سن وے ماہیا کرمجیت کور کشانول
جگبیتی تے ہڈبیتی
سوچ میری دے بوہے اتے
دستک کس نے کیتی؟
کس نے وڑ سوچاں دے ویہڑے
میری سوچ ولکھن کیتی؟
اوہدے چانن، چانن کیتا
امبر دی اج کالکھ پیتی
اہیؤ کالکھ بن گئی سیاہی
قلم میری نے رجّ-رجّ پیتی
کاغذ دی اساں ہکّ دے انتے
لکھ دتی کجھ جگبیتی تے ہڈبیتی!
………………………
کجھ شبد ارتھوں سکھنے
کجھ ارتھ شبدوں وانجھے
کجھ توں سن نہ سکیا
تے کجھ میں کہہ نہ سکی
کورے شبد تے خالی ارتھ
سہکدے رہے خلاء اندر!
روز سرگھی دے ویلے جدوں
پنچھی کوئی گیت گائیگا
میرے نیناں دی سلھی ریت 'تے
اک سپنا مر جائیگا
تپشاں دی جوہ لنگھ کے
آتھن دا ویلا آئیگا
اک نگھّ سوہنے چن دا
میرے سپنے نوں سہلائیگا
اس الانے سفر تحت
جد شہر تیرا آئیگا
نینا دا ساگر چھلکیگا
برہا دا گیت گائیگا
'کرم' دے بریاں کرماں دی
کوئی کہانی جدوں سنائےگا
پھر جگر تیرا روئیگا
مکھڑا تیرا مسکرائیگا ۔
ذہن تیرے دی پھٹی انتے
سورج رنگی گاچی پھیری،
نی جند میریئے
کرناں پائے پورنے
اکھراں دی عمر لمبیری،
نی جند میریئے
ہو جاون حرف پکیرے جو
ہوٹھاں سنگ قلم چھہائی،
نی جند میریئے
کہڑے شہروں قلم خریدی،
پریتاں دی ترہائی،
نی جند میریئے
جد سکھیاں گیٹے کھیڈیاں
توں کھیڈی کھیڈ اولڑی،
نی جند میریئے
برہا تیرے انگ-سنگ کھیڈے
توں ایں ڈاہڈھی 'کلڑی،
نی جند میریئے
تاریاں سنگ توں کھیڈ رچائی
اوہ وی 'کلے-'کہرے،
نی جند میریئے
تارے تینوں راتیں لبھدے،
توں تاریاں نوں سکھر-دوپیہرے،
نی جند میریئے
راتوں لمبیاں تیریاں باتاں
گیتاں بھرے ہنگارے،
نی جند میریئے
گیت سوختے سوں جاندے
راتاں دے لا کے لارے،
نی جند میریئے
تیریاں گیتاں پیڑاں چمیاں
پیڑاں کون ہنڈھاؤ،
نی جند میریئے
نیند-ویوگے نینا دے وچّ
سپنے کون سجاؤ،
نی جند میریئے
باپ دے موک ہوٹھاں دی
تھرکن وانگوں
ٹھنڈ نال نیلے ہوئے
ہتھاں ورگے امبر 'تے
ماں دے بیمار چہرے دی
پلتن جیہا سورج ایہہ
اج دا دن ہے!
اج دے دن دی
'سکھر دوپہر' ہے
میری وی زندگی دا
'دوجا کو پہر' ہے
میں لبھّ رہی ہاں
دوستیاں دی مہک جیہی
کوئی کرن!
پر سنیٔے،
اج دے سورج نوں
مٹھا-مٹھا تاپ ہے
پھر بھلا
کرناں اہتوں دور کویں ہون؟
کرناں دی بے بسی سنگ ونھیا
ایہہ اج دا دن ہے بیمار
سورج نوں
نیرھیاں نے کجنا ہے
جی کیتا،
منہ ویکھ آواں
کی وساہ بیمار
سورج دا؟
کھورے بھلّ ہی جاوے مڑنا
تھڑک-تھڑک کے بیتیا
ایہہ اج دا دن سی!
اٹھی ساں بوہا ڈھون نوں
ویکھیا کہ تیری یاد آئی
امبر دی سیاہی ڈلھ گئی
ہائے! قلماں نے پائی دہائی
یاد تیری نے باتاں پائیاں
اسیں جاگے رین-سبائی
یاد تیری دا ساہ اکھڑیا
ساڈی جان مٹھی وچّ آئی
یاد تیری نے منگیا پانی
انبروں بدلی انتر آئی
نیلی بدلی یاد تیری نے
بھر-بھر قول مکائی
یاد تیری دا لوں-لوں کمبیا
عشقَ میرے نے دھونی لائی
جند-قلم نے پاتی گھلی
کرناں دی ٹولی آئی
سورج نے بڑکاں لئیاں
کرناں نے اگّ دھکھائی
یاد تیری نوں سیک اپڑیا
نس-نس پنگھر آئی
حالَ جو پچھیا یاد تیری دا
ساڈے نینیں تکّ مسکائی
ڈونگھا ساہ بھر یاد تیری نے
رہندی بات مکائی
عمراں جیڈ لمبیری سی جو
بات مکن 'تے آئی
یاد تیری نے ہؤنکا بھریا
اسیں باہیں بھر چپّ کرائی
سوچ لمبیری واٹ تیری
اسیں دیہہ دی چاٹی لاہی
کھوہ کے چاٹی ہتھوں ساڈیوں
ہوٹھاں سنگ چھہائی
دودھ نہ ہوٹھیں لگیا
بدلی مونہوں آن لہائی
یاد تیری سی کیہی آئی
پرط گئی ترہائی
کرناں وی پچھے بھجیاں
سورج نے پائی دہائی
یاد تیری دا لمبا پینڈا
سورج دی قرضائی!
ایہہ کیہا ماتم چھا گیا
کلیاں دے ویہڑے وے
اج کون بھورا لے گیا
کھوہ کے کلیاں توں کھیڑے وے
ایہہ کیہی پون وگی اے
انبیاں دے باغیں وے
رونے دی جھلک پیندی اے
کوئلاں دے راگیں وے
اج کون ڈاچی لے گیا
اوپرے راہیں وے
تھلاں دا ریتا ٹھر گیا
پیڑاں نوں بھر کے باہیں وے
ایہہ وین کہڑی ماں دے
خلاء اندر سہکدے
ایہہ کیہدی جھانجر ٹٹّ گئی
ایہہ ساہ کیہدے سہکدے
اج کون آ کے مڑ گیا
سکھر-دوپیہرے وے
ترکالاں کیوں چپّ کیتیاں
لگی کہڑی گارد پہرے وے
ایہہ گیت سوہا رتڑا
کیہدے سازاں نوں ترسدا
سیاہی بننا لوچدا
کیوں تارہ ہر اک عرش دا
ایہہ کس امڑی دا جایا
تھلیں گاچیا
پلکاں دے بوہے کھولھ کے
ولّ سسڑی نہ جھاکیا ۔
میں
جد وی گزری ہاں
وقت دے جھروکھے 'چوں
دھپّ دا اک ٹوٹا بن کے
تاں
ایہو مینوں جاپیا
کہ
ہنیریاں 'چ علم ٹول رہے
راہی لئی
میں خوف دی کمبنی ہو نبڑی ہاں ۔
آدم-قد درپن دے
ساہمنے کھلو کے
جد وی تکیا خود نوں
تاں
محسوسیا میں سدا ہی
کہ
'میں' 'میں' نہیں ہو سکدی!
'میں' توں 'میں' تکّ دا سفر
بہت ویاپک ہے!
میں جد وی کوشش کیتی
اپنے سوائ
کسے نوں اپنا سمجھن دی
تاں
میرے ادھیاپک دے فلاسفراں جہے بول کہ :
'ہر منکھ اکلا ہے ۔
میرے دھیرج نوں
چینا-چینا کرکے بکھیر دندے نے ۔
جدوں حرف ترتیب وچّ آ جان
تاں-
اوہناں دے مائنے بدل جاندے نے!
پر اڑیا!
تیری-میری کہانی دے حرف
جو حرف نہیں
محض احساس نے
اوہ کویں پورے ہونگے
تے
کدوں ٹکنگے کسے ترتیب 'چ!
تاں جو-
تیری-میری کہانی دا وی
کوئی مائنا ہووے!
اسیں واہندے رہندے ہاں جو
دل دی زرخیز زمین
انتھے وی کجھ اپجے!
اک بسّ تیری کمی کرکے
ہنجھوآں دے ہڑ نال وی
سنج نہیں سکے اسیں
دل دی زرخیز زمین!
محبت ہے بسّ-
محبوب دیاں ہتھاں 'چ وک جانا
محض اتھرواں دے بھاء
تے ہنجھوآں دے سیک نال
پنگھر جانا دیہہ دا قطرہ-قطرہ
محبت-
ناں ہے
حرفوں وانجھے احساساں دا
حرفاں دی تلاش 'چ گمشدا
احساساں دا مون
سراپ ہو نبڑدا ہے تاں
چینا-چینا ہو کے
ڈلھ جاندا اے من دا سمندر-
محبت ہے محض-
ستاریاں نال مانگ بھرن ورگا
کچّ ورگا سپنا
تے بھولے نین بے خبر نے
کہ
ستارے محض چمکدے پتھر نے
اوہ وی ادھاری روشنی صدقہ-
محبت ہے محض-
پتھرائییاں خواہشاں دی ولک
جنہاں دا درد
گھن وانگ لگّ جاندا اے
دل دی زرخیز زمین نوں
تے محض-
تھوہر ہی انگدے نے
اس اؤڑاں ماری دھرت 'تے
محبت دی کہانی اجے جاری ہے...
محبت اک زباں ہے
تیری جاں میری-
جاں پھر نظر ہے
ساڈے من دے
شیشے ورگی
تانہیؤں تاں
کدے غصیلی-کدے چنچل!
اسیں اس راہ ترے ہاں
ہونی دیاں مٹھیاں 'چ بجھّ کے!
....تے قدرت
کر رہی اے تجربہ
ساڈے پینڈیاں نوں ناپ کے
کہ-
محبت بھجدی اے خود
جاں بھجّ جاندی ہے ریت وچاری
محبت دے پیراں طلے آ!
محبت دے سفر دیاں
راہاں 'تے وچھ کے
بھجّ جانا تے جاں پھر
محبت سنگ ترن دی تمنا
دوویں ہی
درداں ماری آہ نے
تے اسیں
اسیں ہونی دیاں مٹھیاں 'چ قید ہاں!
پہلاں تیرے ہاسے گمے
پھر گمیا سرناواں
اساں تاں تینوں لبھدے-لبھدے
ولّ قبراں تر جانا
سرگھی ویلے کھورے مینوں
سورج کوئی مل جاوے
اس چانن دی چادر وچوں
صورتَ کوئی مل جاوے
اہیؤ صورتَ چلدے-چلدے
دسّ دے تیرا ٹھکانہ
اساں تاں...........
وصل تیرے دی خاتر
سکھر دوپہر لنگھا لینی
تپدے راہاں دے ریتے نوں
سسی دی ہوک سنا دینی
کھورے سانوں دسّ ہی دیوے
پنوں دا سرناواں
اساں تاں..............
شام ڈھلی ترکالاں ویلے
برہا میت بنا لینا
چپ-چپیتے تاریاں سانوں
'کرم' دا گیت سنا دینا
قشطاں دے وچّ مکدے-مکدے
آخر نوں مکّ جانا
اساں تاں..............
زندگی دے
ملدے-جلدے
سبھ سوالاں 'تے
اکو فارمولا لاگوُ نہیں ہندا
بھاوناواں دا معمولی انتر
سمچے سوال دا
مائنا بدل دندے
.......... تے اڑچن ..............
کہ ہر بھاونا نوں
لفظ دے دینے
اسان نہیں ہندے!
شاید تانہیؤں
زندگی دے بہتے سوال
جواب کھنوں مر جاندے نے
.. تے جاں پھر
روحاں دی طرحاں
دیہہ بدل کے ...
سدا جیوادے رہندے نے !
سپنے توں جے کجھ وی حاصل نہیں
حاصل ہوئےگا اس دی تعمیر توں
تیری خموشی 'چ قہراں دا ستم ہے
نہیں رنزش کوئی تیری تصویر توں
رمز ہے کوئی پتیاں دی کھڑکھڑ 'چ
ہوا ہے آ رہی پار لکیر توں
حاصل ہے اس نوں رتبہ بڑا
جھاک پھر وی رکھدے ایس فقیر توں
دل-بدلو جہی اس دی عادت ہے
کون ہووے واقف پھر اس دی تاثیر توں
'کرم' دے کرماں دی کی گلّ کریئے
مٹی ہی نی لیہندی ایس لکیر توں ۔
چیک ادھوری کنی اے
پونے-اتھرو دی
جو ہوٹھاں 'چوں نکلے
نہ نیناں 'چوں برسے
کیہا ہے عالم
روحاں دی پیاس دا
جو نہ پی کے وی تڑفے
تے پی کے وی ترسے
گیت ادھورا جو
ہوٹھاں 'تے لرز رہا
سازاں نوں ترسے
کہ سیاہی نوں ترسے!
زندگی جدوں
ہو جاوے
'پونے-اتھرو' جہی
تاں
'سمپورن خوشی' وی
زندگی نوں ہسا نہیں سکدی
...تے پونا اتھرو
آزاد وی نہیں ہو سکدا
ساحلاں نال ٹکرا کے
مڑ پرط جاندا
خارے سمندراں 'چ!
جے کٹیا جائے اک ہتھ
تاں دوجا ہتھ
اس دی عادت پا لیندا!
پر توں....
توں میرا کٹیا انگ نہیں
توں میرے لہو 'چ رچیا ایں!
بھاویں سکھ لئی ہونی
تیری جیبھ نے
'ترک-وترک' دی بھاشا
پر میرے چیتیاں 'چ
تیری توتلی بھاشا وصی اے
بھاویں ہو گیا ہونے
تیری تے تیرے باپ دی جتی دا
اکو ناپ-
پر مینوں تاں-
اہیؤ یاد نے،
تیرے 'گھور-کنڈے' کڈھن جیڈے پیر
ہو سکدے-
توں بن گیا ہوویں 'بہبھاشیا'
پر میرے چیتیاں 'چ وسیا اے
اہیؤ
لوریاں سنن دی عمر والا بال!
بھاویں سکھ لئی ہووے توں
'ملن-وچھڑن' دی ریت
پر میرے نیناں نوں
نہیں بھلدی
اپنے وچھڑن دی گھڑی
میرے چیتیاں 'چ اٹک گئی اے
تیری اوہ چیک
جو توں اپنے وچھڑن ویلے
ماری سی
...تے
انتھے ہی اٹک گیا
اوہ 'پونا اتھرو'
جو میرے دیدیاں دے حصے آیا ۔
توں میرے ساہاں 'چ ایں
توں میرے لہو 'چ ایں
توں میرے ہؤنکیاں 'چ ایں
توں میرے وجود 'چ ایں!
کل تکّ تاں
بھجّ آؤندا سیں
قہراں دی بھیڑ 'چوں
ساڈی تانگھ 'چ-
...تے اج
ساتھوں چھپن لئی
لے رہا اے آسرا
اسے بھیڑ دا!
...تے جاپدا
اج 'اکھاں' نے
تے کل تکّ 'اسیں'
انتھے کھڑوتیاں
پتھر ہو جانا!
...تے
وقت دیاں نہوندراں نے
پھیر وی باج 'نی آؤنا
...تے ساڈی 'پتھر اکھ'
سم آؤنی اے!
ہر ورھے دی طرحاں
اس ورھے وی
اک ہور ورھا
ڈبّ گیا اے...
پچھلے ورھیاں دے
کالے اتیت 'چ!
...تے نواں ورھا
اپڑ گیا اے
اسے اتیت دا پاتر
بنن لئی!
...تے انجھ ہی
ہندی رہی ہے سرجنا
انوٹھے اتہاس دی!
کالا اتیت
کھڑھا ہے باہاں پساری
اس ورھے دے
مکن دی اڈیک 'چ!
اج دا سورج تاں
اویں ہی نظر آؤندا ہے
روز دی طرحاں-
جھجکدا جیہا
لکدا جیہا
چھپدا جیہا
دھندلا جیہا....
کجھ وی تاں نواں نہیں!
شبد کنے گھٹّ نے
تے کہن والا کنا کجھ-
اندر کتے-
کجھ بھٹکدا پیا!
کہندے نے،
خاموشی دی اوستھا 'چ
سکون ہندا
پر سکون وی نہیں-
ایہہ کہڑی اوستھا ہے؟
کیوں ایہہ شبد
لنگھ جاندے نے
مینوں جھکانی دے کے؟
تے میری تنہائی
تھکّ جاندی اے
ایہناں دا پچھا کردی!
جدوں میں چاہندی ہاں-
ایہناں نوں چھنڈ کے لاہ سٹنا
ایہہ چمبڑ جاندے نے مینوں
جوک دی طرحاں-
کدے شبداں دا ہڑ
کدے شبداں دی تھڑھ
رہِ جاندا اے اکثر
بہت کجھ انکہا
تے بہت کجھ انسنیا
پھر تا-عمر
ڈھونہدے ہاں اسیں
کجھ انکہے تے انسنے دی لاش
اپنے موڈھیاں 'تے!
توں کد ویکھی سی
میری روح دی
کوآری ریجھ؟
توں تاں ویکھیا سی بسّ
میرے تن دی اوڈھنی 'تے
پئی جھرکھی نوں!
توں کس طرحاں پرکھیا سی
اپنی 'وکالت' دے
'پہلے پاٹھ' نوں
میرے ارماناں دا کیس لڑ کے!
کنا سہج سی تیرے لئی
فائیل تیار کرنا
تے میرے لئی
کنا اسہج سی
دستخط کر حامی بھرنا!
توں چاہیا سی
میرے تن دی دھرت نوں
اپنے 'منچاہے بوٹے'
اگاؤن لئی
...تے کنیاں ہی
'انچاہیاں بوٹیاں'
جڑھوں پٹّ
وگاہ ماریاں سن!
پر
میری ککھّ دی دھرت 'تے
اج وی
اویں ہی نے
اوہناں 'انہوئیاں' دے نشان ۔
توں لے گیوں بھاویں
اپنے 'من-چاہے بوٹے' نوں
بڑی دور...
پر اج وی
اوہدے ساہاں 'چ
میری مٹی دی ہے مہک!
.................
کنا سہج سی تیرے لئی
'سبھ کجھ'!
...تے کنا اسہج ہے
میرے لئی
اتیت دے اس کالے پنے نوں
سامبھنا
پڑھنا
تے
پاڑنا
...پر تینوں دسّ دیاں...
تیریاں 'نہوندراں' توں سوائ
تیرا کجھ وی
میرے کول نہیں
...تے توں
توں اج وی
قرضدار ایں
میری دھرت دا!
اوہ کہندے نے،
''اج سانوں
دھپّ ورگی کوئی گلّ سنا ۔''
پر
میرے گھر دے اسمان توں تاں
اج سورج
غیر-حاضر ہے!
کوئی چڑی
چہکی نہیں!
پھلّ ٹہکے نہیں!
دوپہر وی دھندلی جاپدی ہے!
پھر بھلا
میں اوہناں نوں
دھپّ ورگی گلّ کویں سناواں؟؟؟
جد میرا
'اج' ہی
میرے اتیت 'تے
مڑ-مڑ سٹے چنگیاڑی
تاں
'بھوکھ' وی
پاردرشی نہیں رہندا!
...تے انکا ہی جھلس جاندا ہے ۔
میں کنا کو کجدی رہاں
کیچر ہوئی روح نوں
اوپرے ہاسیاں نال!
میرے گونگے ہؤنکے
صرف مینوں ہی سندے نے ۔
میں بہت خوش ہاں
'میرے آپنیاں' دی نظر 'چ
جہڑے
ویکھ وی لین جے میرے ہنجھو
تاں 'خارا-پانی' دسدے نے!
سجّ گئے میرے نینا دے کوئے
تیری یاد بڑی ہرزائی
ٹپّ نینا دیاں سردلاں
ایہہ وہوٹی بن کے آئی
دل ساڈے نے جشن منایا
ایہہ رویا رین-سبائی
بھیڑ لئے اساں نینا دے بوہے
سدھراں دی سیج وچھائی
ساتھوں پہلاں چڑھ بیٹھی
انتے کالی کوئی پرچھائیں
اسیں اوہدا کوئی قرضہ دینا
جاں اوہ ساڈی قرضائی
لپّ کو ہنجھو دے گئی سانوں
خود پرط گئی ترہائی!
میرے برہڑے نوں
کیہی سیونک لگی غماں دی
ہنجھوآں دا زہر پی کے وی
جو ہور دونی ہو گئی
تیریاں اڈیکاں دی
ایہہ رتّ کیہی چندری
ایہہ دن دونے ہو گئے
ایہہ رات چونی ہو گئی
ساڈی پریت دی ایہہ چرکھڑی
ڈاہ ساتھوں ہوئی نہ
تند ہر وصل دی
ادھواٹے کھوہ گئی
ملن دی تانگھ اولی
میرے ویہڑے دی پون اندر
مہک تیرے ساہاں دی
ہور گوڑھی ہو گئی
کہڑے آسرے میں لبھاں
ڈاچی میرے پنڑے دی
ہوا کوئی کالکھادھی
پیڑاں دے نشان دھو گئی
حصے جو آیا غم
میں باہاں 'چ لے لیا
خوشی تاں آؤندے-آؤندے
راہاں 'چ کھو گئی!
جیکر میری کویتا مینوں
ہسدی جاپے تاں
اس کویتا نوں میں
اوہناں ہاسیاں دے ناں کر دیواں
جو میں-
خریدے سی کدے
خوشیاں تے غماں وچلی
لکیر 'تے کھڑکے!
...تے ہاسیاں دی پٹھبھومی 'تے
محض اک سہم سی!
روندی ہوئی کویتا نوں میں
اوہناں ہنجھوآں دے ناں کر دیواں
جنہاں نوں میں
ورجیا ہمیشہ
اکھیؤں باہر آؤن توں-
بھاویں بھرم ہی سی میرا
کہ
''اکھاں دا سمندر-
اندر دی اگّ بجھا دیویگا ۔''
کدے-کدے کوئی کویتا میری
احساساں ورگی-
پاک-پوتر جاپے تاں
اس کویتا دی وصیت
اوہناں احساساں دے ناں لکھوا دیواں ۔
جو سانجھ نوں رشتہ نہیں
احساس بنائی رکھے
کیوں جو:
رشتے تنداں 'چ بجھدے نے
جو ٹٹنا جاندے نے
...تے احساساں دا نگھّ
کدے نہیں ٹٹدا
کدے نہیں مکدا!
جیکر کوئی کویتا مینوں
ترہائی ریت جاپے تاں
اس کویتا نوں میں
پلکاں دیاں اوہناں
سیجل سڑکاں دے ناں کر دیواں
جنہاں میرے ہنجھوآں نوں
سالاں-بدھی سوکھیا اے!
پر جیکر
کویتا کوئی ادتی
ہوٹھ اپنے سی لوے
تے سارا ہی زہر
اکلیاں پی لوے
تاں میں-
اس چپّ ورگی کویتا نوں
کس دے ناں کراں؟؟؟
اس کویتا نوں کوئی نہ چاہوے
اس کویتا نوں میں آپے چاہواں
اس کویتا نوں گل نال لاواں
اپنے ورگی اپنی کویتا
اپنے ہی ناں کراں
تے اپنی چپّ پرچاواں-
……………………
ڈھونڈ-ڈھڈیندے
تینوں لبھیا
لبھیا
دل دا تانا
اپنے پیار دا پیٹا پا
اسیں بنیا اک خزانہ
چڑھ وے چنیا
میری سوچ دے عنبریں
نیر نینا دا ارگھ چڑھاواں-
اج دی رات نوں
پنیاں کر دے
کل توں گھپّ ہنڈھاواں-
دے وے چنا مینوں
بدلاں دا کجن
جگّ توں پیار لکاواں-
پا وے میری جھولی
چانن دیاں چھٹاں
وے میں ریجھاں نوں رشناواں-
ودھدے-پھلدے ویکھاں-
ریجھاں تانئیں
وے میں نینی ٹھنڈک پاواں-
ربّ نہ کرے
میں بھلّ جاواں
صلیب 'تے لٹکے سالاں نوں
تاں
عمر دیاں ورھیاں 'چوں
ستّ ورھے
منفی ہو جانگے
پلاں-پلاں دا جمھانپھل
جدوں ستّ ورھے ہو نبڑیا
تاں ذہن دی سلیٹ 'تے
صفر جہے جواب ورگا
اک سوال نکل آیا
صفر جہے سفر توں
اگانھ ترن لئی
جد ہیا کیتا
تاں قلم کھہڑے پے گئی
تھڑک-تھڑک کے بیتے پلاں نوں
تے بھجے جاندے ورھیاں نوں
سوچاں دی پونجی گروی رکھ کے
میں قلم نوں
سیاہی لے کے دتی
میں تے میری قلم
صفر بنے سفر توں
اگانھ تر پئیاں
ہونی نوں ہلوندیاں
ساڈی روح بھبنتری
اک-دوجے نوں ویکھیا
تاں جاپیا--
ایہہ تاں سپنا سی
سپنے ورگا کوئی چھل سی
اسیں تر پئیاں
نہ مکن والی سڑک 'تے
سمیں دی نزاکت دے
ور تے سراپ
دونوں ساڈے ہمسائے نے
ہم سفر نے!
روز آؤندی سی تخلیق
تے میرے ذہن دے بوہے
آ دستک دندی سی!
تے اج
پہلی واری انجھ ہویا
کہ
میں خود گئی ہاں
محبت سنگ ہو کے لبریز
تخلیق دا بوہا کھڑکاؤن-
نت بہڑدا سی کوئی سراپ
میریاں ادھاریاں خوشیاں
میتھوں کھوہ لین واسطے
...تے سراپیاں روحاں وانگ
میں
اندر مچدے شور 'چ
گواچدی رہی ساں
اج پہلی واری
انجھ ہویا کہ
میں خود گئی ہاں
سراپے ورھیاں نوں
زندگی دے سوالاں 'چوں
منفی کرن!
پہلاں جد وی کدے
انگیا کوئی
کنڈیالا بوٹا
میرے دل دے ویہڑے
میں خود سنجدی رہی
نیناں دا نیر پلا کے
...تے اج
پہلی واریں ہیا کیتا اے
تھوہراں بھری دھرت نوں
مولدے باغاں 'چ بدلن دا!
بھاویں بہت اوکھا ہندے
اتیت دے کنڈیاں دی
چوبھ نوں جرنا
پر
تیار کھڑی ہاں میں
تے
کہندی ہاں تہانوں
خوش-آمدید!
کدے-کدے تاں
ہو جاندی ہے لازمی
موت سمیں دی وی
بے شکّ
کوئی نہیں چاہندا
کہ سماں مکّ جاوے!
بھلا ایہہ وی کدے تھیاؤندا اے؟
ایہہ تاں چلدا رہندا اے
بے لحاظ ہو کے!
پر پھر وی ہے لازمی
موت سمیں دی
ادوں - جدوں
خوشگوار موسماں دی اڈیک ہووے
تے ورتمان دے چلھیاں 'چ
آدمی صرف
دھکھدا ہی نہیں
سگوں بھامبڑ بن کے بل رہا ہووے
ادوں-جدوں
پیراں طلے
صرف ریت نہیں
لاواں وہِ رہا ہووے
پھر ہو ہی جاندی ہے لازمی
موت سمیں دی وی
کسے خوشگوار موسم دی اڈیک 'چ
تاں جو
ایہناں دھکھدے موسماں
تے اس خوشگوار موسم وچلا فاصلہ
صفر ہو جاوے...! ...!!
چھاں تیرے رکھ دی
چھاں میرے رکھ دی
جاں کہہ لواں کہ
چھاں اپنے بتّ دی
انکا بھین ہی ہے
روہیاں والی دھپّ دی!
پر
ویکھ خاں!
ہر اوجھڑ راہ
ساڈیاں جڑھاں سنگ آ ملدا ۔
ہفدا تے تھکیا راہی
جفیاں پا
ساڈے تنیاں نوں ملدا اے
تے کدے وی نہیں مڑدا
پرچھاواں تاں کدے وی نہیں-
ایہہ محض
اتفاق ہی تاں نہیں!
راتیں-
تارے تکدی رہی
اوہ بھر-بھر کے
اےداں کردے رہے
میری بکل 'چ
جداں
اپنا ہی نگھّ
اوہناں لئی
سیک بن گیا ہووے!
میں سارے تارے سمیٹ کے
کئی حرف ان لئے
حرفاں دی پنڈ
سر 'تے چکّ کے
علم دا گھر لبھن تر پئی!
جدوں
سارے راہ شاہ ہو گئے
تاں میں
تینوں لبھیا...
توں کیہا،
''سارے حرف نظماں دی جھولی پا دیہہ!''
میں تیرا کیہا منّ
سارے حرف نظماں دی جھولی پا دتے
...تے میریاں نظماں
تیرے احساس
تر پئے علم دے گھر نوں جاندے
راہاں 'تے!
میرے پیار دی جھیل نوں
چھوٹا کہن والیا!
توں ویکھیا ای کد اے
خاموش پرط دے
ہیٹھلی ہل چل تانئیں؟!؟
جند-پنچھی نے
چنجھ جو کھولھی
سورج دے وہڑیوں
رحمت دی بوند
جند-پنچھی دے
منہ وچّ ڈگی
سنیٔے!
رحمت دی اکو بوند نے
جند-پنچھی دی
روح نوں سنجیا
روح دے باغیں پھلّ کھڑے
مہکاں دا اک چانن کھنڈیا
پر
سورج دا وہڑھا بھرپور ہے
نت رحمت دی بوند اوہ ونڈے
پھر وی نورو-نور ہے!
توں کلھ-کلھ کردا
آبشار!
میں سہج وگدی ندی!
تیرے پانیاں 'چ ترتھلی
میرے پانیاں 'چ سہجتا
تے ویکھ!
میری گود دی وشالتا
کہ
تیرے پانیاں نوں وی
سہج کر دیوے-
تے توں
سمٹ جاویں
سارے دا سارا
میری گود 'چ!
تتلیاں 'چ رنگ نے
پھلاں دی بدولت
تے
پھلّ کھڑدے نے
تتلیاں دے کارن!
پھر بھلا
کنجھ ممکن ہے
تیری-میری ہوند
اک-دوجے بناں؟!؟!
عمر دے ہر ورقے 'تے
حالات دی سیاہی
کالکھ بن کے کھلر گئی
اپنتّ جیہا ہر لفظ
اندکھّ ہو گیا
پھر کڈھ بیٹھے اسیں
ادھ-دسدے شبداں دے
غلط مطلب!
کالکھاں دے قہر 'چ
گھوردا رہا ہر چہرہ
پرشن-چنھ بن کے!
...تے تیرا ناں بندے
کجھ کو اکھر
میں حاشیے وچّ سانبھ لئے!
چل پریتم
چل چلیئے
چن توں پار!
تیری میری پریت دا جتھے
ہووے بس سنسار
بس اک تیری
ونجھلی ہووے
جاں بس ہووے
میری جھانجر دی چھنکار!
توں پھلّ ہوویں
میں شبنم ہوواں
رہیئے مہکاں دے سنسار
جھلمل تاریاں دی بستی وچ
کھیوے ہو ہو مانیئے پریتم
کرناں دی بوچھار!
سپنیاں دا اک گھر بنائیے
چن دی ددھیا چاننی جتھے
برسے بن خمار!
توڑیئے سوچاں دے جندرے
تے پیراں دے بندھن
تر چلیئے بندھناں توں پار
چل پریتم چل چلیئے
چن توں پار!
تیری میری پریت دا جتھے
ہووے بس سنسار!
من دے ویہڑے 'چ دفن
کنج-کواریاں کویتاواں نوں
پھیر جگا-
چاہے سبھ توں چوری ہی صحیح
پر ایہناں دا
جاگنا لازمی ہے!
کیوں جو
کویتاواں دی
بھٹکدی روح
ساڈے اندر دے خلاء نوں
بھرن 'نی دندی!
...تے
اپنے نجّ دی اوستھا 'چ
اسیں ہنڈھاؤندے ہاں-
اوہناں روحاں دا سراپ!
قلم جد وی کھہڑے پیندی ہے
تاں میتھوں
کویتا لکھی جاندی اے
ایسی کویتا
جو
قلم دے گھر دا
راہ لبھدی-لبھدی
پتہ نہیں کویں
سوچاں دی انگلی پھڑ
میرے ذہن دے ویہڑے
میرے دل دے ویہڑے
میرے اچیت من دیاں
پرتاں پھرولدی اے
تاں لگدا-
میرے گھر
کویتا پراہنی آئی اے
پتہ نہیں کویں؟
پتہ نہیں کدوں؟
قلم-کویتا اک ہو جاون
دور دی کسے دنیاں دا
بمب جیہا پرگٹاؤن
میں آپے وچّ کھوئی
تنہائیاں دا پہنن پہن کے
اس بمب 'چ سموئی!
اس سوچاں دی دھرت 'تے
چڑھدے سورج دی
پہلی کرن
اک کویتا جاپدی اے
ہر دن دی سکھر-دوپہر
اک کویتا جاپدی اے
رات دے تاریاں دی لوء
اک کویتا جاپدی اے
توں اک کویتا جاپدا ایں
میرے آپا مینوں کویتا جاپدا اے
ہر شے کویتا جاپدی اے!
پر کوئی کہے کہ
دسّ خاں کویتا کس نوں کہندے نے
میں کجھ وی دسّ نی پاؤندی
پر اپنی ہی خموشی وی-
میں ہائِ سہِ نی پاؤندی!
اوہ خموشی وی
مینوں تاں-
اک کویتا ہی جاپے
پر
ساہمنے والے نوں
کنجھ سمجھاواں کہ
ایہہ جو پل اسیں سانجھے کیتے نے
اک کویتا نے
چپّ دا برتانت سیاہی!
اوہ جو وی میں کہنا ہے
اوہ جو وی توں سننا ہے
سبھ کویتا ہے!
سبھ کویتا ہے!
میں جد
تیرے گھر دی
چوکھٹ اندر پیر دھریا
تاں توں
میرے لئی گھر ہو گیوں-
بے شکّ
تیرے بھانے پرط آئی ساں میں
ثابت-ثبوتی
پر
میرا بہت کجھ
تیرے گھر دی
چوکھٹ اندر رہِ گیا
میں تیرے گھر 'چوں
اپنے ٹکڑے
سمیٹنا نی چاہندی-
تاں جو
اوہ مان سکن
تیرے ساہاں دی گرمی
تیرے وجود دا سیک
تیرے بولاں دا نگھّ
کجھ تاں اپڑے
تیرے تانئیں وی
میرے ٹکڑیاں دی چھوہ!
اک ہمدرد ہتھ
جو جلاوطن ہوئی
'مہک دی رتّ' تلاشدی
جند-کڑی دے ہتھاں 'تے
'نرچھل-موہ' دا
اک چراغ دھر گیا
....تے جند-کڑی
کنا ہی چر
نہاردی رہی اوہ راہ
جدھر اوہ
ہمدرد ہتھ تر گیا
....تے پھیر
اوجھل ہو گیا!
کی کجھ سانجھا کرنا چاہندے،
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
کیوں نہ دل دی گلّ سناؤندے،
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
چن سرگھی دا ویکھن آیا،
بھلّ گیا مڑنا
جد وی تکّ لئے اک تھاں وسدے
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
سو جنماں توں دل وچّ
سامبھی گلّ دلاں دی
کہندے کاہتوں جھجکن یارا،
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
پھلّ وی مینوں آ-آ
دین سنیہے ہر پل
تکّ کے کلیاں ورگے ہسدے،
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
ٹھنڈیاں شیت ہواواں
رک-رک پچھن میتھوں
کتھے ونڈدے نگھیاں مہکاں،
یار تیرے دے ہوٹھ
پتہ نہیں اوہ کون سی
منگدا راتیں اڑیا
اک-دوجے نوں دے گئے جو،
تیرے ہوٹھ میرے ہوٹھ
زندگی محض
ولکنا جاں کلکاریاں مار
ہسنا نہیں
زندگی-تواریکھ دا پرچھاواں
بھوکھ دی کلپنا
تے
ورتمان دا پینڈا ہے!
زندگی جدوں
قرض بن جاندی ہے
ادوں ہر نواں ورھا چڑھن 'تے
اک قشط ادا ہو جاندی ہے
اوس قرض دی!
بے شکّ پیراں طلے
اوہیؤ اوجھڑ راہ ہون
پر اک قشط لہہ جان دی
ڈاہڈھی خوشی ہندی ہے!
صرف ادوں-جدوں زندگی
قرض بن جاندی ہے!
جد زندگی
فرض بن جاوے تاں
ہر غم تے ہر خوشی
اک دستور بن جاندے نے ۔
اس توں منکر ہویاں وی
نہیں سردا
پوناں تے ریت
وگدے ہی رہندے نے
کردے ہی رہندے نے
وقت دے موسماں 'چ
وقت دیاں مٹھیاں 'چوں
اک فرض بن کے!
زندگی
بن جاوے مرض جے
اؤڑاں ماری دھرت
درداں ماری دیہہ
شریک-اے-حیات ہو نبڑدے نے
محض اس دن دی اڈیک 'چ
جو ہر دھڑکن دی
اخیر ہے!
کدے-کدے زندگی
بن جاندی ہے عرض وی
ادوں
ہوٹھاں 'تے آئے حرف
اک ترلا ہو جاندے نے ۔
وقت دیاں میڈھیاں گندناں
ہو جاندا ہے لازمی
کمبدے ہتھاں لئی!
وقت دی راء نوں
بھلا کون 'نی پچھاندا!
ساڈے متھے 'تے
'بند-کتاب' دا
لیبل لاؤن والیا
دسّ خاں
کنی کو وار تانگھے نے
تیرے ہتھ
ایہہ کتاب کھوہلن لئی؟
توں کیہا،
''میں کھلھی-کتاب ہاں،
جد مرضی چاہے پڑھ لے ۔''
پر
تیرے پنیاں 'تے انکرے حرف
بدلدے پل-پل جو
روح وی
تے روح دا جامہ وی
اوہ کنے بے رحم نے
تے توں
ہر وار ملدا ایں مینوں
اک 'نواں-ادھیائے' بنکے!
تیرا وشواس
ہر وار ہی
چینا-چینا ہو کے
ڈلھ کیوں جاندا؟
....تے مینوں
ہر وار ہی
حرفاں دی چپّ جیہا
کوئی ثبوت سرجنا پیندا!
توں تے تیرا وشواس
کوئی منہ-زبانی
کویتا کیوں 'نی بن جاندے
مینوں ہر وار ہی
گاچی-پھیری پھٹی جہے
تیرے ذہن 'تے
پورنے کیوں پاؤنے پیندے نے؟
مل-مل کے نظماں دا وٹنا
من میرے دی دیہی ناتھی ۔
مہک-وہونے پھلّ نے مانی
مانمتے بھنورے دی جھاتی
جنماں دی میں کالخ دھوتی
پریتاں دا اج چانن ہویا
میں اج نرچھل ہاسہ ہسیا
اج جد میرا آپا مویا
میرا ناں بندے اکھراں نوں میں
اوہدے ہتھوں کردے تکیا
ربی ور جہے ہتھاں نوں میں
اپنے سر ولّ انٹھدے تکیا
میں موئی، میرا آپا مویا
میں جد اوہدے نینی جھاکی
جند جہی اک شے نوں پیتا
اک-دوجے دے بن کے ساقی!
پتہ نہیں کدوں
تے پتہ نہیں کویں
میریاں کویتاواں 'چ
سورج
کیندر-بندو بن گیا
کدے میں
منگدی ہاں حساب
سورج دے منیم توں
اپنے حصے دی لوء دا!
کدے کردی ہاں عرضوئی
کہ اوہ رشنا دیوے
اس دھرت دا ہر اک کونا
کوئی نقر رہے نہ وانجھی
اس دے نور توں!
تے کدے
دسدی ہاں خود اس نوں
کہ میں نہیں مانیا
اوہدے تیز دا نگھّ
...تے پتہ نہیں کدوں میں
کشانول (کشاں (سورج) + ول) بن گئی؟
بے شکّ
بیتے نے بہت سال
اس طرحاں
کہ میں
سورج ولّ منہ 'نی کیتا
جاں
پھر سورج ہی مینوں
پٹھّ دکھا گیا
پر اج پھیر
اوہ میرے سنمکھّ ہے
اج پھیر
میں اوہدے سنمکھّ ہاں
اج پھیر
میں کشانول ہو گئی ہاں
اج پھیر
اوہدے نور 'تے میرا حق ہے ۔
انجھ بھاویں-
بہت اوکھا ہے
وقت دا قتل
پر...
اج میں
ہیا کیتا ہے
...تے
زندگی دے
کنے ہی ورھیاں دا
قتل کرکے
ازلاں دی تڑف مکائی ہے
انزام-
مینوں 'موت دی سولی' نہیں،
'زندگی دی سوغات' ملی ہے!
پتھر لوکاں دے
پتھر دے شہر نوں جاندی
پتھر دی سڑک 'تے تردیاں
میں
خود پتھر ہو گئی ہاں!
ہن مینوں
نہیں ڈسدے-
اوہناں دے پتھر بول
جو کدے
لوہ دندے سن
میرا تن-من!
ہن
سہج تر سکدی ہاں میں
ایہناں راہاں 'تے!
جے میں تینوں
پچھانہ مڑ کے ویکھیا
تاں میتھوں
اگے نی جا ہونا !
عمر دا ایہہ موڑ
اس طرحاں دا وی تاں نہیں
کہ آپاں
کجھ پل ہور
رک سکیئے - اک دوجے کول !
بسّ ! جو وی پل ملے
اوہناں نوں سانبھ لویں
'یاداں دی پوٹلی' 'چ !
سمیں دے اس تھان 'چ
کوئی کاتر تاں
اپنی ہووے اڑیا !
عمراں دے پہراوے 'تے
کوئی ٹاکی ہی دھر لوانگے !
اج دے موسماں 'چ
جد وی پیندی اے
بیت چکے کل دے
چیتیاں دی دھند
تاں-
آؤن والا کل وی
اس دھند دی گرفت وچّ
اینا کو ضرور آ جاندا
کہ
عمر دا کوئی چھن
پاردرشی نہیں رہندا ۔
میری پیڑ-چال سنن والیا!
میرا امتحان نہ لے 'بھوت'
تاں میرے 'اج' نوں کھا رہا
توں مینوں
'بھوکھ' دا گیت سنا
بڑی دیر پڑھ لیا میں
اپنے ہی گیتاں دی قبر 'تے بہہ کے
اپنے گیتاں دا مرثیہ!
ہن مینوں
بھوکھ دا گیت سنا!
اندر مچدے شور نوں
چہرے دی چپّ
ہور نہیں لکو سکدی!
شاید ایہناں ہنجھوآں دا وی
اہیؤ سببّ ہے!
ایہہ مٹھّ کو اکھر
میری قلم دے ہنجھو
میری قلم دے ہاسے
عمر دی دیہی 'تے
کھبھّ گئے بن کے خار
ہاسیاں ڈنگیا
عمر دا سینہ
گل بن لٹکیا
سپّ دا ہار!
عمر میری دے کھلرے ورقے
چندری سیاہی دکھے بیمار
قلم-کڑی دے پوٹے تھکّ گئے
کھا کے سوئیاں کولوں مار
مینڈا سجن مینوں بہڑیا
پر پینڈے دی دوری وچکار
جاں تاں سجنا مکّ جا میں سنگ
جاں ایہہ دوری مار
ایہہ مٹھّ کو اکھر
میری قلم دے ہنجھو
میری قلم دے ہاسے
عمر دی دیہی 'تے
کھبھّ گئے بن کے خار!
ہر جھکھڑ اسیں جھلّ گئے
جھلّ نہ ہونی تیری ہار
سجن مینڈیا!
جھلّ نہ ہونی تیری ہار!
………………………
اسیں اس راہ 'تے ترانگے
جد تکّ
ظلم دا بیز نعش نہیں ہو جاندا !
آ وے ماہیا!
اس چنگ نوں بھامبڑ بنائیے !
سن وے ماہیا!
ہن سماں نہیں
گلوکڑی وچ رہن دا !
میری روح 'چ پھٹی اے
چنگ اک کرانتی دی!
چل جوجھیئے ۔
بھائی لالوآں نوں نال لے کے
تے بھریئے اوہناں دی رتّ 'چ جوش
ہن کوئی بھاگو ہور نہ چوسے
ساڈا لہو !
سن وے ماہیا!
بڑی مشقت کرنی پینی
بھکھ ننگ 'چ وچردے
لالو دی رتّ لال کرن لئی !
کویں دساں وے ماہیا !
تیری تانگھ توں پہلاں
تانگھ ہے ہن مینوں
کہ میں
'پون گورو' دے دوشت روپ نوں
سگندھیاں 'چ بدلاں
'پانی پتا' دے زہر چوس لواں
'ماتا دھرتِ' دی ککھّ نوں
بانجھ ہون توں بچاواں!
سن وے ماہیا!
آ توں وی ہو
میری تانگھ 'چ شریک
اس چنگ نوں ہوا دے!
تاں جو بھامبڑ بنے ایہہ چنگ
اس ہنیرے 'چ پہنچے
ایہدا چانن
جتھے
سمیک، افیم، ہیروئن دے بدلے
کوڈیاں دے بھاء وکدی اے
میرے دیس پنجاب دی جوانی
جتھے
کینسر تے کالا پیلیا
نگل رہا میرے پنجاب دی
اس جنتا نوں
جہڑی ہندی اے بھاگوآں دا
اک وڈا 'ووٹ بینک'!
سن میرے ماہیا!
ایہہ نہ بھلیں کہ
انقلاب دا سفر
'ماچھیواڑے دے جنگلاں' 'چوں ہو کے
'کھدرانے دی ڈھاب' ولّ جاندا ہے
اوہ ڈھاب
جتھے
ہن پانی وی
نصیب نہیں ہونا سانوں!
توں ویکھی کتے
مہاں سنگھ وانگو
بھٹک نہ جاویں !
پر اسیں لڑانگے
اپنے خون دے آخری قطرے تکّ!
چل ماہیا!
لئیے فیصلہ ہن
اس سفر 'تے ترن دا !
تاں ہی سرج پاوانگے اسیں
غدری بابیاں دا دیس !
بھگت سنگھ دے سپنیاں دا دیس !
چل!
فتح دا ڈنکا وجاؤن لئی
قدم پٹنا لازمی ہے!
جد تکّ
آواز
عوام 'چ گونجیگی
تاں جواب 'چ
ساڈی آواز وی
ہوویگی تیرے نال !
نہیں دھندلائیگی روح دی چمک
راجے شینہ دے لوبھ 'چ پے کے !
ساڈی اوٹ ہوویگی،
اس ورثے 'تے
جس 'چ بابا نانک دے بولاں دا نگھّ
گورو گوبند دے کھنڈے دا پرتاپ
بابا بندہ بہادر دا ڈنکا
شیر-اے-پنجاب دی دیانتداری
بدھ دی مانوتا
مارکس دی چیتنا
امبیڈکر دا سماج!
اسیں اس راہ 'تے ترانگے
جد تکّ
ظلم دا بیز نعش نہیں ہو جاندا !
آ وے ماہیا!
اس چنگ نوں بھامبڑ بنائیے !
کسے چترکار تینوں
اکھاں بند،
ہتھ 'چ مالا پھڑھا
کی چتر دتا
کہ
تیرے سکھ
تیری ہی بانی توں
اکھاں موند بہہ گئے !
اوہ پڑھدے نے تیری بانی
چیتیاں 'چوں
...تے
مالا دے منکے گندیاں
گھسا لیندے نے آپنے پوٹے !
وشو-کرانتی دے سمرتھّ
تیری بانی
مانوتا دے لکھائک
تیرے سدھانت
اوہناں بند رکھے
لبھاونے رومالیاں 'چ !
ہے نانک !
میں جد وی لبھدی ہاں
تیرا عکس ، تیری بانی 'چوں
توں مینوں انقلابی جاپدا ایں !
جد بابر ڈھاہیا سی ظلم
تیرے دل 'چوں
نکلی سی دھاہ !
....تے اج جد
ہر پاسے ظلم دی سکھر ہے
دھیاں بے پتّ ہو رہیاں
بھیڑیئے نوچ رہے ہرناں تائی
... تے انقلابی دھی
سہِ رہی اے
تیزابی حملے
پولیس جو ساڈی رکھوالی ہے،
دے تھپڑ
تے کھچا-دھوہی
تاں کیوں ستے پئے نے
تیرے سکھ ؟
کیوں نہیں ماریا کسے
ہاء دا نعرہ؟
کیوں تیرے شبد
بان بن
نہیں وجدے اوہناں دے سینے؟
بسّ!
دھارمک سماگم رچا
''جیکارے'' چھڈنے
اوہناں دا کسب ہو گیا!
انجھ لوڑ پین 'تے
اوہ کھڈی جا وڑدے نے!
اوہ سچ لئی نہیں ،
ستا لئی لڑدے نے!
ہے نانک !
وشو-نور تیری بانی ،
جیون دے پل-پل دی
اگوائی دے سمرتھ
تیرے آپنیاں ہی
مالا دے منکیاں 'چ
قید کر دتی!
مارکسواد نالوں کتے وڈملاّ
تیرا نانکواد!
عوام توں پہلاں
پکھنڈیاں دے ہتھیں چڑھ گیا !
جیون نوں سورگ بناؤن لئی
توں دتے جہڑے 'گر'
اوہ اک وی
ساڈے عمل 'چ نہیں !
اسیں تاں جپ رہے ہاں تیری بانی
اس اندسدے
سورگ دی چاہ 'چ !
دوآلے واپردا نرک
سانوں منظور ہے !
توں کھوہلنے چاہے سن
لوکائی دے کواڑ
تیری سوچ 'چ سی
ترک
مانوتا
انقلاب
تے دھرم-نرپکھتا !
پر ویکھ ساڈی کٹڑتا !
اسیں
مانوتا دیاں دھجیاں اڈاؤندے ہاں!
ترک ساڈے نیڑے وی نہیں
پر اسیں تیرے سکھ کہاؤندے ہاں !
اسیں
''سچے-صاحب'' نوں جپدے ہاں
پر 'کوڑ' وی خوب کماؤندے ہاں !
ہے نانک !
جو وی ہووے
اسیں تیرے سکھ کہاؤندے ہاں !
اسیں تیرے سکھ کہاؤندے ہاں !
پنجاب اداس ہے
بہت اداس !
اس باپ وانگراں
جہدے پتراں
اوہدے نام دیاں ہی
دھجیاں اڈا دتیاں!
پہلاں کسے ستّ بیگانے
'پنج آب' توں
کر دتا 'ڈھائی آب'
تے رہندی قصر
اوہدے آپنیاں
ہی کڈھ'تی
'ڈھائی آب' نوں
کرکے زہری
وکاس دے ناں 'تے!
پنجاب اداس ہے
بہت اداس!
اس باپ وانگراں
جہدے پتراں
جے کیتا ہیا انقلاب دا
تاں
لاوارث لاشاں بن
اخباراں دیاں سرخیاں بن گئے !
....تے کوڑ دی کچہری 'چ
اجے وی رلدی اے
اس باپ دی داہڑی !
اوہدی لچاری 'تے
'نیاں دے ٹھگّ' انجھ مسکائے
جداں 'ہٹلر'
یہودیاں نوں گیس-بھٹھیاں 'چ سٹّ
شیطانی ہاسہ ہسّ سکدے !
پنجاب اداس ہے
بہت اداس !
جس 'دلی' نوں سہاگن رکھن لئی
بنیا سدا ہی ایہہ 'کھڑگ-بھجا'
اسے دلی نے
ایہدیاں بھجیاں باہاں ویکھ
لگائے ٹھہاکے!
تے ایہدیاں دھیاں نوں
ودھوا کرن لئی
ورتائے کئی حیلے!
پنجاب اداس ہے
بہت اداس !
اس باپ وانگراں
جہدے پتر
رڑ گئے وچّ دریا نشے دے!
جہدیاں دھیاں
رہِ گئیاں بن کے
نمائش دی وستو!
جہدی زرخیز بھونئں
بندی جائے بنجر!
جہدے 'ماجھے' پتّ نوں
وسر گئی اپنی 'سورمگتی'
'مالوے' نوں چمبڑ گئی 'کینسر-ڈین'
تے 'دوآبے' نوں چڑھ گیا
این آر آئی ہون دا بخار!
ہن دسو بھلا!
اوہ سورما پتّ کس نوں آکھے؟
کتھوں لبھّ لیاوے
دھی دیاں اکھاں دی گواچی شرم؟
زہریلی-دھرت 'تے کھلو
دوشت ہوا 'چوں
مہک کتھوں لبھے؟
پنجاب اداس ہے
بہت اداس !
'سربتّ دا بھلا'
منگن والا درویش
اج اپنے ہی گھر 'چ
ہنڈھا رہا
بے گانگی دی جون!
اوہدے سینے بلدی لاٹ
'میرا بھارت مہان'
دے گیت کنجھ پھیر گاوے؟
اس وچ اوہدا دوش کی
جے انقلاب 'تے انتر آوے؟
ہاڑھا ای پترو!
اس باپ دا ساتھ دیوو
اس 'کھڑگ-بھجا' نوں
اج تہاڈیاں بھجاواں دی لوڑ ہے!
'چھویں -دریا' 'چوں نکلو
'ڈھائی -آب' دی پڑت بچاوو!
پنجاب اداس ہے
بہت-بہت اداس!
کدوں تکّ
کردے رہانگے انتظار
اسیں اس مسیہے دا،
جو انبروں اتر آئیگا
تے کھولھیگا
ساڈی مکتی دے کواڑ!
نیاں پورن سماج دی سرجنا لئی
سرجنا پینا خود نوں
آؤنا پینا
'سپن-دنیاں' توں باہر!
آدھونک ہون لئی
برانڈاں دی لوڑ نہیں!
دیسی پہراوے وچ وی
ہو سکدے ہاں اسیں آدھونک!
آؤ لاہیئے ذہن توں
غلامی دی پرط!
ادھ-کجے جھنڈ 'چ
مست ہو-شراباں پی
پباں 'چ مناؤنا 'ویک-اینڈ'
آدھونکتا نہیں
آؤ کریئے
سوچ نوں آدھونک
جو دیکھدی ہے-
'پچھم' دے ہر ورتارے 'چ وڈپن!
نہیں جت ہونا ہن
موڈھیاں 'تے شیر کھدوا کے
'پنجابی-شیر' دا خطاب!
نشیاں نال کھوکھلے ہوئے تن توں
نہیں پینیاں ہن کبڈیاں!
تے نہیں آؤنا کسے مسیہے
ساڈی سار لین!
آؤ چیریئے!
اس لبھاونی دھند نوں
تے سرجن لئی
نواں سماج
پہلاں سرجیئے خود نوں!
چاہے سنگڑ گیا ہے
میرا آکار!
پر کہندے نے کہ
میں وکاس دے راہ 'تے ہاں!
نہ ہن میری راجدھانی
نہ میری پانیاں تے مالکی
پر وڈّ-آکاری بلڈنگاں
تے ملٹیپلیکساں دی بھرمار
وکاس نہیں تاں-ہور کی اے؟
میں مست ہاں
روشن پنجاب ہاں
چاہے اوہ-
میرے سینے بلدی لاٹ ہی ہووے ۔
کی فرق پیندا؟
روم سڑ رہا-
تے نیرو وجا رہا بنسری!
پچھمی دھناں 'تے نچدے-گاؤندے
ساڈے گائک
انترراشٹری-پدھر 'تے
لے گئے نے میری دھی دا 'جگرافیہ'!
میرے نیتا خوش حال
ہوٹراں والیاں گڈیاں
ہیلیکاپٹراں دے نظارے
ٹیکس دے-دے کے چاہے
جنتا ہو رہی کنگال
پر میرے نیتا خوش حال
تاں کی؟
میں ٹھوٹھا پھڑ
کیندر اگے جاواںگا
کجھ نہ کجھ تاں منگ لیاوانگا
کی ہویا جے نہیں ہن
میرے ویہڑے 'چ
دودھ، مکھن تے لسی دی بھرمار
میں جاندا ہاں کرنی
'کوکا کولا' تے 'پیپسی' نال
پراہناچاری!
کی ہویا جے نہیں بلدا
دو وقت چلھا میرے گھر
پر میں
دیس دا انداتا ہاں!
کی ایہہ وکاس نہیں؟
بسّ کجھ کو علامتاں
پردوشن، کینسر، ملین پانی
قرضیاں دی پنڈ،
بے روزگاری
نشے تے ولاستا!
پر
تختاں 'تے بیٹھے
میرے شہنشاہ دسدے نے
کہ
ماڑا-موٹا تاں
اندیکھیا کرنا پیندا!
کجھ وی ہووے،
پنجاب وکاس دے راہاں 'تے!
میں وکاس دے راہاں 'تے!
کی ہویا جے نہیں اسیں
کمان دے دھارنی؟
کی ہویا جے ساڈے
تیر نے ٹٹے؟
آؤ!
قلماں دی لاج بچائیے
شبد بان ہی چلائیے
کرانتی دے نائک نوں جگائیے!
کرانتی دا نائک-
جو کارخانیاں دے مشینی
شور 'چ گوا بیٹھا
اپنی 'روح دی آواز'!
دو وقت دی روٹی دا وسیلہ
اوہدا 'کرم-کھیتر' ہے ۔
...تے پنج سال بعد
ملدا ہے اس نوں
س دی لوکتنتری شکتی
دا بونس
'کجھ پیسے' تے 'شراب'
پھر توں گواچ جاندا ہے اوہ
مشیناں دے شور 'چ!
کرانتی دا نائک-
اس مہان بھارت دا
پڑھیا لکھیا
بے روزگار ہزوم
جو حق منگدا
تاں ملدے اس نوں
ڈانگاں دا پرساد
تے کھچادھوہی
کرانتی دا نائک-
اوہ کسان
جو ملکیت دے نام 'تے
ڈھو رہے قرضیاں دی پنڈ
کھیت مزدور
جس دا حق نہیں
اس بھوئیں 'تے
جتھے ڈلھدا ہے
روز اس دا پسینہ
کمیاں دے ویہڑے دی دھی
جو وک رہی ہے
'ککھاں دی پنڈ' دے بھاء!
آؤ قلماں والیو!
'نتانیاں' 'چ بھریئے انکھ
سنگھرش دا بگل وجائیے!
ایہہ جو وج رہے ہر پاسے
بھرشٹاچار تے غیر جمہوریات دا
سنکھناد
اس دی سنگھی کون گھٹیگا
کون آئیگا ساڈی مکتی لئی
کدوں مٹیگی ساڈے ذہن 'چوں غلامی
کدوں تکّ کہندے رہانگے اسیں
سوس بینکاں دے کالے دھن
دے مالکاں نوں دیس بھگت ۔
جوجھن والے بھوگدے رہنگے
'اپھسپا' تے 'ٹاڈا' دا دنڈ؟؟؟
اے قلماں دے وارسو!
لوک یدھ دا نائک
کدے بدھ بن آوے
کدے ملٹن بن آوے
کدے نتشے بن آوے
کرانتی دا سورج
کدے بابا نانک بن
لالو دی گلّ کرے
تے بابر توں جابر
آکھ سداوے!
ایہہ قلماں دے دھنی
ایہہ کرانتی دے نائک
ترگے نے بھاویں ساتھوں دور
پر اسیں اوہناں دی
سوچ دے وارث ہاں!
آؤ!
اس سوچ نوں پرچنڈ کریئے
کرانتی دے نائک جگائیے
کدے بندوقاں،
پھانسیاں تے کالے قنوناں نال
نہیں ہندی 'سچ' تے 'سوچ' دی موت
'لوک سنگھرش' کدے انج نی
مریا کردے!
او قلماں والیو!
شبد بان ہی چلائیے
ہن دیر نہیں مناسب
آؤ! کرانتی دے نائک نوں جگائیے!
انّ بنّ یاد اے مینوں
جو کالج دے پروفیسراں نے دسی سی
آزادی تے جمہوریات دی پریبھاشا !
پر جیوں ہی
کالجوں نکل
سمجھیا زندگی دا یتھارتھ
تاں
کجھ وی
اوہدے ورگا نہیں سی !
آزادی تے جمہوریات دی
اصل پریبھاشا
تھپڑ وانگ وجدی اے روز
تے
روز ہی ہندا ہے
میرے ذہن دی دھرت 'تے
مہانیدھّ !
اتھے 'سپریم' نہیں
سگوں 'سوجھیہین' ہے جنتا
اپنی طاقت توں انجان !
ایہہ مناؤندی اے
'گنتنتر دوس' تے 'ستنترتا دوس'
ایہہ تاں لاوندی اے بس
دیش دی 'آزادی'
تے 'اکھنڈتا' دے نعرے
......تے
نعریاں وچّ
لک جاندا اے
لٹتنتر دا کہج
دھنتنتر دا ننگیز
تے شوشن-تنتر دی ہیوانگی !
'میرا بھارت مہان'
دے نعریاں 'چ
دب جاندیاں نے
بھکھے ، ننگے ، ولکدے
عوام دیاں آہاں !
پر نہیں بھلدی مینوں
میرے پروفیسراں دی دسی
آزادی تے جمہوریات
دی پریبھاشا !
بے شکّ!
گواچ گئے نے
آزادی دے اصلی ارتھ!
ساڈا مقصد اک ہے
ساڈی لوڑ اک ہے
آؤ !
اک ہو کے لڑیئے
نہ بنیئے کٹھپتلی
اوہناں ہتھاں دی
جو سانوں نوچ رہے نے
تے
ساتھوں کھوہ رہے نے
ساڈا 'منکھ' ہون دا
ادھیکار !
اسیں وک جاندے ہاں
'دارو' لئی
تے
خرید لیندے ہاں
'پنج سال' لئی اوہ 'بیماری'
جو گھن وانگ کھاندی اے سانوں !
ہے منکھ!
توں تاں سرب-شرشٹ کرت ایں !
تیرا ملّ اینا گھٹّ نہیں !
اپنا مول پچھان
تے
مار ہمبھلا
'جوکتنتر' نوں لاہ کے گلوں
'لوکتنتر' دی نیہہ رکھ !
جاگ کہ بسّ
جاگن دی لوڑ ہے !
تیرے سپنیاں نوں
'تیری کھلھی اکھ' دی لوڑ ہے
روز ہندا ہے
ساڈی سنسد وچ
'چٹے بگلیاں' دا اکٹھ
تے چھا جاندی ہے
کالے کارنامیاں دی کاواں رولی
کدے بوپھرس، کدے کھنڈ
کدے چارہ
تے کدے کوئلہ گھوٹالا
وقت ہی نہیں ملدا
کہ اٹھائے جان
بھکھ تے وکاس دے مدعے
کدے نہیں انٹھدا انتھے
غریبی، بے روزگاری
تے بھکھمری دا
سوال
پر پونجیپتیاں نوں
لابھ دین لئی
سارے ہی 'بگلے'
اکھاں میٹ حامی بھردے نے
الیٹ کلاس دے 'کتے'
دی حفاظت لئی وی
بندے نے قنون
پر کلی گلی جلی
توں وروا
میرے دیس دا ہجوم
روز مردا اے
کتے دی موت
کالے دھن دا دھندا کرن والے
ایہہ 'چٹے بگلے'
ساڈا کی سنوارنگے؟
ایہہ تاں بسّ
بھرنگے سوس بینکاں
تے اپنا پیٹ
میرے دیش دا کرتی
اپنے ٹبر دا
پیٹ بھرن دا حیلہ
کرن لئی
روز ہی تریگا گھروں
خالی پیٹ
ساڈی سنسد وچّ کدے نہیں انٹھیگا
خالی پیٹ دا سوال
انتھے تاں رچی جائیگی
لوک ہتو قنوناں دے خاتمے
دی سازش
تے کاواں رولی 'چ
گواچدی رہیگی
لوک ہتاں دی گلّ
اوہ چاہندے ہن
بلھ سیتے رہن
تے بند ہو جان
باغی سراں-
نہ لگے نعرہ کوئی
شوشکاں دے ورودھ !
چاہندے ہن اوہ
لوک اک نہ ہون
دلاں وچّ
سلگدی چنگاری
بن جاوے نہ بھامبڑ !
اوہ چاہندے نے ایہہ وی
اہلّ ہو جان ایہہ قدم-
اک تال وچّ نہ انٹھن
کدی اوہناں ولّ !
اوہ کھوہ لینا چاہندے ہن
حق جیؤن دا-
ورودھ کرن دا !
کنا دکھ ہندے
جدوں کرائیم کرن والے
بن جاندے نے ساڈے دیش دے آگوُ !
میں اتھے
دیس دھروہیاں دا
سواگت ہندے دیکھیا ہے
جو سیاست دا مکھوٹا پا کے
دیس ورودھیاں نوں
ویچدے نے اہم دستاویز
تے اپنیاں پشتاں لئی
کردے نے دھن اکٹھا
ویچ کے اپنا دیش !
پورا دیس نظر آؤندا
لاشاں دی منڈی !
دلی دنگے، گجرات دنگے
اس دی حقیقت !
اسیں چلا رہے ہاں سنگھاسن
رام راج دے نعریاں وچّ !
جنہاں وچوں بوء آؤندی ہے
فرقہ پرستی دی !
ایہہ کرسی دے لوبھی
مایہ دے دیوانے
ستّ سمندر پار
رکھدے نے اپنے خزانے !
بدھیجیویاں نوں میری کویتا
باغی لگّ سکدی ہے
شیلی کاوَ-سہج دی
قاتل لگّ سکدی ہے
پر جد سنسد گونگی
شاسن بہرہ ہو جاندا ہے
جد پورا جن گن من
گھر جاندا ہے گھور ہنیریاں وچّ
پھر للکارنا ہی پیندا
انگاریاں دی بھاشا وچّ !
دلی تخت دی
رانی دا قتل -
نتیجہ -
عورتاں دا بلاتکار
دلی دیاں سڑکاں 'تے
اگّ دیاں لپٹاں دی ہولی
گلاں 'چ بلدے ٹائر
ہزاراں گھر بن گئے شمشان
انسان توں بنیا حیوان!
ہزاراں ورھے
لمبا سفر تہہ کرکے
جانور توں بنیا انسان
پلاں 'چ ہی تہہ کر گیا
الٹا سفر -
تے
نگل گیا
کنھے ہی بے قصور !
ایہہ ہے ریت
میرے دھرم-نرپکھّ دیش دی
تے دھرم نرپکھتا دی مثال !
کھنڈر ہوئے گھراں توں
لے کے الوداع
اوہ جو بھٹک رہے نے
انصاف دی تلاش 'چ
عدالتاں دیاں بروہاں 'تے
تے اسے بھٹکنا 'چ
بیت گئے تنّ دہاکے
اوہ کنجھ کہن :
''سانوں بھارتی ہون 'تے مان ہے''
میزاں تھپتھپا کے
ہو رہے نے فیصلے
پر تسیں چپّ رہو
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی تاں ہے دنیاں دی
سبھ توں وڈی جمہوریات !
ورودھی دل
اکھاڑ کے مائیک
کڈھ رہے نے گالھاں
دکھا رہے نے
جگت –تماشہ
سنسد پورا
سبزی منڈی دا درش !
تسیں چپّ رہو
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی تاں ہے دنیاں دی
سبھ توں وڈی جمہوریات !
اے.سی. روماں 'چ بیٹھ کے
طے کیتیاں جا رہیاں نے
غریبی دیاں ریکھاواں
بھکھ دیاں سیماواں
پر تسیں چپّ رہو
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی تاں ہے دنیاں دی
سبھ توں وڈا جمہوریات !
پچھلے سال دے انکڑیاں وچ
کرکے کجھ ہیر پھیر
ہو رہا ہے
غریبی دا سرویکھن
پر تسیں چپّ رہو
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی تاں ہے دنیاں دا
سبھ توں وڈا لوکتنتر !
لوکتنتر ہو گیا ہے
سبسڈی دا حصہ
نشیاں تے نوٹاں 'تے
وک رہی اے ووٹ
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی ہے دنیاں دی
سبھ توں وڈی جمہوریات !
تہانوں دتی جا رہی ہے
بھکھ توں سرکھیا دی گرنٹی
سکھیا، کم، سوچنا دی گرنٹی
ایہہ وعدے تاں
چون -منورتھ پتراں دی
شان لئی نے
ایہہ کد پورے ہونگے !
بولوگے تاں تنّ دتے جاووگے
ایہی ہے دنیاں دی
سبھ توں وڈی جمہوریات !
جد جھوٹھ دا پرچھاواں
اوہدے جسم 'تے پیا
تاں اوہدی دیہہ
پتھر دی دیوار ہو گئی
پتھر دی اس دیوار 'تے
سچ نے
جد وی وچھنا چاہیا
تاں-
تلک-تلک کے ڈگدا رہا
پتہ نہیں اوہ سچ
ایس پار دے سمندر 'چ کھر گیا-
پتہ نہیں اوہ سچ
اس پار دے ماروتھل نے پی لیا
پر سچ ادوں توں گمّ ہے
جدوں دا
اوہدے جسم دی دیوار 'تے
جھوٹھ دا پرچھاواں پیا ہے!
اے سنگیناں دے مالکو
موڈھیاں 'تے سنگیناں دا بھار
وارتھ نہ پاوو
سنگیناں انجھ نہ ورتو
کہ رنگین موسم
شمشاناں دے راہ پے جان
سنگیناں انجھ ورتو
کہ رنگین موسماں دی پھلکاری
ہر جوبن لئی
تانگھ بن جاوے
سنگیناں انجھ ورتو
کہ پتھر دی دیوار بنیا
اوہدا جسم
جھوٹھ دے پرچھاویں توں
مکت ہو جاوے!
...تے
سمندر 'چ کھریا سچ
رتن بن کے
پھر توں آن ملے
ماروتھلاں دی ریت 'چ سمیا سچ
ڈاچی دے کھراں نوں آن چمبڑے
سچ جتھے وی کتے ہے
گھر مڑ آوے-
سچ کدے تلکے نہ
سچ کدے کھر نہ جاوے
سچ نوں پیوے نہ کوئی
ڈیک لا کے-
سنگیناں دے مالکو!
سچیت رہو
میرا ربّ مینوں بہڑیا
جو مزدوراں دے جھرمٹ 'چ
کھیڈ رہا سی
مٹی دے ڈھیلیاں نال
کالج دی باغیچی 'چ
کھڑی ساں پھلاں دے کول
تاں
میری چنی دی
کنی آ پھڑدا اے!
اوہ چھوٹی بالڑی سی اک!
میتھوں منگدی اے اک پھلّ
تاں میں
اوہدے متھے 'تے
چمن رکھ دندی ہاں-
تاں ہو جاندا ہے
اوہدا چہرہ وی پھلّ ۔
...تے
کل ہی گزری ساں میں
مندر دے ساہمنیوں
تاں ویکھے سن میں
نرجند تے سہکدے پھلّ
جو تساں ارپت کیتے سن
اپنے ربّ نوں!
مینوں بہڑیا میرا ربّ
اک ہور بالڑی
جہدی ماں
کر گئی اس نوں ماں-باہری
تاں اوہ
باپ دے گل لگّ روئی
پر کجھ دناں بعد
باپ بھلّ گیا
کہ ایہہ میری 'دھی' اے-
میں اوہدیاں نظراں 'چوں
پڑھیا اوہدا درد
تے ماں دے بولاں دا کجن
اوہدی چھلنی روح 'تے پایا
نیم نال
اوہدا میرے گھر آؤنا
تے نیم نال
میرا اوہدی چھلنی روح 'تے
شبداں دی مرہم لاؤنا
ہو گیا میرا نت نیم!
تے مینوں جاپدا
اوہ ربّ بن
میرے گھر بہڑدی اے!
دامنی نے جدوں
دم توڑیا ہووےگا
کنھے ہی لفظاں نے
توڑیا ہونے دم
اوہدے ہونٹھاں 'تے
اوہدی زبان 'تے
....تے
اوہدے ذہن 'تے !
اوہنے ماں نوں کی کہنا سی ؟
اوہدا باپ لئی کی ترلا سی؟
کہڑے شبد سن
جو مکّ گئے
اوہدے مکن نال ...
میں اوہناں شبداں نوں
ملنا لوچدی ہاں
میں لوچدی ہاں
اوہناں شبداں نوں ساہ دینے
تاں جو
سن لئے
اوہدی ماں
اوہدا باپ
اس دے آخری دم دی گاتھا !
اوہدے کولوں لنگھیا
بے غیرت لوکاں دا جھنڈ
سن لئے اوہدی پکار
.....تے کسے ہور دامنی کولوں
لنگھے نہ کوئی
اندیکھیا کرکے !
اوہ جو بے بس
اوہدا ساتھی
سن سکے
اس دا اوہ آخری ترلا
جو شاید اوہنے
کیتا ہوئےگا
کجھ ایہو جیہا ہی
کہ :
ساتھی ! میں تیری ہی ہاں !!
میری پریت دے
سچڑے موتی
چاہیا سی
تیری ہی جھولی ڈگنا
پر کلمونہیں راہیاں
میری پریت نوں جوٹھ بنا دتا !
میرے تن دا
میری روح دا
کجن لاہ دتا !
پر میں ملانگی تینوں
اپنے اسے جلوء 'چ
اسے ہی شدت نال !
ساتھی ! توں میرا انتظار کریں!!
''میں تینوں
پیاردا
ستکاردا
تے پوجدا ہاں ۔''
تیرا ایہہ کہنا
ہے کنا بیمائنا!
عورت صرف پیار منگدی ہے
تے اسے پیار 'چوں
پا لیندی ہے
ستکار تے پوجا
بشرطے-
کہ اوہ پیار
روح دا ہووے
سدیوی ہووے
تے
اسیم ہووے!
عورت پوجا نہیں
برابر دا حق منگدی ہے
جے توں بن جاوے
پرشوتم-پرکھ
تاں اوہ
اگنی-پریکھیا وی دے سکدی ہے!
اوہ
شو دے پیر دباؤن والی
پاربتی نہیں!
سگوں
تیرے سر دا
تاج بننا لوچدی ہے
اوہ نوچے جانا نہیں
سگوں لوچدی ہے
وصل دی چرم-سیما
تے تیری روح دا دیدار
اوہ دیوی نہیں،
وستو نہیں،
داسی نہیں،
پیر دی جتی نہیں
ہم سفر بننا لوچدی ہے
بس-ہم سفر!
ماں بننا-
کنا پیارا احساس!
نوں مہینے
سنجدی اے
ککھّ دی دھرت نوں
پلا کے اپنا لہو
پنگردا اے بیج
نشیا جاندی اے اوہدی روح
گھڑدی اے انگنت نام
کدے پتّ دا تصور
کدے دھی دی تصویر
پر کمب جاندی اے
پڑھ کے اخباراں دیاں سرخیاں
کتے بلاتکار
کتے داج دی بلی
کتے نشیاں 'چ ڈبے
پتّ دی تراسدی!
کوسدی اے
اپنی ککھّ نوں
تکّ کے ہیوانگی
پشوپن
تے درندگی دی تصویر
اہیؤ حشر رہا جے دھی دا
تاں ہن
بھرون ہتیا دی
نویں پریبھاشا گھڑی جاوے گی ۔
جے انج ہی رہی
ساڈی مانسکتا
تاں کہڑی ماں
دھی جمیگی؟
کہڑی ماں چاہیگی پتّ جمنا؟
کہڑی بھین کرو جودڑی،
'اک ویر دیئیں وے ربا،
سہں کھان نوں بڑا
چتّ کردا ۔'
کون ماں اڈیگی
پتر-دات لئی جھولیاں
جے انج ہی نوچیگا
ہوسی درندا میری دھی نوں
ہے ربا! مینوں دھی نہ دیویں!
جے انجھ ہی ہوویگی
میرے پتّ 'چ درندگی
تاں مینوں
پتر نہ دیویں ربا؟
مینوں بانجھ ہی رکھیں!
میں بانجھ ہی چنگی!
اے عورت!
توں مہان ایں
اپنے ہر روپ 'چ
توں سمرپت ہا
کدے ماں بن کے
کدے بیٹی بن کے
کدی پتنی
تے کدے بھین
ہر روپ وچّ سمرپت!
پر تیری ہوند 'تے
پرشن چنہ کیوں
کیوں تیرے راہاں 'تے کنڈھے
تیرے پنگرن توں پہلاں ہی
تینوں مسل دین دیاں سازشاں
تیرے ہر قدم نال
کیوں جڑے نے عزتاں دے سوال
کیوں رہِ گئی بن کے توں
نمائش دی وستو
کیوں وسر گیا تینوں
کہ توں ہو سکدی ایں
لکشمی بائی
تے مائی بھاگو وی!
اے عورت!
کیوں منظور اے تینوں
بن کے رہنا
بس اک جسم
تے بھوگے جان دی وستو
کیوں نہیں دسدا تینوں
تیری ہی روح دا جلوء
کیوں نہیں کر سکدی توں
تھوتھے سنسکاراں دا قتل
پر روز کردی اے
قتل اپنی روح دا!
جاگ ہن جاگن دی لوڑ ہے
اپنی ہوند بچاؤن لئی
تینوں خود ہی
تہہ کرنی
پینی ہے
اپنی
'آزادی' دی دشا!
اندر دی
دھر تہہ تکّ
اپڑن واسطے
خود ہی تہہ کرنا پینا
سوچاں دیاں الجھناں دا
دھند بھریا راہ
اس سفر 'تے چلدیاں
رستیاں دی ریت دا علم
اس قدر ہو رہا
کہ جاپدا
پیراں دیاں تلیاں 'چ
'اکھاں دے اگّ' جان ورگا
کجھ واپر گیا ہے!
وقت تاں
گڑ ہی رہا ہے
کھوہ دیاں ٹنڈاں وانگوں
تے زندگی
گزر رہی اے
کھوہ دی سطح توں
کھوہ دی مون تکّ
وگدے پانی دی طرحاں!
فرق ڈاہڈھا ہندا اے
زندگی بیت جان
تے
زندگی جیون وچ!
وقت گڑ ہی رہا تاں
زندگی بیت جائیگی
زندگی جیون لئی تاں
وقت گیڑنا پینا!
| |
