہناں نوں کجھ اج"-زنانی نوں آکھدا ۔

چپ ہوئے باندر تے باندری، مر گیا مچّ، اڈ گئی روح،
وسری جنگل-ٹپوسیاں دی یاد، ہمیشہ واسطے،
نچدے ہن گھگری پا کے سوٹا پھڑ کے، جویں نچاندا قلندر-
بڑے سکھے ہوئے ساؤُ باندر ایہہ،
ڈھڈّ بھردے دانے منگ منگ، اس مالک قلندر دا، اپنی
قید دا تماشہ وکھا وکھا ۔
کیسی ایہہ دنیاں، ظلم نوں تماشہ آنہدی،
خرچ خرچ پیسے ویکھدی، ظلم دا تماشہ، ایہہ دنیاں
ظالم !

بلبل، نکی جہی، سوہنی جہی،
پنجرے اندر قید،
پنجرہ لوہے دیاں سیکھاں دا،
اوہ ننھی سہل جندڑی !

تڑپھدی، کھنبھ ماردی،
چنجھاں، نالے پونچے،
ٹٹدا نہ، ایہہ لوہے دا پنجرہ،
بلبل قید، بے-بس، ترس-یوگ !

میری جند،
سوہنی جہی، نکی جہی، سبک بلبل،
قید-
خواہشاں دیاں سیکھاں اندر،
دجیگی دیاں کندھاں اندر،
فریباں دے پردے اندر،
مورکھتا دے کوٹھے اندر-
سر پٹکدی،
خواہشاں دی پورتی لئی،
فریباں دی کامیابی لئی،
تے لہو لہان ہندی ۔

عقل دی کھڑکی کھلھی ہے،
سچ دے راہ نوں جندرا نہیں،
حقیقت دے بوہے نوں بھتّ نہیں،
انے راہ کھلے اس پنجرے دے،
چھٹ سکدی میری جندڑی اس قیدوں،
پر چھٹدی نہیں ۔
کیہی ترس-یوگ کیدن ہے،
ایہہ جندڑی میری !

میں ویکھیا سی، ربّ میرا،
اک دلگیری وچ، اک درد وچ پکاردا پیا،
میں ٹھیک سنیا سی کنّ دے کے، آنہدا سی پیا،
اوہدے آکھن وچ درد سی، کوک وچ پیڑ-
"میں اپنے بندیاں واسطے غلامی حرام کیتی سی،
میرے بندے پھر غلام نے کیوں ؟
میں اپنے بندیاں واسطے سبھ پیدائش کیتی سی،
میرے بندے پھیر بھکھے نے کیوں، ننگے نے کیوں ؟
میں ساری قدرت اپنے بندیاں دی چاکر کیتی سی،
میرے بندے پھیر کسے دے چاکر نے کیوں ؟
میں سبھ نوں سرداری دتی سی راجگی،
ایہہ نفر ہین کیوں، غلام رہن کیوں ؟
میں بنایا سی سبھ نوں جیون لئی، جیوندے رہن لئی،
جیوندے رہن دین لئی،
ایہہ جیؤندے نہیں کیوں، جیوندے رہندے نہیں کیوں،
جیوندے رہن دیندے نہیں کیوں ؟
میں ایہناں نوں اروگ بنایا سی، سدا جوان،
ایہہ روگی ہین کیوں، سدا مردے رہن کیوں ؟
میں ایہناں نوں عقل دتی سی، ایہہ ورتدے نہیں کیوں ؟
میں ایہناں نوں بدھی دتی سی، ایہہ جوکھدے نہیں کیوں ؟

"کون ہے کھڑا میرے تے میرے بندیاں دے وچکار ؟
جس دے اہلے کارن، بندیاں نوں دسدا نہیں میں، بندے
وہیندے نہیں مینوں ؟
عقلاں دے کوٹ مورکھ ہن، پیاراں دے پتلے لڑدے ہن،
ہندے سندے بھکھے ہن، نیڑے ہندے دور ہن ۔
ایہہ کون ہن مینوں کنڈ دیئی کھڑے، چانن میرا روکی کھڑے ؟
ملاں، پاندھے، پنڈت، گورو، پیر، لیڈر، پجاری، لٹیرے !
ایہہ کی ہے اوہلا جیہا، وچکاہے جہے ؟
مسجداں، مندر، ملک-ہنیرے کوٹھے، سکھنیاں حداں !
ایہہ کیہ ہے آل جنجال، میرے بندیاں نوں بنے بنھن ؟
دھرم، مذہب، شرحاں، شکنجے-وہمجے بھلیکھے ۔
کراں فناہ ایہناں دلالاں نوں، ایہناں اہلیاں نوں، ایہناں
بنھناں نوں ؟
پر کیوں ؟
میں اپنے بندیاں نوں اپنی ساری شکتی دتی اے،
ساری عقل ۔
اوہ آپے آزاد ہوسن، اپنی طاقت نال !
میرا دخل دینا ہن ٹھیک نہ"-
ربّ دی دلگیری لہہ گئی، اوہ لگا پھرن چائیں
چائیں، خوش ۔
میں ربّ ڈٹھا سی، اوہدی پکار سنی سی،
تساں ڈٹھا اے ؟ اوہدی پکار سنی ایں ؟
نہیں ڈٹھا، تاں مینوں ویکھو،
نہیں سنی، تاں میری سنو-
کہ روپ اس دا جھلکدا میرے وچوں،
پکار اس دی کوکدی میرے اندر ۔

میں اک چڑی ہاں، نکی جہی، نازک، نتانی،
نکی جہی جان میری، نکی جہی متّ، نکا جیہا وتّ،
نہ کوئی کم میرے کولوں پگدا،
نہ کوئی کاج میرے بن تھڑدا،
میں اک چڑی ہاں !

اس راہ دا ایہہ رخ، سدا دا بس میرا ساتھی،
سبھ ٹنڈ ٹہنیاں اس دیاں، میرا بس آسرا،
اس نوں میرا بھار نہ لگدا،
نہ ایہہ میری ہوند کولوں اکدا،
میں اک چڑی ہاں !

اڈنا ہواواں وچ، گانا گگناں وچ ۔
ایہہ کم میرا ۔
کوئی کنّ گیت میرے سندا کہ نہ ؟
میں سنان نوں نہ گاندی ۔
کوئی اکھ میری اڈاری تکدی کہ نہ ؟
میں وکھان نوں نہ اڈدی ۔
میں اک چڑی ہاں !

کدی کدی کوئی راہی گیت میرا آن سندا،
تے اڈاری میری ویکھ خوش ہوندا،
ایہہ میرے بھاگ، نالے اس دے،
روحاں دے میل سوہنے لگدے مینوں،
میں اک چڑی ہاں !

قدرت نے ایوں ہی ساجیا،
کاریگری کاریگر دی اویں ہی سی،
کہ مینوں اپورن ساجیا،
کہ مینوں ادھورا رکھیا !

میرے پاس سبھ کجھ-دولت، ہنر، علم، سکھ سارے جہان دے،
پر میں ادھورا ۔
میرے کول حسن، جوانی جیون،
میں پھر بھی اورا ۔

میں ڈھونڈدا اوہ اک ساتھی،
جس بن میں ادھورا،
جس نال میں پورا،
جس بن میرا ہور نہ ۔
میرے بن جسدا ہور نہ ۔
میں ڈھونڈدا اوہ ساتھی،
جو میرے وچ مل جائے،
میں جس وچ گواچ جاواں،
ورل نہ رہے، سانجھ ہووے، اکمکتا،
چھپا نہ رہے، بھیت نہ رہے، ہووے ابھیدتا،

میں ڈھونڈدا اک ساتھی،
پجاری اپنا، پوجی اپنا،
کمزوریاں جس دیاں نوں میں جاناں، ترٹیاں میریاں نوں
جو پچھانے،
ثبوتیاں میریاں نوں جو پیارے، خوبیاں جس دیاں
نوں میں پیاراں،
میرے گناہاں نوں جو جانے، جویں میں جاندا،
جس دے گناہاں نوں میں جاناں، جویں اوہ جاندا،
دلاں دیاں جو دیوے تے لوے،
اندرلے نال جو گلاں کرے تے سنے،
جس دا کنکا کنکا میرا جانو، میرا پرزہ
پرزہ جس دا سیانو،
میری ہیک جس نال رلے، تے دو روحاں اک گیت گان ۔
میں ڈھونڈدا اوہ مالک-یارک،
جدھے بندھناں 'چ میری آزادی ہے،
جدھیاں پچھاں وچ میرے جواب،
میرے نازاں نوں جو اٹھاوے،
جدھے روسے نوں میں مناواں،
میرے بناں جس نوں کم کوئی نہ ہووے،
جس دے نال مینوں وہل رتا نہ رہے،
جھوماں جس دے چانن وچ میں،
لہرے میری روشنی وچ جو ۔
جیواں اس نال میں،
تھیوے میں نال جو ۔

جنہاں دا ایسا ساتھی نہ، اوہ کویں جیندے ؟
جو ٹولدے نہ ایسا ساتھی، اوہ کویں تھیندے ؟

میں اکلا ساں، کدی-
میں بھی اک ساتھی ڈھونڈیا سی کدی،
اس دی ڈھونڈ، اس دا ساتھ، اک جیون سی اکہِ ۔

ہن میں اکلا نہیں، کہ سبھ میرے ساتھی ہن،
کسے اک نال میرا جوڑ نہیں، کیونکہ سبھ نال میں
جڑیا ہاں،
کسے اک نال میری سانجھ نہیں، کیونکہ سبھ میرے سانجھیوال ہن،
کوئی میرا رازدار نہیں، کیونکہ میرا راز کوئی نہیں،
کسے اک بت دا میں پجاری نہیں، کیونکہ میرا بت-خانا
کوئی نہیں،
ہن میری بکل 'چ کوئی نہیں، کیونکہ میری بکل کوئی نہیں ۔

ہن میں چوڑا ہویا ہاں، سبھ میرے وچ ہن ۔
ہن میں اکلا نہیں، کہ سبھ میرے ہن ۔
ڈھونڈ کس دی، تلاش کیہی ؟ اکلّ کویں ؟
نہ ڈھونڈنا، نہ بننا، نہ بنانا، ایہہ بھی اک جیون
ہے اکہِ ۔
سبھ میرے ہن، میں سبھ دا ہاں،
سبھ میرے آسرے ہن، میں سبھ دا آسرا ہاں ۔

ایہہ کوہلو،
کڈا وڈا-ربا دا سرمیدانا،
کس لکڑ دا بنیا ؟ کس ترکھان دا گھڑیا ؟
کدوں آ گڈیا اس کوٹھے اندر،
تیلیاں سارے پنڈ دیاں رل کے،
ایہہ کوہلو ۔

اندروں باہروں تھندھا،
چپا چپا میل تیل دی جمی،
پیڑھیاں دا وڈھیا، ایہہ کوہلو،
ہتھ بھردے، ہتھ لایاں،
اگے دھریا، اک بوڑا بھانڈا، میلا لبڑیا،
وچ پیندی تیل دی نکڑی دھار، کوہلو دی پاڑچھی تھانیں ۔

وچ لٹھّ پھردی، وڈی اک موٹی،
جویں سرمچو ربّ دا،
پھردی پیڑدی جو وچ پیندا-
السی، تارا-میرا تے سرہوں،
ڈھگا جتا اک اگے، گادھی دے،
وگدا اک چال تیلی دی ہونگر تے،
کھوپے بدھے اکھاں دوہاں اگے،
مت ویکھے باہر دی دنیاں،
تے وگنا چھڈے،
ایہہ کھوپیں لگا ڈھگا ۔

تیلی بیٹھا نکرے اک، حقہ گڑ گڑ کردا،
ہلاندا پھراہ نال کوہلو وچلے دانے کدی،
کچھڑ چکدا، نلی وگدے روندو منڈے نوں کدی،
کدی واج ماردا تیلن نوں، ٭منڈا لے جا آ کے، ٭
کدی سدھا کردا بھانڈے نوں، بھرن اتے آیا جو،
کدی ماردا سوٹا، سست ٹردے اس کنھ لگے ڈھگے نوں ۔

تیلن بیٹھی اندر، جھلانی اندر،
تھندھے کپڑے، تھندھا منہ، تلکنی تیلن،
تلک تلک ڈگدے، تلکن بازی، پنڈ دے گبھرو اس
دے راہ اتے،
پروٹھے پکاندی تیل دے چوندے چوندے،
گودے پا اک منڈا،
ددھ چنگھدا جو ۔

ایہہ کوہلو نت نت چلدا،
ایہہ ڈھگا نت نت وگدا،
ایہہ تیلی نت نت کھپدا،
تے تیلن نت پکاندی-
ایہہ ایہناں دی کار ہے،
ایہہ ایہناں دا جیون ہے ۔

کجھ اچیان نہ، کجھ نوان نہ،
کجھ چڑھائی نہ، کجھ لہائی نہ،
اتانہ کدی ایہہ تکدے نہ،
ہیٹھاں کدی ایہہ وہیندے نہ،
سدا اک سار جیندے ایہہ،
اک بے-سوادی، ہوئی نہ ہوئی، پدھر جیہی تھاں تے ۔

بس کار دی کار نت، کدی کوئی شغل نہ،
سویر سار کدی کوئی بڈھی آؤندی، پوترے نوں انگل لائی،
سر پکیا سارا پھوڑیاں نال جس دا،
پچھدی بھائی تیلی نوں، تے لا لیندی جھگّ، سرہوں دے کچے
تیل دی، پوترے دے سر-
ایہہ پراپکار اس کوہلو دے کارخانے دا بس !

سردیاں دی پچھلی رات، ایہہ تیلی روں پنجدا، سوانیاں
مٹیاراں دا،
تاڑا وجدا، پننجن چلدا، تے مڑھکو مڑھکی ہوئی جاندا، ایہہ
تیلی، سیالے دیاں راتاں وچ
دیوا سرہوں دا جگدا، دور دواکھے تے، ادھ-کندھے،
تے میل تیل دی وگدی، دھر ہیٹھاں، فرشاں تیک،
تے سبھ کم ہندے اس تیلی دے گھر دے،
اس دیوے دے نمھے چاننے ۔

روں رکھ جاندیاں مٹیار سوانیاں، شاماں نوں،
تے پنجا لے جاندیاں اگلے بھلک، پربھاتاں نوں،
پونیاں وٹدیاں رہندیاں بہہ کے، نالے کوئی کوئی گلّ
کردیاں تیلی نال، ایدھر دی اودھر دی-
ایہہ اک جیوندی گھڑی ہندی، اس تیلی دے بسے جیون وچ ۔

کوئی اک مٹیار، بھکھدی جوانی، بڈھے ہٹوانیئیں دی
جوان نعر،
روں پننجان جاندی، لگیاں محبتاں دا،
کانگ 'چ آؤندی جد جوانی، تے بے-وسّ ہو وگدی،
انگ انگ پھرکدا، پرزہ پرزہ، ترسدا،
کجھ کجھ کرن نوں، کدھرے جا مرن نوں ۔

روں رکھ آؤندی شاماں نوں، تیلی دے گھر،
تے آکھدی ننان تے سسّ نوں، 'میں روں پننجان جانا نی
بھلکے سویلے'
اٹھ بہندی چھوپلے، ادھی رات، پوپلے پیریں پباں بھار کنڈی
باہروں مار جاندی گھر دی،
تے ٹر پیندی پیڈی بکل مار، کسے ہورس پاسے،
جاندی، بھجی کاہلی کاہلی، ننگیں پیریں، دھرم سالا ونیں،
تے جا ٹھکوردی کوٹھڑی، اس گبھرو جوان دھرم سالیئے بھائی دی،
اس دا ہان سی اوہ،
تے اگوں بھتّ جھٹّ کھلھدے-پریمی سدا جاگدے رہندے ادھیاں راتاں،
تے وڑ جاندی ایہہ بھائی دی پریمن، بھائی دی نگھی بکلے ۔
کیہی ٹھری ہوئی آئی سی، ککر پالیاں دی،
اس بڈھے ہٹوانیئیں دی ایہہ جوان نعر !

اؤں پریتاں پلدیاں، گراں دے ویلے، اس نکی جہی کوٹھڑی
'چ، گھڑیاں دو،
ستی موئی دوتی دنیاں دی پتھر پاڑنی نظروں رتا اوہلے
مڑ ٹر پیندی ایہہ پریمن، مدھم چالے، تیلی دے گھر، روں
پننجان کپاہ دا،
تے بھائی لگّ جاندا، سدکاں نال، اس آساں پور، ربّ
گورو دی سیوا وچ ۔
تے اوہ روں پنجا کے آ جاندی، ہنیرے منھیرے گھر اپنے،
تے آ آکھدی، چوڑ نال، سسّ تے ننان نوں، 'لو نی بھیناں
وٹو پونیاں، میں آ گئی جے روں پنجا کے'-
ایہہ اک سوہنی ورتوں، اس تیلی-پینجے دے گھر دی،
دھنّ ایہہ تیلی دا پردے پوش گھر، بہانیاں نال پریمی
مل کے، پریتاں پالدے، جس پچھے ۔

اوہ کوہلو دا ڈھگا کی میں ہی ہاں ؟
تے اوہ تیلی 'اوہ'،
تے اوہ تیلن 'توں'،
تے کوہلو اس دنیاں دا ایہہ چرکھا،
تے کوئی کوئی جیوندی جوڑی، پریتاں دا روں پنجا لے جاندی،
وگدیاں وہندیاں،
کپاہ دا روں پننجان دے بہانے ۔

اک آدمی اک استری تے عاشق سی ۔اس دیاں
راتاں دی تنہائی تے اس دی تنہائی دیاں راتاں،
اس دی یاد وچ بیتدیاں سن ۔

تے اوہ زنانی بھی اس نوں پیاردی سی ۔

اک دن آدمی نے آکھیا،'مینوں تیرے نال ایناں
پیار اے کہ تیرے بن میری زندگی سنبھوَ نہیں، آ
میں تے توں ویاہ کر لئیے کہ ساڈی زندگی سورگی
ہو جائے ۔"

زنانی نہ منی ۔

اوہناں دا ویاہ نہ ہویا، پر دہاں دیاں زندگیاں
سورگی بن گئیاں ۔

(ترجمہ)

بسنت آئی، خوشیاں تے رنگ رلیاں نال لیائی،
لوک بسنت دیاں رنگاں نوں ویکھدے نے تے میں بسنت اندر
رنگ بھرن والے للاری نوں پئی ڈھونڈدی ہاں ۔

تتریاں نوں ایہہ خوبصورتی کس نے دتی ؟ پھلاں
دے ایہہ رنگ کس نے رنگے ؟ کلیاں وچّ ایہہ کھچّ کس
نے پائی ؟ لوکاں دے دلاں وچ خوشی مانن دیاں ایہہ
کت-کتاریاں کس نے کڈھیاں ؟

سوہنیاں سہل کڑیاں رنگ برنگے ویس لا کے دریا
دے کنڈھے اپنیاں سہیلیاں سنگ بسنت دیاں موجاں پئیاں
لٹدیاں نے، عر میں ایہناں کڑیاں دے دلاں دیاں اندرلیاں
خواہشاں دے بھیتاں نوں سوچ رہی ہاں ۔ ایہہ امنگاں کس اپجائیاں
تے ایہہ زندگی دین والے نظارے کس نے بخشے ؟

ایہہ کی اہلے بیٹھی طاقت ہے ؟
کی ادسّ اچھوہ شکتی ؟

کڑیاں بسنت نوں کھیڈ مل گھراں نوں مڑیاں، میں سوچاں
سوچدی کدھرے نہ اپڑی ۔

سورج نشٹ کر دتا گیا،
چن بھسم،
تارے توڑ دتے گئے،
اک اک کر کے سبھ ۔
ہنیرا ہے، بس ہنیرا-کالاا، تاریک، گھپّ؛
گھٹاں دیاں گھٹاں چڑھیاں ہن، کالکھ دیاں،
تاریکی ہے، ہنیری، واورولے، جھکھڑ جھانجھا تے دھندھ،
غرض، کڑک، ہمس، واہو-داہی، آپا-دھاپی، ابتری
تتاں دی لڑائی،
جویں بھوت-کھانے کھولھ دتے گئے ہن سبھ،
تے کروڑاں بھوت-راخش کھلے ہن، کھرود کرن لئی ۔

درخت ہوا وچ اڈائے جا رہے ہن، جڑھاں سمیت،
پہاڑ اچھالے جا رہے ہن اتانہ نوں، وانگر گاجراں،
کوہ کالے اٹھ رہے ہن، لہراں دے، سمندراں وچوں،
اسمان ہڑپّ کرن لئی ۔

بجلی-کوند وچ کیہ دسدا ہے ؟-
موت ۔ کالی، نڈر، رحم رہت، خوفناک -
ہزاراں منہ ٹڈی، جیبھاں کڈھی، خون غلطان،
ایدھر اودھر لڑکھڑاندی، تباہی برسدی ۔

ایہہ ہے کالی مائی، موت-ماتا !
بیماری، موت، وبا، غضب، کھلیردی،
خوفناک، غضب ناک موج وچ مست، مد-ہوش !

تے کالی مائی ! جگت ماتا !!
خوف تیرا نام ہے، موت تیری ہواڑ،
اک لڑکھڑاندے قدم نال، غرق کردی ہے سارے وشو نوں !
توں ہیں کال ! مہاں کال ! کالکا، چنڈکا ۔
تیرا سیوک اوہ،
جو کشٹاں دی سیجا تے، تباہی دے ناچ وچ، موت نال کھیڈے،
اس تے ہی پرسنّ ہندی ایں،
اس دی ہولی کھیڈ کے، اس دا خون پی کے ۔
تیرے بھگتاں دا جد سبھ کجھ-آپا، ہؤمیں، کامناں،
جد سبھ کجھ سواہ ہندا ہے سڑ کے،
تد اس شمشان، مرگھٹ تے،
توں مست ہو کے ناچ کردی ایں !

تیرے در تے،
میں بیٹھا ہاں،
خالی، بھکھا، پیاسا، سکھنا، سننجا تے پولا،
اک رونی سدّ لگاؤندا-
'کوئی ہے ؟ مینوں بھرے، سکھنے نوں !"

تیرے پیارے آؤندے نے،
رجے، کجے، وسدے وہندے، دانی، سخی، لکھاں دے داتے،
ونڈن دی بان پئی جنہاں نوں-
مینوں بھکھا ننگا ویکھ،
دیندے ہن، دولتاں دے دان،
ہسدے رسدے کھڑے متھے ۔

اس ویلے،
ایہہ دولتاں، سامبھیاں نہیں سامبھی دیاں میرے کولوں،
نکے نکے بکّ میرے، سوڑی سوڑی جھولی میری،
کتنا تھوڑوتا منگتا ہاں میں !
پر اگلے بھلک،
پھر منگتا، ترس یوگ، سدا دا خالی،
آ بیٹھدا ہاں، میں سدا دا بھکھا،
مڑ اسے تھاں، تیرے در تے، اوہو صد لگاؤندا-
"مینوں بھرے کوئی، میں خالی !"

اویں میں بیٹھا ہاں تیرے در تے،
جنماں جنماں توں جگاں جگاں توں، منگتا،
اوویں توں دیندا ہیں سدا سدا توں، دولتاں تے داتاں،
میں لیندا ہاں سدا منہ منگیاں داتاں،
پھر بھکھے دا بھکھا-بھیکھکا بھیکھاری،
کیہی بھوکھڑی پا چھڈی اے توں میرے اندر !

کیہا سوہنا سوہنا، سجرا سجرا، پیارا پیارا، بندہ سیں توں ۔
سبک لمی تے پتلی تیری ڈیل، سوہنے لمے پتلے تیرے وال،
سوہنے نازک تیرے پیر، ننگے ننگے لیتھو پیتھو مسافری دے گھٹے نال،
سوہنے لمے کولے کولے تیرے ہتھ، چمّ لین نوں جی پیا کردا،
انگلاں پتلیاں پتلیاں، نرم نرم، روھاں دیاں پھلیاں ۔
اک لما-چٹا، چولا تیرے گل، کھلھیاں باہاں جس دیاں،
کھلھا گلما ۔

چھاتی اندر اک تڑپھدا پھڑکدا دل،
رحمت دا سمندر بند جس اندر،
چپ چاپ سیں توں، لسا جیہا منہ تیرا دلگیر،
تھلے لتھیاں سندر اکھاں،
ٹردا جاندا لمیاں لمیاں پانگھاں بھردا،
بڑے بڑے کاہلی دے کم جویں پئے ہندے کسے نوں ۔

سارے جہان دی پیڑ تیرے سینے، سارے جہان دے فکر تیرے سر،
مسکراندا توں پتلیاں پتلیاں ہوٹھاں 'چوں کدی کدی ۔
سارے جہان دی درد پئی دسدی اس اک مسکراہٹ اندر ۔
ٹریا ٹریا جاندا توں بن روٹی کھادھے، بن پانی پیتے،
دھروں کھا کے تریوں توں کوئی توسا، پیکے تریوں کوئی امرت،
مڑ پیاس نہ لگدی نہ بھکھ نہ وہل ملدی رتا،
ایڈے کھلرے تیرے کھلار، سونپنے سونپے تینوں تیرے باپو اینے،
پیاراں والا باپو تیرا ہوسی کوئی تیرے وانگراں دا ۔

ٹریا ٹریا جاندا، اوہناں ماڑیاں ونی،
دھتکاریا جنہاں نوں ساری خلقت نے،
توں لنگھدا اوہناں دی گلی،
وڑدا اوہناں دے اندریں،
بیٹھدا اوہناں دے نال، ٹٹے تپڑاں 'تے،
ہسدا کھیڈدا اوہناں دے نال جنہاں نال نہ ہسدا کوئی،
ہسدے جنہاں نوں سارے،
کھاندا اوہناں دیاں بیہیاں روٹیاں موٹیاں،
پیندا پانی اوہناں دے پیالیوں،
تے سناندا اوہناں نوں مٹھیآں مٹھیآں گلاں اپنے باپو دیاں ۔

اوہ جاندے کوئی پاتشاہ اتریا اساڈے،
پاتشاہاں دی پرواہ نہ رکھدے مڑ اوہ ۔
توں جاندا اوہناں دے گھر،
جنہاں نوں گناہ گار آکھدے لوک، پاک وڈے ۔
توں بخششاں دا خزانہ کھماں دا بھنڈار،
کوئی نیواں نہ تیرے لئی،
نہ کوئی گناہکار بندہ نہ زنانی،
توں سناندا اوہناں نوں اپنے باپو دیاں بخششاں دے قصے،
تے پئے اگوں آپ بخششاں کردے،
اینیاں بخششاں ہندیاں اوہناں توں !

ٹریا ٹریا جاندا توں،
راہوں کراہے،
اچیاندا ڈھٹھیاں نوں،
اٹھاندا ڈگیاں نوں،
پیاردا اوہناں نوں جنہاں نوں نہ پیاردا کدی کوئی،
جمتیلاں دے پیر جھسدا،
چمدا کوڑھیاں نوں،
راضی کردا اسادھ روگ دے روگیاں نوں،
لنگیاں لولیاں نوں چکّ لیندا اپنی کندھاڑیں ۔
دارو درمل کردا اوہناں دے زخماں دا ۔

گیت گاؤندا توں
سڑکاں تے چرستیاں 'تے،
بازاراں دیاں موڑاں 'تے
آبادیاں 'چ ورانیاں 'چ،
اجڑے وسدے کارخانیاں 'چ
اپنے باپو دے پیاراں دے،
تے باپو دی آؤن والی بادشاہت دے ۔

تے ویکھے پکڑ کے لے جاندے، تینوں چٹی دودھ گھگی نوں،
ڈاڈھے تے بے-درد لوک اس دنیاں دے،
اوویں جویں بگھیاڑ پھڑ لے جاندا لیلیاں نوں، بچڑ ٹردے گاواں نوں ۔
گیت پیار دے نہ سکھاندے ایہناں نوں،
نہ لوڑیندی بادشاہت ایہناں نوں تیرے باپو والی،
مخول کردے تینوں، تھکدے تیرے تے، ایہہ کتے جہان دے،
تے چاڑھ دیندے پھڑ کے سولی، تینوں چناں دے چن نوں،
ملوک ہتھاں پیراں وچّ ٹھوک دیندے میکھاں لوہے دیاں،

کوئی نہ تیرا ساتھی تیرے کول،
نہ تیرا باپو نیڑے کدھرے دسدا کسے نوں،
تے وڈ-دل توں ایڈا، پہاڑاں جڈا تیرا جگرا،
سولی تے چڑھیا آکھے، اپنے غیر حاضر باپ نوں
"معاف کریں باپو ایہناں میرے مارن والیاں نوں،
ایویں ایہہ بھلیکھے وچّ ماردے مینوں ۔"
لکھ لکھ سلام تینوں
او اسماناں دے پاتشاہ،
سولی 'تے چڑھن والے ۔

ہے عیسیٰ !
پیاراں دا راج اوڈا ہی دور ہے اجے وی،
باپو دی بادشاہت اونی ہی دور اجے وی،
بھلیویں تے بھلیکھے اوویں ہی پئے ہن اجے وی ۔
توں پھر کاس نوں آیا سیں ؟
کاس نوں سولی چڑھیا سیں ؟
تیرے جہے کاس نوں آئے سن ؟
کاس نوں آؤندے نے ؟
کاس نوں سولی چڑھدے نے ؟

نرا ایہہ دسن،
کہ حق نوں سدا پھانسی،
تے سچ نوں سدا سولی،
پھڑئن ہمیشہ سادھ،
ماریئن ہمیشہ سدھے،
کہ گلا گھٹسی ہمیشہ دیانت دا،
بیڑا ڈبسی ہمیشاں پیاراں دا ۔

تے ہاں کہ،
سولی اتے سواد ہے جو پھلّ-سیجاں تے نہیں،
پھانسی وچّ اوہ سکھ ہے، کہ حکومت وچّ نہیں،
پھسن وچّ اوہ انند ہے کہ پھسان وچّ نہیں ۔ مرن وچّ اوہ رس ہے کہ مارن وچّ نہیں ۔

تے نالے ہاں،
کہ جدھا باپو نہیں، باپو دی آس نہیں ۔
اوہ رووے تے مرے ؟
کہ جدھا باپو ہے، باپو دی آس ہے،
کیوں رووے تے مرے ؟
کہ باپو والیاں دی موت،
نہ-باپو والیاں دے لکھاں جیوناں توں
چنگیری ہے تے سوہنیری ۔

نرا صدق، نری نیکی-گئیکی گزرے خیال ہن،
نری چنگیائی، نرا اخلاق-لنگھاک گئے وقتاں دیاں یاداں ہن،
بھلمنسؤ تے سداچار محض-اکلز دی موت ہن،
بھگتی، بھاؤ تے پریم نرا-دماغ دی بیماری ہے،
ارداساں، آسرے تے آساں-نااں ہویاں دے ٹکانے ہن،
پنّ پاپ، سرگ نرک-نرے دھندھ دے بدل ہن،
حرام، حلال، جائز مکروہ-مورکھاں دے منصوبے ہن ۔

بھروسہ صدق، ایمان، کسے باہرلی طاقت اتے،
ترلے، ہاڑے، للکنیاں، کسے باہرلے ربّ اگے-
سبھ نامردی ہے، مردہان ۔
جیون، جوانی جنی کو ہے، سبھ تیرے اندر ہے ۔
جے نری چنگیائی بس ہندی، تاں سبھ اکو جہے ہندے،
سبھ اکو جہے نہیں، کوئی کسے جیہا نہیں،
میں تے توں تے ہر کوئی اپنی مثال ہے ۔
کوئی عامَ نہیں، سبھ خاص ہن، کسے خاص کم لئی آئے،
میں تے توں تے ہر کوئی قدرت دی اک خاص-تجرباگاہ ہے ۔
تے کم ہے ساڈا اپنیاں کمزوریاں تے طاقتاں نوں لبھنا،
تے اپنے آپ نوں ننگا علف کرنا، بناں جھجک، بناں
ڈر، بناں لک،
کہ سچ دسے سبھ نوں، کہ سچ نکلے سبھ 'چوں، کہ سچ
دسے ننگ مننگا،
تے ایوں انصاف ہووے ساڈے نال، نیاں ہووے سبھ نال-
بس ایہہ ہے زندگی دا مقصد،
تے ایہہ ہے نواں مذہب ۔

موٹا، بھولو، جتل،
مخملی گدیلیاں تے سؤندا،
گدگدے پٹاں تے بیٹھدا،
نازک پتلے لمے ہتھ چٹدا،
نک پونجھدا پشمینی دھسیاں نال،
میں پٹے والا کتا !

موٹراں میری سواری لئی،
پلنگھ نواری سؤن نوں،
کھدمت-گارت سیانے کئی میرے لئی،
ددھاں گوشتاں دے بھنڈار،
سلوتری اک دو چار، سدا حاضر ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

سوہنی گوری مٹیار منہ چمدی میرا،
تے سوہنا گبھرو جوان پنڈا تھاپڑدا میرا،
سکھے ہوئے پہرے دار میرا پہرہ رکھدے،
گرم پانی، سوہنے سابناں نال، نت غسل کراندے،
براں-داراں تولیاں نال، میرا پنڈا جھسدے ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

رتا نڈھال ہندا چت میرا، ترتھلی پیندی سارے،
سوہنی میم سابھ میری، سرہانے بہندی،
میرے مالک سابھ بہادر نوں، کجھ ہوش نہ رہندی،
سبھ پھردے آل دوآلے، ایسی سننج ورتدی.
سلوتریاں دے بھا دی بس آفت آؤندی ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

میں وڈھدا کسے جے راہی نوں، کوئی لیپ نہ مینوں،
اوہ بھوندو، اننھا، الو، کیوں میرے نیڑے آیا ؟
پر کوئی جے گھرکے میں تائیں، اوہ پھانسی چڑھدا،
کیوں اوہ مینوں گھرکدا، میں راہے راہ جاندا،
ایہہ سبھ راہ میرے ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

راکھی میں نہ کردا، میری راکھی رہندی،
شکارے میں نہ چڑھدا، کوئی لوڑ نہ پیندی،
بس کدی کدی میں بھونکدا، ایویں ڈردا ڈردا،
خدمت جاں کوئی نوکری میں کدے نہ کردا،
اپنی نیندے سوں رہاں، جاگ اپنی جاگدا ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

جتل ہونا بس ہے، تے بھولو بننا،
پوچھ ہلانی، بوٹ چٹنے، ایہہ کرم نے وڈے،
ایہناں دی کھٹی نہ مکدی، نت ودھدی جاندی،
پٹا ایہہ میرے گلے وچ، بیکنٹھ نشانی،
بھاگاں والا، کرماں والا، شانہ والا ۔
میں پٹے والا کتا ہاں !

ماڑا، مریئل، کھرکاں کھادھا،
کڑھاں وچ، کھرلیاں وچ، بھٹھیاں وچ سوں سوں رہندا،
ڈردا ماریا-بھولوآ، پالتو، پٹیاں والے کتیاں توں، ایہہ
جیون نہ دیندے،
بھونکدے مینوں، وڈھن پیندے، جدھر کدھرے ویکھدے،
ایہہ کھش-بکھت، بھولو بھرا میرے، پٹیاں والے ۔

بھکھا بھانا، میں پیا پیا رہندا،
آؤندے جاندے ماردے مینوں اٹ وٹا، ڈھینم،
ڈانگاں سوٹے کھاندا، پیا 'چیوں چیوں' کردا،
سبھ مشکریاں کردے مینوں، مینوں مارن دے مکھتار سارے،
سبھ جاندے میں ماریاں، کوئی نہ پکڑیندا،
میرا دردی کوئی نہ ۔
میں پٹے بناں کتا !

آکھدے سارے:
ایہہ وبا پھیلاندا، گند ودھاندا، بوء کھنڈاندا،
ایہہ وادھو-کھترناک-مارواک ایس نوں،
بندوکچیئے چھڈے ایہناں سیانیاں، پنڈ پنڈ، گھر گھر،
کہ مینوں مارن، جھٹ پٹ چھیتی-
میرا مرنا، چنگا میرے لئی، چنگیرا دنیاں لئی ۔
میں پٹے بناں کتا !

پر ایویں اجائیں ماردے مینوں، ایہہ مورکھ سیانے،
میں آپے مرناں،
اک ماریاں، میں مکّ نہ جاندا، بتھیرے ہور پئے نت نت
جمدے، میرے بھرا،
کیوں نہ ماردے میری ماں کتی بھکھی مورکھ نوں، جو نت
نت جمدی، جمن بن ہور شغل نہ جس نوں ؟
تے کیوں نہ ماردے، ایہہ میرے پیواں نوں، ہرل ہرل کردے
پھردے، میری ماں کتی بھکھی ادالے، نت نت ؟
روگ نہ پچھاندے، دارو نہ جاندے، ایہہ وڈے سیانے،
مورکھ بھارے ۔
مینوں ایویں ماردے اجائیں ۔
میں پٹے بناں کتا !

کی پٹیاں والے ایہہ سارے چنگے، بن پٹیاں ایہہ سارے مندے،
ہون لئی، تھین لئی، ایہہ پٹے کی ہین ضروری ؟
کد ٹٹسن ایہہ پٹے، تے مکسن ایہہ پٹیاں والے ؟
تے جیوساں میں بھی پٹے بناں ایہہ کتا، تے نالے بھرا
میرے سارے ؟

میں مر گیا-
میری سمادھ بنی،
توں نت آئؤں، پھل پھلّ لے کے،
توں نت روئیوں، سمادھ اتے بہہ کے،
ہن کی فائدہ ؟
میں سنگھدا نہیں، ایہہ پھلّ تیرے،
میں سندا نہیں، ایہہ وین تیرے ۔

میں جیوندا ساں-
تاں گھر میرے،
توں کدی نہ آئؤں، نہ پائے پھیرے،
میں بھوندا رہا، نت مگر تیرے،
توں نہ وڑن دتا، کدی اپنے ڈیرے،
نہ میرے پریم اندر، ہنجھو کدی کیرے ۔

ہن مرن پچھوں-
میری یاد آئی،
میری یاد اندر، نہ نیند آئی،
میرے پریم پیاراں نے، آ کھچّ پائی،
میرے واسطے پھل پھلّ، لے آئؤں،
نیناں سوہنیاں بھی، چھہبر آن لائی ۔

پر ہن کی حاصل،
ہے سبھ لا-حاصل،
تیرا یاد کرنا، اکے بھلّ جانا،
تیرے لئی ہوسی، میرے لئی کجھ نہ،
سبھ برابر !
سبھ برابر !

اٹلّ بابا،
اچے اچے مندر تیرے،
نیواں نیواں میں،
تیں ول تکیاں، او اچیا، دھون مرکدی میری،
پگّ تھم تھم رکھدا،
لیہندی جاندی ۔

راہاں تیریاں تے بیٹھے ڈٹھے،
کئی انھے انھیاں، جوڑے جوڑیاں،
کپڑے وچھائے، دانیاں دے دل پرکھن صدقہ،
پاٹھ پئے کردے مونہاں توں کاسے کاسے دا،
تے دھیان دھردے آؤندے جاندے پیراں دے کھڑاکاں تے ۔

لنگھ جاندے بہتے،
اکھیاں مستیاں، دھیان تیرے اندر،
کوئی کوئی ورلا،
دھیان تس دا تیرے ول نہ،
دھیان کردا، ایہناں راہاں تے بیٹھیاں دا،
جنہاں دے حل نہ وگدے کدھرے،
مجوری منگدے تیرے راہاں تے وہلیاں بیٹھن دی،
سٹ جاندا پیسہ اک ٹنکدا ٹنکدا ۔

روٹیاں پکدیاں ڈٹھیاں،
تیرے در، تنوراں اتے،
دوکاندار جیہے بیٹھے،
تول تول پکاندے جاندے،
تول تول دیندے جاندے،
پیسے دیندے دانی، روٹیاں لیندے،
تے دیندے ایہناں اڈیکواناں نوں،
'بابا اٹلّ، پکی پکائی گھلّ' جو آکھدے ۔
توں نہ پکی پکائی گھلدا کدی کسے نوں،
ایوں پئے پکھنڈ اس دنیاں دے چلدے،
تیرے ناں اتے ۔

توں سوہنیاں دا سلطان،
ڈٹھا تیرے دربار،
اک مینا بازار حسن دا لگا،
سندریاں دیاں ڈاراں آؤندیاں،
مست الٰہی رنگاں،
گٹکے لئے وچ ہتھاں،
کجھ پڑھدیاں گن گن کردیاں،
کجھ گھٹن تیریاں لتاں،
کجھ جھسن،
کجھ تھاپڑن،
کجھ مکیاں مارن،
سبھ لاہن تھکیواں تیرا،
توں کدے نہ تھکدا، کدے نہ تھکنا ۔

ڈٹھیاں سندراں رانیاں،
جھاڑو پھیردیاں تیرے دربار،
سنگ-مرمراں دے فرشاں تے،
نہ رتا کوڑا جتھے،
نہ جھاڑو پھیرن دی لوڑ، نہ ویلا،
سوہنے سوہنے نرم جھاڑو،
سوہنیاں سوہنیاں نرم باہواں،
سفل ہندا جنم جھاڑو پھیردیاں،
سواد آؤندا جھاڑو پھردے ویکھدیاں،
کیہیاں سوہنیاں سوہنیاں کاراں، تیرے دربار،
نکاریاں دے کرن جوگ ۔

راگی گاؤن تیرے دربار،
ہیکاں کڈھ کڈھ ۔
کوئی نہ سندا کسے دی،
نہ کوئی سناندا کسے نوں،
سبھ کوئی رجھا اپنے اپنے کمی ۔
سبھ سناندے تینوں،
توں سندا سبھ دی،
رولیاں وچ، گولیاں وچ، کنّ دے دے کے ۔

اک دنیاں آؤندی تیرے دربار،
اک دنیاں جاندی،
سبھ منتاں مندے،
مراداں پاندے،
خالی کوئی نہ جاوندا ۔
پھر خالی جاندے،
چپ چپاتے آؤندے،
چپ چپ ٹردے جاندے،
ہسدا کوئی نہ ڈٹھا،
ایہہ عجب نظارہ،
تیرے دربار ۔

میں آیا تیرے دربار،
تک کھڑی گلزار،
بہہ گیا باہروار
تینوں تکدا،
دنیاں تکدا،
رساں دے گھٹ بھردا،
رس رس چامھلدا،
مستدا، المستدا،
اٹھن نوں جی نہ کردا
پر بہن نہ ہندا،
اٹھ بہندا،
سجدے کردا لکھاں، او اٹلّ بابیا !
مڑ آساں،
سجدے کرساں،
ایہہ میرا اقرار ۔
پر کی رہسی ایہہ دنیاں تیری،
اویں ہی ؟
تے کیہ دسسی ایہہ سبھ کجھ مینوں،
تویں ہی ؟

او ترن تارن والیا،
بابیا،
مینوں وی تار لے !

آہ لے بھاڑا، پیسہ اک،
تکرار نہ پیا کریں،
میرے نال،
بھاڑے دا،
میں نہیں اوں ودھ بھاڑا دین جوگا ۔

غریبڑا جیہا بندہ میں،
مینوں تار لے ایویں ہی،
او ترن تارن والیا،
بابیا !

جوانی میری،
اچھلدی امھلدی
میرے اندر،
نکا جیہا اندر میرا،
ایہہ شہہ دریا جوانی دا،
سمندر ٹھاٹھاں ماردا دن رات ۔
آرام نہ اس نوں، انگھلان نہ، موت نہ ۔
سدا رہندی، سدا رہنی نوں بر نوں ایہہ جوانی میری ۔

ٹھاٹھاں اس دیاں، لہراں اس دیاں، چھلاں،
اٹھ اٹھ، اچھل اچھل،
توڑ دیندیاں بنے، بنیاں، بنھ،
کنڈھے توڑدیاں، ایہہ چھلاں قہر دیاں اٹھن دن رات ۔

وگدی ننگ-مننگی، بن واہوں، بن راہوں،
ایہہ کانگ جوانی دی،
کھلھی کھل، آزاد آزادی،
بن آد، بن انت، بن آدرش، بن مقصد،
وگنا، اچھلنا، املھنا،
کنڈھے توڑنے، اٹک بھننے، راہ میٹنے، ایہہ کم اس دے،
ایہہ جوانی میری !

میں بچہ کدی نہ سی، میں سدا جوان،
میں بڈھا کدی نہ تھیساں، میں سدا جوان ۔
کپڑے میں نہ پاندا-جوانی نوں کجن کیہے ؟
جسم دے پنجرے میں قید نہ-جوانی نوں بنھن کیہے ؟
میں سدا جوان، جیوندا- سدا توں سدا تک ۔

جہڑے جوان نہ، اوہ کیہے جیندے، کویں جیندے تے کیوں ؟
بڈھیپا کیہا ؟ بڈھیپے دا جینا کیہا ؟
بچپن کیہا ؟ بچپن دا تھینا کیہا ؟
جوانی بس جیون ہے، جوانی دا ناچ بس ہون ہے،
بڈھیپا موت ہے، بچپن نہ ہون ۔

میں سنجی، میں سنجی وے لوکا، کھلڑ میرا خالی،
سکھنا ایہہ قلبوت مرا، پیا اڈدا آل دوالی ۔
چھٹّ گئے سبھ ساک تے ناطے، ٹٹّ گئی بھائی-والی،
شیریں دنیاں نال نہ کوئی، ٹٹی پیڑ توں ڈالی ۔
ٹٹّ پئی کسے اچے دے سنگوں ؟ ہو گئی بھیڑی ہالی،
رول لنگھاؤاں فیتی فیتی، کیتی وانگ پرالی ۔
درداں والیو درد 'چ آؤ، آکھو جا میرے مالی،
ہولی ککھاں توں اج ہو رہی، نال پریم جو پالی ۔
ڈگ مگ ڈولے، تھر تھر کمبے، ہلدی وانگر ڈالی،
ٹھیڈا لگا، راہ وچ ڈھٹھی، کسے نہ آن اٹھالی ۔
اکھڑی لگاں، ٹٹڑی جڑ جاں، دسو چال سچالی،
ہے بھرپورو جھولی بھر دیو، آئی در تے سوالی ۔
رس رس بھر جاں، بھر بھر ڈلھاں، وگاں ہاڑ سیالی،
وگدی جاواں، ونڈدی جاواں، مول نہ ہوواں خالی ۔
نہ حساں، نہ ہساں، ہٹاں، (میرا) والی میرے نالی،
روواں، حساں، پہراں، پھاڑاں، سائیں رکھے سمبھالی ۔

توں کرت ہیں کرتار دی، ہنر رب-ہنری دا،
سنھپ، سبکتا، پیار، ہمدردی، سہلتا، نزاکت دا اوتار ۔
توں سرتاج، آرٹسٹ ہیں،
بت گھڑنے تیرا کم،
مورتاں واہنیاں تیرا شغل،
سنوارنا، بنانا، تیرا قدیمی سبھاء،
کویتا کہنی تیری نت دی کھیڈ ۔
توں ہیں بے-مثال، ہستی تیری لا-زوال، حسن تیرا قایم دائم ۔
اف !
توں پھلّ سیں، تینوں کسے آدر نال نہ سنگھیا،
توں سنھپ سیں، تینوں کسے ستکار نال نہ ویکھیا،
توں پیار سیں، کسے تینوں پیاریا نہ ،
توں سبھ دی ہوئیؤں، کوئی تیرا نہ ہویا،
توں ہنر سیں عرشی، کوئی قدردان نہ ملیا تینوں،
توں آزادی سیں، سدا بنھناں 'چ بنہی گئی، قیداں 'چ کڑی گئی ۔
چالاک مرد نے پاکھنڈ کھیڈیا-تینوں پوج بنایا،
بنھ بہایا تینوں،
بستراں دیاں رسیاں نال،
گہنیاں دیاں کڑیاں نال ۔
بے-زبان ترس-یوگ بت بنا،
من-مرضی دی پوجا لئی،
گھر مندر وچ استھاپن کیتا تینوں ۔
توں دیوی مندر دی،
مندر پجاری دی مرضی نال کھلھدا،
پجاری دی مرضی نال بند ہندا،
پوجی پجاری دے پنجرے وچ،
اک سجیا کھڈونا،
اک شنگاریا مردہ !
گھٹ ماریا تینوں کھڑے پھلّ نوں،
مرد-مرضی نے،
اپنی گٔوں لئی ۔

پونجی پتی مرد نے استری آرٹسٹ نوں مل لے لیا-
توں اس دے حکم اندر نرت کیتا،
اس دے اشارے تے مورتاں لیکیاں،
ڈردی ترہندی نے بت گھڑے،
جہو جہے اس آکھے،
جہو جہے اس چاہے،
کتے کتورے،
بلو بلونگڑے ۔
ہنر نہ رہا-ہنرن نہ رہی،
مشقتاں ماری اک لوتھ رہی، بس ۔

ہشیار مرد-چالاک چور نے، سدا فریب کھیڈے تیرے نال،
تینوں ناواں دیاں پھلاہنیاں دتیاں تے اپنا بے-دام
غلام بنایا ۔
تینوں ماتا آکھ، نہ-مراد بے-آواز مشین بنایا،
تینوں اردھ-انگی آکھ، عمر گولہ کیتا،
تینوں بھگنی آکھ، روٹیاں دا متھاج رکھیا،
تینوں پتی-برتا آکھ، حیوانی کھاہش-پورتی دا ہتھٹھوکا
بنایا،
تینوں ستی آکھ، مردیاں دیاں لوتھاں نال ساڑیا ۔

حیوان انسان نے تیرے تے سدا ظلم کیتے-
تیرے کھیڑے تے خوشبو نوں نیچتا نال کچلیا،
تیری صد-جوان تے اڈار آتما نوں بلدیاں مشالاں
نال دھوانکھیا،
تینوں عشقت، اسمرتھ رکھ، تیری رکھوالی دا بیڑا چکیا ۔

مرد-پھلسپھی نے، جھوٹھے لپھاپھے بنا، تینوں جھٹھایا،
اپنی پسلی توں بنی، مرد بن ادھوری، آکھیا،
کمزور سریری، حفاظت دا لوڑکو چنگیرا-ادھیرا دسیا،
نرم دل، دماغ ہین، سوہنی تتری آکھیا،
کھنڈ لپیٹی، وہلی گندل دسیا ۔

پشو پتی نے تینوں اپنا منقولا مال سمجھیا،
جویں اوہدا پرنا، اوہدی جتی، تویں اوہدی استری ۔
کھوٹیاں دا کھوٹا، تینوں قید کر کے، مڑ مہربان بنیا ۔
آکھدا-کوئیا اکھ چک نہ ویکھے میری استری ولّ،
سدا محفوض رہے میری استری، میرے قید-کھانے وچ،
سدا حفاظت کراں میں، اس بے-دل بے-دماغ
گٹھڑی دی ۔

مرد سماج نے سدا تیری آواز کچلی،
تیرے ولولے روکے،
تیریاں خواہشاں نپیاں،
تیری خوراک مرد-مرضی دی،
تیری تعلیم منویں مچویں،
کہ توں اچھی بورچن بنیں، اچھی کھڈاوی،
پتی پرماتما دی پجارن صادق ۔

مرد راج نے تینوں کدی کسکن نہ دتا،
تیری حیثیت نیویں، تیری کرامات نیویں،
توں رہیؤں مرد-مالک دی اک لونڈی،
مالک دی مرضی، تیری مرضی،
مالک دی خوشی، تیری خوشی،
توں مالک دی، تیرا سبھ کچھ مالک دا،
تیری نہ داد، نہ پھریاد،
مالک بدلی دا حق بھی نہ ۔

استری سدا دبی رہی تے مرد سدا نہ-کام،
ہے استری، اٹھ ! کہ شاید توں کامیاب تھیویں،
اٹھ، کہ بہن دا ویلا نہیں،
جاگ، کہ ساؤن دا سماں نہیں،
زمانہ تیری اڈیک وچ ہے،
قدرت تیرے انتظار وچ،
ربّ تیرے استقبال لئی کھڑا ہے،
ربتا تیری آؤ-بھگت لئی !

نیندر تیاگ، دلدر چھوڑ، سنبھال پلہ تے ہو کھڑی
اپنے آسرے،
توڑ کندھاں، بھنّ پنجرے، چھوڑ جند-کہنیاں رسماں،
خود-گرز مرد ماہنوآں دیاں تیرے لئی پائیاں لیکاں،
اٹھا بتّ، برابر کر مندر، پدھر کر کندھاں-
کہ ڈکے ہٹن، اہلے اٹھن،
رتا کھل ہووے، رتا ہوا آوے،
کیہی قید ہے، کیہا ہمس دھمس،
میدان کر دے،
کہ پھیر پھلّ اگن،
کھیڑا دسے، خوشبو آوے ۔

اٹھ جیون-راگنی چھیڑ،
کہ مردہ مرد سنسار تیرے آسرے جیوے
کھیڑا، خوشبو کھلار،
کہ سکا مرجھایا سنسار تیرے صدقہ ٹہکے،
ٹکر دی برکی لئی مرد دی متھاجی چھڈّ،
کہ مرد تیویں دوویں جیون ۔
سنسار دا جیون تیرے اندر ہے،
کائنات تیرے سینے ۔

ہنیری آ رہی ہے، بھچال آ رہا ہے !
اٹھ ! متے مردہ مرد تینوں بھی نال لے مرے،
اٹھ ! چر پیا ہندا، ویلا لنگھدا جاندا ۔

تپ کیہے ؟ تپسیا کیہی ؟
قدرت تپ نہیں کردی،
جیوندی اے، جناں چر جیوندی اے،
مر جاندی اے جدوں مرنا ایں ۔
آؤن والی موت دے ڈر نال، کون ہن والی زندگی
تباہ کرے !
موت پچھوں آؤن والے سکھاں لئی، کون ایہہ ہن دے سکھ چھڈّ بہے !

بوٹا اگدا اے، ودھدا اے، پھلدا اے، پھلدا اے- سک جاندا اے،
موت دا فکر نہیں کردا، نہ موت پچھوں آؤن والی
زندگی دا لالچ،
انسان کیہا لالچی ! ہتھ آئی زندگی نوں، آؤن والے
جیون دی حرص وچ گھٹّ مردا اے،
منکھ کیہا خود-گرز ! اگلے جہان دے سرگ خاطر اس
سرگ توں وانجیا رہندا اے ۔
کی لالچی دھوکھے وچ نہیں ؟
کی تپسوی بھرماں وچ نہیں ؟
زندگی نام ہے وڈے وڈے دکھاں دا، نکے نکے سکھاں دا،
گیانی اوہ جو دکھ جرے، سکھ مانے ۔

کانگاں وچ آئی جوانی،
میں ہو رہی جھل-مستانی،
نادانی ہاں دیوانی،
بن نشیوں ہی بؤرانی،
بن تلکن پئی تلکینی آں،
کوئی آن سمبھالے مینوں !

میں آپا جر نہ سکدی،
تے امھل امھل پئی وہندی،
جند قید اندر نہ رہندی،
تے اچھل اچھل پئی پیندی،
بن آئیؤں مر مر پینی آں،
کوئی آن بچاوے مینوں !

میری رگ رگ رگ پئی تھرکے،
تھرکن پئی پاڑے پردے،
جد پیر دھراں میں دھرتی،
دھرتی نوں آؤندے لرزے،
نہ پردیاں اندر رہنی آں،
کوئی آن لکاوے مینوں !

اڈی نہ لگدی میری،
پباں تے تردی جاندی،
بن پینگھاں پینگھ چڑھاندی،
گگناں ول اڈدی جاندی،
پئی ہان ہان دا ویہنی آں،
کوئی نظر نہ آوے مینوں !

میرے وچ وڑ جائے کوئی،
اپنے وچ واڑے مینوں،
ہاں، مینوں جڑھاں توں پٹ لئے،
اپنے گھر لا لئے مینوں،
میں اجڑن نوں ترسینی آں،
کوئی آن اجاڑے مینوں !

کوئی کچھڑ چا لئے مینوں،
کھدو وانگ اٹھا لئے مینوں،
کدی اتانہ اچھالے مینوں،
کدی ہیٹھ دبا لئے مینوں،
روح ابھر ابھر پئی پیندی اے،
کوئی آن کھڈاوے مینوں !

میں پلپلی ہاں، میں پولی،
میں رس بھری ہاں، کھٹ-مٹھی،
بھکھ بھکھ بھکھ بھکھ بھکھ کردی،
رس رس رس رس رس بھردی،
میں نچڑ نچڑ پئی پینی آں،
کوئی آن نچوڑے مینوں !

میں ایویں کدی نہ رہنا،
کوئی آن لتاڑے مینوں !
میں آپ اکھڑ پینا،
کوئی آن اکھاڑے مینوں !

میں مدھڑن نوں پکڑینی آں،
کوئی آن مدھاڑے مینوں !

جپھی وچ لے لئے کوئی،
ہک نال لگاوے کوئی،
کوئی گچھو مچھو کر لئے،
ہلن نہ دیوے مینوں،
میرا انگ انگ بھنّ دیوے،
بھنّ پھیر بناوے مینوں !

اف !
حسن جانا ہی سی،
جوانی مکنی ہی سی،
کھیڑا اڈنا ہی سی،
شاخ ٹٹنی ہی سی،
سہارا مکنا ہی سی،
تریل سکنی ہی سی ۔

کیہ ہندا ؟
جے میں بھی ویکھ لیندا،
میں بھی چکھّ لیندا،
میں بھی مان لیندا،
میں بھی بیٹھ لیندا،
میں بھی گا لیندا،
میں بھی بھجّ لیندا،
تیرا ہسان ہندا میں غریب اتے،
غریب جیو پیندا اک صدقہ تیرے ۔

کی لیو ای ؟
مینوں بھرما کے،
مینوں ترسا کے،
مینوں مروا کے ۔

سوہنیا،
تیرا سنھپ گیا، میری جان گئی،
تیرا یمن گیا، میری شان گئی،
جانا ہی سی،
ایہناں دہاں نے ۔
جیکر ہسّ پیندے، رتا رسّ لیندے،
کہہ دسّ لیندے، رتا وسّ پیندے،
پھر بھی سکنا ہی سی،
پھر بھی مکنا ہی سی ۔

پر ہاں،
وسّ لیا ہندا،
ہسّ لیا ہندا،
حسرت نہ رہندی،
ارمان نکل وہندے ۔

سورج ڈب رہا، شاماں پے رہیاں،
گھٹدا جاندا چانن، ودھدا جاندا ہنیرا،
ٹکانیاں والے چلے گئے، اپنی ٹکانیں،
گھراں والے اپنی گھریں-جنہاں دے گھر ہیسن،
میری مجل نہیں مکی، نہ ٹکانا ملیا مینوں،
شاماں پے رہیاں ادھواٹے،
پینڈا میرا اٹک گیا، ڈوبو ندی دے کنڈھے ۔

تارو ندی شوکدی، وننجیں ہاتھ نہ اس دی ۔
شاماں پے گئیاں،
رتا رتا لوء اجے ہے،
پر جتھے سورج دے اس چاننے کجھ نہ ساریا،
شاماں دی ایہہ مٹدی لوء کس کم ؟

پل کوئی نہیں، نہ بیڑی، نہ مانجھی،
میں ان-تارو کھلی اس کنڈھے، انجان اکلی،
راہ میرا آن رکیا، اسگاہ النگھ ندی دے اس کنڈھے،
کوئی ہے بیڑی والا ؟
مینوں اس پار لے جائے، بیڑی تے بٹھا کے،
شاماں پے گئیاں ۔

دسدی رات آ رہی گھپ،
بدل ہو رے 'بھورے بھورے'
ٹھکا چل پیا کسے قہر دا،
نہ چن نکلدا، نہ تارے،
جند میری گھبرا رہی ہے،
نکا جیہا دیوا بس بجھ چلیا،
اگلا پار دسدا جویں سینتاں ماردا مینوں ۔

میں اکلی کھڑی اس کنڈھے، انجان، الڑھ، ان-تارو،
ندی نکی ہندی، ٹپّ جاندی ۔
ندی 'چ کانگ آ گئی کوئی قہراں دی ۔
کوئی ہے ترساں والا ؟
رتا ترس کرے، مینوں اس پار اپڑا دئے رتا ۔