سوفیخانا لالا دھنی رام چاترک
لما چوڑا باغ بغیچا، جس دا کوئی ارار نہ پار،
تریلوکی وچ تانا پیٹا، برہمنڈاں وچ کھلر-کھلار ۔
سورج، چند، ستارے، دھرتی، چرکھ چل رہا چکر مار،
جھلاں، چشمے، پربت، ندیاں، کیلاں، چیل، دیار، چنار ۔
پھل، پھل، مدھو، مکرند مدھر دی، من موہی جائے مہکار،
ویلاں ولاں ون ترن برچھ، کھلوتے نے اک ٹنگ دے بھار ۔
شوبھا کرن سریلے پنچھی، اوشا ابھارے نور نکھار،
داتاں ملن کلاوے بھر بھر، کھلھا قدرت دا بھنڈار ۔
ساری سرشٹِ جدھے درباروں، برکت منگے باہاں پسار،
چاترک منگے دان مہر دا، بھوَ ساگر توں کردے پار ۔
1
او ہند دے جوانا ! ہندو تے مسلمانا !
ہشیار ہو کے ڈٹ جا، اک جائے نہ نشانہ ۔
ہمت دے نال چھوہ دے، اتفاق دی اساری،
او دیش دے پجاری !
2
ماتا تیری دے گل دے، سنگل اے موٹے موٹے،
جنگال کھا چکے نے، کر سٹ اے ٹوٹے ٹوٹے ۔
لا زور دا اک جھٹکا، مشکل مکا دے ساری،
او دیش دے پجاری !
3
تیری گھال ہوئی پوری، جیلھاں نسنگ نہ بھر،
چھڈّ دے پرائی پوجا، تے آپنیاں توں نہ ڈر ۔
نفرت تے بیوساہی، ہن ہو گئی نکاری،
او دیش دے پجاری !
4
آشا تیری دا سورج، سبھ تھاں تے چڑھ چکا ہے،
دنیاں دی تکڑی تے، (تیرا) تول ودھ گیا ہے ۔
نیت ہے راس تیری، ہن مار اک اڈاری،
او دیش دے پجاری !
5
احمق بنان والا، بیٹھا سی جو مداری،
کرتب دکھا دکھا کے، چک لے گیا پٹاری ۔
جادو اتر گیا ہے، مک گئی دوکانداری،
او دیش دے پجاری !
6
تک نہ پرائے منہ ول تقدیر آپ گھڑ لے،
تیرے اندرے ہے سبھ کجھ، ہمت دی بانہہ پھڑ لے ۔
کھیسے پھرول اپنے، دولت نہ لے ادھاری،
او دیش دے پجاری !
اتر پہاڑوں ڈگدا ڈھہندا،
چکر کھاندا دھپے سہندا،
نال چٹاناں کھہندا کھہندا،
نیر ندی دا وہندا جائے ۔
راہ تردا اسمانی تارہ،
لہراں وچ پا پا جھلکارا،
'پندھ تیرا ہے لما سارا'،
چل چل چل چل کہندا جائے،
نیر ندی دا وہندا جائے ۔
نال سمندر ساکاداری،
وچھوے ملے ہزاراں واری،
کھا گرمی اسمانے چڑھیا،
مڑ پہاڑ تے بہندا جائے ۔
نیر ندی دا وہندا جائے ۔
آنا، جانا، پھیرے پانا،
تریاں رہنا اکھ نہ لانا ۔
حکماں اندر وانگ پھہارے،
مڑ مڑ چڑھدا لہندا جائے ۔
نیر ندی دا وہندا جائے ۔
وچھی برہمنڈ دی شطرنج، پھرنے دے اشارے تے،
تے آ گیا چکراں وچ چرکھ، مرکز دے سہارے تے ۔
چڑھی اک پینگھ سترنگی، ادھر اؤندی، ادھر جاندی،
تے جھلن لگّ پئی تقدیر، موجاں دے ہلارے تے ۔
ہے لما راہ لے-پرلے دا، آشا ہے بڑی اچی،
قدم ہے اک دوارے ول، نگہ ہے اک ستارے تے ۔
ہنیری رات، گھمن گھیر، ڈگمگ ڈولدی بیڑی،
تسلی ہے، کسے دن پہنچ جانا ہے کنارے تے ۔
سمجھ کے راہ حقیقت دا، طریقت دی ن پا الجھن،
کہ مکہ چھوڑ جائیے نہ، مجوراں دے دوارے تے ۔
لیا کے رحمتاں دا روڑھ، دھو جائیگی سبھ دھونے،
نگہ اک پیار دی پے گئی، جدوں چاترک نکارے تے ۔
قدرت نے پاسہ موڑیا، تصویر دا رکھ پلٹیا،
بستر اٹھایا پتجھڑی، آ گئی بہار بسنت دی ۔
سجرے شگوفے پنگرے، کلیاں دے مکھڑے دھل گئے ۔
آئیاں چمن وچ برکتاں، مہکاں دے دفتر کھل گئے ۔
نکلی بسنتو ویس کر، پھلاں دی کھاری سر دھر ۔
کھڑدی تے ہس ہس گاؤندی، نچدی تے پیلاں پاؤندی ۔
متھے تے ڈلھک شہاب دی، گلھاں تے رنگ گلاب دا،
گھر گھر ڈھنڈورا پھر گیا، میں حسن ہاں پنجاب دا ۔
آکھے نی آؤ سہیلیؤ ! انکھیلیؤ ! البیلیؤ !
آؤ بنائیے ٹولیاں، رل کے منائیئے ہولیاں ۔
گبھروٹ سبھ پنجاب دے، مچھاں دے وٹّ سوار کے ۔
کر کے لڑائی دی فتح، آ گئے دمامے ماردے ۔
پائیاں نے خاکی وردیاں، موڈھے تے نمبر چمکدے ۔
پگڑی تے جھالر جھومدی، چھاتی تے تکمے لمکدے ۔
جھولے سوغاتاں دے بھرے، نوٹاں دے بٹوئے آفرے،
بوٹاں دی چر چر دسیا، رولا پیا اوہ آ گیا ۔
بانکا سپاہی آ گیا، فوجی بہادر آ گیا ۔
سسّ پتّ نوں چمن لگّ پئی، میں سنگ کے اندر جا وڑی ۔
سوچی کہ میں نہیں ہسنا، پچھے تے کجھ نہیں دسنا ۔
راتاں وچھوڑے ماریاں، رو رو کے کنج گزاریاں ۔
اگے ای مجازی سی بڑا، ہن تے لڑاکا بن گیا ۔
اس نے تے ملّ پانا نہیں، پر میں وی ڈر جانا نہیں ۔
آکھیگا جے،'کوُ تے صحیح'، آکھانگی میں،'چھیڑو نہ جی' ۔
دکھیاں نوں ہور دکھاؤ نہ، پچھاں تے مرچاں پاؤ نہ ۔
ساڈی تہانوں سار کی، اس پریت دا اعتبار کی ۔
لوبھی او طلباں دے تسیں، جتی توں واری نوکری ۔
ساڈی جوانی رل گئی، الفت تہاڈی کھل گئی ۔
سو سو خیالاں دے قلعے، ڈھائے اسارے اندرے ۔
پر ہائِ نی دل چندرا، آپے ہی ہولا پے گیا ۔
اوہ آ گیا، میں ہسّ پئی، گل لگّ کے چھم چھم وسّ پئی ۔
سنسار ہے اک پھرنا،
جیون ہے اک اشارہ ۔
قدرت ہے اک تماشہ،
دنیاں ہے اک نظارہ ۔
سندرتا ہے اک دیپک،
عر عشقَ ہے پروانہ ۔
سرشٹی ہے مول مقصد،
مایہ ہے اک پسارا ۔
جینا ہے اک نیامت،
مرنا ہے اک حقیقت ۔
اک وہن ہے حیاتی،
عر موت ہے کنارہ ۔
مکتی ہے اک نشانہ،
مذہب ہے اک بہانہ ۔
ہے نرک اک ڈراوا،
تے سرگ ہے اک لارا ۔
بندہ ہے اک مسافر،
پرلوک ہے اک منزل ۔
ہر سفر اک سراں ہے،
آشا ہے اک سہارا ۔
قسمت ہے اک تصور،
سنکلپ ہے اک رہبر،
تقدیر ہے اک حیلہ،
ہمت ہے اک ہلارا ۔
مانکھتا ہے میوہ،
مقصد ہے 'لوک-سیوا'،
مل بیٹھنا غنیمت،
اک رات دا گزارا ۔
جتنی ہے رات باقی،
خوش خوش لنگھا دے ساقی،
چڑھیا ہی چاہندا ہے،
پربھات دا ستارا ۔
اس دی شتابدی (18-6 1939) پر
میں مندا تینوں دانش دا بھنڈارا،
پرجا پالک، جرنیل، سورما بھارا ۔
توں سکھ راج دی اکو اک نشانی،
گرگھر دا شردھاوان دلاور، دانی ۔
ہرِ-مندر-سیوا توڑ چڑھاؤن والا،
شری کلغیدھر دی مہما دا متوالہ ۔
کل اپنی گورو-چرناں توں صدقے کیتی،
کالے کوہاں تے یادگار رچ لیتی ۔
میں مندا ہاں اقبال تیرا لاثانی،
ملتان تیک تے تیری سی نگرانی ۔
پھردے سن تیرے شیر ماردے نعرہ،
قابل تک تیرا گجدا سی جیکارا ۔
پر میرا سر ستکار لئی نیواں ہے،
اس لئی، کہ سبھ دے دل وچ تیری تھاں ہے ۔
توں پہلاں ہیں میرے پنجاب دا والی،
جن ہمت کر، تقدیر دیش دی ڈھالی ۔
توں تیلا تیلا جوڑ بہاری بنہی،
بسمارک ورگی سوچ تیری گئی منی ۔
جے تینوں ساتھوں ہونی کھوہ نہ کھڑدی،
پنج دریاواں دی شان کتے جا چڑھدی ۔
ہن تیرے پچھوں دیش آباد بڑا ہے،
میاں، لالا، سردار، سبھو وسدا ہے ۔
گھر گھر وچ جھلکے پئی شان نوابی،
پر نظر ن آوے کوئی نرول پنجابی ۔
تیری ارتھی دے نال سلوک سدھایا،
نقشہ پنجاب دا قدرت نے بدلایا ۔
جے مڑ آ کے بنھ سکیں اوہ شیرازا،
کھل جائے ساڈی انتی دا دروازہ ۔
اساں نہیں بھلاؤنی، بولی ہے پنجابی ساڈی
ایہو جند جان ساڈی،
موتیاں دی خان ساڈی،
ہتھوں نہیں گواؤنی، بولی ہے پنجابی ساڈی ۔
ترننجناں بھنڈاراں وچ،
ونجھلی تے واراں وچ،
مٹھی تے سہاؤنی، بولی ہے پنجابی ساڈی ۔
جودھ تے کمائیاں وچ،
جنگاں تے لڑائیاں وچ،
ایہو جند پاؤنی، بولی ہے پنجابی ساڈی ۔
پھلاں دی کیاری ساڈی،
سکھاں دی اٹاری ساڈی،
بھل کے نہیں ڈھاؤنی، بولی ہے پنجابی ساڈی ۔
1
نی پنجاب دیئے پٹرانیئے !
تختوں ڈگی پنجابی نمانیئے !
پچھے پائی دھریلاں دی مار نے،
سدکاں والیاں دے بیڑے پار نے ۔
2
بابے نانک دیئے وڈیائیے !
بلھے شاہ دیئے سر تے چائیے !
پھیرے دن تیرے سرجنہار نے،
سدکاں والیاں دے بیڑے پار نے ۔
3
ہوئی سائیں دی نظر سولی اے،
تیری کٹی مصیبت چلی اے،
اٹھے جاگ تیرے برخوردار نے،
سدکاں والیاں دے بیڑے پار نے ۔
4
آ کے سانبھ لے اپنیاں گدیاں،
گئیاں ماواں متریئیاں ردیاں،
حقو حق ہن لگے نے نتارنے ۔
سدکاں والیاں دے بیڑے پار نے ۔
1
نیندوں جاگ پیا جگ سارا،
گیا جہالت دا اندھیارا،
توں بن کے پربھاتی تارہ،
سورج نواں چڑھا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
2
پلچ گیا مذہب دا تانا،
گل پے گیا اتہاس پرانا،
بھولے پاندھی تے راہ بکھڑا،
پتھر پرے ہٹا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
3
مانکھتا چکر وچ آئی،
سہمی پھردی ہے سچیائی،
قلم، زبان دہاں تے جندرے،
پنجرے پیا خدا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
4
باہر نکل آ، لاہ کے سنگا،
پاکھنڈاں نوں کر سٹ ننگا ۔
بھگوا، نیلا، مہندی رنگا،
برقع ایہہ الٹا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
5
پیدا کر جاگرت وشواشی،
بھارت دی ہو جائ خلاصی،
توں جاگیں تاں سبھ جگ جاگے،
چل پئے نویں ہوا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
6
ربّ مجوراں پاسوں کھوہ لے،
اس دے دل دی مرضی ٹوہ لے،
پھر سچیائی دا دروازہ،
اوسے توں کھلھوا،
جوانا ! ہمت ذرا وکھا ۔
خودی نشے وچ مست مسافر ! ایدھر نگہ اٹھائی جا،
جنگل دے اک پھلّ نمانے، ول بھی جھاتی پائی جا ۔
جھاک رہا ہاں کلمکلا، دیندا کوئی دلاسہ نہیں،
سینے وچ ارمان رڑکدے، کوئی پرتدا پاسہ نہیں ۔
چھٹڑ تیویں وانگر، میرے جی دیاں جی وچ پئیاں نے،
سدھراں دے دریا دیاں لہراں، ابھر ابھر لہہ گئیاں نے ۔
ریجھ نہیں ہن محبوباں دی، لٹ وچ ٹانکے جاؤن دی،
نہ عاشق دا ڈھوآ بن کے، دلبر نوں پرچاؤن دی ۔
چاہ نہیں، میخانے اندر، ساقی دا شنگار بناں،
سجّ ویاہی جاندی جوڑی، دے سینے دا ہار بناں ۔
نہ ہے ریجھ بزرگ کسے دی، دھون دوآلے پایا جاں،
نہ ہے چاؤ کسے مندر وچ، شردھا نال چڑھایا جاں ۔
سدھر ہے ہن اکو باقی، جے توں توڑ چڑھا دیویں،
پیراں دے وچ رلن لئی، اس راہ دے وچ وچھا دیویں،
لوک-پیارے یوک جتھوں دی، لنگھن جان گھمان لئی،
سر تلیاں تے دھری کھلوتے، ڈگیاں تائیں اٹھان لئی ۔
جنگل وچ بھٹکدے راہیا ! تھکا تے گھبرایا ہویا،
دھڑکے دل، تلاش دی چنتا، منہ تیرا کملایا ہویا ۔
خبرے لمی منزل تیری، مکن وچ اجے نہیں آئی،
کس چشمے ول تریا جاویں ؟ آشا دا پرچایا ہویا ۔
کیڈی دوروں تردا آئؤں ؟ ٹپدا پربت ندیاں نالے،
ویس وٹاندا، ٹھیڈے کھاندا، سہندا مینہہ دھپاں تے پالے ۔
راتاں کٹیاں، سورج چاڑھے، دن ڈھالے، ترکالاں پئیاں،
چکر پھیر نہ مکے اس دے، جس کوہلو دے رہوں دوآلے ۔
پینڈا تیرا گھٹ جانا سی، مرکز ول جے تریا جاندوں،
بھرم بھلیکھیاں توں بچ بچ کے، ول ونگاں ول جھات ن پاندوں ۔
قطرے وانگ خودی دا جامہ، پا تھاں تھاں نہ بھوندا پھردوں،
جل وچ وانگ بلبلے رہندوں، وچوں ای اٹھدوں، وچِ سماندوں ۔
قدرت دے جلویاں نوں بھرما کے جن بہایا،
سہجاں سجاؤٹاں نے، جس تھاں نوں گھر بنایا ۔
چانن جدھے ہٹایا، اگیان دا ہنیرا،
انگور سبھتا دا، جس دھرت نے اگایا ۔
شردھا دے پھلّ کھیڑے، بھگتی نوں بھاگ لائے،
ایشر تے جیو وچلا، پردہ جنھے ہٹایا ۔
جن پریم دے پھہارے وچ ماریا اچھالا،
ایکے تے اہنسا دا پاٹھ جن پڑھایا ۔
اوہ نیکیاں دا چشمہ،
اوہ برکتاں دا ڈیرہ،
اوہ دھرم دا بغیچا،
ہندوستان میرا ۔
جس تھاں تے مول-جنتا دی نیہہ گئی ٹکائی،
ازلی دھرم دی جس تھاں، کیتی گئی بیائی ۔
رشیاں دے سینیاں وچ، ربی جلال لہہ کے،
جس تھاں توں پہُ پھٹائی، دنیاں نوں لو پچائی ۔
جس مندروں سریلے، وحدت دے راگ گونجے،
عصمت دے دھولراں دی کیتی جنھے چنائی ۔
سبھ پرانیاں نوں جس نے، اک تار وچ پروتا،
سبزے دی تار چھیڑی، پھلاں دی سر سنائی ۔
ویدک فلاسفی نے،
جس تھاں لیا بسیرا،
اوہ ستئتا دا آگوُ،
ہندوستان میرا ۔
جس نبھ دے چانناں نے، تارے نویں چڑھائے،
کرماں دے مرم دسے، مکتی دے راہ سجھائے ۔
جوتش دی چال دیکھی، حکمت دی ناڑ ٹوہی،
آواگمن نوں پھڑیا، ورناشرم ٹکائے ۔
لا لا سمادھ ڈٹھا، قدرت دا کارخانہ،
منہ موت دا بھوایا، جیون دے بھید پائے ۔
جن تیاگ وچ لبھائے، سنتوکھ دے خزانے،
قربانیاں کرائیاں، اپکار جن سکھائے ۔
آچرن جس دا سچا،
آشا جدھا اچیرا،
اوہ چانن منارا،
ہندوستان میرا ۔
جن بھگت کیتے پیدا، اوتار جن اتارے،
جس تھاں رشی اپائے، درگا نے دینت مارے ۔
ستیاں نے ست نبھائے، دیواں نے خون سنجے،
سنتاں نے گھال گھالی، بیراں نے پران وارے ۔
ستیاگرہی، اہنسک، دانی تے ستوادی،
دھرمی، تپی، تیاگی، انکھی، اصیل بھارے ۔
جس آن شان والے، دنیاں جگان والے،
ایہہ برج روشنی دے، جس دھرت نے اسارے ۔
اوہ بھارتا بھوانی،
اقبال دی اٹاری،
ٹھنڈھی ٹھری سہانی،
میری ہے مات پیاری ۔
نرمل بھاگیرتھی دے، پاون تلک سہائی،
عرشے چڑھے ہمالہ دے مکٹ نے سجائی !
ندیاں دے نیر ٹھاری ! ہریاؤلاں شنگاری !
چندن-بناں دی سیتل، مہکار وچ وسائی !
فصلاں دے نال پھبی ! پھلاں پھلاں دی لدی !
لو سرد چاننی دی، چمبے طرحاں کھڑائی !
ہسمکھ، رسال، سندر، سیتل، تجس نرمل،
مٹھ-بولنی، منوہر، ہر من دے وچ سمائی !
وردان کرن والی !
سکھ شانتی دی ڈھیری !
ہے بردپال بھارت !
پرنام تینوں میری ۔
پربھ ! تری کرپا دے نال،
جس طرحاں دی زندگی،
اروگ تے اچنت،
ہسّ کھیڈ کے گزر گئی،
اسے طرحاں لنگھا دے،
رہِ گئے جو ہور چار دن،
ایہہ ہڈّ پیر چلدیاں،
سکھی سکھی، خوشی خوشی،
کسے دا قرض چکنا،
پئے نہ آ کے تنگ تھی،
سمرتھ دے، کہ ہو سکے،
مدد کسے متھاج دی ۔
(گیت پہاڑی)
نیں نویئیں کڑیئے مٹیارے !
گیا ہنیرا، ڈب گئے تارے،
سورج نواں آوازاں مارے،
اٹھ کے بگل وجا نیں کڑیئے،
دیش دی شان بنا نیں کڑیئے ۔
سگھڑ، سلونی، چھیل، نروئی،
حسن ہلارے کھاندی ہوئی،
مار فرض دا ہمبھلا کوئی،
پینگھ اکاش چڑھا نیں کڑیئے،
دیش دی شان بنا نیں کڑیئے ۔
مات-بھومی کجھ سیوا لوڑے،
جودھے نر ناراں دے جوڑے،
پہن سنجوآں جوڑ کے گھوڑے،
جاناں دین لڑا نیں کڑیئے،
دیش دی شان بنا نیں کڑیئے ۔
توں بھرتا دی قمر بنا لے،
دیش دی بگڑی بنت بنا لے،
سجری الجھن نوں سلجھا لے،
رام راج برتا نیں کڑیئے،
دیش دی شان بنا نیں کڑیئے ۔
1
جدھر جدھر ایہہ تریا جائے، پیندے جان نشان،
اگے اگے نیک ارادے، مگر مگر شیطان ۔
دوستا ! سماں بڑا بلوان ۔
2
بھولی بھالی پرجا دا من، متلبیئے بھرمان،
کرت کمائی جان لٹائی، کرتی تے کرسان ۔
دوستا ! سماں بڑا بلوان ۔
3
ہمت والے مار کے ہمبھلا، قسمت آپ بنان،
طاقت دولت تکدے رہِ گئے، جت گئے نین پران ۔
دوستا ! سماں بڑا بلوان ۔
4
حق حلال دا انّ محنتی، رج کے لگ پئے کھان،
راجا پرجا راضی ہو گئے، خوش ہو گیا بھگوان ۔
دوستا ! سماں بڑا بلوان ۔
چاننی دے پھلّ ورگیا چٹیا !
برپھ-چوٹی جیہا لشکیا پشکیا !
جمن دی جھلملی ہکّ تے لیٹیا !
ہلدیا جلدیا پیار دیا ٹلیا !
کس سگھڑ نے تینوں سنچے وچ ڈھالیا ؟
کس شہنشاہ تیرا خرچ سمبھالیا ؟
وانگ شیشے تیرا ٹھاٹھ ہے مرمری،
ریشموں بھی تیری دیہہ ہے لسلسی،
جڑت شنگار تے نگاہ نہیں ٹھہردی،
تیرے تے ہو گئی ختم کاریگری ۔
بردھ ہو کے بھی توں کل دا جوان ہیں،
بجھ گئے دلاں دی چمکدی شان ہیں ۔
جگت دے ستّ سہجاں دیا اپھسرا،
تونہے ہیں سندری تاج دا مقبرہ ؟
تیرے تے ہی ہند ناز ہے کر رہا،
تیرے سر تے تیرتھ بن گیا آگرہ ۔
تونہے ہن مغل سلطان دے دل دیاں
دولتاں ہشمتاں سانبھ کے رکھیاں ۔
جس پتی دے پریم-رنگیم وچ متڑی،
جند تیرے بدن وچ ہے ستڑی،
کس طرحاں دے لاڈ چاؤ ہے کر رہی ؟
شاہ جہاں دی بغل وچ بیٹھی ہوئی ۔
پچھ خاں بیتدا وقت ہے کس طرحاں ؟
فکر غم تے نہیں چھیڑدے ایس تھاں ؟
وسدی رسدی ہے اسے پیار وچ ؟
مست سی جس طرحاں اس سنسار وچ ۔
نین کھیوے گھرے کجلی دھار وچ،
تیر کسی کھڑے حسن-ہنکار وچ ۔
بے-وسے کھڑکھڑا اٹھدے نے کدی ؟
ترسدی دیکھ کے آتما کنت دی ۔
ستیاں روحاں دے جاگدے پہروئے !
آکھ-مانی چلو سواد اس میل دے،
کوئی نہیں ایس تھاں چھیڑدا آن کے،
دھراں دے جوڑ ایہہ توڑ چڑھ جانگے ۔
خزاں دے دور نت آنگے جانگے،
پر نہیں پیار دے پھلّ کملانگے ۔
بلبل نیں دیوانی بلبل ! گھولیں کی چترائی توں ؟
کھیفن کر، ڈسکا کے دیدے، دنیاں سر تے چائی توں ۔
پھاندھی تینوں پھڑ کی آندا، زحمت سر تے چا بیٹھا ۔
بیٹھا بیٹھا استریاں دی مالا گل وچ پا بیٹھا ۔
تیرے پنجرے نال ادھی بھی، جان لٹکدی رہندی اے،
پر تیری بے صبر طبیعت، چو کر نہیں بہندی اے ۔
سٹ سٹ دھون، پکھنڈ کھلاریں، تڑپھ تڑپھ دکھلانی ایں ۔
مالک دے اپکاراں دا ایہہ موڑ کھرا بھگتانی ایں،
دنیاں وچ انصاف نہیں، یا تینوں وگ گئی مار کوئی،
تیرے ورگی ناشکری دے نال کرے کی پیار کوئی ۔
بھلیائی سی رسم جہانوں، ایس طرحاں اٹھ جاوے گی،
تیرے نال ہزاراں لوکاں دی بھی شامت آویگی ۔
آ ٹل جا، تے راہ رستہ پھڑ، شکر خدا دا کریا کر،
کھاندی پیندی، وسدی رسدی، ہوکے نہ نت بھریا کر ۔
پنجریا ! توں کس پتھریلے جنگل دے وچ پلیوں وے ؟
اپنے وڈّ-وڈیرے دی کرتوتوں مول ن ٹلیوں وے ۔
اس دے تن نوں چندن-بندن دیاں لپٹاں نے مہکایا نہ،
آنڈھ گوانڈھ بہار کھڑی نے، روپ تیرا پلٹایا نہ ۔
نہ اس نوں کجھ پونہدا سی، نہ تیرے جی نوں لگدی اے،
کی جانے توں، دنیاں تے، وا کس پاسے دی وگدی اے ۔
جنگل دے وچ کھلھیاں پھر پھر، کدے ن چگیا چوغا توں،
پھل، پھلّ، مہک، مٹھاس بناں، رہِ گؤں ٹچکراں جوگا توں ۔
کناں تیریاں نے نہ سنیا، آزادی دیاں تاناں نوں،
خشک-دلا ! کی سمجھ سکیں توں، بلبل دے ارماناں نوں ۔
ستی ہوئی دے گھاواں تے توں، لون مرچ کیوں پاندا ہیں ؟
عرشاں دی سیلانن نوں، پنجرے دا راگ سناندا ہیں ۔
توں قسمت دا قایل رہُ، میں ہمت کدے ن ہارانگی،
جان جدوں تک باقی ہے، میں رووانگی پر مارانگی ۔
قدیمی قصہ ہے تیرا میرا،
جد اک دراہے تے آ ملے،
میں تیری کھاتر تے توں میری کھاتر،
بڑے چروں تلملا رہے ساں ۔
نگاہاں لڑیاں، کلیجے دھڑکے،
تے پاٹ نکلے، دلاں دے چشمے ۔
اشاریاں نال گلاں ہوئیاں،
تے بلھاں وچ مسکرا رہے ساں ۔
دہاں نے جیون دا ساتھ چھوہن-
لئی، محبت دی گنڈھ پائی،
کہ حشر تک پریم پنگریگا،
ضمیر ضامن بنا رہے ساں ۔
نشیلے نیناں نے ماری سینت،
تے ہل پئے پیر آرزو دے،
توں ناچ چھوہیا، میں سر الاپی،
خوشی دی نوبت وجا رہے ساں ۔
حصرتاں آندی گھڑی مراداں دی،
تارے ہسے تریل وسی،
رضا دے حجرے 'چ حکم قدرت دا،
ہسدے ہسدے بجا رہے ساں ۔
جو حسن تے عشقَ دا ترانہ،
خدا دے ویلے دا چھڑ چکا سی،
گرہستھ مارگ دے دو مساپھر،
نواں جہان اک وسا رہے ساں ۔
پربھو نے کیتی اکاش بانی،
کہ جیو جاگو، ودھو تے پھلو،
اسے توں لے لے اشیرواداں،
اسے دی سرشٹی ودھا رہے ساں ۔
توں مینوں جگ وچ امر بنایا،
تے آپ بنیؤں جگت ماتا،
جے توں نہ ہندی، تاں کجھ نہ ہندا،
اے دنیاں سوہنی بنا رہے ساں ۔
جیون نئیا ڈگمگ ڈولے،
آشا ندی-کنارے تے،
اندھیرے نے نگہ جمائی،
کسے گپت جھلکارے تے ۔
عرشے چڑھی پتنگ تھرکدی،
دھیرے دھیرے ڈور سرکدی،
ہندی جاوے تار لمیری،
نہ-معلوم سہارے تے ۔
پینگھ چڑھی ہے ازلی، عبدی،
پچھانہ اگانھ دیاں سیماں لبھدی،
آوے جاوے پھڑ پھڑ چھوہاں،
اڈدی پھرے ہلارے تے،
دیش کال دا کی اندازہ،
مل چھڈیا محکم دروازہ،
پتلی نچے تقویٰ رکھی،
ڈور ہلاؤن ہارے تے،
مومن ہاں، یا کافر ہاں میں،
سمجھ رکھی ہے اپنی تھاں میں،
قطرہ ساگر وچ مل جانا،
جھٹکے نال اشارے تے ۔
1
بے قدری دیاں سٹاں کھا کھا، اساں گھٹّ صبر دا پیتا،
جھوریاں ہتھوں جند چھڈا کے، اساں جنگل ڈیرہ کیتا ۔
جیؤندی جندے اسیں رہے تڑپھدے، تسیں لنگھ گئے ڈھاک بھوا کے،
تد بھی شکر جے مویاں مگروں، تساں یاد تے ہے کر لیتا ۔
2
گیاں گواتیاں دی مٹی ول، ذرا سمبھل سمبھل کے اؤنا،
مر کے سیتے اساں پھٹّ جگر دے، تساں دکھنوں ذرا بچونا ۔
ہنجھو کیرن جم جم آ جاؤ، پر دل دے نین وہانے،
بل بجھیاں ارماناں اتے، کوئی مڑ کے تیل نہ پونا ۔
3
مویاں نال یرانے نبھنے، کوئی کم نہیں سکھلیرا،
مسکھریاں دے منہ نہ دینا، جے ایڈا نہیں جے جیرا ۔
اوپریاں دلبریاں سندا، اساں پونا نہیں وکھالا،
تیل وہونے دیویاں باجھوں، سانوں چنگا اے ایہو ہنیرا ۔
میں جو تیرا دل ٹونہدا پھرناں، توں کھل کے گل دسدا کیوں نہیں ؟
جگڑے ہو گئے پردہ تنیاں، گھنڈ ہٹا کے ہسدا کیوں نہیں ؟
میں جو اوتھے چنگا بھلا ساں، گھلّ کے کی ہتھ آیا تیرے ؟
جویں رضا سی تویں صحیح، پر کول میرے ہن وسدا کیوں نہیں ؟
اک دیوے ول لکھ پروانے، رشماں پھڑ پھڑ دوڑے جاندے،
پر رستے وچ ول ونگ کیوں نے، بھرم کدوکا نسدا کیوں نہیں ؟
قدم قدم تے چشمے جاری، لبھدے پھرن ہزاراں پیاسے،
ترپتی دا دروازہ کھل کے،رس لوں لوں وچ دھسدا کیوں نہیں ؟
1
گو قبراں دی مٹی، چک تے-
چاڑھیں نت کمہارا !
اج میری مٹی نوں بھی،
دے دے اک روپ نیارا ۔
ستھری جہی پیالی گھڑ کے،
مدرالی پہنچا دے،
چھوہ بلھاں دی مان سکاں،
منہ لاوے جدوں پیارا ۔
2
مدرالی دے انگن اندر،
جد پیاک کوئی آوے،
نال ادھے رل کے پیون دا،
چاؤ جیہا چڑھ جاوے ۔
خبرے اس نے کس کس مے دی،
مستی مانی ہووے،
اس دی رنگن شاید مینوں،
بھی عرشیں پہنچاوے ۔
او بھارتی جوانا ! جودھے تے بدھوانا !
ہشیار ہو کے ڈٹ جا، اکّ جائے نہ نشانہ ۔
بے انت مشکلاں دی، کالی گھٹا ہے چھائی،
بجلی نہ ساڑ جائے، ایہہ تیرا آشیانا ۔
ہمسایہ اک پرانا، بیٹھا سی بن کے اپنا،
پڑھ کے پرائی پٹی، اج ہو گیا بگانہ ۔
بگھیاڑ ہے تاں کی ہے ؟ توں شیر بن کے ڈھا لے،
بھلّ جائیں نہ پرانا، اس دیش دا پھسانا ۔
اوہ شان راجپوتی، اوہ مرہٹے بہادر،
دل شیر خالصے دا، بلکار دا خزانہ ۔
اتفاق وچ ہے برکت، سر جوڑ کے ڈٹ جاؤ،
میدان ودھ کے مارو، چھوہ دیش دا ترانہ ۔
اک وقت سی کہ بھارت وچ راج سی پرجا دا،
یگ رام کرشن والا، اقبال سی شہانہ ۔
غلبہ سچائی دا سی، رشیاں دی گل سی چلدی،
انصاف دے سہارے، چلدا سی کارخانہ ۔
دشمن دا دل ہے کالا، الٹا ہے اس دا چالا،
جت جائیگی سچائی، ڈھا کوڑ دا بہانہ ۔
ہو ساودھان کھڑ جا، تقدیر آپ گھڑ لے،
شکتی دا یگ ہے چاترک، طاقت دا ہے زمانہ ۔
دھارنا :-
تینوں وے میں آکھ وے رہی، بیبا ؟
نوکر لگّ جا میرا ۔
پریم دیاں پیڑاں گجھیاں،
سئیؤ ! ہل گیا بند بند سارا ۔
پریم نے تناواں کھچیاں،
مینوں سجھّ پیا سائیں دا چوبارا ۔
چن سور تاریوں پرے،
سئیؤ ! چانن دا چانن منارا ۔
صدق دا سہارا سانبھ کے،
نی میں مان لیا پینگھ دا ہلارا ۔
چرخے وانگوں گیڑ کھاندیاں،
مینوں دس پیا پارلا کنارہ ۔
ماہی نے اشارہ گھلیا،
تیرے اندرے جلال دا اتارا ۔
ندر نے نہال کر لیا،
جدوں رحمتاں دا کھل گیا بھنڈارا ۔
پریم پروان ہو گیا،
رہا ساغروں نہ بلبلا نیارا ۔
1
بھگون ! کہڑے نویں جگت تے، اج کلھ جی بھرمایا جے ؟
اپنے بھگت پرانے نوں بھی، یاد کدے فرمایا جے ؟
2
سارا جگت کمائیاں کر کر، سکھ دی نیندے سوندا اے،
پر اس دھرتی دے بیراں نوں، لڑن مرن تے لایا جے ؟
3
لنگر، بھوگ، نیاز، چڑھاوے، لے لے کے خوش ہندے او،
پر بھارت دے بھکھیاں ننگیاں دا چیتا بھی آیا جے ؟
4
پا پیسہ خلقت دا کھوہ کھوہ، اندر پائی جاندے نے،
اپنے ٹھیکیداراں پاسوں، لیکھا بھی منگوایا جے ؟
5
خدغرضی نے کھنڈر کیتا، وسدی رسدی دنیاں نوں،
بھوتی ہوئی طاقت نوں بھی، کنوں پھڑ سمجھایا جے ؟
6
آزادی دی تانگھ پرانی، رات دنیں تڑپھاندی اے،
بے-انساپھی دے پنجرے دی، کھڑکی کھولھ چھڈایا جے ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات-ٹیکات
پورب پچھم روشن ہو گئے،
مک گئی کالی رات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
ستیاں ستیاں جگڑے بیتے،
لٹدے رہے یار بدنیتے،
حرکت دے وچ آئی غلامی،
تک تک نویں حیات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
سوں اٹھیا باہمن مولانا،
جان ولھیٹی جال پرانا،
ہمت دے دروازے کھل گئے،
قسمت پے گئی مات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
کھلر گئے پنجر دے تیلے،
جاگ اٹھے جیون دے حیلے ۔
قدرت نے پنچھی نوں بخشی،
آزادی دی دات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
پریم-ندییم وچ بھائی چارا،
ڈھونڈن لگ پیا مکت-کنارہ ۔
دھو دھو لاہی میل دلاں دی،
دور ہوئی چھو چھات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
سبھ دنیاں دی سانجھی وسطی،
جیون جگتی ہو گئی سستی ۔
لہو رل گیا کالا گورا،
مانکھتا دی ذات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
کھیوا ہو گیا آشاوادی،
جیبھ قلم دی تک آزادی،
گھر گھر دیندی پھرے منادی،
سائیں دی سوغات ۔
مسافر ! جاگ ہوئی پربھات ۔
چانن میرے اندر باہر-ٹیکر
روشن میرا چار چفیرا،
ہر حجرے ماہی دا ڈیرہ،
لولاکے دا تانا پیٹا،
انی ہوئی ہے اک اک تار ۔
چانن میرے اندر باہر ۔
لما رستہ، چوڑا گھیرا،
لے-پرلے دا ازلی گیڑا،
کدے ہنیرا، کدے سویرا،
لگی رہندی اے ڈھاہ-اسار ۔
چانن میرے اندر باہر ۔
ہر پل جیون دا سندیشا،
جیون چلدا رہے ہمیشہ،
ٹنڈاں دا اک گیڑ مکایا،
نواں جہان ملے تیار ۔
چانن میرے اندر باہر ۔
دنیاں دا میں ہو گیا بھیتی،
مل پیندے ہاں چھیتی چھیتی،
من پنچھی دے تن پنجرے دے،
نبھدے آئے قول قرار ۔
چانن میرے اندر باہر ۔
آشا دے آدھار،
کھڑوتی ہے
مخلوق خدا دی،
چھلّ کدے-
آ ہی جاوے گی
مہراں دے دریا دی ۔
مورکھ نوں بھی
مل جاندی ہے،
جنگل دے وچ روٹی،
کناں نوں لا ہتھ،
کدے نہ بنیں،
نراشاوادی ۔
چل چل چل چل چلیا چل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔-ٹیک
پربت پر برفانی ڈھیر، چشمہ بھردے ہنجھو کیر،
پھلاں پھلاں شنگاری بھوں، اندر پریؤں پیاری بھوں،
ویریناگ سہانی تھاں، اوہو تھاں ہے تیری ماں،
نرمل سیتل وہندا جل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
اٹھ بہو شیرا چھالاں لا، روکاں اٹکاں چیری جا ۔
غرضاں بڑہکاں ماری جا، ڈگ ڈگ جھگّ کھلاری جا ۔
ونگ، ولاویں، روڑھاں، شور، چھڈّ کے چھوہ مستانی تور ۔
سری نگر دا بھر دے ڈل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
برکت ہے ایہہ تیری چال، دنیاں وسے اس دے نال ۔
جھات دپاسڑ پائی جا، جٹّ دے بھاگ جگائی جا ۔
پھل، پھل، فصلاں تاری جا، موتی گرد کھلاری جا ۔
ولر دے وچ چل کے رل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
ایتھوں پھیر اگیرے ہو، رستے وچ نہ کتے کھلو ۔
بڑا پیا ہے تیرا راہ، پینڈے پے جا واہو داہ ۔
پتھر وٹا توڑی جا، جو مل جائے روڑھی جا ۔
پا دے پربت وچ ترتھلّ،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
چھڈّ پہاڑ مدانیں آ، چوڑی کر کے ہکّ وخا ۔
دے جا اپنے ناں دی یاد، کنڈھے تے کر شہر آباد ۔
تیری وڈی بھین جھناں، رل کے رکھ لؤ اکو ناں ۔
شیتل کردا مارو تھل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
اپنی دریا-دلی وکھا، نہراں نال بہاراں لا !
کر دے سبھ دلدر دور باراں نوں کردے بھرپور ۔
منجی، گنا، کنک، کپاہ، کاسے دی نہ چھڈّ پرواہ ۔
قربانی دا ملسی پھل،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
راوی آ گئی دیش وسا، مل لے سو گلوکڑی پا ۔
ستلج دے وچ رلی بیاس، اوہ وی آئی تہاڈے پاس ۔
کٹھے ہو کے پنج دریا، دیس لؤ پنجاب بنا ۔
ہو جائے سانجھا نام اٹلّ،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
چلنا ہے جیون دی شان، ان-چالو دا تھاں شمشان ۔
بند نہ کریں کدے توں چال، جا رل سندھ، سمندر نال ۔
اتھوں اڈ کے چڑھ آکاش، آ پھیر ہمالہ پاس ۔
اوہو چال پرنی ملّ،
چلیا چل بھئی چلیا چل ۔
میں پیدا ہویا اس دنیاں وچ !
چار دہاڑے جیؤن لئی،
بھلیاں لوکاں وچ بہن لئی،
انسان بنن تے نیؤن لئی ۔
کجھ روٹی دا اپرالا سی،
کجھ پڑھن لکھن دا چسکا سی،
کویتا کردا ساں دیش لئی،
یا پاٹے سینے سیؤن لئی ۔
ایشر ہے سچ مچ بہت بڑا،
پر میں اسنوں نہیں پا سکیا،
نہ اس دے بھید سمجھ سکیا،
نہ دنیاں نوں سمجھا سکیا ۔
مذہب تے فرقیداری دی،
رنگن نے مینوں موہیا نہیں،
میں دھرتی دا پنکھیرو ساں،
اسماناں تک نہیں جا سکیا ۔
نرکاں دا مینوں خوف نہیں،
سرگاں وچ جانا چاہندا نہیں،
انسانیت دا ہامیں ہاں،
لٹ لٹ کے کھانا چاہندا نہیں
ربّ دے چالاک ایجنٹاں نوں،
نت ننگا کردا آیا ہاں،
کھٹی اس لوک دے لوکاں دی،
پرلوک پچانا چاہندا نہیں ۔
میں بندیاں ورگا بندہ ہاں،
پیغمبر نہیں ملاح نہیں
میں سنت نہیں، گر پیر نہیں،
مکتی دی ہالی چاہ نہیں
بلبلا سمندر وچ تردا،
جس دن جی آوے پھٹ جاوے،
کوئی میری بابت کجھ آکھے،
اس دی مینوں پرواہ نہیں !
دھارنا:-اے قافلے والے !
اوئِ لمے مسافر ! تیرا پندھ پرانا،
کد چھوہیا سفر توں ؟ کد گھر توں جانا ؟
رستے وچ کی سکھ دکھ توں مانے ؟
کی ویس وٹائے، چھڈّ چولے پرانے ؟
کس طاقت تینوں اس راہ تے پایا ؟
کی حکم چڑھائے ؟ کی ناچ نچایا ؟
جس قادر قدرت دی صفحہ وچھائی،
اوہ تیرا کمانڈر، توں اس دا سپاہی ۔
اوئے دور دے راہی !
کی دسے کوئی، تیرے پیراں تھلے،
تھر کنے بجھے، ہڑ کنے چلے ؟
بن جل دا کیڑا، کد بھئیں تے آیا ؟
کد جنگل رکھاں وچ ڈیرہ لایا ؟
کد بن پنکھیرو، ہو گؤں اڈارو ؟
چوکھر بن ہوئیوں کد تارو(ترو) چارو ؟
کد باندر جونوں توں نسل وٹائی ؟
کد بندہ بن کے توں نعر ویاہی ؟
اوئے دور دے راہی !
اک وقت توں بنیاں، اک وڈ-پرواری،
گھڑ پتھر بنیوں، مرگاں دا شکاری ۔
توں جوڑ قبیلہ، اک نگر وسایا،
راجا جیہا بن کے، توں رن وچ آیا ۔
ہتھیار پھڑا کے توں فوج بنائی،
اک ہور قبیلے تے جائ چڑھائی،
بندوقاں توپاں دھر جنگ مچائی
بم عرشوں وسے، مچ گئی تباہی ۔
اوئے دور دے راہی !
ایتھوں تک جا کے، کی بنیاں تیرا ؟
پینڈا نہیں مکا راہ پیا بہتیرا ۔
ہن ایٹم بم دی آ گئی ہے واری،
توں سانبھ سکینگا، ہن دنیاں ساری ۔
پر لما پینڈا، توں کیوں نہیں تکدا ؟
کی بندیوں دیوتا توں بن نہیں سکدا ؟
اک ریجھ امن دی جے چاہیں لاہی،
توں رچ سکدا ہیں اک سماں الاہی ۔
اوئے دور دے راہی !
(من سمجھاوا)
مدھر مدھر دھن گا میری وینا !-ٹیک
1
نازک طرباں، کومل تاراں،
لمیاں اچیاں تے مٹیاراں ۔
تڑپھن، جیون-چھہن دیاں بھکھیاں،
جخمے نال بلا میری وینا،
مدھر مدھر دھن گا میری وینا ۔
2
سندر سندریاں وچ اڑیاں،
کوئی اشارہ تانگھن کھڑیاں ۔
دے کے سہل جیہا لچکارا،
بند بند تھرکا میری وینا ۔
مدھر مدھر دھن گا میری وینا ۔
3
چھیڑ کوئی رسرسا ترانہ،
اپنے جیون دا افسانہ ۔
لے پرلے دا گیت پرانا،
گا گا دھون ہلا میری وینا،
مدھر مدھر دھن گا میری وینا ۔
4
جد تک چلے چلائی چل توں
دنیاں نال نبھائی چل توں،
جد ہو جائے اچھاڑ پرانا،
نواں لئیں بدلہ میری وینا،
مدھر مدھر دھن گا میری وینا ۔
اک دن نیم تے پریم دہاں وچ ہو پئی چھیڑ چھڑائی،
ہسدیاں ہسدیاں وادھے پے گئی، لسی وانگ لڑائی ۔
نیم کہے مرجادا باجھوں، کوئی گلّ ن سرنی ہے،
پریم کہے میں کھنبھ کھہا کے، دنیاں قید ن کرنی ہے ۔
نیم کہے پھڑ من دیاں واگاں، نکّ دی سیدھے جانا ہے ۔
پریم کہے ایہہ متا ہاتھی، بناں لگام چلانا ہے ۔
نیم کہے چل مندر دے وچ، چندن تلک لگایا کر،
پریم کہے بہہ اکلوانجے، اندر جوت جگایا کر ۔
نیم کہے پھڑ تلسی مالا، ہر دم نام دھیائی دا،
پریم کہے سمجھا کے لیکھا، ربّ نوں نہیں پرچائیدا ۔
نیم کہے میں مندر دے وچ، مورت پوج بحالی ہے،
پریم کہے اس من-موہن توں، کھونج ن کوئی خالی ہے ۔
نیم کہے میں زہد کما کے، جنت دے وچ جانا ہے،
پریم کہے اساں ایسے جگ وچ، نواں بہشت بنانا ہے ۔
نیم کہے میں پھلسپھیاں دا، اچا تنبو تان لیا،
پریم کہے میں بے-علماں وچ، وسدا ربّ پچھان لیا ۔
نیم کہے میں لیہاں قدیمی، اتے اتے جانا ہے،
پریم کہے میں جگ جگ دے وچ، نواں لباس وٹانا ہے ۔
کسے نے عشقَ نوں پچھ کیتی،
کہ تیرے اندر کمال کی ہے ؟
جو پھس گیا، پھر پھٹک ن سکدا،
عذابِ ہے تیرا جال کی ہے ۔
وکھا کے جھاکی، اڈا کے جگرا،
اڑا کے کنڈی، پھسا کے پنچھی،
نہ آ کے پھر اس دی بات پچھیں،
'سنا میاں تیرا حالَ کی ہے ؟'
تیرے بھلائے، خدا بھلا کے،
تیرے دھوئیں دے فقیر بندے،
تے توں پیا اکھیاں چراویں،
اے بے-وفائی دی چال کی ہے ؟
جواب ملیا، کہ توں کی جانیں ؟
ہے کھیڈ بالاں دی تیرے بھانے،
اے لگے جس تن اوہو پچھانے،
کہ اس خزانے 'چ مال کی ہے ؟
جنہاں نے اس نیں دی لیتی تاری،
اوہناں نوں رہندی ن جان پیاری،
جو بن گئے عشقَ دے بپاری،
اوہناں نوں مرنا مہال کی ہے ؟
اے ایسا چیٹک ہے ناس جانا،
حرام کر دیوے پینا کھانا،
نہ ٹک کے بہنا ن اکھ لانا،
قرار آوے مجال کی ہے ؟
ہے عشقَ دی ایسی لشک باہی،
ن جان نکلے ن کھلے پھاہی،
تڑپھدے رہنا تے سی نہ کرنا،
ایہو ہی ہے ہور گھال کی ہے ؟
وچھوڑا تے میل دوویں بھیڑے،
انند سارا اڈیک وچ ہے،
جدائی مچھی نوں پچھ جا کے،
پتنگا جانے وصال کی ہے ؟
اے اتوں ویکھیں نہ بھولے بھالے،
ایہناں دے دیدے نے سوجھ والے،
نفعے تے گھاٹے نوں جاندے نے،
حرام کی ہے، حلال کی ہے ؟
لہا کے کھلاں، وڈھا کے دھوناں،
کرا کے ٹوٹے، بنا کے قیمے،
دکھان چڑھ چڑھ کے سولیاں تے،
کہ عاشقی دا جلال کی ہے ؟
اے پوڑی عرشاں تے جان دی ہے،
فنا بکا وچ پچان دی ہے،
اے زرے سورج بنن نوں اٹھدے،
ایہناں دے اگے مشال کی ہے ؟
سوچاں کھوجاں تجربیاں نے،
کیتا انت نطارہ،
قادر وچوں قدرت بن گئی،
سہجاں دا بھنڈارا ۔
حسن عشقَ دا قصہ چھڑیا،
اگنِ پریم دی جاگی،
نر مدین دا سنگم ہو کے،
پھیل گیا جگ سارا ۔
مانکھتا نے ہوش سمبھالی،
ربّ دا حلیہ گھڑیا،
کلپی گئی خیال دی دنیاں،
رشیاں منیاں دوارا ۔
سدھانتاں تے متبھیداں دی،
پے گئی بھیڑ چپھیرے،
پھرکیداراں نے لڑ بھڑ کے،
کیتا چوڑ اکاڑا ۔
انڈٹھے ساجن دا حلیہ،
میں سپنے وچ گھڑیا،
کھیڑا، خوشی خمار اگمی،
درشن کر کے چڑھیا ۔
چھوہ بلھاں دی لوں لوں میرا،
سواد سواد کر چھڑیا،
رس داتے دے پلکارے وچ،
صبر میرا کھوہ کھڑیا ۔
تربک اٹھی، کھل گئیاں اکھاں،
مڑ مڑ مل مل تکاں،
شالہ اوہ ادھ-کھلھیاں بلھیاں،
جاگدیاں چھوہ سکاں ۔
سپنے اندر کلپی سوہنی،
صورتَ جے مل جاوے،
جیون جوت جڑی چانن دی،
دل شیشے وچ رکھاں ۔
بھاویں تساں بھلا چھڈیا ہے،
میں تے بھلّ نہیں سکدا،
مرن کنارے آ پہنچا ہاں،
دروازے ول تکدا ۔
ذرا کو ہتھ الاروگے تاں،
لگّ جاواںگا بنے،
بردپال نہیں کدے بوہے تے،
آئے ہوئے دھکدا ۔
نرا حسن ہی حسن تسیں،
اسیں درشن دے دیوانے،
سکھنے سکھنے سہک رہے،
دو نیناں دے پیمانے ۔
جوت حضوری جگی جدوں دی،
صدقی پجدے آئے،
ساڈے تے بھی کھولھے نہ ہن،
بخشاں دے میخانے ۔
راہی دے چہرے تے،
کھڑدے ہاسے،
ول نہ جائیں،
سینے وچ
ناسور پرانے
چون ہزاریں تھائیں ۔
جیؤن-پندھن دی
عدل بدل وچ،
حلیے کئی وٹائے،
پتہ نہیں
اس راہ وچ
تریا جانا ہے کد تائیں ۔
کر اتفاق تریل-کنیاں نے،
موتی چا جھلکایا،
پون چلی، موتی ڈھیہہ تھلے،
دھرتی وچ سمایا ۔
مدت پا، اک نویں شگوپھے،
ہور گلاب کھڑایا،
چکر دے وچ تریل پے گئی،
کرتے گیڑ چلایا ۔
آؤن جان انادِ اننتی،
چکر چلے پرانا،
تریل-کنییل نے عرشوں لہہ کے،
سبزے تے بہہ جانا ۔
سورج کرناں بھاپھ بنا کے،
وچ عرشے پہنچانا،
جیو جلاہی وانگ،
چلائی رکھے تندن-تانا ۔
میں ڈھنڈیندی رانجھن یار-ٹیک
1
لاچے نوں لگے بکّ بکّ تارے،
ونجھلی 'کن-پھیکون' پکارے،
منگو جدھے فرشتیوں سوہنے،
سبھ دنیاں توں چوڑی بار ۔
میں ڈھنڈیندی رانجھن یار ۔
2
رانجھن نال محبت لائی،
پر اس ایسی نگہ کھنجھائی،
میں لبھدی رہی جھنگ سیالیں،
اوہ جاپے لولاکوں پار ۔
میں ڈھنڈیندی رانجھن یار ۔
3
کھوج پھڑن میں باہر آئی،
دسّ پئی دلبر ہر-جائی،
بنے مسیتے مکی مدنی،
مندر دے وچ کرشن مرار ۔
میں ڈھنڈیندی رانجھن یار ۔
4
سگھڑ سہیلیؤ ترس کماؤ،
جا رانجھن نوں یاد کراؤ،
ڈولے چڑھدی نال جو کیتے،
بھلّ ن جائے قول قرار ۔
میں ڈھنڈیندی رانجھن یار ۔
1
سردی سرد پے گئی، آئی رتّ مٹھی،
کھیتر پلھرے ٹہکیاں واڑیاں نے،
رکھ پنگرے، ڈالیاں پھلّ کڈھے،
لگراں خشک، پتجھڑی دیاں ساڑیاں نے،
کلیاں لک لک جھاکدیاں گھنڈ وچوں،
جویں ڈولیؤں نکلیاں لاڑیاں نے،
ڈھولک دھری شدیانے دی بلبلاں نے،
اتے بھوریاں سکھناں چاڑھیاں نے ۔
قدرت نکلی ہار شنگار کر کے،
نڈھی باہر سیال توں آؤندی اے،
عطر بھنیاں مار کے پھلّ-چھٹیاں،
مردہ روحاں نوں مڑ کے جواؤندی اے ۔
2
نی کپاہی دپٹڑے والیئے نیں !
کامنہاریئے، کام دیئے کنیئے نیں !
ٹاہنی وانگ پھلاں نال لدیئے نیں !
مہکاں بھری، پھلیل وچ گنھیئے نیں !
سرو وانگ ہے کدے نگاہ اچی،
لگر وانگ دوہری کدے ہنیئے نیں !
باغاں وچ پیلیں، تھئیا تھئیا کردی،
سیتی وانگ مراد نوں پنیئے نیں ۔
نی بسنت کورے ! کوئی ہوش کر نیں،
تینوں مرن مٹی کاہدی چڑھی ہوئی اے ؟
نکل خزاں دے سوتکوں پھلیؤں کیوں ؟
اودھر دیکھ، گرمی سر تے کھڑی ہوئی اے ۔
پنچھیا ! نویں اڈاری مار-ٹیک
1
کھنبھ کھلار، پھلا کے چھاتی،
عرشے پہنچ، مار اک جھاتی،
ویکھ رچیندا مات لوک وچ،
سپنیاں دا سنسار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
2
رنگ نسل تک گھلدے ملدے،
مٹدے جاندے پاڑے دل دے،
رلدے لہو، رواج بدلدے،
ایکے دا پرچار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
3
دفن ہو رہی فرقیداری،
چھوہ دی لعنت، بے-اعتباری،
غلط عقیدیاں دی بیماری،
سبھ دنیاں بے زار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
4
تک مذہب دا سورج ڈھلدا،
مانکھتا دا سکہ چلدا،
مکر، دکھاوے دا مونھہ کالا،
سچ دی جےَ-جےَ-کار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
5
جنگ جدل ہٹکورے کھاندا،
امن نواں سنسار وساندا،
اپنی موتے مردا جاندا،
طاقت دا ہنکار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
6
سبھ دنیاں دی سانجھی دھرتی،
کھوجاں والے ہو رہے بھرتی،
پھول پھول کے باہر لیاؤن،
دولت دا بھنڈار،
پنچھیا ! نویں اڈاری مار ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔-ٹیک
1
پریم نگر وچ اپڑ جاندی،
گلی بازاریں پھیرا پاندی،
پچھدی پچھدی، لبھدی لبھدی،
دروازے تک جا سکدی ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔
2
ہولی ہولی پوڑی چڑھدی،
ہمت کر، اندر جا وڑدی،
جھکدی جھکدی، ڈردی ڈردی،
پردہ پرے ہٹا سکدی ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔
3
خیوی ہندی درشن کر کے،
ڈھیہہ پیندی، چرنیں سر دھر کے،
پا پا کے ہنجھوآں دا پانی،
میٹے نین کھلھا سکدی ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔
4
اوہ تک لیندے، میں ٹھر جاندی،
اوہ چک لیندے، میں تر جاندی،
پیڑ ہجر دی، زخم جگر دے،
ہردا چیر وکھا سکدی ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔
5
سنیاں جاندا قصہ سارا،
کھل جاندا بخشش دا دوارا،
تلا جرجرا، دور کنارہ،
تقوے نال لنگھا سکدی ۔
شالہ میں لال رجھا سکدی ۔
بھمبھٹ پاسوں، ککڑا ! سکھ پریم دا راز،
دیپک تے بھجّ بھجّ مرے، کڈھے نہ آواز ۔
بلبل نہیں کہ روندیاں، لا دیواں سر پیڑ،
پروانہ ہاں، شمع توں صدقے کراں سریر ۔
بھمبھٹ بھجے شمع تے، اک فٹاکا کھائِ،
شمع وہاندی اتھرو، گھل گھل کے مکّ جائ ۔
پریم پنتھ دی ریتِ ہے، گپت رہن جذبات،
ہوچھا تے ہولا کرے، ننگی ہو گئی بات !
گیت
مالنے ! گند کے لیا دے ہار ۔-ٹیک
1
پریم بغیچا، کومل کلیاں،
قدرت دی گودی وچ پلیاں،
دھر درغاہوں ونڈن چلیاں،
سیوا دی مہکار ۔
مالنے ! گند کے لیا دے ہار ۔
2
مہک دے اندر رمز اچیری،
ایہہ دنیاں پھلاں دی ڈھیری،
مہک لٹا کے سکّ سڑ جانا،
کر کر پر-اپکار ۔
مالنے ! گند کے لیا دے ہار ۔
3
سائیں دا صدقہ جگّ وچ آئیاں،
سائیں نے سیوا ہیت بنائیاں،
کر لے بندیا نیک کمائیاں،
مانکھّ جنم سوار ۔
مالنے ! گند کے لیا دے ہار ۔
4
چاترک لگّ جا سیوا دی کارے،
ونڈ سٹ جیون دے پھل سارے،
پہنچ سکیں جے دور کنارے،
بیڑا ہو جائے پار ۔
مالنے ! گند کے لیا دے ہار ۔
1
ہرے بھرے ہے دیش پنجاب میرے،
سارے دیشاں دے سر دا سردار ہیں توں،
مکٹ سہریاں لدیا پربتاں دا،
لاڑا ربّ نے دتا شنگار ہیں توں،
پنجاں نیاں دی سائیں نے لہر لائی،
نہراں نال بن رہا گلزار ہیں توں،
بھارت-ورشت دے سیس تے چھتر چھائیوں،
اناں دھناں دا بھریا بھنڈار ہیں توں ۔
2
ہری ہری پدھر فصلاں بھری تیری،
ٹھنڈی ٹھری پہاڑاں دی دھار تیری،
ماجھے، مالوے، دڑپ، بہار بدھی،
کھان سونے دی ہو گئی بار تیری،
کنڈھی بیٹ، ڈگر، مین دواب، لما،
لہہ لہہ کرے دھنی پوٹھوہار تیری،
تیرے ہلاں پنجالیاں رنگ لایا،
چار کوٹ کھاوے پیداوار تیری ۔
3
مائی باپ توں بھکھیاں ننگیاں دا،
ونو-ونّ دے انّ اگاؤنا ایں،
پھلاں پھلاں ولاں وکھر-واڑیاں تے،
رساں قصاں دے ڈھیر لگاؤنا ایں،
وگّ چار کے کنڈھیاں بوریاں دے،
دودھ گھیؤ دی نہر وگاؤنا ایں،
رستاں کھولھ توں مودیا ! جگّ لایا،
سارے جگّ دی اگّ بجھاؤنا ایں ۔
4
تیری دلی نے دل دی مروڑ کلی،
تے کلکتیوں تخت پلٹا دتا،
جھاکی شملے دی سرگ دی کھولھ طاقی،
اندرپوری نوں بھی وٹا لا دتا،
مری، بھاگسُ، بھاگ کشمیر لایا
تے لاہور دا حلیہ وٹا دتا،
بھون پرسدے تیرے دربار اگے،
امرتسر نے بکنٹھ بھرما دتا ۔
5
تیرے جوبن تے حسن دی ریس ہے نہیں،
برسے نور تے بھکھدیاں لالیاں نے،
سنگھ سورمے، ڈوگرے کنڈھ مچھے،
پوٹھوہار دیاں پٹیاں کالیاں نے،
چھیل گبھرو بانکے جوان سوہنے،
ہکاں چوڑیاں اکھاں متوالیاں نے،
درشن کیتیاں جنہاں دے بھکھ لتھے،
کہیاں صورتاں سچے وچ ڈھالیاں نے ۔
6
جہڑے دیش دسوڑ وچ جا نکلے،
جھنڈے گڈے نے تیرے دلاریاں دے،
تھوڑا کھاندے تے بہتی کمائی کردے،
جا جا پار سمندراں کھاریاں دے،
دھم پئی ہے تیری بہادری دی،
کمبن کالجے ویریاں ساریاں دے،
برما چین افریقہ فرانس اندر،
تکمے ملے تینوں جنگاں بھاریاں دے ۔
7
تیری ہڈّ-بیتی کیتی مات محفل،
متاں سکھیاں تیتھوں سنسار سارے،
پہلا باب کتاب دا دھرت تیری،
کھیڈے تیرے وچ رشی اوتار سارے،
ایہہ شکارگاہ بھیلاں لٹیریاں دی،
وناں کنڈیاں دی بھری بار سارے،
کیکر وٹّ کے آریہ-ورتا بن گئی،
تیری راہیں ایہہ ہوئے وہار سارے ۔
8
رشیاں منیاں دے تپاں دا تیز تدھ وچ،
واراں تیریاں جگّ وچ چلیاں نے،
پورن جتی، پرہلاد جہے بھگت ہوئے،
سیتا ستی تیریاں جوہاں ملیاں نے،
لؤ کشو نے جگّ دا بنھ گھوڑا،
فوجاں رام دیاں پچھھاں نوں گھلیاں نے،
کیرو پانڈواں چھیڑیا مہامبھارت،
ٹھاراں کھوہنیاں خاک وچ رلیاں نے ۔
9
لہوآں بھری ترتھلاں دی وار تیری،
وگے کئی انھیر طوفان ایتھے،
لٹاں دھاویاں بھاجڑاں متّ ماری،
گھلوگھارے دے پئے گھمسان ایتھے،
جاگے دیش نوں کئی جگان والے،
ستے سوں گئے کئی سلطان ایتھے،
سر نوں تلی دھر کے کھنڈا واہن والے،
ہیرے ہو گئے کئی قربان ایتھے ۔
10
جمن بھوں اوتاراں تے آرفاں دی،
ہٹھیاں تپیاں تے روحاں مستانیاں دی،
سوربیراں، کویشراں، پنڈتاں دی،
بھگتاں، دھرمیاں، برہم-گیانیاں دی،
توں درگاہ ہیں اسکاں سادکاں دی،
توں سمادھ سربنس دے دانیاں دی،
تیری مٹی وچ مہک شہیدیاں دی،
تیریاں طرباں وچ گونج قربانیاں دی ۔
11
کوٹ عقل دا، تیغ دا دھنی پورا،
چھیتر دھرم دا، بھگتی بھنڈار ہیں توں،
توں استاد کاریگریاں حکمتاں دا،
شیل سبھتا، نیتِ دا دوار ہیں توں،
ہیرے لعلاں دی کھان ساہتّ تیرا،
کاوَ-کوشِ دا کنجی-بردار ہیں توں،
رشماں علم دیاں پاوے جہان اتے،
اوس تکسلا دا دعویدار ہیں توں ۔
12
رتاں مٹھیآں، بلی ہے پون پانی،
جوبن متڑا روپ اپار تیرا،
ویس اجلا، مٹھڑا بول تیرا،
بانکی چڑھت چہرہ شاندار تیرا،
شاہوکار، سپاہی، کرسان، کرتی،
اچا ونج تے سچا وپار تیرا،
تیرے دانے خزانے بھرپور 'چاترک'،
پنّ کھا رہا سارا سنسار تیرا ۔
ڈٹھی میں جوانی، اک جٹی مٹیار تے،
وچھی ہوئی اک صوبیدار دے پیار تے ۔
متھا اوہدا ڈلھکدا تے نیناں وچ نور سی،
روپ دا گمان تے جوانی دا غرور سی ۔
آکڑی نروئی، فلّ وانگ کھڑ کھڑ ہسدی،
صابن دی چاکی وانگ تلک تلک نسدی ۔
سیم وانگ سمدا سہاگ دا سندھور سی،
بوتل دا نشہ اوہدے نیناں 'چ صرور سی ۔
کسے ہوئے پنڈے اتوں مکھی تلک جاندی سی،
حسن دے ہلارے شمشاد وانگ کھاندی سی ۔
چیکو وانگ مٹھی تے کھروٹ وانگ پکی سی،
پیا دا پیار ن سنبھال حالَ سکی سی ۔
جوبن منجیلناں دا جھلکدا گلاب تے،
شالہ ایہو رنگ چڑھے سارے ہی پنجاب تے ۔
1
غماں دی ڈوب دے بیڑی،
خوشی دی نیں 'چ تریا کر،
برابر تے کھڑا رہِ کے،
ڈرایا کر ن ڈریا کر ۔
2
جے چڑھ بیٹھیں چمزلے تے،
تاں ہیٹھاں بھی نگاہ ماریں،
غریب تے متھاجاں تے،
کوئی اپکار کریا کر ۔
3
توں سورج وانگ تیجسی،
تے چندر وانگ شیتل ہیں،
ادھے گن نال قایم رہُ،
ادھے گن نال ٹھریا کر ۔
4
ترا جوہر ہے سبحانی،
تری ہے شان سلطانی،
سدا خوش رہن دی عادت-
پکا، ہوکے ن بھریا کر ۔
جد بھارت دے وچ طاقت نے، اپنی طاقت عظمہ لیتی،
زوراور نے بے-زوراں تے، رج رج کے دھونس جما لیتی ۔
ساہ لینا مشکل دسدا، آزادی دی پھریاد لئی،
بلبل دا رونا دھونا بھی، گستاخی سی صیاد لئی ۔
جیوں جیوں سختی سر چڑھ گئی، نرمی کجھ جگرا پھڑ گئی،
اوہ چڑھی گئی، اوہ اڑی گئی، حقاں لئی ہمت لڑی گئی ۔
تلوار توپ بندوق بمب، جد سبھ نسخے بے کار گئے،
تد بھگوان ولوں بھارت وچ، بھیجے نربھی اوتار گئے ۔
اس نویں بدھ نے چڑھدیاں ہی، طاقت دا چرخ بھوا دتا،
پھنکارے بھردے انجن دا، ودھ کے کانٹا بدلہ دتا ۔
بھوتے ہوئے جنّ نوں کیل لیا، سچیائی دیاں کلاماں نے،
وگدے دریا نوں روک لیا، قربانی دے پیغاماں نے ۔
لنگوٹی والے باپو دی، للکار گئی اسماناں تے،
چپ-برتی دی چھایا پے گئی. چلاک سیاست-داناں تے ۔
اس اتی وشال چھاتی اہلے، اک پریم-سندھم لہراندا سی،
لنگوٹی بند سداما وچ، موہن جھلکارے پاندا سی ۔
بے-تاژ بادشاہ بھارت دا، پر نگن پھرن توں آر نہیں،
جرنیل ساریاں فوجاں دا، پر ہتھاں وچ ہتھیار نہیں ۔
اپنا کے سودر اچھوت دکھی، ہنکاری دے گل لائے توں،
رب دے ان-کندھے مندر وچ، چو ورنے بھگت بہائے توں ۔
توں چھوہی اساری قومی سی، اتفاق دے گیت سناندا سیں،
گر نانک وانگر بھارت وچ توں سانجھا پیر سداندا سیں ۔
باراں سو سال غلامی دے، مک گئے بھارت دکھیاری دے،
چکوا کے گھر پہنچائے گئے، تھیلے استاد مداری دے ۔
توں دھن وچ میل ملاپاں دی، ڈھاکا، بنگالا، گاہ مارے،
جد پھر پھر آئؤں دلی وچ، چولے جرجرے وگاہ مارے ۔
اس نیکی دے راہ چلدے نے، بہہ نام رام دا لیتا توں،
ان-منگیا جام شہادت دا، گولی کھا کھا کے پیتا توں ۔
قطرہ رل گیا سمندر وچ، سورج نے کرن بلا لیتی،
بھگون نے جگدی جوت منگا، چرناں دے پاس بہا لیتی ۔
ہر تھاں دہرایا جاندا ہے، مانکھتا دا پیغام تیرا،
دنیاں بھر دیاں مہاں-پرکھاں وچ، شامل ہو گیا نام ترا ۔
نشکام روح لافانی دے، نیڑے آ سکدا کال نہیں،
اپکاری گاندھی دی شوبھا نوں، چاترک کدے زوال نہیں ۔
کافی قوالی
1
رہے سلامت، ترے چمن دی،
سدا سہانی بہار ساقی !
حسن تیرے دا نخار دیکھاں میں،
حشر تک بر-قرار ساقی !
2
ہے اضل دے دن توں کھلھا ہویا،
ترے سدا-برت دا دوارا،
میں پیتی مڑ مڑ ہزاراں واری،
رہا ادھورا خمار ساقی !
3
اے اپنی ہستی بھی کی اے ہستی،
دنے بلندی تے رات پستی،
اے چرکھا چلدا اے زبردستی،
تے گیڑے بھی بے-شمار ساقی !
4
میں فرقیداری توں تنگ آیا،
بتاں دی پوجا توں، کجھ نہ پایا،
میں خود طریقت توں جی چرایا،
تے تیرے ولّ تیار ہاں ساقی !
5
اڈیک نے مینوں کڑ لیا ہے،
تے پلہ تقوے دا پھڑ لیا ہے،
ہے وعدیاں یقین میرا،
تے کر رہاں انتزار ساقی !
6
پیا توں اس وار بہت ساری،
کہ تار چڑھ جائے اکو واری،
ن جائے مڑ کے ہٹھاں اتاری،
تے بیڑا ہو جائے پار ساقی !
(1)
چل من عرش-اڈاری بھر کے، کاشمیر دے راہے پے جا،
بھارت دے نیناں دے تارے، دھرتی دے بہشت وچ لے جا ۔
قدرت دی گودی وچ پلیا، پھلاں میویاں دا بھنڈارا،
اندر راجے اتر اگاسوں، لایا جس تھاں آن اکھاڑا ۔
چپا چپا جس دھرتی دا، یا سبزہ یا باغ بہاراں،
ڈل، جھیلاں، ندیاں تے نالے، چشمے سومے تے آبشاراں ۔
تھاں تھاں شاہی باغاں دے وچ، اچھل اچھل کے وہن پھہارے،
نیلم، لال، زمرد، ہیرے مارن سترنگے جھلکارے ۔
برفاں ڈھکے پربت-ٹلے، سیتل نیر وہائی جاندے،
جھر جھر جھرن نواناں دے ولّ، راگ رسیلا گائی جاندے ۔
جدھر جدھر برفانی نالے، ول کھا کھا کے وہندے جاون،
دھونئیں وانگ تکھار سمبھالی، تھلے تھلے لیہندے جاون ۔
ویری ناگوں تری ودستھا سری نگر راہ ولر آئی،
اوتھوں نکل، تری جہلم نوں، چھوڑ پنجاب سمند سمائی ۔
نورجہاں تے تاجمہل لئی، تحفے مغل شاہاں بنوائے،
کجھ ڈھیہہ گئے، کجھ ہالی وسن، دنیاں اونھاں توں سکھ پائے ۔
2
واہ کشمیرا ! واہ کشمیرا ! واہ رونق، واہ باغ بہاراں،
گلے سکے پھل تے میوے، پربت-دھاراں، پیداواراں ۔
پھلاں سمیت برچھ جنگل دے، کئی کروڑ جھاتیاں پاندے،
امبر-تارے گن سکیئے، پر تیرے رکھ گنے نہیں جاندے ۔
واہ ورکھا، بدل تے بجلی، واہ درے، واہ سرد ہواواں،
کھڑے کمل، ڈل تے ولر دے، تک تک صدقے ہندا جاواں ۔
پہلگام، گلمرگ، مٹن تے امر ناتھ جہے سرگی جھاکے،
سارے گنے ن جان نظارے، تھکن اکھاں درشن پا کے ۔
کوہ-ہمالہ دا توں جیٹھا پتر، دعویدار پرانا،
تیرے سر ہے بھارت نوں ترپتانا تے خوش حال بنانا ۔
شالہ رہیں قیامت تیکر، جین تیریاں باغ بہاراں،
سدا-ورت رہے جاری تیرا، پھل میوے تے چیل دیاراں ۔
سیؤ، بادام، انگور، کھمانی، بگو-گوشے دا بھنڈارا،
چاترک چاہے چل کے آنا، پرسن تیرا سرگ-دوارا ۔
جیون ساتھ اسے نوں کہندے،
دوویں دل ہو جان اکٹھے،
اک ٹکانا، اک نشانہ،
سفر مکاؤن نٹھے نٹھے ۔
ملے دلاں دی سانجھی دھڑکن،
گڈی دے دو چلن پہیئے،
وکھرے وکھرے مقصد والے،
چلدے نے پر ڈھلے مٹھے ۔
قدرت ڈھالی بھاگاں والی،
نر ناری دی سندر جوڑی،
اچے مقصد، گردن نیویں،
مٹھت بہتی، آکڑ تھوڑھی،
پریم، نمرتا، نیکی، سیوا،
سچیائی تے دئیا غریبی،
ستاں صفتاں والی جوڑی،
جیوے جاگے جگاں توڑی ۔
رمزیا ! پردہ پرھے ہٹا !-ٹیک
1
گنگا وانگ جٹاں وچ وڑیا،
کھا کھا گیڑ، اتریا چڑھیا،
بھید تیرا پر گیا نہ پھڑیا،
کجھ تے گل سمجھا ۔
رمزیا ! پردہ پرھے ہٹا !
2
لاریاں دا پھڑ صدق سہارا،
تانگھ رہا کوئی گپت اشارہ،
رات ہنیری، دور کنارہ،
بنے چھڈدوں لا ۔
رمزیا ! پردہ پرھے ہٹا !
3
راہ تکدیاں آہ دن لے آدا،
شالہ اوہ ویلا آ جاندا،
مالک بندے نوں فرماندا،
کی ہے تیری رضا ؟
رمزیا ! پردہ پرھے ہٹا !
4
توں نہیں وکھرا، میں نہیں وکھرا،
کر ہن ختم پرانا نخرہ،
حسرت سی، اک-مک ہو جاندے،
قطرہ تے دریا ۔
رمزیا ! پردہ پرھے ہٹا !
1
چل جندیئے ! چڑھ اڈن-کھٹولے،
گگن منڈل توں پار کڑے،
عرشی روحاں، پریم-مدریم متیاں
دا کریئے کریئے دیدار کڑے ۔
نانک، رام، محمد، عیسیٰ،
نیکی دے اوتار کڑے،
صدق رضا دے سودے کردے،
بھگتی دے بھنڈار کڑے ۔
2
تپدے ٹھارن بچن جنہاں دے،
مکدے جاون بھرم دلاں دے،
نام-پریم دی مد ورتاندے،
رنگن چڑھے اپار کڑے ۔
3
پریم-نگریم دی اکتھ کہانی،
راہ لما، ان-منیا پانی،
اون جان دی منزل مکانی،
بیڑا ہو جائے پار کڑے،
4
جن-سیوا، مٹھّ-بول، سچائی،
نیوں چلنا، نیکی، بھلیائی،
ہر مشکل وچ بنے سہائی،
سنتاں دا اپکار کڑے ۔
سنجھ پئی، انگھلا گیا سورج،
عرش تے گوٹا کناری کھنڈا کے،
چھٹی منا، بیٹھی چھتے تے جا، مکھی
پھلاں نوں پھول، مکھانے اڑا کے ۔
تھلے نوں چلی پہاڑی ندی،
تکھرائی ہوا نال راگنی گا کے،
وچھڑدے چکوا چکوی تک،
تارے روئے اتوں تریل وحہ کے ۔
پنیاں دا چند، دیکھ چکورنی،
بھوئے ہوئی بھڑکے چچلا کے،
گوپیاں دیکھ کھڑی ہوئی چاننی،
چل پئیاں کم دھندے بھلا کے ۔
بنسی وجیے کنھیے نوں لے آئیاں،
اماں جسودھاں دی گودوں اٹھا کے،
راس رچی من موہن نے،
سکھیاں دی ہتھیلی تے ہتھ چھہا کے ۔
دوہرا:-درد ونڈاؤن واسطے، رچے گئے انسان،
جسّ کرن نوں دیؤتے، اگے ای گھٹّ ن سان ۔
ربّ دے اقبال، جے کرے سمبل،
بیری وانگ نیوں، جیؤر کے کھائیے جی،
کھڑنا ملے جے پھلّ دے وانگ دو دن،
مہکاں ونڈ کے، نیکی کمائیئے جی،
موتی ملن تاں دب کے رکھیئے نہ،
سگوں ہورناں دے کم آئیے جی،
ایتھے وسیئے رسیئے چین کریئے،
ایپر موت نہ منوں بھلائیے جی ۔
جد گلاب دا پھلّ قربان ہووے،
بن گل-آب گل-کند برباد ہووے ۔
مکھی ڈومنے ماکھیوں کھان ونڈن،
اگلے سمیں گلاب پھر یاد ہووے ۔
دوہرا:-سورمے وانگر سنت جن، آپا گئے پسائ،
دھوڑی کر بھگوان نے، مستک لئے چڑھائ ۔
جے بندیا !
ایمان ترے دا
پیر کفر ول تھڑکے،
طوبیٰ دا در
سدا کھلھا ہے،
آئی جا مڑ گھڑ کے ۔
ماں جیکر
بالاں دے لاڈ
سہاری جائے کھڑکے،
میں
غصے نہیں ہندا،
تیری گستاخی توں چڑ کے ۔
سئیؤ ! ساؤن دی آ گئی بہار،
میں نچنی آں تھئیا تھئیا ۔-ٹیک
1
بدلیاں گھر گھر جھڑیاں لائیاں،
ندیاں نکل پہاڑاں توں آئیاں،
دھرتی جل تھل، سروے پھل پھل،
فصلاں تے آگیا نکھار ۔
میں نچنی آں تھئیا تھئیا ۔
2
پپلاں دی چھاویں پینگھاں پئیاں،
جوڑیاں بن بن جھوٹن سئیاں،
کنت قبولیاں، ماہی کول گئیاں،
لا لا کے سولاں شنگار ۔
میں نچنی آں تھئیا تھئیا ۔
3
ماہی مینوں مل کے گلّ سمجھائی،
ماہی تے میرے وچ فرق ن کائی،
گھٹ گھٹ وچ وسدا اے ہرجائی،
جی جی دا جیون ادھار ۔
میں نچنی آں تھئیا تھئیا ۔
4
ماہی دا تے میرا پیار پرانا،
اس سدنا، میں نت نت جانا،
جس ویلے اس دا ہویا بھانا،
ہتھ بنہی بیٹھی آں تیار ۔
میں نچنی آں تھئیا تھئیا ۔
جیون دا آدرش
چنن دی،
من وچ، جد بھی اٹھے امنگ،
راجا، جوگی،
پنڈت، دانی،
جودھا، بننا منگ نسنگ ۔
دساں نوھاں دی
کرت کما کے،
حق حلال دی روٹی خواہ،
یا پھر،
تلسی میراں ورگی،
بھگون پاسوں بھگتی منگ ۔
یاد اؤندا ہے اوہ مڑ مڑ یاد آنا آپ دا،
مار مار ہزاراں واری، پھر جوانا آپ دا ۔
میری گستاخی توں چڑ کے، وٹّ متھے چاڑھنا،
کہن نوں خنجر پکڑ، پھر ترس کھانا آپ دا ۔
صدقے بے-پرواہیؤں، قربان کالے برقعیوں،
گھمنا گھر گھر تے پھر منہ نہ دکھانا آپ دا ۔
سپنے اندر آ کے، پورا کرنا وعدہ وصل دا،
چپ چپیتے، بسترے توں کھسک جانا آپ دا ۔
میں تے آؤن جان باجھوں ککھّ وی نہیں کھٹیا،
چل رہا ہے آد توں چکر پرانا آپ دا ۔
بے-رکھی تے بے-نیازی، ہائِ ! میں صدقے گئی،
بے-بسی میری نوں سن کے مسکرانا آپ دا ۔
گمّ گمّ رہنا سدا، نہ ہسنا، نہ بولنا،
پھٹیا گیا چاترک تک گھنڈ کانا آپ دا ۔
لک رہے ہو خوب، کھیڈ کھلار کے،
میں بھی آ بیٹھا ہاں، دھرنا مار کے ۔
آپ دے چرناں 'چ ساں چنگا بھلا،
ہتھ کی aایؤ جے ؟ ہیٹھ اتار کے ۔
مان ہے ماں پیو تے بالاں نوں بڑا،
گل لگا لؤ، جھاڑ پونکھ سوار کے ۔
پیار دی خیرات بخشو، جس طرحاں-
تاریا دھنا سی، وچھے چار کے ۔
ڈونگھا دریا، رات کالی، کمبے دل،
کر دیو نشچنت، پار اتار کے ۔
بندہ ہاں آخر فرشتہ تے نہیں
تھک گیا بے انت مزلاں مار کے ۔
ہن ہے اکو ہی تقویٰ آسرا،
چا لؤ گے آپے بانہہ الار کے ۔
آ کے لے جاؤ تاں میرا مان ہے،
چاترک بیٹھا ہے کھنبھ سوار کے ۔
کھڑایا جن چمن قدرت دا، اوہ ربی اشارہ توں،
وسائی چند وچ جن ٹھنڈھ، اوہ امرت دی دھارا توں ۔
ہے روشن اکھ جس دی ڈلھک پا کے، اوہ ستارہ توں،
جدھے سر نھا کے خاکی، ہون نورانی، او پارا توں ۔
نگہ تیری نے کوہے دینت، امرت دی ونڈائی وچ،
گواچی شانتی شو دی، تیری جلوا-نمائی وچ ۔
تیرے ہی روپ تے بھلا، خدا رجھا خدائی وچ،
توہیں حوراں سجھائیاں مسلماں نوں، پارسائی وچ ۔
تیری بنسی دیاں تاناں، کتے گوکل گنجائی سی،
تیری بجلی زلیکھاں دے کلیجے اگّ لائی سی ۔
شمع تیری نے پروانے نوں، قربانی سکھائی سی،
تیری ہی مہک نے اٹھ، پھلّ دی محفل بھکھائی سی ۔
تیری ہی مسکراہٹ نے، اوشا تے نور پایا ہے،
تیری ہی زلف دے وچ، شام نے دربار لایا ہے ۔
جلالی روپ تیرا ہی، ندی وچ جھل-ملایا ہے،
لگا شنگار پربت نوں، تونہیں لاڑا بنایا ہے ۔
نوائی تیغ طاقت دی، حکومت توں جھکائی ہے،
تیری میڈھی دے ول نے، ول چھڈی ساری خدائی ہے ۔
پتہ ہے پر ؟ اے تیری شان، کن عرشیں چڑھائی ہے،
تیرے گوہر دی کس صراف نے، قیمت ودھائی ہے ؟
ہے بے شک حسن یوسف پر،
زلیکھاں ملّ پاوے تاں،
کھڑے ہوئے کمل پر پریم،
بھورا بن کے آوے تاں ۔
رنگناں وچ وسدیاں، شہراں دے اجڑے ڈھیر وچ،
اک ابلا ہے گھری ہوئی، دناں دے پھیر وچ ۔
تاؤ کھا کھا چرخ دے، چہرہ-کملرا کملا گیا،
فکر وچ گھل گھل، جوانی تے بڈھیپا آ گیا ۔
کھنڈراں وچ کھوجدی، لال ٹٹے ہار دے،
پھلّ رو رو چن رہی ہے، مر مٹی گلزار دے ۔
سونے دی لنکا میری وچ، موت لمبو لا گئی،
میرے شیراں دا کلیجہ، کوئی ڈائن کھا گئی ۔
ایتھے میرا رام لچھمن، مورچے سی لا رہا،
ایتھے میرا شام سی دشٹاں نوں راہے پا رہا ۔
ایتھے ارجن بھیم میرے، دگ-وجی سن کر رہے،
ایس تھاں سربنس-دانیس، چولیاں سن بھر رہے ۔
ایتھے میری جانکی سی، دھرم دی نیہہ دھر رہی،
ایس تھاں درگا سی دینتاں دی صفائی کر رہی ۔
ایتھے رشماں پاؤندے سن، وشّ-ودیالے مرے،
ایتھے میرے جوتشی، آکاش سن مندے رہے ۔
ایس تھاں لیلاوتی نے، بہہ کے لیکھے لائے سن،
ایتھے کالیداس نے کویتا نوں کامن پائے سن ۔
ہائِ ! میری شان تے شوکت جڑھوں پٹی گئی،
چڑھ کے گڈی عرش تے، اقبال دی کٹی گئی ۔
ہوئے جو خالی سنگھاسن، مڑ سمبھالے نہ کسے،
قلم تے تلوار دے جوہر دکھالے نہ کسے ۔
سارے جگّ دا راہ-دکھلاؤ منارا ڈھیہہ گیا،
کاگتاں وچ سہکدا، اتہاس خالی رہِ گیا ۔
مے نہیں، مستی نہیں، محفل نہیں، ساقی نہیں،
باغ بلبل، باغبان، بہار کجھ باقی نہیں ۔
دھرم، دھیرج، دھام، دھن، دھونسا، نگارا رہِ گیا،
ہمتی سنتان دا اکو سہارا رہِ گیا ۔
انتی دے لور وچ، مستانہ اج جہان ہے،
زندگی دی دوڑ ہے، ہمت دا ایہہ گھمسان ہے ۔
ٹاکرا ہے جوش دا، سرگرمیاں دا جنگ ہے،
راج ہے سرمائے دا، مزدوریاں دی منگ ہے ۔
جوش کھاندا ہے امنگاں دا لہو انسان وچ،
مارا ماری ہو رہی ہے، اس بھکھے میدان وچ ۔
موت توں ڈردے نہیں، تھکن توں گھبراندے نہیں،
ہمتاں والے کدی پچھے قدم پاندے نہیں ۔
لچھمی دیوے بہاری، محنتی دے دوار تے،
نچدی ہے کامیابی، ہمتی دی تار تے ۔
پے گئی بجلی کوئی، خبرے تیری سنتان تے،
ہوش پھردی ہی نہیں، سو سو ہلونے کھان تے ۔
توں جگا دے جاگدے نی، کوئی منتر مار کے،
علم دا ہتھیار دے دے توں ذرا کھلہار کے ۔
دستکاری دے وداناں، تھیں دلدر توڑ لے،
مٹھّ وچ لے کے تجارت، مال دولت موڑ لے ۔
ونج دی تلوار، جہڑی قوم دے ہتھ آ گئی،
نہر دولت دی، اسے دا گھر بہشت بنا گئی ۔
بھید اس دا کھل گیا، جس دن تیری سنتان تے،
برکتاں دا مینہہ تدوں، وسیگا ہندوستان تے ۔
میں اوہو، مایہ اوہو، اوہو تیرا اقبال ہے،
اپنی غفلت ہے کجھ، بس دیش مالا-مالا ہے ۔
تیری وا ول کوئی نہ ویکھے،
ہندیا ! توں لکّ بنھ لے ۔
بیتیاں صدیاں جدھی،
صورتَ دے سپنے گھڑدیاں،
سکھناں سکھ سکھ جدھے،
بوہے تے ہاڑے کردیاں ۔
ویکھ ساڈی بے-کسی،
بے-چارگی، بے-ہمتی،
نال بھارت ورش دے،
رسی رہی حوراں پری ۔
شکر ہے اوہ سہکویں سوہنی،
آزادی دی گھڑی،
برکتاں خوشیاں دا نور اچھال،
اک دن چڑھ پئی ۔
ٹٹّ گئے سنگل غلامی دے،
او دو سو سال دے،
کم آئے ہٹھ تے تپ،
گاندھی جواہر لال دے ۔
نویؤں نویں بہار، سمیں دی نویؤں نویں بہار-ٹیکر
نویں ہسٹری، نویں فسانے،
نویں شکاری، نویں نشانے،
نویں چراغ، نویں پروانے،
نویں نویں دلدار،
سمیں دی نویؤں نویں بہار ۔
نویں تماشے، نویں مداری،
نویں دیوتے، نویں پجاری،
نویں قول اقرار،
سمیں دی نویؤں نویں بہار ۔
معشوقاں دی چال پرانی،
گلاں نال رڑکنا پانی،
نہ مرنا، نہ منجی چانی،
لائی رکھنی لار،
سمیں دی نویؤں نویں بہار ۔
نویں قسم دی امن-پسندی،
جیبھ قلم دی ناکا-بندی،
آزادی دے سر تے لٹکے،
طاقت دی تلوار،
سمیں دی نویؤں نویں بہار ۔
دھارنا مرزا صاحباں
شاعر دی سدّ
اٹھ نیں نوراں بیبیئے ! پاسہ تے پرتا،
تیری سیج ہلونے کدوں دا، راوی کھورو پا ۔
کھولھ بہشتی باریاں، ویکھے نواں جہان،
پچھلے پاسے ولّ وی، ماریں ذرا دھیان ۔
کتھے ای جلوا حسن دا ؟ کتھے ای شاہی تاج،
کس نوں سونپیا سمیں نے، ہند تیرے دا راج ۔
چکر پھریا چرخ دا، پچھڑ گیا اقبال،
پر تیری تاریخ تے، جیؤندی اے تیرے نال ۔
اس راوی نے کر چھڈے، پار کروڑاں پور،
تینوں سامبھی رکھنا، ربّ نوں سی منظور ۔
کھر کھر کلر ہو گیا، پھلوں سہل سریر،
خودی ہوئی ہے دلاں تے، پر تیری تصویر ۔
دیوا بھمبٹ نہ رہے، نہ بلبل نہ پھلّ،
شہرت تیرے دان دی، پر نہیں سکدی بھلّ ۔
صورتَ، دانش، شاعری، چوتھا پتی پیار،
چہوں تھمھاں تے کھڑا ہے نورانی مینار ۔
رنگ برنگی زندگی، عجب اتار چڑھا،
اک پل اتھر کیردے، اک پل دین کھڑا ۔
ککھے پئی ایران دے، اکھ کھلھی قندھار،
دانہ-پانی آگرے، وچ لاہور مزار ۔
شیر-افگن جیہا شیردل، چھٹ گیا قدر شناس،
پر آخر جہانگیر دی، اکھ وچ مل گیا واس ۔
شاہ دیاں اکھاں ساہمنے، جیکر پیندیؤں چل،
بندا ہندوستان وچ، دوجا تاج محلّ ۔
قدرت کھونجے پا چھڈی، سہنیاں دی سرکار،
نہ شاناں دا مقبرہ، نہ اتے مینار ۔
تھاں تھاں تریڑاں پاٹیاں، تھاں تھاں جاپے کھوڑ،
قوماں ہندوستان دیاں، وچ جویں انجوڑ ۔
کرلے، کہنے، ٹڈیاں، ملی بیٹھے تھاں،
پایا گند کبوتراں، سمجھی کوئی سراں ۔
توں پر اکھاں میٹ کے، سبھ کجھ لیا سہار،
سر توں روز لنگھانی ایں، سے ریلاں دا بھار ۔
(اس (نورجہاں بادشاہ بیگم) ناں دی کتاب نورجہاں دا مقبرہ (شاہدرا)
اکھیں دیکھ کے 1944 وچ لکھی گئی سی، اس دا کجھ حصہ ہے ۔)
اناتھ جنتا دے ناتھ موہن !
جسودھاں مئیا دے لال بھگون !
عجیب گل ہے، کہ تیری بھارت،
اجے تلک ہے کنگال بھگون !
توں ویکھے جنتا دے سر کٹیندے،
توں ویکھے لہوآں دے ہڑ وہیندے،
تے بندے رلدے تباہ تھیندے،
ن آیا تینوں ابال بھگون !
توں مردیاں دا انبار تکدوں،
توں رتے پانی دی دھار تکدوں،
تڑپدیاں دی پکار سندوں،
تے تکدوں ودھواں دے حالَ بھگون !
توں ویکھ لیندوں او حوراں پریاں،
جو کھوہ کے مشٹنڈیاں نے کھڑیاں،
جو بے-دریگاں دی بھیٹ چڑھیاں،
جو سڑیاں گل لا کے بال بھگون !
جو آلھنے اےنہاں بلبلاں دے،
بلند تھاں سن ہلارے کھاندے،
قضاع نے اوہ اوہ طوفان آندے،
کہ رل گئے خاک نال بھگون !
توں چھوڑ دے ٹھاکری ہنڈولہ،
پہن لے رفیوجیاں دا چولا،
توں دیکھ دکھیاریاں دا ٹولا،
تے پھردا رہُ نال نال بھگون !
توں عرباں کھرباں دے تک اجاڑے،
تے دیکھ پھردے جو مارے مارے،
جو بیٹھے ہوئے تیرے سہارے،
توں کر اوہناں دی سنبھال بھگون !
پشوروں چل کے جو دلی آئے،
تے صوبیاں وچ گئے کھنڈائے،
بگانی بولی تے تھاں پرائے،
توں باہوں پھڑ کے اٹھال بھگون !
وراٹ صورتَ تیری 'چ سارے،
اکاشوں ٹٹ ٹٹ کے ڈگدے تارے،
توں دیکھے ہوسن اے سبھ نظارے،
وکھاندے ہونی دے تال بھگون !
ہیں توں بھی بھارت دا جایا ہویا،
اسے دے دل وچ سمایا ہویا،
جے ہیں دئیا وچ توں آیا ہویا،
تاں کر وکھا اک کمال بھگون !
توں پھڑ لے شیطان دے بھلائے،
جو لالچاں دے کراہے پائے،
دکھا کے در-بھاگ دے ستائے،
توں دیش بھگتی سکھال بھگون !
لک بہن لئی سرمئی تساں،
باریک دپٹہ تان لیا،
پر جالی وچوں دیکھ اساں،
سارا رنگ روپ پچھان لیا ۔
جس کھونجے اندر وسدے ہو،
اوہ حجرہ اے ایسے بندے دا،
گھٹ گھٹ وچ آسن وچھیا ہے،
ایہہ بھید پرانا جان لیا ۔
دھارنا مرزا صاحباں
شاعر دی عرض
دھی سیں توں ایران دی، ہندوستانی نعر،
بھین بنی پنجاب دی، ٹھاراں سال گزار ۔
پنجابن بن ہسٹری، ہوئی تیری مدام،
ایہہ کم کریں تاں رہے گا، قایم تیرا نام ۔
تیرے سمیں پنجاب وچ، جو سی میل ملاپ،
اوہو وقت وکھال دے، وچّ کھلو کے آپ ۔
ہندو مسلم اک سن، اکو ماں دے لال،
جپدے رام رحیم نوں، بہہ کے نالو نال ۔
پر اس ویہویں صدی نے، ڈٹھے اوہ اوہ حالَ،
سچ شرم دا ماریا، منہ تے لئے رومال ۔
انسانیت اس طرحاں ہو گئی لہو لہان،
ورقے بھی تاریخ دے، اکھاں پئے لکان ۔
سخر چڑھے اخلاق نوں، دھر تھلے پٹکہ،
سونے دی جھلکار نے، لیا غلام بنا ۔
چکڑ بھریاں آتماں، مردہ ہوئے ضمیر،
پھر گئی دھرم ایمان دی، گردن تے شمشیر ۔
(اسے ناں دی پہلی کویتا دا اخیری حصہ۔)
(کڑیاں دے ککلی دے گیت جاں
کھینوں کھیڈن والے گیت دی دھارنا اتے)
1
ککلی کلی،
کڑیو ککلی کلی،
ہالی ایتھے سی کھلی،
کتھے گئی نی چلی ؟
نی آزادی دی گھڑی،
کس دے کوٹھے جا چڑھی ؟
کہڑے ڈاکو نے پھڑی ؟
دتی مہرے دی پڑی،
نی حرام دی کڑی،
نی بلیک دی جڑی ۔
2
ہن تے اوہو ہے آزاد،
جس نوں ربّ نہ بالکل یاد،
جس نوں رشوت دا پرشاد،
کھا کھا آوے بڑا سواد ۔
3
کوئی چاچے دا جوائی،
کوئی مامے دا جوائی،
کوئی سانڈھو، کوئی سالا،
کوئی سالے دا وی سالا،
سامبھی جاندے ٹھیکے سارے،
آپوں بیٹھے رہن کنارے ۔
4
ہن تے سارے لوک غلام،
دنیاں پیسے دی غلام،
کھلھا پیسے دا بازار،
سبھ نوں پیسے نال پیار ۔
5
پورے دو ہزار سال،
دی غلامی دا ابال،
رچ گیا ہڈاں وچ حرام،
نی جماندرو غلام،
لٹی جان سویرے شام،
نی حرام دی کڑی،
بے-ایمانی دی جڑی ۔
6
کڑیو ککلی کلی،
کتھے گئی نی چلی ؟
نی آزادی دی گھڑی،
کہڑے کھونجے جا وڑی ؟
(لاہور دے پرسدھ استاد ٭آغا٭ دے
دیہانت سمیں لکھی گئی سی ۔)
ساڈے سجناں ! رٹھّ کے اٹھ تریوں،
ساڈی دوستی دل توں بھلا دتی،
توں شنگار سیں ساڈیاں محفلاں دا،
وچوں چاننی شمع بجھا دتی،
تیری شان چمکایا شاعری نوں،
پا کے جان اسمان چڑھا دتی ۔
لاہ جنجال تے چھڈّ دھندال سارے،
جا نویکلی جھونپڑی پا دتی !
بغلی پا تریوں چھڈّ یار بیلی،
بغلی وچ ہن دھونی رما دتی ۔
رجھوں سیر بہشتاں دی کھولھ طاقی،
فانی جگّ دی جھاک ہٹا دتی،
قطرے بحر دا پایا وصال جا کے،
اپنی بلبلے ہستی مٹا دتی،
ہو فنا ذرہ آفتاب بنیاں،
آؤن جان دی تانگھ مکا دتی ۔
تیری موت نے دتیاں کھولھ اکھاں،
موت سانوں بھی یاد کروا دتی ۔
جہڑی شانتی ڈھونڈدے ہوئے بگے،
توں امانتی رمز سمجھا دتی ۔
(لاہور وچ جس ویلے اردو والیاں نے
پنجابی دا بائیکاٹ کر دتا سی، آغا
استاد نے دلیری نال اپنے سکول نوں
جاری رکھیا ۔)
1
پہلی ماتا لچھمی دیوی،
جس نے جن کے عقل سکھائی،
پڑھ گڑھ جوبن مان جوانی،
عمرہ چھتی سال ہنڈھائی ۔
اوسے دیاں اسیساں لے لے،
بھلیاں لوکاں دی چھوہ پائی،
سرگی واسا ہووے شالہ،
مانکھتا جس پاسوں آئی ۔
2
دوجی اماں بھارت ماتا،
جس دی مٹی مینوں جنیا،
اس دی بھگتی کردا کردا،
میں پنجابی شاعر بنیاں ۔
ایکے تے اتفاق کراندیاں،
ساری عمر بیت گئی میری،
اوڑک دودھ وچ کانجی پے گئی،
پاکستانی فتنہ چھنیا ۔
3
تیجی ماں پنجابی بولی،
بچپن وچ ماں پاسوں سکھی،
دھوتی مانجی، پہنی-پچری،
نظم نصر بولی تے لکھی ۔
متریئیاں نوں پرھے ہٹا کے،
پٹرانی نوں تخت بہایا،
ایہو جہی منوہر مٹھی،
ہور کوئی بولی نہیں ڈٹھی ۔
1
داتا ! دیوے داتاں، چنگ سو-چنگیاں،
خلقت کھائے خوراکاں، مونہوں منگیاں،
پہنن لئی پشاکاں، رنگ برنگیاں،
ہندی تیرے دان نال کلیان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
2
اکناں دے گھر گائیں مہیں لویریاں،
فصلاں ہریاں، نال انّ دیاں ڈھیریاں،
اچے اچے محل، حویلیاں گھیریاں،
لوح لنگر وچ پکّ رہا پکوان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
3
اکناں دا اقبال تے کاروبار ہے،
دولت دا بھنڈار، چڑھن نوں کار ہے،
نوکر کھدمتکار تے سندر نعر ہے،
پتر آگیاکار نیک سنتان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
4
اک پیندے نے چاہاں، لا لا شرکیاں،
کیک پیسٹری کھاندے، بھر بھر برکیاں،
اک منگدے نے چاہ تے پیندیاں گھرکیاں،
جو تینوں منظور سوئی پروان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
5
اک تختاں تے بیٹھے راج کماؤندے،
اک پچھواڑ کھلوتے، چھتر جھلاؤندے
اک اگواڑے نسدے بھیڑ ہٹاؤندے،
اک پھاٹک نوں پھڑیں کھڑا دربان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
6
اک اجڑے ہوئے دھنی پوٹھوہار دے،
اک لٹے ہوئے لیہندے گنجی بار دے،
شاہوکار نتھاویں اٹکوں پار دے،
مل گئی مٹی نال جنہاں دی شان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
7
لکھاں بال یتیم تے ودھوا ناریاں،
کھڑیاں کھوہ جوان تے کنجکاں کواریاں،
پھرن رلدیاں تھاں تھاں، قسمت ماریاں،
جنہاں بھانے ٹٹ پیا اسمان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
8
قسمت والے کئی اڈول بچائے توں،
اون ن دتا سیک، تے گھر اپڑائے توں،
گھمن-گھیروں پھڑ پھڑ بنے لائے توں،
بندیاں دے سر بڑا تیرا احسان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
9
اک رپھیوزی ترسن منجی تھاں نوں،
دھپوں مینہوں بچاویں چھپر چھاں نوں،
نہ لبھے کوئی کار تے روزی ناں نوں،
نہ کوئی تھڑھا دوکان ن کوئی مکان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
10
اکناں نوں تڑپھایا بے-رجگاریاں،
آ پئیاں پردیس مشکلاں بھاریاں،
پچھے کردے آئے کوٹھی-داریاں،
متھے دی تقدیر بڑی بلوان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
11
کئی ٹوکری پھڑی، مجوری بھالدے،
کئی گھالنا گھال اننجانے پالدے،
پھرن کئی کنگال، سداما نال دے،
مگر جنہاں دے کھڑھا کرشن بھگوان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
12
اکناں دے من بھاؤ، بھگت کرتار دے،
بیری وانگر جھکدے، نال پیار دے،
دکھی غریباں اتے جھاتی ماردے،
پریم گلی دے راہی، من مستان ہے،
بھگون ! تیرا منگتا سگل جہان ہے ۔
1
مکھیاں نوں میں شہد چنگھاواں،
سہنیاں دی میں سیج سزاواں،
ٹہل کماواں، گھر تر جاواں،
دائیا میرا عقاب دا ۔
میں کھیڑو پھلّ گلاب دا ۔
2
منہ میرے دا رنگ گلابی،
اچا ہوواں بہت شتابی،
ماں میری بھارت دے سر تے،
چھتر جھلے پنجاب دا،
میں کھیڑو پھلّ گلاب دا ۔
3
اصلا میرا عرشیں جانا،
سبھ دنیاں تے جھاتی پانا،
دکھیاں نوں آرام پچانا
کرنا کم صواب دا ،
میں کھیڑو پھلّ گلاب دا ۔
4
میں ہاں امن چین دا حامی،
مول ن کراں پسند غلامی،
ترساں جے طاقت مل جاوے،
میں کڈھ دیاں گند سماج دا،
میں کھیڑو پھلّ گلاب دا ۔
اندر راج کرودھ وچ آیا،
بدلاں دا لشکر سدوایا،
چلا گیا انگریزی پہرہ،
پر پھر بھی پنجابے اندر،
لڑ لڑ مرنوں باز ن آئے،
ہندو، سکھ تے مسلمان ۔
حکم چڑھایا، کٹھے ہو کے-
ورکھا کرو زور دی عینی،
رڑھ پڑھ جاون سبھ شیطان،
بدلاں نے غصے وچ آ کے،
لے آندا اینا طوفان ۔
ندیاں نالے چڑھ چڑھ آئے،
کنڈھے دندے توڑی جان ۔
بیئیں ندی کپورتھلے دی،
جس نے کسے زمانے اندر،
گر نانک نوں تنّ دہاڑے
گودی وچ چھپائی رکھیا،
اس ورکھا دی کانگ دے اندر،
روڑھ لے گئی لکھاں جاناں،
ڈنگر وچھا تے انسان ۔
بیئیں ہو گئی بے-ایمان ۔
نہ تکیا اس تیمت بچہ،
نہ تکیا اس بردھ جوان ۔
مجھیں گائیں بھیڈ بکریاں،
لدے لدائے سمانی گڈے
کپڑے لیڑے دے صندوق،
چرخے، منجے، بھانڈے، برتن،
ککڑیاں دے بھرے ٹوکرے،
آٹا کوٹا مرچ مسالہ،
سبھ شے ہوئی ویران ۔
نہ تکیا اس جننجو ٹکا،
نہ دیکھے اس تسبیح مالا،
کچھّ، کڑا، کرپان،
مذہب دھرم ایمان،
نہ انسان، ن حیوان،
بیئیں ہو گئی بے-ایمان ۔
پانی دے دھکے وچ چڑھ کے،
کجھ نہ کیتی گئی سنبھال،
اٹھ پہر دی ورکھا اندر،
بیئیں پھیلی میلاں تیکر،
ریلاں پٹڑیاں بھی ہلّ گئیاں،
پل دا بھی کافی نقصان ۔
بیئیں ہو گئی بے-ایمان ۔
اگلے دن جد پانی لتھے،
میلاں وچ بریتا ننگا،
لکھاں لاشاں لیٹیاں پئیاں،
بندیاں نالوں ڈنگر بہتے،
ہور بے انت سامان ۔
لکھاں دا نقصان،
ہے میرے بھگوان !
مچھّ کچھّ سنسار تیندوے،
بھر بھر برک ڈکاری جان،
بیئیں ہو گئی بے-ایمان ۔
بندہ ہو جاوے حیران ۔
ہے بھگوان، ہے بھگوان !
تونہیں جانیں تیری شان ۔
٭پی پی٭ سدا پکارن والے،
نیناں دے متوالے،
چڑھی خماری کھیوے ہو گئے،
نرگس نگہ پئی داتے دی،
بیڑا لگّ گیا بنے،
ندرِ نہال ہو گیا چاترک،
تکیا نیناں والے ۔
چاتک چبھک پرمّ دی
پی پی کرے پکار،
سوانتِ بوند جد آ ملی،
بیڑا ہو گیا پار ۔
ودھی چل اگیرے ودھی چل اگیرے ۔-ٹیک
1
میرے شیر دل ہندیا ! نوجوانا !
کھڑا ہو کے بھارت دا چھوہ دے ترانہ ۔
غلامی گئی، ہن نواں اے زمانہ،
بڑی ذمہ واری اے تیرے چپھیرے،
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
2
کسانا ! مجورا ! ترکھانا ! لہارا !
میرے کسبیا ! کرتیا ! دستکارا !
توں ہیں دیش دا آسرا تے سہارا،
اے رونق تے دولت ودھے نال تیرے،
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
3
توں شودر نہیں تیرا پنڈا اے سچا،
توں نیواں نہ ہو، تیرا درجہ اے اچا،
کمیناں دا بانا بدل دے سمچا،
توں لیڑے پہن ساؤآں توں چنگیرے ۔
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
4
تیرا دیش اپنا، حکومت وی تیری،
ایہہ طاقت، لیاقت تے ہمت وی تیری،
ایہہ دھرتی طلے دبی دولت وی تیری،
دفعہ ہو چکے نے فرنگی لٹیرے ۔
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
5
تیری دھرتِ اناں دھناں دا بھنڈارا،
ایہہ فصلاں، ایہہ میوے، ایہہ سبزی، ایہہ چارہ،
تیرے ڈولیاں دا نظارہ ایہہ سارا،
تونہیں ڈھیر لائے اچیرے اچیرے ۔
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
6
جے سرمائیداری ہے، تاں کی ہے ؟ ڈر نہ،
ہے بہو-گنتی تیری، کوئی فکر کر نہ،
وگاراں تے چٹی کوئی ٹیکس بھر نہ،
فتے تیری ہوسی اویرے سویرے ۔
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
7
تیری گنتی نبے تے دس کھاؤاں دی،
تیری شان اچی، ہٹھانہ ساؤآں دی،
تیرے پیراں تھلے ہے طاقت دہاں دی،
او تھوڑھے جہے تے تسیں ہو ودھیرے ۔
ودھی چل اگیرے، ودھی چل اگیرے ۔
نرگس وانگ دھروہاں پاندے،
کمل وانگ کھڑ چتّ چراندے،
پلکاں نال تیر ورساندے،
دھسن کلیجے توڑی ۔
واہ نیناں دی جوڑی ۔
ہرن وانگ ابھرے ادھگولے،
نچدے ٹپدے وانگ ممولے،
بھواں کماناں نغہ کٹاراں،
جاندے دھون مروڑی ۔
واہ نیناں دی جوڑی ۔
امرت-چھنے چھلکے ڈلھے،
مستی دے مے-خانے کھلے،
ساقی ورتاوے تنّ رنگی،
ونڈے تھوڑی تھوڑی ۔
واہ نیناں دی جوڑی ۔
دو نیناں دے کوہے آئے،
برہ ستائے درس تہائے،
ملے نگاہ نیناں والے دی،
بہملی بہلوڑی ۔
واہ نیناں دی جوڑی ۔
جس جودھے نے جتیا، دنیاں دا سنمان،
نہرو ہیرا ہند دا، سچ مچ دا انسان ۔
نربھی تے نرویر جن، نیتی دا بھنڈار،
گاندھی جی دے مرم دا، سچا پیروکار ۔
گاندھی جی نے کر لیا، جا بیکنٹھ نواس،
سبھ منصوبے رہِ گئے، نہرو جی دے پاس ۔
جس نے گووردھن جیہا، بھار لیا سنبھال،
اک جواہر لال ہے، بھارت ماں دا لال ۔
1
حسن-باغن وچ صورتاں، کھچن لکھ دھیان،
ویکھ مصور دی قلم، میں جاواں قربان ۔
2
دم دم وچ داتا سمر، دم دا کی وشواش ؟
خبرے ایہو ساس ہی، ہوئِ اخیری ساس ۔
3
قدر بڑی ہے سچ دی، پر ایہہ رہے خیال،
سچا ہونا چاہیئے، اپنے آپے نال ۔
4
تونہیں سچو سچ کہُ، کر ایہہ حلّ سوال،
کس نے عشقَ سہیڑیا، اپنی مرضی نال ۔
5
بیٹھے بیٹھے ربّ نوں کدّ پیا سودا،
دنیاں رچ کے لاہ لیا، آپ عشقَ دا چا ۔
6
تورن لگیاں کنّ وچ، پھوک عشقَ دی مار،
پھر کیوں آکھیں نہ کریں، حسنِ نال پیار ؟
7
کچھو چالے تر پئے، عاشق دھر کے آس،
زرے دے من دی لگن، پہنچاں سورج پاس ۔
8
باہر کی ہیں بھالدا ؟ اپنا اندر پھول،
تیری لیلیٰ مجنوآ ! بیٹھی تیرے کول ۔
9
بیہے پرانے تجربے، ایویں سٹّ ن پا،
مالی وانگ پنیریاں، نویاں لائی جا ۔
1
جدوں کھلھ گئی حسن پٹاری،
پریم نے سروپ دھاریا ۔
2
تیرے نال دے ترے سبھ جاندے،
تینوں کسے سدیا نہیں ؟
3
سچ ساریاں دکھاں دا دارو،
جھوٹھ دے تے پیر ہی نہیں ۔
4
جے نراش توں کدے نہ ہوویں،
ربّ نوں وی لبھّ لئینگا ۔
5
چھڈّ دیئیں نہ تلاش دا پلہ،
سچ تے گواچدا نہیں ۔
6
جھوٹھ کمبدا کھڈیں چھپ جاوے،
چند جدوں سچ دا چڑھے ۔
7
تیرے پیار تے ملاپ دیاں گھڑیاں،
مڑ مڑ یاد آندیاں ۔
8
تیرے نام دی یاد نہ بھلے،
سچ دے کپاٹ کھولھ دے ۔
9
نام یاد تے سچائی تنے،
بندے نوں سراہے پاؤندے ۔
برلے، ٹاٹے، دالمیئے نے،
رل کے ایکا کیتا؛
وڈے وڈے اکباراں نوں،
کجھ دے کے ملّ لے لیتا ۔
دھن بھی اپنا، پریس بھی اپنا،
باقی رہِ گئے کامے،
مٹھّ گرم کر ووٹ لے لیا،
منہ اوہناں دا سیتا ۔
ربا توں وی چنگا ربّ ہیں،
بھید ن کجھ سمجھایا،
روٹی رزق پچانویاں دا،
پنجاں دے وسّ پایا !
سارا دھن سرمائیداراں،
لچھمی توں کھوہ لیتا،
توں کیوں ساری جنتا دی،
روزی دا فکر بھلایا ؟
ایہہ سکھ دا سنسار کدوں تک، کھڑی بسنت بہار کدوں تک،
سہنیاں دی سرکار کدوں تک، جوبن دا ہنکار کدوں تک ؟
وسدی رسدی دنیاں اندر، عینی مارو مار کدوں تک،
لالچ دا بیمار کدوں تک، طاقت دا ہتھیار کدوں تک ؟
اسرافت تے انسانیت، نرمل جوت، پوتر ہردا،
شیطانی دے قابو آیا، چڑھیا رہو خمار کدوں تک ؟
بندے دے سر جگدا دیوا، جھکھڑ دے وچ بجھیا ہویا،
بے-سمجھی تے مورکھتا دا، بنیا رہو شکار کدوں تک ؟
منزل جس دی لمی اچی، کدے ن چنیا غلط نشانہ،
دور کنارے دا اتشاہی، رہسی کھڑا ارار کدوں تک ؟
چلو چلی دا ہے ایہہ ڈیرہ، چپّ رہنا کرتب نہیں تیرا،
وسدا رونکدار رہے گا، ایہہ مینا بازار کدوں تک ؟
سانجھی دنیاں دی آبادی، رل کے ونڈ غمی تے شادی،
توں چاترک ہیں آشاوادی، بہہ رہنا بے کار کدوں تک ؟
اے کی ہو گیا ہے اشارہ کسے دا ؟
کہ من سہکدا ہے سہارا کسے دا ۔
میرے کناں وچ گونجے درشن دا وعدہ،
پتہ کی کدوں تک ہے لارا کسے دا ۔
میں راہ وچ کھلوتی جگاں توں اڈیکاں،
کسے دن تاں ہوسی اشارہ کسے دا ۔
نگاہاں ملانا تے پھر کھسک جانا،
اے نخرہ جہانوں نیارا کسے دا ۔
تھرکدی ہے بیڑی میرے نشچیاں دی،
ہنیرے 'چ ڈھونڈے ستارا کسے دا ۔
رہے میرے تقوے دی ڈوری سلامت،
میں ملیا ہے اکو دوارا کسے دا ۔
ہے چرچہ عشقَ دا گھر گھر، کماندا کوئی کوئی ہے،
بڑے اقرار ہندے نے، نبھاندا کوئی کوئی ہے ۔
دکھاوے دے ملمے دی نمائش ہر جگہ دیکھی،
کسوٹی تے اتر پورا، دکھاندا کوئی کوئی ہے ۔
سندیشے پیار دے، پانی تے تردے، کاگتی بیڑے،
حقیقت دے کنارے تے پچاندا کوئی کوئی ہے ۔
اے دنیاں باغ بہو-رنگا، نویں پھلّ روز کھڑدے نے،
شمع تے جند پروانہ گھماندا کوئی کوئی ہے ۔
اے رستہ ہے بڑا بکھڑا، تے جنگل کنڈیاں بھریا،
پکڑ باہوں گورو پورا لنگھاندا کوئی کوئی ہے ۔
جگت ہے غرض-منداں دا، کوئی بے-غرض ملیا نہیں،
قمر توڑو بڑے نے، لکّ بنھاندا کوئی کوئی ہے ۔
خدائی داعوے فرضی نے، دکھاوے دی ہے قربانی،
اے لوہے دے چنے چاترک، چباندا کوئی کوئی ہے ۔
مینوں کوئی غصہ گلہ نہیں،
پائی میں کدے دہائی نہیں ۔
بے-ترسی مونہوں کڈھی نہیں،
کوئی تہمت جھوٹھی لائی نہیں ۔
سرگاں دا مینوں لالچ نہیں،
مکتی لئی ہتھ پسارے نہیں،
میں کدے نرک توں ڈریا نہیں،
ہتھ پیر جیؤن لئی مارے نہیں ۔
میں کرم بتھیرے کیتے نے،
پر پھل دی رکھی آشا نہیں،
بھگتی دا دعویٰ کیتا نہیں،
پر بھگتی کوئی تماشہ نہیں ۔
جو بھانا اپروں اؤندا ہے،
اوہ آپے ہوئی جاندا ہے ۔
ڈوری ہے ہتھ کھلاڑی دے،
پتلی توں ناچ کراندا ہے ۔
جس گھڑی بلاوہ آویگا،
ہتھ جوڑ حکم بھگتاوانگے،
اؤندی واری کجھ روئے ساں،
پر ہسدے ہسدے جاوانگے ۔
تیرا میرا ساتھ سی دھر دا،
کٹھے گئے اتارے،
رل مل کے رہے کرم کماندے،
چنگے مندے سارے ۔
انت سمیں ہن نکھڑن لگیاں،
ایہہ گل نہیں سہاندی،
میں رہِ جاں ان-کھپھنایا،
تے توں ہو جائں کنارے ۔
میرے بھارت ! جگّ وچ تیری، کسے سمیں سی شان نرالی،
چوٹی تے پرتاپ دا سورج، راجے پرجا دی خوش حالی ۔
دولت، انّ، جواہر، موتی، ودیا، جوتش، نیتِ اچیری،
پردیسی بھی گئے سلانہدے، دانش، دان، دلیری تیری ۔
کاریگری، گھاڑت، مئماری، چترکلا، بتگری، جراحی،
جدھنیتِ-نیتاتِ سیناپتِ، شستری، استری، بیر سپاہی ۔
چڑھی اکاش پتنگ تیری تک، اپروں تاڑن الاں آئیاں،
سون-چڑی نوں بوچن خاطر، لگیاں پین نگھاں للچائیاں ۔
یونانوں آ شاہ سکندر، جہلم تیکر پھر پھر تکیا،
آیا سی کجھ اثر پان، پر شان تیری تک پہنچ ن سکیا ۔
عربی، ایرانی آ جھپٹے، پے گئی لالچ دی بیماری،
مڑ مڑ آ محمود غزنوی، لٹیا خوب اٹھاراں واری ۔
سومناتھ گجراتی مندر، کیتی ہونجھا پھیر صفائی،
تخت تؤس لٹیرا نادر، لے وڑیا اوٹھاں تے چائی ۔
مارا ماری کردا بابر، آ دلی وچ پیر جمایا،
ستّ پیہڑیاں لون تیرا کھا، آخر ویلے دغا کمایا ۔
اورنگزیب نیت دے کھوٹے، ہندواں دی قتلام مچائی،
شوا جی تے گورو گوبند نے، مغل راج دی الکھ مکائی ۔
احمد شاہ ابدالی نے آ، نال خالصے متھا لایا،
پر سنگھاں نے مگرے مگرے، مار چپیڑاں گھر پہنچایا ۔
مہاراجہ رنجیت سنگھ نے، اٹھ پنجاب دی شان بنائی،
پر ہونی نے ادھ کھڑ عمرے، جگدی جگدی جوت بجھائی ۔
غدروں بعد فرنگی آیا، ملکاں نوں چا تخت بہایا،
پڑپوتے تک لٹ لٹ کھادھا، سبھ کجھ تیرا اندر پایا ۔
چتر مداری ورھا ڈوڈھ سو، اکھیں گھٹا پاندا پاندا،
رخصت ہو گیا، پر تیرے دو ٹوٹے کر گیا جاندا جاندا ۔
ساری رات ہنیرا ڈھوندیاں، ٹیکس ڈالیاں دے دے بیتی،
جنے آئے وارو واری، سبھ نے رتّ تیری پی لیتی ۔
لٹاں دے وچ نسدیاں بھجدیاں، متّ گئی جنتا دی ماری،
طاقت والی چھاتی تیری، دکھ وچ گئی لتاڑی ساری ۔
مکی رات مصیبت دی ہن دھمّ پئی اوشا دی لالی،
ہمت دے کے پھیر جگا لے، گھوکی وچ پئی خوش حالی ۔
پھڑ جھنڈا سچیائی دا، تے پیدا کر جیون دے حیلے،
اتخاک دی لوری دے کے، جوڑ بہاری دے سبھ تیلے ۔
چاترک تیرا بھگت پرانا، بڈھا ہو گیا آساں کردا،
آزادی دا کھل گیا بوہا، وڑدا نہیں بلیکوں ڈردا ۔
1
ڈھل پربت، جل ڈل وچ ڈھٹھا،
ہولی ہولی ہو گیا کٹھا،
سیتل، نرمل، مدھرا پانی،
ککھے پے گیا کویتا رانی ۔
2
سندرتا نے دھوہاں پائیاں،
پریم دوڑیا کر کر دھائیاں،
حسن عشقَ دی چھڑی کہانی،
جگ وچ جنمی کویتا رانی ۔
3
ایشر-گیان، نور بھنڈارا،
بدھِ، وویک، سبھتا دوارا،
من نے اس دی مہما جانی،
جگ وچ جنمی کویتا رانی ۔
4
من پنچھی نے بھری اڈاری،
عرشوں دیکھی دنیاں ساری،
ٹھنڈھ کلیجے سبھ دے پانی،
جگ وچ جنمی کویتا رانی ۔
1
جتھے ہردم رہے اداسی،
اک گلی ویہڑے دے واسی،
ملے ن رل کے رہنا سہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔
2
اسرافت کڈھیا دیوالا،
مانکھتا منہ کیتا کالا،
مشکل ہو گیا کٹھیاں بہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔
3
امن-پسندی دی وادی سی،
لکھن پڑھن دی آزادی سی،
سچ سچ سننا، سچ سچ کہنا ۔
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔
4
اپجی چترائی چلاکی،
کھوٹی محفل، خچرا ساقی،
مومی موتی، گلٹی گہنہ،
اس نگری وچ میں نہیں رہنا ۔
(1) مولک دھرم(روٹ رلیجن)
موڈھی بوہڑ بزرگ پرانا،
چوڑا گھیرا گوڑھی چھایا،
لین سہارا جو بھی آیا،
دے پیار، اس ہیٹھ بہایا ۔
جس نوں جس تھاں داڑھی دس پئی،
اتھے ای پیر جماندا آیا،
واہ بابا ! پروار ترے نے،
کھلر کھلر کے دیش وسایا ۔
(2) ورن-شنکر
جوہری نے گتھلی الٹائی،
کھلر گئے نگ رنگ برنگے،
پیلے، لال، زمردی، نیلے،
ہولے، بھارے، مندے، چنگے ۔
روِ نے جوتِ سبھس تے پائی،
چنِ، گلِ پا لئے بڈھڑی مائی،
سانجھی ڈورِ پروتے، اوڑک،
سبھ رنگ ہو گئے اک-رنگے ۔
3 کھلے دروازے
بودھی، جینی، شیو، ویشنو،
ایشر اتے انیشروادی،
شاکتک، ویدانتی، یتِ، یوگی،
سکھ، دجنمے، شودر آبادی،
سواگت ہیت تیار کھڑا ہے،
بھارت-دھرمت وشال کلاوا،
ہر وشواشی نوں پراپت ہے،
اس منڈپ وچ کھلھی آزادی ۔
پریم-مارگم لبھدیاں، کوئی اشارہ مل گیا،
ڈبدے جاندے دل نوں، تنکے دا سہارا مل گیا ۔
لکھاں مزلاں مار، تھک کے چور ہوئے راہی نوں،
جی کے مانن واسطے، اک دن ادھارا مل گیا ۔
حسن ربی نور سی، دو نین مل گئے عشقَ نوں،
ہشر تک مومن نوں ویلا، ڈھیر سارا مل گیا ۔
دھنے نہں لایا ترلوچن دی پسیری نال جد،
وچھے چارن واسطے، پریتم پیارا مل گیا ۔
حکم ہویا ترن دا، پر کجھ دہاڑے ٹھہر کے،
کھنبھ کھولن واسطے ہسدا ہلارا مل گیا ۔
سٹّ کے گٹھڑی عمل دی، چاترک جی چل ترے،
سرگ نرک توں نیارا، اک چوبارا مل گیا ۔
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
