ساوے پتر پروفیسر موہن سنگھ
اسیں نمانے ساوے پتر،
سانوں کون خیالے ۔
دو دن چھاں پھلاں دی ستے،
جاگے ساڈے تالے ۔
سوہنے دے گلدستے خاطر،
جان جدوں اوہ لگے،
کھا کے ترس اساں اتے وی،
لے گئے سانوں نالے ۔
ربّ اک گنجھل دار بجھارت
ربّ اک گورکھ-دھندا ۔
کھولن لگیاں پیچ ایس دے
کافر ہو جائے بندہ ۔
کافر ہونو ڈر کے جیویں
کھوجوں مول نہ کھنجھی
لائیلگّ مومن دے کولوں
کھوجی کافر چنگا ۔
تیری کھوج وچ عقل دے کھنبھ جھڑ گئے
تیری بھال وچ تھوتھا خیال ہویا ۔
لکھاں انگلاں گنجھلاں کھولھ تھکیاں،
تیری زلف دا سدھا نہ وال ہویا ۔
گھگی بجھّ گئی سنکھاں دی رو-رو کے،
پٹّ-پٹّ کے چور گھڑیال ہویا ۔
چیک-چیک کے قلم دی جیبھ پاٹی،
اجے حلّ نہ تیرا سوال ہویا ۔
تیری سک کوئی سجری سک تاں نہیں،
ایہہ چروکنی گلے دا ہار ہوئی ۔
ایہہ ادوکنی جدوں دا بتّ بنیا،
نال دل دی مٹی تیار ہوئی ۔1۔
تیرے ہجر وچ کسے نے کنّ پاڑے
اتے کسے نے جٹاں ودھائیاں نے ۔
بوہے مار کے کسے نے چلے کٹے،
کسے رڑے 'تے راتاں لنگھائیاں نے ۔
کوئی لمکیا کھوہ دے وچ پٹھا،
اتے کسے نے دھونیاں تائیاں نے ۔
تیرے عاشقاں نے لکھاں جتن کیتے،
پر توں منہ توں زلفاں نہ چائیاں نے ۔
تیری سکّ دے کئی تہائے مر گئے،
اجے تیک نہ وصل دا جگ لبھا ۔
لکھاں سسیاں مر گئیاں تھلاں اندر،
تیری ڈاچی دا اجے نہ کھرا لبھا ۔2۔
کسے پھلّ-قرآن دا پاٹھ کیتا،
کسے دل دا پترا کھولھیا وے ۔
کسے نیناں دے ساگر ہنگال مارے،
کسے ہکّ دا کھونجا پھرولیا وے ۔
کسے گلھاں دے دیوے دی لوء تھلے،
تینوں زلفاں دی رات وچ ٹولیا وے ۔
رو رو کے دنیاں نے راہ پائے،
پر توں ہسّ کے اجے نہ بولیا وے ۔
دیدے کلنج مارے تیرے عاشقاں نے،
اجے اتھرو تینوں نہ پوہے کوئی ۔
تیری سونہ، کجھ رون دا مزہ ہی نہیں،
پونجھن والا جے کول نہ ہوئے کوئی ۔3۔
تیری مانگ دی سڑک تے پیا جہڑا،
اس نوں حیلیاں نال پرتایا توں ۔
حرصاں، دولتاں، حسناں، حکومتاں دا،
اوہدے راہ وچ چوغا کھنڈایا توں ۔
کسے قیس نوں لگا جے عشقَ تیرا،
اس نوں لیلی دا لیلا بنایا توں ۔
کسے رانجھے نوں چڑھیا جے چا تیرا،
اس نوں ہیر دی سیجے سوایا توں ۔
ساڈے ہنجھوآں کیتا نہ نرم تینوں،
ساڈی آہ نے کیتا نہ چھیک تینوں ۔
اسیں سڑ گئے وچھوڑے دی اگّ اندر،
لاگے وسدیاں آیا نہ سیک تینوں ۔4۔
کسے چھنا بنایا جے کھوپری دا،
توں بلھیاں نال چھہائیاں نہ ۔
کسے دل دا رانگلا پلنگھ ڈاہیا،
تیرے ناز نوں نیندراں آئیاں نہ ۔
کسے جتیاں سیتیاں چمّ دیاں،
تیری بے-پرواہی نے پائیاں نہ ۔
رگڑ-رگڑ کے متھے چٹاک پے گئے،
اجے رحمتاں تیریاں چھائیاں نہ ۔
مار سٹیا تیریاں روسیاں نے،
پھوک سٹیا بے-پرواہی تیری ۔
لے کے جان توں اجے نہ گھنڈ چایا،
خبرے ہور کی اے منہ وکھائی تیری ۔5۔
جے توں منہ توں زلفاں ہٹا دیویں،
بٹ بٹ تکدا کل سنسار رہِ جائے ۔
رہِ جائے بھائی دے ہتھ وچ سنکھ پھڑیا،
بانگ ملاں دے سنگھ وچکار رہِ جائے ۔
پنڈت ہراں دا رہِ جائے سندھور گھلیا،
جام صوفی دا ہویا تیار رہِ جائے ۔
قلم ڈھیہہ پئے ہتھوں فلاسفر دی،
منکر تکدا تیری نہار رہِ جائے ۔
اک گھڑی جے کھلھا دیدار دے دئیں،
ساڈا نت دا ریڑکا چکّ جاوے ۔
تیری زلف دا سانجھا پیار ہووے،
جھگڑا مندر مسیت دا مکّ جاوے ۔6۔
اج میں تکیا اکھاں نال،
وچ گودڑی لکیا لال ۔
سر دے اتے پھٹا پرولا،
ٹھبی جتی گنڈھیا جھولا ۔
چھجے کپڑے ہوئے لنگارے،
وچوں پنڈا لشکاں مارے ۔
حسن نہ جاوے رکھیا تاڑ،
نکل آؤندا کپڑے پاڑ !
نہیں ایہہ انگر، نہیں لنگارے
ایہہ تاں پھٹّ نصیباں مارے ۔
یا پھر لٹن مارن ڈاکے،
وڑی غریبی سنھاں لا کے ۔
حسن اوس دا میں کی آکھاں،
تکن نال پیندیاں لاساں ۔
دھون گوری دی ایسی پھبے،
آؤندا جاندا ساہ پیا لبھے ۔
گورا گل، گلیاں دی گانی،
اک تھاں وسدے اگّ تے پانی ۔
نین گوری دے باتاں پاون،
مستی دے ساگر چھلکاون،
یا ایہہ بند اوس نے کیتے،
کجیاں وچ دریا حسن دے ۔
وال، دوپیہرے راتاں پئیاں،
تکّ تکّ کتے لیندے جھئیاں ۔
موہن، کھجھ نہ ایہناں اتے،
سدا رات نوں بھونکن کتے ۔
واہ غریبی وارے تیرے !
وسدے رہن چوبارے تیرے !
(گلیلی یا گلیلیانیاں اوہ ہن جو سوئیاں، کندھوئیاں،
چرخے دیاں چرمکھاں ویچدیاں ہن ۔)
اپنی ذات وکھالن بدلے
ربّ نے حسن بنایا ۔
ویکھ حسن دے تکھے جلوے،
زور عشقَ نے پایا ۔
پھریا جدوں عشقَ دا جادو،
دل وچ کدی مستی ۔
ایہہ مستی جد بول اٹھی،
تاں ہڑ کویتا دا آیا ۔
جون بندے دی چنگی ہوسی،
ایپر میں پچھتاندا ۔
چنگا ہندا جے ربّ مینوں،
جنگلی پھلّ بناندا ۔
دور دریڈے پاپاں کولوں
کسے جوہ دے کھونجے،
چپ چپیتا اگدا، پھلدا،
ہسدا تے مر جاندا ۔
ایہہ گادھی بنی نواری،
اگے وگدا بلد ہزاری
کر اس اتے اسواری،
بھلّ جاون دوویں جگّ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
اتھے گھمّ گھمّ وگن ہواواں،
اتے گھمریاں گھمریاں چھاواں،
نی میں اگّ سرگاں نوں لاواں،
جد پئے اتھائیں لبھّ نی ۔
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
میں تھاں تھاں ٹبھی لائی،
نہ میل کسے وی لاہی،
شابا اؤلو دے آئی،
جس میل ونجائی سبھ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
سن ٹھک ٹھک، ریں، ریں، واں واں،
میں اڈّ اڈّ اتھے جاواں،
جتھے اپڑے ٹاواں ٹاواں،
تے برتی جاوے لگّ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
جد موڑے دہوں مہاراں
کڑیاں چڑیاں، مٹیاراں،
بنھ بنھ کے آون ڈاراں،
جیوں کر موناں دے وگ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
اوہ ٹوکاں کردیاں آون،
کدی گٹکن تے کدی گاون،
پئے نکّ وچ لونگ سہاون،
تے جھلمل کردے نگ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
تھلے اینوں جڑے ستارے،
اتے تنّ تنّ گھڑے اسارے،
پیا لکّ کھاوے لچکارے،
اوہ پھر وی لان نہ پبّ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
دہوں-لتھیں کھولھاں ڈھگے،
چڑھ پین ستارے بگے،
نہ ہنگ فٹکڑی لگے،
خود دیوے پیندے جگ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
میں پدھرے منجا ڈاہواں،
کر نسلیاں پے جاواں،
جھل پین پرے دیاں 'واواں،
تے اکھ جائے پھر لگّ نی،
ساڈے کھوہ 'تے وسدا ربّ نی ۔
اوہ کدھر گئے دہاڑے ؟
جد چھتو دے پچھواڑے،
ساں بیر چھتو دے ڈھانہدے،
ہسّ-ہسّ کے گالھاں کھاندے ۔
کر لاگے-لاگے سریاں،
اوہ بیری تھلے بہنا ۔
تھوڑھی جہی گھر-گھر مگروں،
پھر جا چھتو نوں کہنا :
'چھیتی کر بے بے چھتو !
تینوں سددی بھوآ ستو ۔'
اس جانا ہولی ہولی،
اساں کر کے پھرتی چھہلی،
گالھڑ وانگوں چڑھ جانا،
بیراں دا مینہہ ورھانا ۔
آپیں تاں چن-چن کھانے،
چھہراں نوں دبکے لانے :
بچو ہرنامیاں کھا لے !
سنتو ڈباں وچ پا لے !
کھا کھو کے تھلے لہنا،
پھر بن ورتاوے بہنا،
کجھ ونڈ کرائی لینی،
کجھ کنڈے-چبھائی لینی ۔
پھر چیک چہاڑا پانا،
اتوں چھتو آ جانا ۔
اس جھوٹھی موٹھی کٹنا،
اسیں جھوٹھی موٹھی رونا ۔
اس دھون اساڈی چھڈنی،
اساں ٹپّ کے پرھے کھلونا ۔
اس گالھاں دینیاں کھلھ کے،
اساں گاؤنا اگوں رل کے :
چھتو مائی دیاں گالھاں،
ہن دودھ تے گھیؤ دیاں نالاں ۔
اج اوئے جے کوئی آکھے،
اسیں ہوئیے لوہے لاکھے ۔
اج سانوں کوئی جے گھورے،
اسیں چک چک پئیے حورے ۔
گالھاں رہیاں اک پاسے،
اسیں جھل نہ سکیئے ہاسے ۔
گلّ گلّ 'تے بھجیئے تھانے،
اسیں بھلّ بیٹھے 'اوہ جانے ۔'
اوہ کدھر گئے دہاڑے ؟
جد چھتو دے پچھواڑے،
ساں بیر چھتو دے ڈھانہدے،
ہسّ-ہسّ کے گالھاں کھاندے ۔
ماں ورگا گھن چھاواں بوٹا،
مینوں نظر نہ آئے ۔
لے کے جس توں چھاں ادھاری،
ربّ نے سرگ بنائے ۔
باقی کل دنیاں دے بوٹے،
جڑھ سکیاں مرجھاندے،
ایپر پھلاں دے مرجھایاں،
ایہہ بوٹا سک جائے ۔
ماں سمجھاوے مڑ جا ہیرے،
کلاں جگا نہ ستیاں ۔
نہیں تاں پٹھی کھلّ لہا کے،
تیرا ماس کھلاواں کتیاں ۔
نال خوشی دے ہسّ کے اگوں،
ہیر کیہا سن مائی-
کھلڑی لاہسیں تاں کی ہوسی ؟
میرا چاک سواسی جتیاں ۔
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
دیکھ لیا نی تیرا گراں،
پرکھ لیا نی تیرا گراں،
جتھے ویر ویراں نوں کھاندے،
سروں مار دھپے سٹّ جاندے،
جتھے لکھ منیاں دا لوہیا،
زنجیراں ہتھکڑیاں ہویا،
جتھے قید-خانیاں جیہلاں
میلاں تیک ولگناں ولیاں،
جتھے مذہب دے ناں تھلے،
دریا کئی خون دے چلے،
جتھے وطن-پرستی تائیں،
جرم سمجھدی دھکے شاہی،
جتھے شاعر بول نہ سکن،
دل دیاں گھنڈیاں کھولھ نہ سکن،
میں نہیں رہنا ایسی تھاں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
کی نہ ڈٹھا تیرے گراں ؟
کی نہ سنیا تیرے گراں ؟
سبھ کجھ ڈٹھا تیرے گراں،
سبھ کجھ سنیا تیرے گراں-
ڈنگراں وانگوں بندے ربّ دے،
بگھیاں اگے دیکھے وگدے ۔
کھوپریاں دے تھڑھے چنیندے،
اتے لوک نماز پڑھیندے،
لکھاں نفر جاگدے جیندے،
بادشاہاں دے سنگ دفنیندے،
'عیسیٰ' ورگے سولی چڑھدے،
'حسن حسین' پیاسے مردے،
'نانک' ورگے چکیاں پینہدے
'رام' جہے بنواسی تھیندے،
ہور نہ ہن میں دیکھ سکاں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
بہہ نہ ایویں بن بن وہوٹی،
توں تاں کڑیئے نہوں نہوں کھوٹی ۔
تیریاں 'لوناں' ورگیاں اکھاں،
'پورن بھگت' دلاں دے لکھاں،
ٹھوڈی دے کھوہ اندر پائے،
نال تسیہیاں دے تڑفائے ۔
لا نہ وادھو لپے لارے،
پھند تیرے میں جانا سارے ۔
لے پھڑ اپنی شہرت فانی،
دے مینوں میری گم نامی ۔
لے پھڑ اپنے محل چوبارے،
دے دے میرے چھناں ڈھارے ۔
لے لے اپنی نڑی نوابی،
دے دے مینوں میری آزادی ۔
لے لے اپنی گھیؤ دی چوری،
دے دے مینوں مری صبوری ۔
لے لے اپنی کڑے امیری،
دے دے مینوں مری فقیری ۔
تیری نکی چیچی اتے،
ناچ ہزاراں نی میں نچے ۔
ہور نہ ہن میں نچّ سکاں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
ہن تے نی میں ایہو چاہاں
اس شہرت دی دندی اتوں
مار دیاں میں چھال ہٹھاں
گم نامی دی وادی اندر،
تھلے ہی تھلے رڑھدا جاں
ہور ہٹھاں…ہور اگانھ…ہور پرھاں…
مکّ جاون جتھے پگ ڈنڈیاں،
رہن نہ ملکاں دیاں ونڈیاں،
دسن نہ جتھے حداں پاڑے،
میر تیر تے کھاکھوواڑے
پہنچ نہ سکن جتھے چانگھاں،
بانگ ٹلاں تے سنکھاں دیاں
چارے طرف آزادی ہووے،
مول نہ کوئی متھاجی ہووے،
جو دل آوے پنچھی گاون،
چمن تتلیاں جو پھل چاہون،
چاہن جدھر مسکاون کلیاں
چاہن جدھر مڑ جاون ندیاں،
چاہن جدھر اگ آون چیلاں
چاہن جدھر چڑھ جاون ویلاں،
اس آزاد فضا دے اندر
میں اک دنیاں نویں وساں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
رات دوپیہرے سنجھ سویرے،
مہکن پھلّ چگردے میرے،
بھولے بھولے، پیارے پیارے،
نیانے نیانے، کوارے کوارے،
پیار کراں تے تاں وی ہسن،
ویر کراں تے تاں وی ہسن،
توڑ لواں تے تاں وی ہسن،
دنیاں وانگ نہ روون رسن ۔
بناں خوف دے پنچھی سارے،
لین جھانٹیاں میرے کنھاڑے،
پنڈے اتے ہتھ پھروا کے،
کھیڈن میرے نال بگھیلے،
دوڑ دوڑ ہرنوٹے آون،
چکّ چکّ بوتھی نین چماون،
بھور تتلیاں کوئلاں گھگیاں،
ہکّ میری تے پاون جھگیاں،
پھڑ پھڑ میرے وال ندان،
مست بلبلاں پینگھاں پان،
نالے جھوٹن نالے گان ۔
یا میں ہوواں یا ایہہ ہوون،
یا پھر ہووے ربّ دا ناں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
اےداں ہی گم نامی اندر،
چپّ چپیتا میں مر جاں ۔
نہ کوئی مینوں لمبو لاوے،
نہ کوئی میری قبر بناوے،
نہ کوئی اتے پھلّ چڑھاوے،
نہ کوئی اتے دیا جگاوے،
نہ کوئی ہووے روون والا،
وین غماں دے چھوہن والا،
نہ ہی میری پھوہڑی اتے،
جان دہرائے میرے قصے،
نہ ہی میری جائداد 'تے،
لشکن چھویاں، کھڑکن سوٹے،
چپّ چپیتا میں مر جاں،
کوئی نہ جانے میرا ناں،
میرا تھاں، میرا نشاں-
چھڈّ دے، چوڑے والی کڑیئے !
چھڈّ دے، سونے-لدیئے پریئے !
چھڈّ دے، چھڈّ دے میری بانہہ،
میں نہیں رہنا تیرے گراں ۔
ویکھ بسنت خواب اندر میں
دسی پیڑ ہجر دی ۔
ہنجھوآں دے دریا فٹّ نکلے
دیکھ چروکا دردی ۔
پونجھ اتھرو میرے بولی-
"جو ربّ کردا چنگی،
موہن ! کنج بندا توں شاعر
جے کر میں نہ مردی ۔
حسن بھری بسنت دی چھیل نڈھی،
سیگی سخر جوانی 'تے آئی ہوئی ۔
کتے ہکّ سی دھڑکدی بلبلاں دی،
کتے بھور دی اکھ سدھرائی ہوئی ۔
کتے سرہوں نے سونا کھلاریا سی،
کتے تریل نے چاندی لٹائی ہوئی ۔
سی بسنت رانی یا ایہہ ہیر جٹی،
نویں جھنگ سیالاں توں آئی ہوئی ۔
ایس سوہنی بسنت دی رتّ اندر،
ایویں کسے دی فوٹو میں چھیڑ بیٹھا ۔
بہے غماں توں پلہ چھڈان لگیاں
الٹا سجرے غم سہیڑ بیٹھا ۔1۔
فوٹو چھیڑی تے چھڑ پیا دل نالے،
چڑھی غماں دی پینگھ ہلارے اتے ۔
آ کے کسے سلیٹی دی یاد بہہ گئی،
میرے دل دے تخت ہزارے اتے ۔
اکھاں میریاں وچوں جھناں فٹّ پئی،
کسے 'سوہنی' دے اکو اشارے اتے ۔
ایس عقل دا کچڑا گھڑا لے کے،
اوکھا لگنا اج کنارے اتے ۔
جوشاں اتے ادریویاں اتّ چائی،
لگی کسے دی یاد ستان مینوں ۔
کھلیاں کھلیاں فوٹو دے منہ اگے،
سفنہ جیہا اک لگّ پیا آن مینوں ۔2۔
کی ہاں ویکھدا ! اک پہاڑ اچا،
کھڑھا اک دریا دے تلّ اتے ۔
کچھڑ اوس پہاڑ دے اک جھگی،
بیٹھی حور اک شیر دی کھلّ اتے ۔
کالی رات اندر گورا منہ اوہدا،
جویں بگّ ہووے کوئی ڈلّ اتے ۔
یا ایہہ رادھا-وچھوڑے دے وچ ہنجھو،
فٹّ نکلیا شام دی گلھ اتے ۔
ہتھاں اوہدیاں اندر ستار پکڑی،
مٹھیاں مٹھیاں تاراں ہلا رہی اے ۔
اپنی زلف جیڈی لمی ہیک اندر
اک گیت وچھوڑے دا گا رہی اے ۔3۔
"تیرے پرکھ لئے قول اقرار ماہیا،
نالے تکیا تیرا پیار، چنا !
بلبل وانگ اڈاریاں ماریاں نی،
میرا اجڑیا دیکھ گلزار، چنا !
وے توں نویں ڈولی ویہڑے آن واڑی،
میرے ٹھنڈے نہ ہوئے انگیار، چنا !
میرے راہ وی اجے نہ ہوئے میلے،
تینوں کدیا سجرا پیار، چنا !
پر توں وکھری کوئی نہ گلّ کیتی؛
تیرے 'کلے دا نہینگا قصور، ماہیا !
پھلّ پھلّ تے بھوریاں وانگ پھرنا،
ایہناں مرداں دا رہا دستور، ماہیا ۔4۔
"شام پھسّ کے کبجاں دے پریم اندر،
دتا رادھکاں تائیں وسار، چنا !
جہانگیر نوں بھلی انارکلی،
جدوں 'مہراں' نے کیتا شکار چنا !
خسرو بھلّ کے شیریں دی شکل مٹھی،
'شکر لب' 'تے ہویا نثار، چنا !
سسی ستڑی نوں دھوکھا دے پنوں،
گیا ہوتاں دے نال سدھار، چنا !
میرا عشقَ امان سی کول تیرے،
توں وی وننج دتا کسے ہور تائیں ۔
ربّ سارے گناہیاں نوں بخش دیندا،
پر نہ بخشدا عشقَ دے چور تائیں ۔5۔
"تینوں سجرے پیار دی سونہ، ماہیا !
کدے آیا ای میرا خیال کہ نہیں ؟
ایہناں نیناں دے کھارے سمندراں وچ
کدی اٹھے نی ڈونگھے ابال کہ نہیں ؟
کدی بیٹھ کے کسے اکلّ اندر
ہولا ہویا ایں ہنجھوآں نال کہ نہیں ؟
کدی لایا ای اکھاں دے نال چا کے
میرے ہتھاں دا انیا رومال کہ نہیں ؟
پر توں کاسنوں دکھاں دے منہ آؤندا ؟
کیوں توں سپاں دے منہ 'تے پیار دیندا ؟
'سارے منہ ملاحظے نے جیندیاں دے،
مویاں ہویاں نوں ہر کوئی وسار دیندا' ۔6۔
"حصے اساں دے جنگلاں وچ پھرنا؛
حصے تساں دے اچی اٹاری، چنا !
ساڈے حصے پہاڑاں دے تیز کھنگھر؛
حصے تساں دے پلنگھ نواری،چنا !
حصے اساں دے پوٹلی کنڈیاں دی،
حصے تساں دے پھلاں دی کھاری، چنا !
گل اساں دے کمبلی جوگناں دی؛
گل تساں دے بانہہ پیاری،چنا !
ہن تاں اکھیاں دے اتوں کھولھ پٹی،
گھتّ لون نہ الیاں پھٹاں اتے ۔
تیرا 'دل-مرزا' کدوں تیک سونسی،
'بھلّ-صاحباں' دے سہل پٹاں اتے ۔7۔
" اوہ وی سماں سی پلک نہ جھلدا سیں
وے توں میریاں اکھاں وٹائیاں نوں ۔
ہسّ-ہسّ کے وڈھیاں تاردا سیں
میرے نیناں دے شوخ سپاہیاں نوں ۔
تکّ تکّ کے مول نہ رجدا سیں
وے توں میریاں کومل کلائیاں نوں ۔
آ کے نویاں خماراں دے لور اندر
اج بھلّ بیٹھیں اکھاں لائیاں نوں ۔
لوہا آکھاں کہ تینوں تراڑ آکھاں،
وے میں کی آکھاں، میرے کنت، تینوں ؟
ہن تاں چھیویں بسنت وی لنگھ گئی اے،
چیتے آئی نہ اپنی 'بسنت' تینوں ؟"۔8۔
اس دے مونہوں بسنت دا ناں سن کے،
جھڑی جھلیاں نیناں نے لا دتی ۔
روندا دیکھ اس حور نے سوہل وینی
میری دھون دے گردے ولا دتی ۔
میں وی کمبدی کمبدی بانہہ اپنی
اوس سوہنی دے گل وچ پا دتی ۔
گلے ملدیاں ہی مودھا جا پیا میں،
میری سدھراں ہوش بھلا دتی ۔
جدوں ہوش آئی کی ہاں ویکھدا میں،
نویں نعر سرھانے 'تے کھڑی ہوئی اے ۔
ڈگا پیا واں فرش تے منہ پرنے،
ہتھیں فوٹو بسنت دی پھڑی ہوئی اے ۔9۔
(کوی)
تک تک تینوں بھین میریئے، نین ہرانے میرے ۔
توں تاں پری حسن دی جاپیں کتھے شاہ پر تیرے ؟
کیوں توں لاہ سنگچوراں تائیں، چندن کیتا خالی ؟
اکو واری ساری سنبل پٹّ نہ سٹدے مالی ؟
بھنّ سٹدا میں ہتھ اوس دے ہتھ جے پیندا میرا،
جس ظالم تے پاپی بندے، سرو چھانگیا تیرا ۔
ویلاں باجھ نہ سوہن سپھیدے، جالاں باجھ شکاری،
سپاں باجھ نہ سوہن خزانے، مشکاں باجھ تتاری ۔
(سندھن)
آ جیویں ! میں دساں تینوں، کیوں میں وال منائے ۔
درد ہجر دیاں کٹھیاں تائیں، لمی رات نہ بھائے ۔
کی پچھنا ایں ؟ کدھر ٹر گئے، وال کنڈلاں والے؛
دل میرے دا ڈاکو نسیا، لے ہتھکڑیاں نالے ۔
وال اڈنے، ڈھائی گھڑیئے، وال کوڈیاں والے،
اوس سپیرے ماہی باجھوں، کون ایہناں نوں پالے !
جے نہ وال مناندی، نت نت ڈلھدے نین وچارے،
ہو نہیں سکدا، راتاں ہوون، نال نہ ڈلھکن تارے ۔
جا بیٹھا اوہ آپ سورگیں مینوں چھڈّ کے کلی،
نہ اس گھلیا سکھ-سنیہڑا، نہ اس چٹھی گھلی ۔
توں سمجھیں میں کملی-رملی، سر دے وال مناواں
اس ماہی نوں گھلن سنیہڑا، میں پر کاگ اڈاواں ۔
بہہ بہہ کاگ بنیرے اس دے، چوکھا چر کرلاون
اوڑک ہو بے آس وچارے، پھر پچھانہ مڑ آون،
پھیر اڈاواں، پھر اوہ موڑے، پھر گھلاں، پرتاوے،
ایسے طرحاں اڈاندی جاساں، بنھ کے لمے داہوے ۔
کاگاں ہتھ نہ اےداں جے کر ہویا کوئی نبیڑا ۔
پھر گھلساں میں 'نل' اپنے نوں ہنساں ہتھ سنیہڑا ۔
ہنس میرے وی کاگاں وانگر، جے بدقسمت جاپے،
چڑھ تختے دے اڈن-کھٹولے پھر میں ملساں آپے ۔
(ایہہ خیال اک سندھن کڑی نوں دیکھ کے پھرے جو
انج تاں بڑی جوان تے گمبھیر سندرتا والی سی؛
پر اس دے سر دے وال منے ہوئے سن ۔ سندھ وچ
عامَ رواج ہے کہ پتی دی موت 'تے پتنیاں سر
دے وال منا دیندیاں ہن ۔)
بیٹھ سہاں دی اچی کندھی،
روشن رہندی دنیاں سندی،
جیوں جیوں رمکے ہوا پرے دی،
تؤں تؤں آون پیاری
یاداں تیریاں ۔
تک سہاں دے ونگ ولاویں،
ویکھ ویکھ ڈھلدے پرچھاویں،
گیڑ سمیں دے آون ساہویں،
نکل جان پھر آپے
چیکاں میریاں ۔
تک پانی دی تیز روانی،
آوے تیری یاد جوانی،
جیوں جیوں پیندی گھمن وانی
تؤں تؤں آون چیتے
ونگاں تیریاں ۔
ویکھ ویکھ سورج دا گھیرا،
چیتے آوے کھیہنوں تیرا،
جیوں جیوں پیندا جائے ہنیرا،
تؤں تؤں نھیر مچاون
زلفاں تیریاں ۔
دکھ تے درد ونڈاؤنا تیرا،
میرے عیب چھپاؤنا تیرا
کھا کے جھڑک مناؤنا تیرا
کر کر چیتے جندڑی
کھاوے گھیریاں ۔
جے میں ہویا ٹھنڈا کوسا،
توں نہیں کیتا اکا روسا،
منیاں مینوں سگوں بے دوسا،
کداں بھلن پیاری
چھوٹاں تیریاں ۔
ڈبا سورج پیا ہنیرا،
کل اسنے مڑ پاؤنا پھیرا،
ایسا ڈبیا سورج میرا،
پھیر ن جس نے پائیاں،
مڑ کے پھیریاں ۔
چلے گھراں نوں پنچھی سارے،
دل دا پنچھی پیا پکارے،
تھاں تھاں بھٹکے، ٹکراں مارے،
ہائے ! کتھے کٹسی
راتاں نھیریاں ۔
آن ٹٹہنے جوت جگائی،
کیوں چمکیں توں ایویں بھائی ؟
موہن ایسی چیز گنوائی،
لبھّ نہ سکن جس نوں
چمکاں تیریاں ۔
(سہاں اک دریا ہے جس دے کنڈھے کوی دی
سورگواسی پتنی 'بسنت' دے پیکے سن ۔)
بے خبرا بے ہوشا پھلاّ،
ہسّ نہ چائیں چائیں ۔
اس ہاسے وچ موت گلیپھی،
خبر نہ تیرے تائیں ۔
پے جا اپنے راہے راہیا
نہ کر پینڈا کھوٹا،
دو گھڑیاں اسیں جیؤنا، سانوں
ہسنو نہ اٹکائیں ۔
چن پنیاں تک ہس ہس ودھے،
پھیر گھٹے تے رووے ۔
ادھ کھڑیا پھل کوئی نہ چھیڑے،
کھڑے تاں ہر کوئی کھوہوے ۔
پوری شے نوں ڈر گھاٹے دا،
ڈر نہ ادھی تائیں،
ربا ! پیار میرے دی منزل
پوری کدی نہ ہووے ۔
اک دن میں پھلواڑی وچوں
لنگھ رہا ساں کلا،
کنڈے اک گلابی پھل دے
بہہ گئے پھڑ کے پلہ ۔
نہ کر ایڈی کاہلی راہیا،
پل دا پل کھلوویں،
خوشبواں دے ڈھوئے باجھوں،
اساں جان نہیں دینا ملا ۔
لکڑی ٹٹیاں کڑ کڑ ہووے
شیشہ ٹٹیاں تڑ تڑ،
لوہا ٹٹیاں کڑ کڑ ہووے،
پتھر ٹٹیاں کھڑ کھڑ ۔
لکھ شابا عاشق دے دل نوں،
شالہ رہے سلامت ۔
جس دے ٹٹیاں 'واز نہ نکلے،
نہ کڑ کڑ، نہ کڑ کڑ ۔
رکھے پربت خیبری، دسے نہ تیلا،
کھڈاں واچھاں اڈیاں سجے تے کھبے ۔
سر-تلوائیاں گھاٹیاں نہ چلے حیلہ،
کلی خان زمان دی چوٹی تے فبے ۔
پیراں وچ پہاڑ دے چارے ہی پاسے،
ہری سنگھ سردار نے سن ڈیرے لائے ۔
گھیرا چٹے تنبوآں دا اےداں بھاسے،
جیوں جٹی دے پیر وچ پنجیب سہائے ۔
راہ کلی دا لکواں سی ایسا کوئی،
بھیتی باجھوں کٹھن سی اس تائیں پانا ۔
چپا چپا کھوجیاں نے دھرتی ٹوہی،
لبھا نہ پر اس دا کوئی راہ ٹکانا ۔
اک دہاڑے کھوجیاں ڈٹھے سبھیارے،
نال پہاڑی چھہٹ کے دو بندے لگے ۔
اک الوآں چھوکرا، اک بڈھے وارے،
پکڑ لیائے دوہاں نوں نلوئے دے اگے ۔
کر کے مچھاں کنڈھیاں تے چہرا سوہا،
ولّ اوہناں دے قدم دو نلوئے نے پٹے ۔
"چھیتی چھیتی دسّ دیو کلی دا بوہا،
نہیں تاں اندر کھڈّ دے جاؤگے سٹے ۔"
بٹ بٹ بڈھے ویکھیا سجے تے کھبے،
اک در کھڈاں ڈونگھیاں، اک در تلواراں ۔
مار کھنگھورا بولیا، "جے ہٹن سبھے،
کلا اگے شیر دے میں عرض گزاراں ۔"
کر کے اکھاں نکیاں تے واج چھٹیری،
ہولی ہولی آکھیا پھر بڈھے باوے ۔
"راہ کلی دا دسناں میں لکھاں ویری،
خوف اپنے پتر دا پر مینوں کھاوے ۔
بیبی داہڑی رکھ کے میں کداں ویچاں،
پتر ساہویں عزتاں سنگھا سردارا ۔
سٹّ دیو جے اوس نوں دندی توں ہیٹھاں،
راہ کلی دا کھولھ کے میں دساں سارا ۔"
چایا اک جوان نے منڈے نوں سکا،
وچ پتالی کھڈّ دے سر پرنے واہیا ۔
ہویا نڈھا ڈھہندیاں ہی تکا تکا،
وٹّ کے مچھاں بڈھڑے للکارا لایا ۔
"نہیں سی تینوں دسیا پہلاں سردارا،
اپنے نکے پتّ دا ڈر مینوں کھاوے ؟
متاں الوآں چھوکرا تکّ لشکر بھارا،
اپنی انکھی قوم نوں نہ وٹا لاوے ۔
نہ ہن کھڈاں پونہدیاں نہ دھمکی کائی،
نہ تلواراں ننگیاں، نہ چہرا سوہا ۔
ہکّ بڈھے دی چیر کے تیری سرواہی،
لبھیگی ہن سوہنیاں کلی دا بوہا ۔"
آئے نیناں دے ونجارے،
اک ہتھ لیندے، اک ہتھ دیندے،
ڈاڈھے بے-اتبارے ۔
جے توں نین نشیلے لینے،
دل یا مذہب دھر جا گہنے،
لا نہ ایویں لارے لپے،
نین نہ ملن ہدھارے ۔
نیناں والیاں دتا ہوکا،
جہڑا تارے ملّ ایہناں دا،
جھونگے دے وچ اس نوں دئیے،
نالے عالم سارے ۔
دسی مینوں مرشد جانی،
کھرے نیناں دی اک نشانی،
جتنے بھولے اتنے سوہنے،
جتنے نیویں اتنے پیارے ۔
لینے نی تاں بیبا لے لے،
اجو لے لے، ہنے ہی لے لے،
نین تاں ملدے پہلے ہلے،
سوچیں پئے تاں ہارے ۔
چکّ نیناں دی ہٹیوں ڈیرہ،
موہن، بھا نہیں بندا تیرا،
دل تیرا اجے ہولے ملّ دا،
ایہہ بھا کریندے نی بھارے ۔
تیرتھ تیرتھ خیر منگاوے،
گگے تے مڑھیاں پجواوے،
سویاں اتے ماس رنھاوے،
ان-ہوئیاں گلاں کرواوے ۔
بچے جہی نہ وسط پیاری،
جس دی بھکھی دنیاں ساری ۔1۔
ہوون بھاویں ماواں پریاں،
نال حسن دے ڈک ڈک بھریاں،
شاہاں گھریں ویاہیاں وریاں،
پہنن پٹّ ہنڈھاون زریاں،
پورا کدی شنگار نہ ہووے،
جے لعلاں دا ہار نہ ہووے ۔2۔
میاں بیوی پئے رسیواں،
ایہہ وچ پے کے کرے منیواں،
جھم سٹے جد کم ولیواں،
مٹھی اس دی لاہے تھکیواں،
بچے جیہا نہ میوہ ڈٹھا،
جتنا کچا اتنا مٹھا ۔3۔
مسکیناں توں شاہاں توڑی،
گلّ ایس دی کسے نہ موڑی ۔
خاطر ہسنیناں دی جوڑی،
بنے رسولے عربی گھوڑی ۔
شاہاں تیک مناوے اس دے،
ولیاں تیک کھڈاوے اسدے ۔4۔
نین بچے دے پیارے پیارے،
جیون-پندھن دے نور-منارے ۔
کومل کومل سوہیاں بلھیاں،
ایہہ نے پاک کتاباں کھلیاں ۔
جو نہیں پاٹھ ایہناں دا کردا،
اوہ کدی نہیں شاعر بندا ۔5۔
ویکھن وچّ ملائم
پنڈا نعر دا ۔
جیکن ہووے کولا
پھلّ انار دا ۔
لا بہندی جس ویلے
کدھرے اکھیاں،
پتھر وانگوں موڑے،
منہ تلوار دا ۔
نی توں پاک انار دی کلی ہے سیں،
تیرے پیار دا حق سی بھوریاں نوں ۔
ایویں مار کے حق بیدوشیاں دا
دے دتا ای بندیاں کوریاں نوں ۔
تیرا کم سی کھڑنا تے مہک دینی،
اتے ڈوبنا ڈوباں تے جھوریاں نوں ۔
ایویں بندے بے-قدرے دے نال لا کے،
نی توں لیا سہیڑ ہٹکوریاں نوں ۔
موہ کھٹے سلیم دے نال پا کے
کانجی گھولی توں کاہنوں پریت اندر ؟
ایس مرد شیطان دا کم کی سی
تیرے دل دی پاک مسیت اندر ؟
تیرا کم سی بناں دے وچ وسنا،
کاہنوں شاہی محلّ تے بھلیئیں نی ؟
کم کلی دا ہندا اے بند رہنا،
کیوں توں نال بیگانے دے کھلھیئیں نی ؟
تیرا تھاں سی عرش دے کنگرے 'تے،
ایویں بندے دے پیر وچ رلیئیں نی ۔
-
ایس مرد وچ پاسکو سدا ہندا،
ایہدے نال کیوں کنڈے تے تلیئیں نی ۔
اک مرد، دوجا بادشاہ ہیسی،
تیجا سی اوہ اکبر دا پتّ موئیے ۔
ایسے پھٹے ہوئے بھارے ہینکڑی نوں،
کداں جکڑ سکدی تیری گتّ موئیے ؟
دیندے آئے چروکنے مرد دھوکھا،
مکر ایہناں دے کوئی نہ اج دے نی ۔
کم ایہناں دا بھوراں دے وانگ پھرنا،
اک پھلّ دے نال نہ بجھدے نی ۔
دیوا حسن دا جدوں تک رہے بلدا،
جھکّ جھکّ کردے ایہہ وی سجدے نی ۔
بجھ جائے، تاں وانگ پروانیاں دے
ول دوسرے دیوے دے بھجدے نی ۔
لکھ ایہناں پچھے کوئی بنے تیلا،
ایپر ایہناں نوں فکر نہ ککھّ ہووے ۔
ہجر نال تیویں بھاویں بنے سرمہ،
تاں وی صاف نہ مرد دی اکھ ہووے ۔
اساں ڈبدے بڑے تیراک تکے،
چھلاں پیندیاں جدوں دریا اندر ۔
کویں دل سلیم دا بھجیا نہ
تیرے عشقَ دی ڈونگھی جھناں اندر ۔
کتھوں سی چھلیڈا اوہ بہن والا،
تیریاں بھولیاں بھالیاں بانہاں اندر ۔
ہائے ! پلک تاں بھیڑے دی اکھ لگدی
تیرے سرو دی سنگھنی چھاں اندر ۔
کداں اوہنوں 'جہان' دا منہ دسیا
تیری زلفاں دی کجلی رات دے وچ ؟
تیرے نیناں دے باز جے اونگھدے نہ،
بہندی کاہنوں کبوتری گھات دے وچ ؟
توں وی 'مہراں' دے وانگ جے ہتھ کردی،
اج کاس نوں رگڑدی اڈیاں نی ؟
ففے کٹناں کالیاں لٹاں دیاں
کیوں نہ اوس دے پچھے توں چھڈیاں نی ؟
موتی ہنجھوآں دے تیرے کول ہیسن،
جے کر تار دیندی توں وی وڈھیاں نی ۔
پھیر حصرتاں تیریاں جاندیاں کیوں
اےداں وچ دیوار دے گڈیاں نی ؟
ایسا ٹھوک کے چنیاں جے پتھراں نوں،
ایسا بیڑ کے جڑیا نے وٹیاں نوں ۔
تڑپھن لئی وی کھلھی نہ تھاں دتی،
ایس جگّ نے عشقَ دے پھٹیاں نوں ۔
جے توں گل وچ پھلاں دا ہار پایا،
تیرے لکّ نوں پئے کڑولّ، موئیے ۔
جے توں ہتھاں تے پیراں نوں لائی مہندی،
بھار نال توں سکی نہ حلّ، موئیے ۔
ہار، گانیاں رہِ گئیاں اک پاسے،
بھاری لگدی سی تینوں گلّ، موئیے ۔
کداں پتھراں اتے ادریویاں دے
دوہرے بھار اج لئے نی جھلّ، موئیے ۔
دابو بھاریاں صلاں دا رکھیا نے
خبرے ایس خاطر تیری لاش اتے،
متاں حسن تے عشقَ دے کھنبھ لا کے
نی توں اڈ نہ جاویں آکاش اتے ۔
کھڑی رہے انار دی کلی تیری،
اتے چلدا رہے بازار تیرا !
جم جم مکے مدینے نوں جان حاجی،
ہووے 'موہن' دا مکہ مزار تیرا !
تیرے دل نوں ولی نہ پرکھ سکے،
ملّ پا نہ سکے اوتار تیرا !
جہانگیر وچارے دا دوش کی اے،
جے اوہ سمجھ نہ سکیا پیار تیرا !
وچوں قبر دے مینوں آواز آئی :
منّ شاعرہ ! ربے-رحیم تائیں ۔
میریاں اکھیاں ساہمنے کھڑھا ہو کے
مندا بول نہ میرے سلیم تائیں ۔
اوہ کہڑا بوٹا اے ؟
ہر تھاں جو پلدا اے-
آرے دے دندیاں تے،
رمبی دیاں دھاراں تے،
خیبر دے دریاں وچ،
سرسا دیاں لہراں تے،
ستلج دے کنڈھے تے،
لکھی دے جنگل وچ،
روڑاں وچ، رکڑاں وچ،
بنجراں وچ جھکھڑاں وچ،
گڑیاں وچ، میہاں وچ،
سرہند دیاں نیہاں وچ،
جتھے وی لا دئیے،
اوتھے ہی پلدا اے،
جتنا ایہہ چھانگ دئیے،
اتنا ایہہ پھلدا اے ۔
اوہ کہڑا بوٹا اے ؟
بھکھیاں ترہایاں نوں،
جو پھل کھواندا اے،
تھکیاں تے ٹٹیاں نوں،
چھاں وچ سواندا اے ۔
جہڑا وی شرن لوے،
اس تائیں بچاندا اے ۔
جے جھکھڑ آ جاوے،
جے 'نھیری آ جاوے،
ابدالی آ جاوے،
کوئی نادر آ جاوے،
معصوم گٹاراں نوں،
بیدوشیاں چڑیاں نوں،
بیلوسیاں گھگیاں نوں،
کونجاں دیاں ڈاراں نوں،
ایہہ ترت چھپا لیندا،
ایہہ آہلنے پا لیندا
تے راکھا بن بہندا ۔
پیر اس دے دھرتی 'تے،
پر آپ اچیرا اے ۔
جیلھاں دیاں کوٹھڑیاں،
زنجیراں ہتھکڑیاں،
ایہہ رسے پھانسی دے،
تے تڑیاں راج دیاں،
جاگیراں دے چکمے،
سرداری دے تمغے،
دنیاں دیاں تنگ-دلیاں،
تیڑاں تے پاڑاں،
گمراہیاں رنگ-رلیاں،
تے کڑیاں جھنگ دیاں،
ایہدے گوڈیوں تھلے نے،
ایہدے گٹیوں تھلے نے،
ایہدے پیروں تھلے نے،
جتھے دل اس دا اے،
جتھے سر اس دا اے،
اوہ تھاں اچیری اے،
اوہ کھلھی ہوا وچ اے،
اوہ پاک فضا وچ اے،
اوہ خاص خدا وچ اے،
جتھے نہ ویر کوئی ۔
جتھے نہ غیر کوئی ۔
کی ہویا جے ؟
اج شاخاں ایس دیاں،
اج لگراں ایس دیاں،
آپو وچ پاٹ گئیاں،
آپو وچ تڑک گئیاں،
کوئی پورب چلی گئی،
کوئی پچھم چلی گئی،
کوئی پنڈی ملّ بیٹھی،
کوئی بھینی جا بیٹھی،
پر مڈھ تاں اکو اے،
پر خون تاں سانجھا اے ۔
پھلّ دے کولوں بلبل پچھے-
"مینوں سمجھ نہ آئی،
توں کنج بندا ہار گلے دا ؟
میں کنج پھساں پھاہی ؟"
پھلّ بولیا، "جیبھ اکلڑی،
تیتھوں رکّ نہ سکے ۔
سو جیبھاں دے ہندیاں پر میں،
رکھدا بھید چھپائی ۔
وچ سکھاں دے ساری دنیاں،
نیڑے ڈھک ڈھک بہندی ۔
پرکھے جان سجن اس ویلے،
جد بازی پٹھی پیندی ۔
وچ تھلاں دے جس دم سسی
بیٹھ کھرے تے روندی،
نس گیا کجلا رڑھ پڑھ جانا،
ہتھ نہ چھڈیا مہندی ۔
ملّ بنیرا سبزاں بیٹھی،
راہ سیدے دا ویکھے ۔
کنّ گھوڑی دیاں ٹاپاں ولے،
دل وچ کردی لیکھے ۔
چھم چھم کردی بکی آئی،
مہندی نال شنگاری ۔
سر سیدے دے پنج-رنگ چیرا،
پیر جتی پٹھہاری ۔
بوہے دے وچ سبزاں کھلی،
پا کھدر دا چولا ۔
پیراں دے وچ ٹھبی جتی،
سر تے پھٹا پرولا ۔
چھم چھم کردی بکی آئی،
لنگھ گئی پیلاں پاندی ۔
تکّ سیدے دیاں بے پرواہیاں،
سبزاں پے گئی ماندی ۔
وچ گلی دے سبزاں کھلی،
بھر کھبل دی جھولی ۔
چھم چھم کردی بکی آئی،
کھڑ گئی ہولی ہولی ۔
تک سبزاں دی اہل جوانی،
چنن-ونا متھا ۔
دل سیدے دا گیا مرنڈیا،
جھبّ گھوڑی توں لتھا ۔
اگے سبزاں، پچھے سیدا،
ڈھارے دے وچ آئے ۔
چھیل سیدے دا اچا شملہ،
چھت گھروندا جائے ۔
نقر وچ کجھ بھانڈے آہے،
اک دوجے تے کھلے ۔
اک اک کرکے سارے بھانڈے،
سبزاں لاہے تھلے ۔
تھلویں بھانڈے دے وچ اس نے،
سی کوئی چیز لکائی ۔
ڈردی ڈردی پا جھولی وچ،
سیدے کول لیائی ۔
کمبدا کمبدا ہتھ اوس نے،
جھولی ولّ ودھایا ۔
تکّ انڈیاں دی جوڑی، سیدے
گل سبزاں نوں لایا ۔
کل سن جتھے موج بہاراں،
لکھاں خوشیاں، سکھ ہزاراں،
اج اوہ ہسدی وسدی نگری
ہو گئی کھولے کھولے ۔
کتے کاڈھیاں بھون بنائے،
کدھرے بجوآں گھرنے پائے،
کدھرے گدڑ پیا ہوانکے،
کدھرے الو بولے ۔
کدھرے چوہے چھالاں مارن،
کدھرے ساہنے دھون ہلارن،
کدھرے بیٹھ رڈّ دے اندر
سپّ پیا وس گھولے ۔
تھاں تھاں رلن ونگاں دے ٹوٹے،
ٹٹیاں ٹنڈاں، بوڑے لوٹے،
تڑکے بیڑے، دھیلے کھوٹے،
ٹھبّ کھڑبے پولے ۔
کدھرے رلدے نعل پرانے،
کدھرے کھلرے گھوگے کانے،
کدھرے ملھیاں دے وچ پھسے،
پاٹے ہوئے پرولے ۔
ایہہ سکے دا چبا چھلا،
رل رہا جو کلّ مکلا،
دتی ہوسی کسے نشانی،
کھڑ چنے دے اہلے ۔
اس بھوری دیاں نکیاں اکھاں،
تکے ہوسن ترننجن لکھاں،
اس توڑی وچ چاہڑے ہوسن،
کسے سوانی جولے ۔
کتھے نے اوہ محل چوبارے،
کتھے نے اوہ چھناں ڈھارے،
لاندے سیگے رونقاں جتھے،
بالک آلے بھولے ۔
کتھے نے اوہ موجی بندے،
جہڑے چھڈّ دنیاں دے دھندے،
بیٹھ چند دی ٹکی تھلے،
سن گانودے ڈھولے ۔
کدھر لدّ گئے اوہ ویلے،
جس دم کڑیاں سنجھ سویلے،
جانودیاں سن گندلاں توڑن،
پیچ پیچ کے جھولے ۔
کتھے نے اوہ سالو سوہے
کتھے نے اوہ تھندے بوہے،
شگناں نال لنگھے جتھوں دی
وہٹڑیاں دے ڈولے ۔
پے گئے اوس کندھ نوں دھاڑے،
جس تے لا کے مہندی لاڑے،
چکّ اڈیاں پنجہ لایا،
کڑیاں گاویں سوہلے ۔
کتھے نے اوہ حداں بنے،
جنہاں سر جٹاں دے بھنے،
کدھر نے اوہ سانجھاں بکھرے،
جنہاں گھگر کھولھے ۔
رہے نہ کنڈیاں مچھاں والے،
رہے نہ رانی خاں دے سالے،
رہی نہ چوڑی چکلی چھاتی،
گٹاں والے ڈولے ۔
رہِ گئی اک اچی جہی ڈھیری،
نہ اوہ تیری نہ اوہ میری،
جس تے آؤندا جاندا راہی،
اک دو ہنجھو ڈولھے ۔
واگاں چھڈّ دے ہنجھوآں والیئے نی،
پیر دھرن دے مینوں رکاب اتے ۔
ساڈے دیش 'تے بنی ہے بھیڑ بھاری،
ٹٹّ پئے نے ویری پنجاب اتے ۔
رو رو کے پانی نہ پھیر ایویں،
میرے سوہنے پنجاب دی آب اتے ۔
سرو ورگی جوانی میں پھوکنی ایں،
بہہ گئے بھونڈ جے آ کے گلاب اتے ۔
کہڑی گلوں توں ہؤکے تے لئیں ہؤکا،
کہڑی گلوں توں اکھاں سجائیاں نے ؟
لانگھے پنجاں دریاواں دے سن تھوہڑے
جو توں ہور دو ندیاں چڑھائیاں نے ۔
پھوہی پھہی نوں سہکدے ویر میرے،
کی کراں میں ددھاں چھہاریاں نوں ۔
ساتھی تڑپھدے پئے نے خاک اندر،
پچھی لاواں میں محلاں چوباریاں نوں ۔
فوجی باجیاں آن گھنگھور پائی،
لگّ رہا اے ڈگا نگاریاں نوں ۔
میرے گھوڑے وی چکّ لئے کنّ دوویں،
دیکھ اہدیاں کھراں پھنکاریاں نوں ۔
ڈولے پھرکدے پئے نے اج میرے،
جوش نال پئی کمبدی جان میری ۔
جیبھاں کڈھدے پئے نے تیر گٹھ گٹھ،
پئی آکڑاں بھندی کمان میری ۔
وچ رنگ دے مست ملنگ ہو کے،
لائیے تاریاں اسیں جھناں اندر ۔
وچ جنگ دے تلی 'تے جان دھرکے،
لڑیئے اسیں تلواراں دی چھاں اندر ۔
وچ رنگ دے چھنجاں تے گھول پائیے،
ڈھولے گاویئے ہلاں دے گاہ اندر ۔
وچ جنگ دے خون دی لا مہندی،
پائیے بانہہ تلوار دی بانہہ اندر ۔
اسیں پنجاں دریاواں دے شیر دولے،
دوہاں دیویاں نوں نمشکار ساڈی ۔
وچ رنگ دے دیوی ہے نعر ساڈی،
وچ جنگ دے دیوی کٹار ساڈی ۔
وچ جنگ دے بھاویں میں چلیا ہاں،
تاں وی رکھساں تیرا خیال پیاری ۔
بندے سمجھ کے تیرے میں چھریاں نوں،
لاساں گھٹّ کلیجے دے نال پیاری ۔
دھوآں ویکھ کے توپاں 'چوں پیچ کھاندا،
تیرے سمجھساں گھنگرے وال پیاری ۔
تیرے پلکاں دی یاد وچ تیر کھاساں،
ہاتھی ویکھ چتارساں چال پیاری ۔
جے میں جیندا جاگدا پرط آیا،
'رکھ سائیں دی' مینوں بلا چھڈیں ۔
نہیں تاں پتّ جد میرا جوان ہویا،
تیغ اوس نوں میری پھڑا چھڈیں ۔
سرگھی ویلے سفنہ ڈٹھا،
میرے سوہنے آؤنا اج نی ۔
پئی چڑھاں میں مڑ مڑ کوٹھے،
کر کر لکھاں پجّ نی ۔
دھڑکوں دھڑکوں کوٹھی کردی،
پھڑکوں پھڑکوں رگ نی !
کدن ڈھکیؤں اچی ہوسی،
اوہ شملے والی پگّ نی ۔
جوہاں، جنگل، بانگر بیلے،
کچھّ نہ انجے یارا ۔
دنیاں وچ سگوں ترکھیرا،
لبھدا اے اوہ پیارا ۔
اجڑے دل، وسدیاں اکھاں،
وچ نہ جس نوں دسے،
جنگل دے کنڈیاں وچ اس نوں،
دیوے کنج نظارہ ۔
کل سفنے دے وچ مینوں،
دو نظر فرشتے آئے ۔
اک تخت پھلاں دا سوہنا،
اوہ اپنے نال لیائے ۔
اوہ اترے ہولے ہولے،
پھر آ کے میرے کولے،
رکھ تخت پھلاں دا بولے،
اٹھ تینوں ربّ بلائے ۔1۔
تیرے لئی سرگاں اندر،
بھوراں نے گندے سہرے ۔
زلفاں دے لچھے لے کے،
حوراں نے بہکر پھیرے ۔
پنچھی پئے منگل گاون،
پھلاں دے دل سدھراون،
کلیاں نوں چھکاں آون،
سبھ راہ تکاون تیرے ۔2۔
ہتھ بنھ کھلوون اتھے،
حوراں پریاں مٹیاراں ۔
شہداں دے چشمے وگن،
تے ددھاں دیاں فہاراں ۔
نہ اتھے ہوکے ہاوے،
نہ بھکھ تریہ ستاوے،
نہ رتّ خزاں دی آوے،
تے ہردم رہن بہاراں ۔3۔
سرگاں دیاں صفتاں سن کے،
میں کیہا فرشتے تائیں،
ایسا اک-سارا جیون،
میں مول پسنداں ناہیں !
جتھے نہ میل جدائیاں،
جتھے نہ صلح لڑائیاں،
نہ دھیدو تے بھرجائیاں،
میں جانا نہیں اتھائیں ۔4۔
جتھے نہیں ہوت قصائی،
جتھے نہیں چھل-چھلاوے ۔
جتھے نہ قیدوں لنجا،
وچ ٹنگ اپنی ڈاہوے،
جتھے نہ عاشق لسن،
جتھے نہ روحاں کھسن،
جتھے نہ حوراں رسن،
اوہ سرگ نہ مینوں بھاوے ۔5۔
ہے جیون ادلا بدلی ۔
تے ہونا رنگ برنگا ۔
سو مردے بھگتاں کولوں،
اک جیوندا ظالم چنگا ۔
موتی توں ہنجھو مہنگے،
لعلاں توں جگنوں سوہنے،
سرگاں توں دوزخ چنگے،
جتھے ہے جیون-دنگا ۔6۔
میں شاعر رنگ-رنگیلا،
میں پل پل رنگ وٹاواں ۔
جے وٹدا رہاں تاں جیواں،
جے کھلاں تے مر جاواں ۔
جھیلاں توں چنگے نالے،
جو پئے رہن نت چالے،
تکّ روکاں کھان اچھالے،
تے ودھدے جان اگاہاں ۔7۔
ہے جیون دکھ-ونڈانا،
تے اگّ بگانی سڑنا ۔
مرنے دی خاطر جینا ۔
جینے دی خاطر مرنا ۔
جیون ہے لڑنا کھہنا،
جیون ہے ڈھانا ڈھہنا
جیون ہے تردے رہنا،
تے کوئی پڑا نہ کرنا ۔8۔
ڈٹھی میں اسمان 'تے، اج سویرے سار ۔
بھوری کسے فقیر دی، پاٹی تارو تار ۔
وانگ پہاڑی باز دے، کھلے کھنبھ کھلار ۔
لاندی پھرے اڈاریاں، امبر دے وچکار ۔
تھاں تھاں لگیاں ٹاکیاں، رنگ برنگے چیر ۔
کھتھی پھتھی ہنڈھویں چھجّ چھجّ لمکے لیر ۔
لاہ کے اپنے جسیوں سٹی کسے فقیر ۔
سر 'تے چکّ لئی ربّ نے مٹھی کر کے لیر ۔
نہ کجھ اس دی جڑت سی نہ کجھ اس دی چھبّ ۔
خبرے کہڑی چیز 'تے بھلیا بھکھا ربّ !
بول بول کاونی،
ڈھول وسے چھاونی،
ہتھیں میرے چوڑیاں،
متھے میرے داونی،
بیت گئی ہاڑھی ساری،
لنگھ گئی ساونی ۔
ٹھپ ٹھپ ٹھپ ٹھپ،
میں تے کھدو اک مکّ !
جیوں جیوں کھدو مچدا،
کلیجہ میرا نچدا ۔
پلہ میرا تلھکدا،
پراندا میرا ڈھلکدا،
چوڑا میرا چھنکدا،
ہمیل میری ڈولدی،
اک تاں ہلاوے کھدو
اک تانگھ ڈھول دی ۔
ٹھپ ٹھپ ٹھپ ٹھپ،
میں تے کھدو اک مکّ !
ایہہ کی کھدو چھوہلیا ؟
ایہہ کی کھدو گولیا ؟
ہکّ ولّ آویں،
میرے بلھاں ولّ جاویں،
میری گلھاں ولّ دھاویں،
ہکّ ڈھول دی امان،
بلھ ڈھول دی امان،
وے توں ہو گیا شتان،
وے توں ڈاڈھا بے ایمان،
دسّ ایہہ کی اے مخول وے ؟
مار مار دھپھے تینوں،
کر دیانگی گول وے ۔
ٹھپ ٹھپ ٹھپ ٹھپ،
میں تے کھدو اک مکّ !
اک بوٹا انبی دا،
گھر ساڈے لگا نی ۔
جس تھلے بہنا نی،
سرگاں وچ رہنا نی،
کی اسدا کہنا نی،
ویہڑے دا گہنہ نی،
پر ماہی باجھوں نی،
پردیسی باجھوں نی،
ایہہ مینوں وڈھدا اے،
تے کھٹا لگدا اے ۔
اس بوٹے تھلے جے،
میں چرخی ڈاہنی آں،
تے جی پرچاون نوں،
دو تنداں پانی آں،
کوئل دیاں کوکاں نی،
مارن بندوقاں نی،
پیہڑے نوں بھناں میں،
چرخی نوں پھکاں نی ۔
پھر ڈردی بھابو توں،
لے بہاں قصیدہ جے-
یاداں وچ ڈبی دا،
دل کدھرے جڑ جاوے،
تے سوئی قصیدے دی،
پوٹے وچ پڑ جاوے ۔
پھر اٹھ کے پیہڑے توں
میں بھنجے بہہ جاواں،
چیچی دھر ٹھوڈی 'تے
وہناں وچ وہِ جاواں-
سکھاں دیاں گلاں نی،
میلاں دیاں گھڑیاں نی،
کھیراں تے پوڑے نی،
ساون دیاں جھڑیاں نی،
سوہنے دے ترلے نی،
تے میریاں اڑیاں نی،
جاں چیتے آ جاون،
لوہڑا ہی پا جاون ۔
اوہ کیہا دہاڑا سی ؟
اوہ بھاگاں والا سی،
اوہ کرماں والا سی،
جس شبھ دہاڑے نی،
گھر میرا لاڑا سی ۔
میں ناھتی دھوتی نی،
میں وال ودھائے نی،
میں کجلا پایا نی،
میں گہنے لائے نی،
مل مل کے کھوڑی میں،
ہیرے لشکائے نی،
لا لا کے بندیاں میں،
کئی پھندھ بنائے نی ۔
جاں ہار شنگاراں توں،
میں وہلی ہوئی نی،
آ انبی تھلے میں،
پھر دھونی چھوہی نی ۔
اوہ چند پیارا وی،
آ بیٹھا ساہویں نی،
انبی دی چھاویں نی ۔
اوہ میریاں پریتاں دا،
سوہنا ونجارا نی ۔
قصے پردیساں دے،
لاماں دیاں گلاں نی،
گھمکار جہازاں دی،
ساگر دیاں چھلاں نی،
ویری دے ہلے نی،
سوہنے دیاں ٹھلھاں نی،
اوہ دسی جاوے تے،
میں بھراں ہنگارا نی ۔
اس گلاں کردے نوں-
پتیاں دی کھڑ کھڑ نے،
بدلاں دی شوکر نے،
ونگاں دی چھن چھن نے،
چرخی دی گھوکر نے،
ٹپیاں دی لوری نے،
کوئل دی کوکر نے،
منجے 'تے پا دتا،
تے گھوک سلا دتا ۔
تکّ ستا ماہی نی،
چرخی دی چرمکھ توں،
میں کالخ لاہی نی،
جا ستے سوہنے دے،
متھے 'تے لائی نی ۔
میں کھلھ کے ہسی نی،
میں تاڑی لائی نی ۔
میں دوہری ہو گئی نی،
میں چوہری ہو گئی نی،
اوہ اٹھ کھلویا نی،
گھبرایا ہویا نی ۔
اوہ بٹ بٹ تکے نی،
میں کھڑ کھڑ حساں نی،
اوہ مڑ مڑ پچھے نی،
میں گلّ نہ دساں نی ۔
تکّ شیشہ چرخی دا،
اس گھوری پائی نی،
میں چنگی لائی نی،
اوہ پچھے بھجا نی،
میں دیاں نہ ڈاہی نی،
اس مان جوانی دا،
میں ہٹھّ زنانی دا،
میں اگے اگے نی،
اوہ پچھے پچھے نی،
منجی دے گردے نی،
نسدے وی جائیے نی،
انبی دے گردے نی،
ہسدے وی جائیے نی،
اوہدی چادر کھڑکے نی،
میری کوٹھی دھڑکے نی،
اوہدی جتی چیکے نی،
میری جھانجر چھنکے نی،
اوہدی پگڑی ڈھیہہ پئی نی،
میری چنی لہہ گئی نی،
جاں ہپھ کے رہِ گئے نی،
منجی تے بہہ گئے نی ۔
اوہ کیہا دہاڑا سی ؟
اوہ بھاگاں والا سی،
اوہ کرماں والا سی،
جس شبھ دہاڑے نی،
گھر میرا لاڑا سی ۔
اج کھان ہواواں نی،
اج ساڑن چھاواں نی،
ترخان سداواں نی،
انبی کٹواواں نی،
طوبیٰ میں بھلی نی،
ہاڑا میں بھلی نی ۔
جے انبی کٹانگی
چڑھ کس دے اتے،
راہ ڈھولے دا تکانگی ؟
ربا تینوں ترس نہ آیا،
ایہہ کی اے توں نھیر مچایا ؟
رچ کے ایسا سوہنا مندر،
اک دیوا وی نہیں جگایا ؟
واہ توں باغ حسن دا لایا،
چمبا اتے گلاب کھڑایا ۔
شبو تے لالا صحرائی،
کہڑی شے جو توں نہیں لائی ۔
پر اوہ باغ نہ اکا سوہے،
جس دے وچ نہ نرگس ہوئے ۔
تیرے جیہا نہ کرڑا مالی،
نہیں چنگی اییڈی رکھوالی ۔
کھولھ دوویں ہرنوٹے چھیتی،
نہیں اجڑدی تیری کھیتی ۔
نیں عشقَ دی ٹھاٹھاں مارے،
نظراں-لہراں لین ہلارے،
حرصاں بدیاں نھیرا پایا،
مچھاں، کچھاں گھیرا پایا،
کر کے روشن نور-منارے،
لا سوہنی نوں کسے کنارے ۔
انی کڑی تے 'موہن' دوویں،
ایہہ تصویراں سوہن دوویں ۔
اک تصویر حسن دی رانی،
دوجی مورت کویتا جانی ۔
چر ہویا توں دوویں چھوہیاں،
ایپر اجے نہ پورن ہوئیاں ۔
چھیتی کڈھ کے میرے آنے،
کر آباد ایہدے اکھوانے ۔
بے شک میری رہے ادھوری،
اک تصویر تاں ہووے پوری ۔
پیارے پیارے،
ننھے تارے،
سورج دے پگھلے سونے وچ،
خبر نہیں کیوں ڈھلدے،
آپا چھلدے ۔
موتیاں ورگی،
تریل سورگی،
وایو دی نگھی بکل وچ
خبر نہیں کیوں لکدی
ایویں مکدی ۔
لہراں والی
ندی سچالی
خبر نہیں کھارے ساگر وچ
غرق کیوں ہو جاندی،
آپ گواندی ۔
مینوں تے جے،
رب وی آکھے :
'آ، میرے چوڑے پن دے وچ رل جا'
کدی نہ رلاں،
وکھ ہی کھلاں ۔
رب وچ رل کے،
آپا چھل کے،
ہائے ! سکانگا مان کویں میں
دنیاں دے نظارے،
رس رنگ سارے ۔
اوہ کی بندہ ؟
چنگا یا مندا،
رکھ نہ سکے جو سبھ دنیاں توں
وکھرا اپنا آپا،
کلّ کلاپا ۔
دیہہ ہوا دا جیون سانوں،
سدا کھوج وچ رہیئے ۔
ہر دم طلب سجن دی کریئے،
ٹھنڈے کدی نہ پئیے ۔
جنگل گاہیئے، ریتڑ واہیئے،
نال پہاڑاں کھہیئے ۔
اکو ساہے بھجدے جائیے،
کسے پڑا نہ لہیئے ۔
ویکھ ملائم سیج پھلاں دی
دھرنا مار نہ بہیئے ۔
سو رنگاں دے وچوں لنگھ کے،
پھر وی بے رنگ رہیئے ۔
جے کوئی بلبل ہاکاں مارے،
کنّ وچ انگلاں دئیے ۔
جے کوئی کنڈا پلہ پکڑے،
چھنڈیئے تے نسّ پئیے ۔
دیہہ ہوا دا جیون سانوں،
سدا کھوج وچ رہیئے ۔
بلے بلے بگیا شیرا،
اشکے اشکے وگنا تیرا ۔
توں چلدا تے دنیاں چلدی،
توں کھلھدا تے دنیاں کھلھدی، ۔
تیرے ورگا کہڑا بلی،
جس دے سنگ 'تے دنیاں کھلی ۔
تتا تتا تتا تتا…
جھلّ تیری نوں لگے چھبے،
گل تیرے وچ گانی پھبے،
تیرے سنگ ہمیلاں، ٹلیاں،
میں گاواں ایہہ مارن تلیاں ۔
تتا تتا تتا تتا…
وہوٹی میری سجّ-ویاہی،
کنا سارا داج لیائی ۔
وچ لیائی چیرا میرا،
نالے اک مکھیرنا تیرا ۔
تتا تتا تتا تتا…
ایہہ مکھیرنا بھاگاں بھریا،
میری سجّ-ویاہی جڑیا ۔
پھمناں اتے زنجیراں نال،
گھوگیاں تے تصویراں نال ۔
تتا تتا تتا تتا…
متھے تیرے مکھیرنا پا کے،
نال جھانجراں پیر سجا کے،
لکّ اپنے چادر کھڑکا کے،
ڈباں وچ روپیئے پا کے،
بن جاوانگے دوویں چھیلے،
پھیر چلانگے آپاں میلے ۔
تتا تتا تتا تتا…
ڈٹھی میں جوانی، اک جٹی مٹیار تے،
وچھی ہوئی اک صوبیدار دے پیار تے ۔
متھا اوہدا ڈلھکدا تے نیناں وچ نور سی،
روپ دا گمان تے جوانی دا غرور سی ۔
آکڑی نروئی، فلّ وانگ کھڑ کھڑ ہسدی،
صابن دی چاکی وانگ تلک تلک نسدی ۔
سیم وانگ سمدا سہاگ دا سندھور سی،
بوتل دا نشہ اوہدے نیناں 'چ صرور سی ۔
کسے ہوئے پنڈے اتوں مکھی تلک جاندی سی،
حسن دے ہلارے شمشاد وانگ کھاندی سی ۔
چیکو وانگ مٹھی تے کھروٹ وانگ پکی سی،
پیا دا پیار ن سنبھال حالَ سکی سی ۔
جوبن منجیلناں دا جھلکدا گلاب تے،
شالہ ایہو رنگ چڑھے سارے ہی پنجاب تے ۔
جس نے ہتھاں میریاں 'تے رنگ جمانا،
اوہ مہندی دا بوٹڑا ہے اجے اننجانا،
جس دے چٹے دند دا میں چوڑا پانا،
اوہ ہتھنی وچ بیلیاں وتے البیلی،
ساہ لے موتے کاہلیئے میں اجے نہ وہلی ۔
اجے نہ اپنے ویر دی میں گھوڑی گائی،
جوں-چروائی لئی نہ، نہ واگ پھڑائی،
اجے نہ بھابی اپنی نوں جھات بلائی،
نہ میں پینگھاں جھوٹیاں نہ ساویں کھیلھی،
ساہ لے موتے کاہلیئے میں اجے نہ وہلی ۔
ہنجھو میرے راکھویں، ان-ونڈیاں آہیں،
سہکن میرے دیویاں تائیں خنگاہیں،
اکھاں اجے نہ میریاں لگیاں نے راہیں،
نہ میں اپنے ہان دا کوئی چنیا بیلی،
ساہ لے موتے کاہلیئے میں اجے نہ وہلی ۔
نہ وننج ڈھولا چننا !
نت نت اساں نہ ہاڑے کڈھنے،
نت نت توں نہیں مننا ۔
جے جیویں تیرا رہنا کوڑا،
لاہ وننج ہتھی میرا چوڑا،
کھولھ جا نالے کنگنا ۔
پتہ ہندا جے ہونا دھوکھا،
چکّ سٹدی میں گھنڈ چروکا،
بھٹھّ وچ پاندی سنننا ۔
خبر ہندی جے پؤُ وچھوڑا،
موہن چاء کردی میں تھوہڑا،
پیار نہ پاندی سنگھنا ۔
روزہ تیرا، سوہنیئے !
لوکاں لئی مسان ۔
پر شاعر دی نظر وچ،
ایہہ اک پاک قرآن ۔
تیڑاں ایہدیاں آئتاں،
جے پڑھیئے نال دھیان،
خدی تکبر چھڈّ کے،
بن جائیے انسان ۔
1
پھٹی پہُ منہ-جھاکھرا آن ہویا،
تانگھ-نینیاں اکھیاں ملیاں نے ۔
تریل-موتیاں دی منہ-وکھائی لے کے،
چائے گھنڈ شرماکلاں کلیاں نے ۔
باہر کڈھیا گجراں چونیاں نوں؛
ددھاں وچ مدھانیاں ہلیاں نے ۔
سکّ ملدیاں، راوی دے پتناں نوں
اگّ لان لاہورنا چلیاں نے ۔
ایہو جہے دل-کھچویں سمیں اندر،
اپنے آپ نوں شہر 'چوں کھچّ لیا میں ۔
ہوا پھکدا راوی دے کنڈھیاں دی،
شاہی روضیاں اتے جا نکلیا میں ۔
2
کی ہاں ونہدا ! ببوہیاں تے کرلیاں دی
لتھی ہوئی اے ہر تھاں برات اندر ۔
چپے چپے 'تے مکڑیاں جال تنکے،
دڑیاں ہوئیاں نے مکھی دی گھات اندر ۔
چھتاں نال چمگادڑاں لمکیاں نے؛
چھائی ہوئی اے مسیا دی رات اندر ۔
یا پھر اجے وی بیگم دے حسن کولوں،
ڈردا سورج نہ پانودا جھات اندر ۔
ویکھ موتیاں والی دے مقبرے نوں،
کہڑی اکھ بہہ کے چھم چھم رونودی نہیں ۔
قسم ربّ دی ایکنا نال تاں پھر،
کسے جوگن دی جھگی وی ہونودی نہیں ۔
3
ڈاٹاں کھکھڑی وانگراں پاٹیاں نے،
تھاں تھاں پئیاں تریڑاں دیوار اندر ۔
دھونئیں نال دھوانکھے نے چھت لوکاں،
بال بال کے اگاں پسار اندر ۔
شمہادان کافور دے جگدے سن،
کل جس دے شاہی دربار اندر ۔
اج مٹی دا دیوا وی بالدا نہیں،
کوئی اوس دے اجڑے مزار اندر ۔
ایہو جہی سوہنی شکلوند صورتَ،
ربا میریا یا تے بنایا نہ کر ۔
جے توں بناں بنائے نہیں رہِ سکدا،
وچ خاک دے اےداں ملایا نہ کر ۔
4
جس دے ڈلھکنے حسن دی سوٹ ویلے،
سورج چند ورگے نور جھٹھدے سن ۔
جس دے پئریاں نیناں دے ٹھگّ دوویں،
دل جاندیاں راہیاں دے مٹھدے سن ۔
سوہے پھلاں دی اگّ نوں ہتھ لایاں،
جسدے پوٹیاں 'تے چھالے اٹھدے سن ۔
جس دے ماندری-ہسنری دا دید کرکے،
مردے اٹھدے تے جیندے کٹھدے سن ۔
ربا ! اس دی جان وی لین لگیاں،
عزرائیل تیرا ذرا کمبیا نہیں ؟
جویں لیٹی سی اوویں ہی دسدی اے،
ہائے ! شوہدی دا پاسہ وی انبیا نہیں ؟
5
جس دی راجسی چالاں دی دھانک سن کے،
چنگے چنگیاں دے چھکے چھٹدے سن ؛
جس دی شاعری دے رعب داب اگے،
'بوکلیم' ورگے دھوناں سٹدے سن ؛
جس دے متھے دی گھور دے وٹّ جا کے،
شاہی کاغذاں دے گلے گھٹدے سن ؛
جس دی اڈنی عقل دے تیر کھا کے،
نیلے امبراں 'چوں تارے ٹٹدے سن ؛
اوس عقل دی پتلی دے مقبرے 'تے،
اج حصرتاں دی جھڑی وسدی اے ؛
نہ ہی کوئی بھمبٹ آ کے رونودا اے ؛
نہ ہی کوئی بلبل بیٹھی ہسدی اے ۔
6
آؤ بلبلو ! بیگم دے مقبرے 'تے،
ذرا رل مل کے چہِ چہا لئیے ۔
آؤ بھمبٹو ! حسن دی شمع اتوں،
رل مل کے جاناں گھما لئیے ۔
آؤ بدلو ! ملکہ دی یاد اندر،
بدّ بدّ کے ہنجھو وسا لئیے ۔
آؤ بھوریو ! بھوں بھوں دا شور پا کے،
ستی حور نوں مڑ کے جگا لئیے ۔
اسدی باطنی خوبی نوں کوئی رووے،
اتے کوئی رووے اسدی ظاہری نوں ۔
مینوں کسے وی گلّ دا نہیں مندا،
میں تے روونا واں اوہدی شاعری نوں ۔
7
اوہدی شاعری دی جدوں یاد آئی،
ڈھیری حوصلے میرے دی ڈھہن لگی ۔
ڈور-بھور ہو کے پچھانہ جا پیا میں،
ندی ہنجھوآں دی اکھوں وہن لگی ۔
روندے روندیاں لگّ گئی اکھ میری،
نیند مٹھڑی-مٹھڑی پین لگی ۔
ستا دیکھ مینوں، نور جہاں بیگم
وچ خواب دے آ کے کہن لگی :
"میری شاعری دی جویں قدر کرکے،
میری قبر 'تے کیرے نی چار ہنجھو ۔
اویں موہنا تینوں وی یاد کرکے،
لوکیں کیرسنگے بے-شمار ہنجھو ۔"
میرے پھلّ جھناں وچ پانے ۔
میں شاعر میرے پھلّ سہاوے،
قدر ایہناں دی کوئی عاشق پاوے،
گنگا باہمنی کی جانے،
میرے پھلّ جھناں وچ پانے ۔
روحاں ہیر تے سوہنی دیاں،
پھرن جھناں دے اندر پئیاں،
پیر دوہاں دے واہنے،
میرے پھلّ جھناں وچ پانے ۔
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
