کجھ کیہا تاں ہنیرا جریگا کویں
چپّ رہا تاں شمادان کی کہنگے ۔
گیت دی موت اس رات جے ہو گئی
میرا جینا میرے یار کننج سہنگے ۔

اس عدالت 'چ بندے برکھ ہو گئے
فیصلے سندیاں سندیاں سک گئے ۔
آکھو اےنہاں نوں اجڑے گھریں جان ہن
ایہہ کدوں تیک اتھے کھڑے رہنگے ۔

یار میرے جو اس آس 'تے مر گئے
کہ میں اوہناں دے دکھ دا بناوانگا گیت
جے میں چپّ ہی رہا جے میں کجھ نہ کیہا
بنکے روحاں سدا بھٹکدے رہنگے ۔

جو ودیشاں 'چ رلدے نے روزی لئی
اوہ جدوں دیش پرتنگے اپنے کدی
کجھ تاں سیکنگے ماں دے سوے دی اگن
باقی قبراں دے رکھ ہیٹھ جا بہنگے ۔

کی ایہہ انصاف ہؤمیں دے پتّ کرنگے
کی ایہہ خاموش پتھر دے بتّ کرنگے ۔
جو صلےباں تے ٹنگے نے لتھنے نہیں
راج بدلنگے سورج چڑھن لہنگے ۔

ایہہ جو رنگاں 'چ چترے نے کھر جانگے
ایہہ جو مرمر 'چ اکرے نے مٹ جانگے ۔
بلدے ہتھاں نے جہڑے ہوا وچ لکھے
حرف اوہی ہمیشہ لکھے جانگے ۔

ایہہ وی شاید میرا اپنا وہم ہے
کوئی دیوا جگیگا میری قبر 'تے
جے ہوا ایہہ رہی قبراں اتے تاں کی
سبھ گھراں 'چ وی دیوے بجھے رہنگے ۔

دھپّ سورج دی دکھاوے ہور راہ
چاننی وچ ہور رستے چمکدے
ہور منزل دسدا گھر دا چراغ
سویاں لوئے ہور پگ-چنہ سلگدے

ایہہ سوا، ایہہ چن، سورج، ایہہ چراغ
وکھو وکھرے رستیاں ولّ کھچدے
میں چراہے 'تے کھڑا ہاں سوچدا
کنے ٹوٹے کر دیاں اک ہوند دے

اے منا توں بے سرا ایں ساز کیوں
اینی گندھلی ہے تیری آواز کیوں
سر نہیں ہندا توں کیوں کی گلّ ہے
علم دے مصلے نے جاں اخلاق دے

من ہے اک پستک جویں لکھ ہو رہی
جس دا کوئی آد ہے نہ انت ہے
اک عبارت ہے جو اندر تڑپدی
واک نے اک دوسرے نوں کٹدے

کسے خواب جاں خیالوں، کسے شکھش دے جمالوں
بلہار ہو کے مرنا، قربان ہو کے جیونا
سینے دے نال لا کے، دھڑکن دے وچ رلا کے
کویتا دے نال کویو، اک جان ہو کے جیونا

جگنا مشال بن کے، جیونا مثال بن کے
چھپنا نہ اوہلیاں وچ دھڑیاں جاں ٹولیاں وچ
جیون دے پل ن ڈرنا، ساڈی طرحاں ن کرنا
گھٹ گھٹ ن ایویں مرنا، اعلان ہو کے جیونا

ہاں میں وی جاندا ہاں اخلاق دے تقاضے
سبھ رشتیاں دی سیما ہر ساک دے تقاضے
رکدا ن خون ایہہ نے دل چاک دے تقاضے
کی رتّ دے پتلیاں نے چٹان ہو کے جیونا

بے داغ نے اوہ سارے بسّ داغدار میں ہی
اوہ لشکدے نے شیشے میلی نہار میں ہی
تسیں خود ہی دھیان مارو، کنا کٹھن ہے یاروں،
اینے کھداواں اندر انسان ہو کے جیونا

اک دوسرے دے دکھ دا ہی سانوں آسرا ہے
سارے اجڑ گئے ہاں بسّ ایہی حونصلہ ہے
کیا بات ہے ایہہ وسنا اس اجڑیاں دی بستی
کیا بات ہے ایہہ اینے بے جان ہو کے جیونا

اس قہر پہر اندر اول لکے ہی رہنا
دروازیاں دے پچھے یارو رکے ہی رہنا
آؤنا پیا جے باہر تاں تیر ہو کے آؤنا
جیونا پیا نگن تاں کرپان ہو کے جیونا

ایہہ شہر شہر اوہ ہے ایہہ پہر پہر اوہ ہے
پتھر دے بتّ نے سارے چھویاں دی رتّ نے سارے
پیسے دے پتّ نے سارے ایتھے بول کہنا سچ دا
ہے ایوں جویں کہ کچّ دا سامان ہو کے جیونا

کی موڑ مڑ گئے ہاں غیراں نہ' جڑ گئے ہاں
جہدے گل سی ہار ہونا اوہدی ہک 'چ پڑ گئے ہاں
کی جیون ہے ایہہ اےداں ویران ہو کے جیونا
اپنی نظر 'چ اپنا اپمان ہو کے جیونا

نت سورجاں نے چڑھنا، نت سورجاں نے لہنا
پربت توں ساغراں ولّ ندیاں نے روز وہنا
اک دوجے مگر گھمنا رتاں تے موسماں نے
ایہہ سلسلہ جگو جگ اےداں ہی چلدا رہنا

رکنی نہیں کہانی، بجھے ن رہنے پانی
روحوں بغیر سکھنے، بت نہ بنا کے رکھنے
پانی نے روز ترنا، کنڈھیاں نے روز کھرنا
کھردے نوں دے دلاسہ، تردے نے نال رہنا

چن تاریاں دی لوئے، اقرار جہڑے ہوئے
تارے اناں تے ہسے دیوے اناں 'تے روئے
ٹٹدے قرار دیکھے، اساں بے شمار دیکھے
لفظاں دا بنیا دیکھیں کلّ ایہہ محل وی ڈھہنا

ایہناں دیویاں نوں دسّ دے، اناں تاریاں نوں کہہ دے
ایہناں ہسدے روندیاں نوں توں ساریاں نوں کہہ دے
اسیں جان ولوں دیوے، ایمان ولوں تارے
اسیں دیوے وانگ بجھنا، اسیں تارے وانگ رہنا

سن ہے جھناں دے پانی، تں ڈبّ گئے ن جانیں
تیرے پانیاں تے ترنی اس پیار دی کہانی
ہے جھوٹھ مر گئے اوہ، ڈبّ کے تاں تر گئے اوہ
نت لہراں تیریاں نے پا پا کے شور کہنا

ہنیری وی جگا سکدی ہے دیوے
کدی مینوں پتہ لگنا نہیں سی
جے سارے ہور دیوے بجھ ن جاندے
تاں دیوا دل دا ایوں جگنا نہیں سی

جے میرے سر 'تے ایوں سورج نہ تپدا
میں جھوٹھی شان وچ رہندا چمکدا
کسے چوٹی تے ٹھہری برف ہندا
میں بن کے نیر ایوں وگنا نہیں سی

ہوا میرے مخالف جے ن وگدی
جے میرے گھر نوں وی اگنی ن لگدی
کہی فطرت تماشائی ہے جگّ دی
کدی مینوں پتہ لگنا نہیں سی

عجب سینے 'چ اج ویرانگی ہے
جو سینے نال لگی سانگی ہے
جے اس دے دل 'چ سناپن ن ہندا
تاں اس توں میرا سر لگنا نہیں سی

جے مکدی چار دن دی چاننی نہ
کلیجہ انج ہندا چھاننی نہ
تاں میننوں چاننا ہونا نہیں سی
کدے سچ دا پتہ لگنا نہیں سی

توں بے چین کیوں ہیں توں رنجور کیوں ہیں
توں سینے نوں لگّ کے وی ایوں دور کیوں ہیں

کویں بل رہیں توں اوہ کی جاندے نے
جو پچھدے نے توں اینا پرنور کیوں ہیں

اوہ سولی چڑھا کے اوہنوں پچھدے نے
توں ساڈے توں اچا ایں منصور کیوں ہیں

اوہ اپنے ہی دل دی اگن سی روشن
اوہ پچھدے سی توں اینا مشہور کیوں ہیں

جو دھرتی وی بھلیا تے نیہاں وی بھلئ
توں گمبد ایں پر اینا مغرور کیوں ہیں

بنا خود محبت دا پل توں خدا تک
کہ توں ٹھیکیداراں دا مزدور کیوں ہیں

ہواواں 'چ کیوں نئیں توں لکھدا محبت
توں شاعر ایں پھر اینا مجبور کیوں ہیں

ہے میرے سینے 'چ کمپن میں امتحان 'چ ہاں
میں کھچیا تیر ہاں ایپر اجے کمان 'چ ہاں

ہاں تیغ عشقَ دی پر اپنے ہی سینے وچ
کدے میں خوف کدے رحم دی میان 'چ ہاں

بچائیں اج توں کسے سینے لگنوں مینوں
کہ اج میں پنچھی نہیں، تیر ہاں، اڈان 'چ ہاں

زمین رتھ ہے میرا، برکھ نے میرے پرچم
تے میرا مکٹ ہے سورج، میں بہت شان 'چ ہاں

رلی اگن 'چ اگن، جل 'چ جل، ہوا 'چ ہوا،
کہ وچھڑے سارے ملے، میں اجے اڈان 'چ ہاں

تیرا خیال میرے سینے نال لگیا ہے
ہے رات حضر دی پر میں امن امان 'چ ہاں

میں کس دے نال کراں گفتگو کہ کوئی نہیں
میرے بغیر، میرے ربّ، میں جس جہان 'چ ہاں

چھپا کے رکھدا ہاں تیتھوں میں تازیاں نظماں
متاں توں جان کے روویں میں کس جہان 'چ ہاں

ایہہ لفظ میرے نہیں پر ایہہ واک میرا ہے
جاں خبرے ایہہ وی نہی ایویں میں گمان 'چ ہاں

دکھاں بھریا دل پیمانہ چھڈّ پرے
کی ایہہ ہستی دا میخانا چھڈّ پرے

چل مڑ چلیئے ایس سفر توں کی لینا
ویرانے اگے ویرانہ چھڈّ پرے

دے کے جان وی چھٹ جائیے تاں چنگا ہے
بھر دے جیون دا جرمانہ چھڈّ پرے

پنچھی دا دل کمبے تیرے ہتھ کمبن
تیتھوں لگنا نہیں نشانہ چھڈّ پرے

بڈھیاں گھاگاں نال سوال جواب نہ کر
کھا پی لے کجھ روز جوانا چھڈّ پرے

ڈھکی رہن دے ساڈے نال حساب نہ کر
پچھتاوینگا بے ایمانہ چھڈّ پرے

سوچیگاں تاں شکر وہُ ہو جائیگی
کی اپنا تے کی بیغانا چھڈّ پرے

تیتھوں نئیں اٹھنے ایہہ اکھر ہنجھوآں دے
رہن دے توں وڈیا ودوانا چھڈّ پرے

شوک رہے جنگل نوں کیکن چپّ کراواں میں
'کلے 'کلے رکھ نوں جا کے کی سمجھاواں میں

جنگل جہڑا ہر موسم دے قہر نال لڑدا سی
جنگل جہڑا ہر آفت دے راہ وچ اڑدا سی
جنگل جس 'چوں ہر کوئی اپنی پوڑی گھڑدا سی
جنگل جہڑا بالن بن کے گھر گھر سڑدا سی

اس وچ فیلی اگّ تاں کس دے ذمےّ لاواں میں

اوہ جنگل جو خشبوآں دا ڈھوآ ونڈدا سی
اوہ جنگل جو پھلاں دے سنگ ہر رتّ رنگدا سی
اوہ جنگل جو سر 'تے کلغی کونپل ٹنگدا سی
منگدا سی تاں کیول اپنا پانی منگدا سی

اگّ دی واچھڑ نوں پانی کنج بناواں میں

جد جنگل نے شہر تیرے دیاں جیلھاں بھریاں سن
تد جنگل توں محل تیرے دیاں کندھاں ڈریاں سن
توں جنگل نوں کول بٹھا پھر گلاں کریاں سن
کون سی جسدیاں گلاں کسوٹی توں ڈریاں سن

جو کسوٹیؤں ڈریاں خریاں کیوں منّ جاواں میں

منیاں میں جنگل ہاں وسدا وچ جہالت دے
تینوں مان بہت نے ترک دلیل وکالت دے
میں جس دے قابل ہاں مینوں اوہی ضلالت دے
جنگل کہندا مصلیٰ لے چل وچ عدالت دے

ایہہ وی نہ-منظور تاں کہڑا در کھڑکاواں میں

تیری چپّ نے جنگلاں نوں اوہ تلخ فضا دتی
جنگل وچوں کنڈیاں دی اک جھڑی اگا دتی
کنڈے کنڈے کہہ کے توں پھر رولی پا دتی
کجھ کنڈیاں وچ کل جنگل دی گلّ الجھا دتی

جے توں خود الجھاؤنی چاہویں کنج سلجھاواں میں

تینوں تاں جنگل دی گلّ الجھاؤن 'چ فائدہ سی
جنگل دے وچ کنڈے ہور اگاؤن 'چ فائدہ سی
اس جنگل نوں جنگل ہور بناؤن 'چ فائدہ سی
تے پھر اچے چڑھ کے رولا پاؤن 'چ فائدہ سی

دیکھو ! دیکھو !! اک بھیانک ون دکھلاواں میں

ہور کوئی جد راہ جنگل نوں راس نہ آیا سی
کجھ رکھاں نے جس دہشت دا راہ اپنایا سی
تے جسدا جنگل نوں مہنا مڑ مڑ آیا سی
ایوں توں آپے ہی اس راہ نوں پیر بنایا سی

توں کیوں غصے ہن جد اوہی پیر دھیاواں میں

اوہ جو اس جنگل دے پہریدار کہاؤندے سن
اوہ شاید اس رستے نوں بدلاؤنا چاہندے سن
ڈردے سن بیچارے ڈردے ہتھ نہ پاؤندے سن
اوہ گلّ وکھری نربھئتا دے شبد سکھاؤندے سن

سبق اوہناں دے اوہناں اگے کی دہراواں میں

اس من چاہی سکھر تے جد توں کھیلھ پچا دتا
دہشت تائیں سارے جنگل دے سر پا دتا
ادھے جنگل نوں ادھے دے نال لڑا دتا
پھر توپاں دا منہ جنگل دے ولّ بھوا دتا

توپاں اگے کنج امن دا گیت سناواں میں

وڈا جنگل اس چھوٹے نوں ویکھن آیا اے
اس دھخدے نوں دھونی وانگوں سیکن آیا اے
"خوفناک" دا اس نوں دین وشیشن آیا اے
تیری وڈیائی نوں متھا ٹیکن آیا اے

جنگل نوں جنگ دا محرم کنج بناواں میں

بوٹا بوٹا اس جنگل وچ رل وی سکدا ہے
ایہہ جنگل جو دھخدا ہے ایہہ بل وی سکدا ہے
بلدا بلدا محلاں ولّ نوں چل وی سکدا ہے
ہاں شاید ایہہ سبھ کجھ ہونوں ٹل وی سکدا ہے

ایپر کتھوں لے آواں گھنگھور گھٹاواں میں

شوک رہے جنگل نوں کیکن چپّ کراواں میں
'کلے 'کلے رکھ نوں جا کے کی سمجھاواں میں

میں جد ایس دشا ول ترداں
میرے اندر بجھ بجھ جاندے
پیار تے وشواس دے دیوے
ایس دشا وچ ایسا کی اے
بن جھکھڑ ہی ڈولن لگدے
آس اتے دھرواس دے دیوے

بھلّ جاواں تاں وکھری گلّ اے
یاد کراں تاں اجے وی سلّ اے
کون بھرتھری کہڑی پنگلا
کتھے ہوئے
کد دے موئے
میرے من دیاں مڑھیاں اتے
کیوں جگ پیندے رات براتے
درد بھرے اتہاس دے دیوے

دکھ دا دیش، حضر دی دنیاں
قہر دا راج، سخن دی دیہلی
ڈول گئے تاں ڈول گئے پھر
میں کی کراں، کریں کی توں وی
رتّ دا تیل، درد دیاں لاٹاں
روح دی پون، ماس دے دیوے

کی دسیا ایہناں دی لوئے
تسیں حضور کھپھا کیوں ہوئے
مار کے پھوک بجھا کیوں دتے
دکھ دی جوت، داس دے دیوے

ایتھے ڈبیاں، اوتھے اگیا
ایتھے بٹھیا، اوتھے جگیا
دھرت 'تے نھیر کدی نئیں پیندا
دور کتے جگدے رہندے نے
بجھّ جاندے جد پاس دے دیوے

بند ن کر توں شبد کوش نوں
قایم رکھ وویک ہوش نوں
ددا درد دے نیڑے تیڑے
دیکھیں تینوں مل ہی جاونگے
دھدھا دھرواس دے دیوے

اس دیوے دی لوئے بہہ کے
نبّ دی نوک تے کاغذ راتیں
گھسر مسر کی گلاں کردے
جو بندے دے اندر جگدے
جھکھڑاں وچ وی بجھدے نہ جو
صدق مہبت آس دے دیوے

جان خلاف گھماراں دے جو
پینجیاں واہیکاراں دے جو
تیلیاں تے ترکھاناں دے جو
ساڈی لوئے بہہ کے کوئی
ایسے اکھر پا نہیں سکدا
پھوک کے رکھ دیانگے ورقے
اسیں ہاں کاٹھ-دواکھی رکھے
مٹی تیل کپاس دے دیوے
مٹی گنھو
چکّ چڑھاوو
آوی تاوو
اتے پکاوو
وٹیاں وٹو
تیل چواوو
اگّ لیاوو
لاٹ چھواوو
تاں کدھرے جا کے جگدے نے
خواب خیال قیاس دے دیوے

اہُ چنی دا اوہلا کر کے
تھالی دے وچ دیوے دھر کے
کویتا ورگی کایا کوئی
بالن چلی سچ دی دیہلی
پیار بھری ارداس دے دیوے

اک پل صرف ملے ساں آپاں، توں اگمن میں استن لگیاں
ڈبدا چڑھدا سورج کولو کول کھڑے سی وچھڑن لگیاں

سورج کرن ملن لگی سی، جل کا جل ہو چلیا ساں میں
لے کے نام بلایا کس نے مینوں مکتی پاون لگیاں

خوفزدہ ہو جاندے بندے، پھیر وفا دیاں قسماں دندے
قدرت ہونا چاہندے ہندے، ڈر جاندے پر ہوون لگیاں

ساڈے روپ دا کی ہووےگا، کی ہووےگا ساڈے ناں دا
ڈر کے پتھر ہو جاندے نے بندے پانی ہوون لگیاں

تن من روح دے ویس اتارے، رکھ دتے میں رات کنارے
کنٹھ سی تیرے نام دی گانی، تیرے نیر 'چ اترن لگیاں

کنڈیاں وچ نہیں الجھیدا، نہ پھلاں 'تے حق دھری دا،
بسّ ہوا ہی ہو جائیدا، اس دنیاں 'چوں گزرن لگیاں

اگّ نوں اپنی ہکّ وچ رکھیں، دھوآں پوے ن لوکاں اکھیں
میری گلّ نوں چیتے رکھیں، کوئی نظم کشیدن لگیاں

کنی نے اوقات دے مالک، کس شدت جذبات دے مالک
پارکھوآں وی پرکھے جانا، تیری غزل نوں پرکھن لگیاں

سر کہکشاں دا جو تاج سی
ن سی جھکھڑاں 'چ وی ڈولیا
اج ایہہ کیسا ہؤکا ہے توں لیا
میرا تاج مٹی 'چ رل گیا

ایہہ ہے عشقَ دی درگاہ میاں
جے ہے تاج پیارا تاں جاہ میاں
جیہنوں سر دی نہ پرواہ میاں
اوہدا جاندا سجدہ قبولیا

ایہہ بول جو تیرے دل 'چ سی
اوہ توں دل 'چ کیوں دفنا لیا
کیوں توں ساہ نوں سولی 'تے چاڑھ کے
میری جان ہؤکا بنا لیا

تیرے نیناں وچ جہڑے عکس سن
میرے کول آ توں لکا لئے
میرے دل دا شیشہ تاں دوستا
تیرے احتیاط نے توڑیا

ہائے زندگی، ہائے آدمی
ہائے عشقَ، ہائے ہکیکتو
میں سمجھ گیاں کل بات بسّ
سمجھاؤنا دل نوں ہی رہِ گیا

ہے عجیب گلّ کجھ پل ہی سن
کل عمر زخمی کر گئے
ایوں کھبھ گئے اودے کالزے
کہ درخت سولی ہی بن گیا

ایویں ضد ن کر کہ توں ویکھنا
اوہدے دل دی آخری پرط نوں
چھڈّ رہن دے تینوں آکھداں
مینوں پھر ن آکھیں جے ڈر گیا

کوئی ہور میری پناہ ن سی
تے قدم دھرن لئی راہ ن سی
تیرا تیر ہی لا کے کالجے
میں تاں اپنی رتّ 'تے ہی سوں گیا

میرا مڑ سئمبر جت توں
میری نظم نے مینوں آکھیا
کلّ درد ونیا اوہ شخص اک
تینوں ہجرو-غم 'چ ہرا گیا

ایہہ جو نال نال نے مقبرے
اک پیاس دا اک نیر دا
کوئی پیاس پیاسی جو مر گئی
میرا نیر تڑپ کے مر گیا

لے ایہہ جسم تیرا ہے سانبھ لے
اوہدا اس 'تے کوئی نشان نہ
توں ن ڈھونڈ اس نوں وجود 'چوں
میں تاں روح 'چ اس نں رلا لیا

میرا خواب ہنجھو 'چ ڈھل گیا
پھر ڈگّ کے خاک 'چ رل گیا
توں یقین کر اوہ چلا گیا
اوہنوں ساغراں نے بلا لیا

بن لاٹ بیلا سی بل رہا
اتے ریت ریت چناب سی
ایہہ عجیب قسم دا خواب سی
کریں مہر میریا مالکا

کسے راگ وچ ویراگ نوں
ہن بدل لے، اٹھ جاگ تں
ایہی واک کہہ میرے درد نے
ہر رات مینوں جگا لیا

اٹھ اچے سچے خیال بن
کوئی رشماں کرناں دا جال بن
کسے ہور نہ تینوں بوچنا
جے توں ہن بلندی توں گر گیا

کی ہے تیرے شہر وچ مشہور ہاں
جے نظر تیری 'چ نہ-منظور ہاں

سینے اتلے تگمیاں نوں کی کراں
سینے وچلے نغمیاں توں دور ہاں

ڈھو رہا ہاں میں ہنیرا رات دن
اپنی ہؤمے دا میں مزدور ہاں

درد نے مینوں کیہا : اے اندھکار
میں تیرے سینے 'چ چھپیا نور ہاں

میرے سینے وچ ہی ہے سولی میری
میں وی اپنی قسم دا منصور ہاں

لگی نظر پنجاب نوں، ایدھی نظر اتارو۔
لے کے مرچاں کوڑیا، ایہدے سر توں وارو
سر توں وارو، وار کے، اگّ دے وچ ساڑو
لگی نظر پنجاب نوں، ایدھی نظر اتارو۔

مرچاں زہروں کوڑیاں، مرچاں سر سڑیاں
کدھروں لین نہ جانیاں، ویہڑے وچ بڑیاں
پہلی بھرویں فصل، اناں دی اودوں لگی
جد آپے پنجابیاں، پنجابی چھڈی

تے پھر اگلی فصل دے، بی گئے کھلارے
وڈھے گئے نردوش جدوں، راہ جاندے مارے
وڈھن والے کون سن ایہہ بھیت نہ لگا
پر بیدوشا خون تاں پگاں سر لگا

اوہی چھٹے خون دے، بن گئے بہانہ
ساڈی پگّ نوں پے گیا اپنا بیگانہ

جتھوں تک چھاں تخت دی اگاں ہی اگاں
چوک–چراہے سڑدیاں پگاں ہی پگاں

پتے بوٹے ڈوڈیاں پھلاں دیاں لڑیاں
سبھ کجھ اگّ وچ سڑ گیا
مرچاں نہ سڑیاں
اوہ مرچاں زہریلیاں
ایدھے سر توں وارو
سر توں وارو وار کے
اگّ دے وچ ساڑو ۔

اگّ پتراں دی جیبھ ہے
اودی بھیٹا چاڑھو
اوہ پتراں دا بیجیا
بیتے سنگ ساڑو ۔

لگی نظر پنجاب نوں، ایدھی نظر اتارو۔
لے کے مرچاں کوڑیاں ایدھے سر توں وارو ۔

بہت گل کھلے نے نگاہواں توں چوری
کدھر جان مہکاں ہواواں توں چوری

شریکاں دی شہِ 'تے بھراواں توں چوری
میں سورج جو ڈبیا دشاواں توں چوری

کدھر گئے او پترو دلالاں دے آکھے
مرن لئی کتے دور ماواں توں چوری

کسے ہور دھرتی تے وردا رہا میں
تیرے دھکھدے خواباں تے چاواں توں چوری

اناں دی وی ہے پیڑ میری غزل وچ
قدم جہڑے تریا میں راہواں توں چوری

کلیجہ تاں پھٹنا ہی سی اس دا اک دن
جو ہؤکا وی بھردا سی ساہواں توں چوری

اوہ چھاواں نوں ملدا سی دھپاں توں چھپّ کے
تے راتاں 'چ ڈبدا سی چھاواں توں چوری

گھریں مپھلساں دے، دریں باغیاں دے
جگو دیویو بادشاہواں توں چوری

میرے یگ دے اے سورجو پیر دب کے
کدھر جا رہے ہوں شعاواں تو چوری

دغا کر رہا ایں، غزل نال 'پاتر'
ایہہ کی لکھ رہیں بھاوناواں توں چوری

کس کس دشا توں شام نوں آوازاں آؤندیاں؟
بندے نوں بہبل کردیاں پاگل بناؤندیاں۔

فنوس نے، ایہہ شمع ہے، اہُ جوت ہے، ایہہ لاٹ
تے دور کدھرے ماواں نے دیوے جگاؤندیاں۔

لونا اگن، سندراں ندی تے دھرت اچھراں
جوگی نوں وار وار نے پورن بناؤندیاں۔

دربار ایدھر یار اودھر جان اہُ ایمان
کئی وار جنداں ایس چوراہے 'تے آؤندیاں۔

بے چینیاں، غمگینیاں، سوچاں دی قید 'چوں
شاعر نوں انت اس دیاں نظماں چھڈاؤندیاں۔

پتیاں دے پیراں وچّ نہ جے پازیب پاؤندیاں
پتجھڑ دا بوجھ کس طرحاں پوناں اٹھاؤندیاں۔

ہندے نے پتے رکھاں دے جے کر سراں جہے
پوناں اداس ساز پھر کہڑا وجاؤندیاں۔

ڈبدا نہ نیلی جھیل وچ سورج جے صندلی
تاں شہر میرے شربتی شاماں نہ آؤندیاں۔

جے آئی پتجھڑ تاں پھیر کی ہے
توں اگلی رتّ 'چ یقین رکھیں
میں لبھّ کے کتیوں لیاؤناں قلماں
توں پھلاں جوگی زمین رکھیں

کسے وی شیشے 'چ عکس اپنا
گندھلدا تکّ ن اداس ہوویں
سجن دی نرمل ندر 'چ ہردم
توں دھیان اپنے نوں لین رکھیں

کسے نوں مارن دا ڈھنگ اے ایہہ وی
کہ شیشیاں 'چ وکار پاوو
تے شخصوں پہلاں ہی عکس مارو
سو خود 'چ پورا یقین رکھیں۔

لباس منگاں نہ اوٹ منگاں
نہ پردہ داری دا کھوٹ منگاں
بسّ اپنی قدرت تے اپنے وچلا
ایہہ پردہ ایوں ہی مہین رکھیں۔

ملاپ وچّ وی کوئی وچھوڑا
ہمیش رہندا اے تھوڑھا تھوڑھا
گھلے پلاں 'چ کہے کوئی
نہ گھلے رہن دا یقین رکھیں۔

نہیں محبت کوئی مسیحا
ہے قسم اپنی دا ایہہ تسیہا
ایہہ تپدے صحرا 'چ مرگجل ہے
نہ اس 'چ دل دی توں مین رکھیں۔

اگن 'چ بل کے ہوا 'چ رل کے
نہ آؤنا دیکھن اساں نے بھلکے
اساڈے مگروں توں نام ساڈے نوں
پاک رکھیں ملین رکھیں۔

ہنھیریاں دا علاج کی ہے
ایہہ بجھ کے جینا رواج کی ہے
بلن بناں ہی ملیگا چانن
ایہہ آس دل وچّ کدی نہ رکھیں۔

وفا دے وعدے، ایہہ عہد ارادے
رہی نہ شدت تاں پھیر کاہدے
ایہہ ریتاں رسماں ایہہ قول قسماں
توں شدتاں دے ادھین رکھیں۔

میں تیرے باجھوں کی پگنا ہے
خلاواں اندر کی اگنا ہے
میں انت کرنا ہے بیج بن کے
ذرا کو صلی زمین رکھیں۔

برے دناں توں ڈریں نہ 'پاتر'
بھلے دناں نوں لیاؤن خاطر
توں صدق دل وچّ تے آس روح وچّ
نظر 'چ سپنے حسین رکھیں۔

اک لرزدا نیر سی،
اوہ مر کے پتھر ہو گیا
دوسرا اس حادثے توں،
ڈر کے پتھر ہو گیا

تیسرا اس حادثے نوں کرن،
لگیا سی بیان
اوہ کسے پتھر دے گھورن کرکے
پتھر ہو گیا

اک شاعر بچ گیا سی،
سنویدنا سنگ لرجدا
اینے پتھر اوہ گنتی کرکے،
پتھر ہو گیا

کوئی ڈالیاں چوں لنگھیا ہوا بن کے،
اسیں رہِ گئے برکھ والی ہاء بن کے۔

پیڑاں تیریاں تے دور دور تیک میرے پتے،
ڈگے میریاں بہاراں دا گناہ بن کے۔

پیا انبیاں نوں بور سی کہ کوئل کوک پئی،
کسے جند بیابان دی گواہ بن کے۔

کدی بندیاں دے وانگ سانوں ملیا وی کر،
ایویں لنگھ جانے پانی کدے 'واء بن کے۔

جدوں ملیا سی ہان دا سی سانولا جیہا،
جدوں جدا ہویا تر گیا خدا بن کے۔

اک توں نہیں سی اگمنا عمراں دے موڑ 'تے
کھڑنے سی گل ہزار چن چڑھنے سی ہور 'تے

میں تاں بہت سمبھالیا، پر شام پے گئی
وچھڑن دا وقت آ گیا، گردش دے زور 'تے

اک بنسری دی ہیک کی ندیاں نوں روکدی
ندیاں دا کہڑا زور سی ندیاں دی تور 'تے

نچنا تاں کی سی اوسنے، دو پل 'چ کھر گیا
کنیاں کی چار ڈگیاں مٹی دے مور 'تے

'زنجیر ہے زنجیر نوں جھانجر نہ سمجھنا'
ہنجھوآں دے نال اکریا سی بور بور 'تے

تیرے پرائی ہون دی کیوں رات اینی چپ
اٹھاں تڑپ تڑپ کے اک کنگن دے شور 'تے

سورج تلی تے رکھ کے میں جتھے اڈیکیا
تیری خبر وی آئی نہ کدے اوس موڑ 'تے

خوب نے ایہہ جھانجراں چھنکن لئی،
پر کوئی 'چا وی تاں دے نچن لئی!

آئے سبھ لشکن اتے گرجن لئی،
کوئی اتھے آیا نہ برسن لئی!

کی ہے تیرا شہر اتھے پھل وی،
منگدے نے آگیا مہکن لئی!

چند نہ سورج نہ تارے نہ چراغ،
صرف خنجر رہِ گیا لشکن لئی!

کیوں جگاواں ستیاں لفظاں نوں میں،
دل 'چ جد کجھ نہیں آکھن لئی!

رسّ کے جاندے سجنا دی شان ولّ،
اکھیؤ، دل چاہیدا دیکھن لئی!

سانبھ کے رکھ درد دی اس لاٹ نوں،
چیتیاں وچ یار نوں دیکھن لئی!

تاریاں توں ریت وی بنیاں ہاں میں،
تینو ہر اک کون توں دیکھن لئی!

اسدی اگّ وچ سلگنا سی لازمی،
اوس نو پوری طرحاں سمجھن لئی!

وچھڑنا چاہندا ہاں تیتھوں ہن،
ارتھ اپنی ہوند دے جانن لئی!

میں سناں جے رات خاموش نوں
میرے دل 'چ کوئی دعا کرے
ایہہ زمین ہووے سرانگلی
ایہہ درخت ہون ہرے بھرے

ایتھوں کل پرندے ہی اڑ گئے
ایتھے میگھ آؤندے وی مڑ گئے
ایتھے کرن اج کلھ برکھ وی
کتے ہور جان دے مشورے

ن تاں کرسیاں نوں ن تخت نوں
ن صلیب سخت کرخت نوں
ایہہ مذاق کرن درخت نوں
بڑے سمجھدار نے مسخرے

ہن چیر ہندیاں وی چپ روے
ہن آریاں نوں وی چھاں دوے
ایہہ جو آکھدا سی میں برکھ ہاں
ہن وقت آیا ہے سدھ کرے

میں چلا کے تیر کمان 'چوں
رتّ سمدی سوچاں نشان 'چوں
تاں دعا ایہہ نکلے زبان 'چوں
میرا تیر ڈگّ پئے ارے پرے

میرے پنڈ دی نیند نوں چیردی
گڈی لنگھی رات اخیر دی
ٹٹی نیند برکھ فقیر دی
پیلے پتے مسافر اترے

کوئی لفظ لپھازاں دے ساک وچ
ن گھٹن سہے کسے واک وچ
تدے جھجکداں کجھ آکھدا
کجھ لکھدیاں میرا من ڈرے

اوہ بنا رہے نے عمارتاں
اسیں لکھّ رہے ہاں عبارتاں
تاں جو پتھراں دے وجود وچ
کوئی آتما وی رہا کرے

کوئی ساک کد ہے ہمیش تک
اک تاپمان وشیش تک
جڑے رہن تتاں دے نال تتّ
پھر ٹٹّ کے ہو جاون پرے

اوہ سی یودھا کاہدا فقیر سی
اوہدے لفظ ہی اوہدے تیر سی
تے اوہ لفظ کڈھے زبان 'چوں
پہلاں اپنی رتّ 'چ ہی نم کرے

کجھ لوک آئے سی بے سرے
میری توڑ برتی چلے گئے
ہن مڑ کے راگ پرو رہاں
تے میں چگ رہاں سر بکھرے

اک واک سن کے سحر گئے
چن گمیاں تارے بکھر گئے
میرے من دے نیر گندھل گئے
بڑی دیر تیک ن نترے

چل سورجا، چل دھرتیئے
مڑ سنّ سمادھی 'چ پرتیئے
کلّ رات ہوئے نے رات بھر
ایہی تاریاں وچ تذکرے

دھندلا جیہا ہی رہن دے توں سچ دا انکشاپھ
دیکھی ن میتھوں جائیگی تصویر صاف صاف

پتھر جیہا اک بہہ گیا پانی دا کالجے
پانی دا تل تاں ہو گیا شیشے جیہا شفاف

راتاں نوں ہندی ہے جرہ نت اسدے کالجے
دن دی عدالت 'چوں اوہ بے شک ہو گیا ہے معاف

چھنہدا ہاں تیرا جسم میں پڑھدا جویں بریل
چندھیا کے انھاں کر گیا اک نگن سچ شفاف

وعدہ معاف بن گیا ہؤکا ہی اک گواہ
گھٹیا جو دم وجود 'چوں نکلی ن گلّ دی بھاپھ

جڑ تیکراں ہے ہلا گیا طوفان برکھ نوں
مٹی دے باو جود تے داعوے دے برخلاف

توں وی کتے ہیں جاگدا میرے ہی وانگراں
اک تھل دے وانگ جاگدا دوہاں 'چ اختلاف

دیکھے تپا کے روح 'چوں میں قطرے کشید کے
پکا کوئی ثبوت نہ ملیا میرے خلاف

لے جا ایہہ زیور عشقَ دا آندر دی ڈور توڑ،
کڈھ لے کسے کٹھالیؤں لبھّ لے کوئی صراف

لکھ لکھ کے کرداں روز میں نیلے بہت صفے
پر ہائِ غم دی زہر دا گردا نہیں گراف

مکیا نہ میرا درد سبھ مک گئے نے قافیئے
کرداں رہاں زمین دی میں رات بھر تواپھ

میں قافیئے دی بھال وچ جنگل 'چ آ گیا
حاضر ہاں میں اے حضور کہہ کے ہسّ پیا جراف

ایوں منکھ دی بھاونا الجھی پئی اے
کامنا وچ ورجنا الجھی پئی اے

کس طرحاں دا عشقَ ہے ایہہ کی محبت
ہؤمے دے وچ واشنا الجھی پئی اے

دکھ ہندا ہے جے مینوں غیر چھوہے
تن 'چ تیری ویدنا الجھی پئی اے

رات دے سینے 'چ تکھا دن دا کھنزر
خواب دے وچ سوچنا الجھی پئی اے

شبد، تاراں، خوف، دکھ، وسماد، کمپن
کنج میری سرجنا الجھی پئی اے ۔

ملدی نہیں مسکان ہی ہوٹھیں سجاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

ہوٹھاں تے ہاسہ مر گیا، دنداسا رہِ گیا
ایہی رہن دے ہاسیاں دا بھرم پاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

کجھ سوٹ لابھیں سانبھ کے، رکھ گوڑھے رنگ دے
کچے دی کچی دوستی، ٹٹی تے پاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

ٹٹیا اے کیوں، گوڑہا جیہا چشمہ خرید لے
رو رو کے سجیاں سوہنیاں اکھیاں لکاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

وچھڑے سجن نے خواب وچ، سینے نوں لا کیہا
کسنے کیہا سی انجھ تینوں دل نوں لاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

لنگھانگے تیری وی گلی، اک دن چھنن چھنن
تیرے بناں وی جی رہے ہاں ایہہ دکھاؤن نوں
دل تاں بہت ہی کردا ہے، میرا ملن آؤن نوں

سپنیاں وچ رون سو سارنگیاں
ایسیاں نینداں توں موتاں چنگیاں

تیرے اچے در 'تے دیوے بال کے
تیریاں خیراں ہی راتیں منگیاں

لنگھیاں ہوئیاں غماں دیاں پلٹناں
رات پھر سینے میرے توں لنگھیاں

کون ایہناں دے ساوے پہرن لے گیا
کر گیا شاخاں نوں ننگ مننگیاں

رات اوہناں مورتاں توں ڈر گیا
جو کدے آپے سی کندھی ٹنگیاں

رات اک دریا سناؤندا سی غزل
اس دیاں لہراں سی سورج-رنگیاں

وسدیاں نے ہور من وچ صورتاں
مورتاں توں ہور گھر وچ ٹنگیاں

میں راہاں تے نہیں تردا میں تردا ہاں تاں راہ بندے
یگاں توں قافلے آؤندے اسے سچ دے گواہ بندے

ایہہ تپدی ریت دسدی ہے کہ رستہ ٹھیک ہے میرا
ایہہ سڑدے پیر، ٹھردے دل، میرے سچ دے گواہ بندے

جو لو متھے 'چوں پھٹدی ہے، اوہ اصلی تاج ہندی ہے
توی دے تخت 'تے بہہ کے ہی سچے پاتشاہ بندے

ایہہ پنڈت راگ دے تاں پچھوں صدیاں بعد آؤندے نے
میرے ہؤکے ہی پہلاں تاں میری ونجھلی دے ساہ بندے

اسانوں ریت توں ودھ کے کسے دی پریت پیاری ہے
توں لکھ لیکھا تے لکھ جنے وی نے ساڈے گناہ بندے

رانجھے نہ وی ہندے تاں وی نہ بندے اسیں قیدوں
اسیں جاں ناتھ ہندے جاں اسیں لڈن ملاح بندے

ادوں تک توں ہیں ساڈی ہکّ دے وچ محفوض مر کے وی
جدوں تک جسم ساڈے ہی نہیں سڑ کے سواہ بندے

فقیراں دے سخن کچھ یار، کچھ تاریخ دے منظر
جدوں میں زخم کھا لیناں میری خاطر پناہ بندے

میں اک گلّ جانداں کہ ہے کوئی شے اس وجود اندر
اوہ جہڑی لشک اٹھدی ہے جدوں سبھ رخ سیاح بندے

کدی دریا اکلا تیہ نہیں کردا دشا اپنی
زمیں دی ڈھال، جل دا ویگ ہی رل مل کے راہ بندے

اچنچیتی کسے بندو 'چوں چشمہ فٹّ پیندا ہے
ایہہ داعویدار داعویدار ایویں کھاہمکھاہ بندے

میں کجھ ناداں تے بنداں دا ملن-بندو ہاں میں کی ہاں
جے میں آکھاں کہ میں کجھ ہاں کتھن میرے گناہ بندے

ایہہ تردا کون ہے میں کون ہاں تے کون پچھدا ہے
ایہہ سوچاں دا سفر ہے جس لئی سینے ہی راہ بندے

جدوں تک لفظ جیوندے نے سخنور جیون مر کے وی
اوہ کیول جسم ہندے نے جو سویاں وچ سواہ بندے

ہمیشہ لوچیا بننا تہاڈے پیار دے 'پاتر'
کدے نہ سوچیا آپاں کہ اہُ بندے جاں آہ بندے

آپودھاپی مچّ گئی جھوٹھ بدی خدغرضیاں
سبھ دی سانجھی پھوز دا شہر 'تے ہلاّ ہو گیا
میرے وینہدیاں وینہدیاں بھیت نہیں کیوں ہر کوئی
وسدے رسدے شہر وچ کلا کلا ہو گیا

برتی جہی بکھیردا لگی ٹیک اکھیڑدا
سرت بھلائی جانودا اکھیں گھٹا پانودا
کپڑ-لیڑ اڈانودا جھکھڑ آیا لامبھ دا
میں تاں سبھ کجھ سامبھدا یارو جھلا ہو گیا

بیتے دا نہ ذکر کر بس توں اگلا فکر کر
پنگری پودھ سنبھال توں مر نہ مردے نال توں
ہن کی بہہ کے روونا غم دی چکی جھوونا
جہڑا کجھ سی ہوونا اوہ تاں ملا ہو گیا

سم سم برفاں ڈھلدیاں نم نم پانی وہِ رہے
چھم چھم کنیاں ورھدیاں جھم جھم رشماں کردیاں
کی سننے اپدیش میں ملاں دے آدیش میں
عالم دا سنگیت ہی میرا اﷲ ہو گیا

کہے ستلج دا پانی
آکھے بیاس دی روانی
ساڈا جیہلم-جھناب نوں
سلام آکھناں
اسیں منگدے ہاں خیراں
صبح-شام آکھناں
جی سلام آکھناں

راوی ادھر وی وگے
راوی ادھر وی وگے
لے کے جاندی کوئی
سکھ دا سنیہا جیہا لگے
ایدی تور نوں ہی
پیار دا پیغام آکھناں
اسیں منگدے ہاں خیراں
صبح-شام آکھناں
جی سلام آکھناں

جتھے سجناں دی پیڑ
جتھے گونجدے نے گیت
جتھے پگدیاں پریتاں
اوہی تھانواں نے پنیت
اوہناں تھانواں تائیں
ساڈا پرنام آکھناں
اسیں منگدے ہاں خیراں
صبح-شام آکھناں
جی سلام آکھناں

سدا ملناں ہے سینیاں 'چ
نگھا پیار لے کے
اتے وچھڑناں اے
ملنے دا اقرار لے کے
کسے شام نوں
نہ الوداع دی شام آکھناں
اسیں منگدے ہاں خیراں
صبح-شام آکھناں
جی سلام آکھناں

توں لہر ہو کے مل لے اک وار اس ندی نوں
کیوں وار وار کردا ایں پار اس ندی نوں

ہر وار ہور لہراں ہر وار ہور پانی
کر کے وی کر ن سکیا میں پار اس ندی نوں

ہر وار سجرا پانی ہر وار سچیاں لہراں
میں پہلی وار ملداں ہر وار اس ندی نوں

کھردے نے خود کنارے پر سوچدے وچارے
اسیں بنھ کے رکھنا ہے وچکار اس ندی نوں

ایہہ پربتاں دی جائی کی جاندی اے چوٹاں
ایویں نہ چکّ کے پتھر توں مار اس ندی نوں

وہ دیش ہے بیگانہ اس میں کبھی نہ جانا
سمجھا رہی ہے حداں سرکار اس ندی نوں

کسے ہور نام ہیٹھاں کسے ہور روپ اندر
پہلاں وی ہاں میں ملیا اک وار اس ندی نوں

اساڈی تہاڈی ملاقات ہوئی
جویں بلدے جنگل تے برسات ہوئی

سی چارے دشا رات ہی رات ہوئی
تیرا مکھڑا دسیا تاں پربھات ہوئی

توں تکیا تاں رکھاں نوں پھلّ پے گئے سن
میرے تکدے تکدے کرامات ہوئی

میں اسدا ہی لفظاں انوواد کیتا
جو رکھاں تے پوناں 'چ گل بات ہوئی

ادے نیناں وچوں میرے ہنجھو سمے
عجب گلّ کھواتینو-حضرات ہوئی

پلک تیری مزراب، دل ساز میرا
سی انوراگ دی ایوں شروعات ہوئی

اوہ اونا کو کھریا پگھلیا تے رلیا
ہے جنی کو جس جس دی اوقات ہوئی

انھے زہر پیتی جویں ہووے امرت
نہیں ایویں سقراط سقراط ہوئی

رگاں راگ ہوئیاں لہو لفظ بنیاں
کوی دی تے کویتا دی اک ذات ہوئی

چڑیاں سی کجھ بیٹھیاں ٹیلیفون دی تار 'تے
چنجھ-چرچہ سی چل رہی بدل رہے سنسار 'تے

اک اڈاری بعد جد چڑیاں مڑ کے پرتیاں
غائب کدھرے ہو گئی، بیٹھیاں سی جس تار 'تے

اپنے پنڈ دی دھرت نوں متھا ٹیکن واسطے
کلّ اوہ آئے شہر توں، دھوڑ اڈاؤندی کار 'تے

رکھ کھڑوتے دیکھدے، پھلّ کھڑ کھڑ کے ہسدے
کولوں لنگھدے ہونکدے بندیاں دی رفتار 'تے

بندے کدھر جا رہے ؟ پھلّ پچھدے، رکھ آکھدے
خوش ہوون جا رہے، ہر اک کار سوار 'تے

سکے پتیاں وانگراں کدھر اڈدے جا رہے
کیسا جھکھڑ جھلیا بندیاں دے سنسار 'تے

اساں وی انت کر کے کھاد ہونا
کدی ساں پھلّ ایہہ کس نوں یاد ہونا

کسے دسنا، کسے نے گمّ ہونا
کسے گمبد، کسے بنیاد ہونا

میرے نھیرے تے تیری روشنی دا
ہے من وچ عمر بھر سنواد ہونا

سلگدے لفظ نے سڑ جانگے ایہہ
نہیں ایہناں کدے فریاد ہونا

ادوں سمجھنگے لوکیں دل دی اگّ نوں
سوے وچ جد ایہدا انوواد ہونا

اج میرے کولوں کچّ دا گلاس ٹٹیا
تے مینوں امڑی نے
مینوں امڑی نے دتیاں نے لکھ جھڑکاں
تے میرے نینا وچوں
میرے نینا وچوں چھم چھم نیر پھٹیا
میرے نینا وچوں

میری امیئے نی مینوں اک گلّ دسّ دے
لوکیں دل توڑ دندے نے تے کداں ہسدے نے
لوکیں دل توڑ دندے

ایہو جہے گلاس نی مائی وکدے لکھ بازاریں
دل نہ ملدے بلکھ بکھارے لکھیں اتے ہزاریں
کر جاندے نیناں دے موتی مائی جھڑک نہ ماریں
اج میرے کولوں کچّ دا گلاس ٹٹیا

شیشہ ٹٹے تاں راہاں وچ کچّ دے ٹکڑے چمکن
دل ٹٹے ٹاں چوری چوری اکھیؤں اتھرو برسن
رڑکن نہ لوکاں دے پیریں اپنے ہی سینے کسکن
اج میرے کولوں کچّ دا گلاس ٹٹیا

سستیاں ایتھے بہت زمیراں مہنگیاں بہت زمیناں
مہنگا رانی-ہاری تے سستا سدھراں بھریا سینہ
دل دا نگھّ نہ منگے کوئی سبھ منگدے پشمینہ
اج میرے کولوں کچّ دا گلاس ٹٹیا

مائی نی سن میریئے مائی کرم اینا ہی کردے
نہ دے نی سونے دا ٹکا سر اتے ہتھ دھردے
مائی نی کجھ ہور نہ منگاں رانجھا مینوں وردے
اج میرے کولوں کچّ دا گلاس ٹٹیا

میرے اندر وی چلدی ہے اک گفتگو
جتھے میرے لفظاں 'چ ڈھلدا ہے میرا لہو
جتھے میری بحث ہے میرے نال ہی
جتھے وارث تے پرکھے کھڑے روبرو

میرے اندر آوازاں تاں ہن بے پناہ
میرے متھے 'چ پر عقل دا تاناشاہ
سبھ آوازاں سنوں کجھ چنوں پھر بنوں
پھر بیان اپنا کوئی جاری کرو

پرط اتری تاں میں کام موہ لوبھ ساں
ہور اتری تاں جل خاک اگّ پون ساں
اس توں پہلاں کہ لگدا پتہ کون ہاں
ہو گیا ہوند اپنی توں ہی سرخرو

خاک سی پشپ سی نیر سی اگن سی
باجھ پہراویاں وی کدوں نگن سی
بسّ ایہہ بندے نے پتے جدوں پہن لئے
ہو گئی نگنتا دی کہانی شروع

کنے چشمے تے کنے ہی جوالامکھی
کنی کومل اتے کنی خونخار وی
تیری قدرت ہے پھلّ تے پئی تریل وی
تیری قدرت ہی ہے ہرنیاں دا لہو

اینی بندش 'چوں بندے نے کی لبھیا
کوئی جوالامکھی دل چ ہے دبیا
ایس اگنی نوں سینے 'چ ہی رہن دے
تا ہی چلھا بلو تاں ہی دیوا جگو

میں نہیں مندا ساں نہیں جاندا
کہ جدوں مینوں چیروگے آرے دے سنگ
اک اسیہہ چیس ہو اک اکہِ درد بن
میرے اندروں وی نکلیگا واہگورو

میں ہی میں جد کیہا تاں خموشی تنی
رکھ لگے دھکھن، پون دھوآں بنی
جد میں آپاں کیہا، پتے بن گئے سراں
ہوئی جنگل دے وچ کوہوکو-کوہوکو

میں بناوانگا ہزاراں ونجھلیاں میں سوچیا سی
دیکھیا تاں دور تک بانساں دا جنگل جل رہا سی

آدمی دی پیاس کیسی سی کہ ساگر کمبدے سی
آدمی دی بھکھ کنی سی کہ جنگل ڈر گیا سی

لوک کتھے جا رہے سن لوکتا نوں مدھّ کے
مسل کے انسانیت انسان کدھر جا رہا سی

کس طرحاں دی دوڑ سی، پیراں 'چ اکھر رل رہے سن
اوہی اکھر جہناں اندر منزلاں دا تھہو پتہ سی

اگن جد اٹھی میرے تن من تاں میں وی دوڑیا
پر تیرا ہنجھو میرے راہاں 'چ دریا بن گیا سی

سکّ گیا ہر برکھ اس نوں ترسدا جہڑی گھڑی
کواریاں کنیاں نے لیرے پتیاں 'تے برسنا سی

مڑ تاں آئیاں مچھلیاں آخر نوں پتھر چٹّ کے
پر اوہناں دے مڑن تک پانی وی پتھر ہو گیا سی

ہندا سی ایتھے شخص اک سچا کدھر گیا
اس پتھراں دے شہر 'چوں شیشہ کدھر گیا

جاندا سی میرے پنڈ نوں رستہ کدھر گیا
پیڑاں دی شاعری دا اوہ ورقہ کدھر گیا

جد دو دلاں نوں جوڑدی اک تار ٹٹّ گئی
سازندے پچھدے شاز نوں، نغمہ کدھر گیا

پلکاں وی خوب لمیاں، کجلا وی خوب پر
اوہ تیرے سوہنے نیناں دا سپنا کدھر گیا

سبھ نیر گندھل، شیشے دھندھلے ہوئے اس طرحاں
ہر شخص پچھدا اے، میرا چہرہ کدھر گیا

سکھاں، مسلماناں اتے ہندواں دی بھیڑ وچ
ربّ ڈھونڈدا پھردا میرا بندہ کدھر گیا

دھکھدی زمینوں اٹھ کے عرشاں 'تے پہنچ کے
دھوآں کھلاء نوں پچھدا؛ اﷲ کدھر گیا

سچے نوں سچا جھوٹھے نوں جھوٹھا اوہ کہہ سکن
ہائے اوہ جگری یاراں دا جگرا کدھر گیا

بنیا خبر اخبار دی، ردی 'چ وک گیا
ٹکڑا جگر دا، نیناں دا تارہ کدھر گیا

ہر وار چھبی جنوری مایوس پرتدی
لبھدی ہے رکھ جو رتّ دا سی سنجیا کدھر گیا

کتھے گئے اوہ یار میرے، میرا آسرا
اوہ دھرما، کرما، سچا تیرا پیارا کدھر گیا

چپّ ہو گئے اک چھنکدی جھانجر دے بور جد
میلے 'چ شور مچ گیا میلہ کدھر گیا

ہسدا ہے اس تے پوچ نواں، پچھدا اک بزرگ
جاندا سی دل توں دل نوں جو رستہ کدھر گیا

شاعر تیرے کلام وچ ہن پختگی تاں ہے
سطراں 'چوں پر اوہ تھرکدا پارا کدھر گیا

'پاتر' نوں جان جان کے پچھدی ہے اج ہوا
ریتے تے تیرا نام سی لکھیا کدھر گیا

میانوں تیغ نہ ترکش 'چوں کوئی تیر کھچانگا
میں اس رمنیک جنگل دی صرف تصویر کھچانگا

جو پانی وانگ گھلیا اے جو بانی وانگ رمیا اے
کویں اپنے تے اسدے درمیان لکیر کھچانگا

میں پہلاں تاں جہانگیری عدل زنزیر کھچانگا
تے آخر تنگ آ کے میان 'چوں وی کھبھیا تیر کھچانگا

نہیں میں جنگ دا نائک نہیں، پاتر ہاں اے دھرتی
ہاں زخمی پر تیری ہکّ 'چوں وی کھبھیا تیر کھچانگا

زمینوں فٹّ پؤُ چشمہ جے کھبھیا تیر کھچانگا
گورو دے ناں 'تے میں وی اک ولی دا نیر کھچانگا

تیرے کلام نوں جذبے بہت مہین ملے
دکھائی دین، جے ہنجھو دی خودبین ملے

سدا بھٹکدا رہاں میں غزل دا خانہ بدوش
نواں خیال کوئی جاں نویں زمین ملے

ہریک لفظ نں کٹدے نے ایوں کہ رتّ نکلے
تیرے کلام نوں کیا خوب نقطہ چین ملے

اوہ لاہ کے لے گیا تصویر پر میری ہکّ وچ
اوہ میخ بھلّ گیا آکھیں جے اوہ مکین ملے

دپھاڑ کر کے زمیناں تے چیر روحوں بدن
سیون واسطے ودھوا نوں اک مشین ملے

ہریک کول سی اپنا الگّ-الگّ پانی
جھناں دے کنڈے تے لاہور دے شقین ملے

مٹھاس جھوٹھ دی پی پی نہ ٹٹنا شہر دا تاپ
لیا جے سچ دی کوڑی کتوں کنین ملے

سوے 'چوں لے گئے پہچان کے اوہ سینے دی لاٹ
خدا دا شکر کہ مینوں اوہ جاننشین ملے

چانن وی کچھ کراں میں، ایویں ہی بل ن جاواں
امبر نوں چھوہنوں پہلاں مٹی 'چ رل ن جاواں

تن دے لباس اندر اک لہر ہاں تڑپدی
دریا دسے تاں کمباں کتے اس 'چ رل نہ جاواں

تیری لہر لہر رنگ کے، میں تیرے 'چ است ہونا
راہ وچ ن شام پے جئے، کتے دور ڈھل ن جاواں

چانن جدوں کریدا، تاں سیک وی جریدا
اےداں نہیں کریدا ہائِ میں بل ن جاواں

اج کلھ اوہ واک بندا، لفظاں دے جال اندا
کتے نظم ہونوں پہلاں دل 'چوں نکل ن جاواں

اے عشقَ آتش توں چیر نھیرے
توں کر ن کوئی لحاظ آ جا
جو جرم کہندے نے جگن نوں وی
توں جال ریتاں رواج آ جا

وجود میرا ہزار تاراں دا
بے سرا اج اے شاز آ جا
خیال ہو جاں نہار بن کے
اے سوز سرگمنواز آ جا

بغیر تیرے ایہہ دل ہے پتھر
ہوا ہے گمسم فضا ہے بوجھل
توں پون بن کے توں ہو کے رمجھم
اے نظم نازک مجازی آ جا

میں بیہے پانی نوں بھاپھ کرنا
میں پھیر کنیاں دے وانگ ورھنا
میں تیرے تیراں دا وار جرنا
اے میرے سورج سراج آ جا

امید والی ن ڈھاہ اٹاری
ن بند کر ایہہ اڈیک باری
توں ڈھو ن بوہے، بجھا ن دیوے
وچھوڑیا وے توں باز آ جا

کوئی دستار رت لبڑی کوئی تلوار آئی ہے
لیاؤ سردلاں توں چکّ کے اخبار آئی ہے

گھراں دی اگّ سیانی اے تدے اس دی لپیٹ اندر
بگانی دھی ہی آئی ہے کہ جنی وار آئی ہے

لگائی سی جو تیلاں نال، بجھدی نہ اپیلاں نال
نہیں مڑدی دلیلاں نال اگن جو دوار آئی ہے

اے میرے شہر دے لوکو بہت خوش ہے تہاڈے 'تے
تہاڈے شہر ولّ گرجھاں دی ایہہ جو ڈار آئی ہے

اساں بیجے، تساں بیجے، کسے بیجے، چلو چھڈو
کرو جھولی، بھرو انگیار، لؤ کہ بہار آئی ہے

ندی اینی چڑھی کہ نیر دیہلیزاں 'تے چڑھ آیا
بدی اینی ودھی کہ اپنے وچکار آئی ہے

کوئی کونپل نویں پھٹی کہ کوئی ڈال ہے ٹٹی
کہ آئی جان وچ مٹھی، کسے دی تار آئی ہے

میں جنماں توں شبھ کرماں دا عادی،
میرا فرض ہر تھاں 'تے ونڈنا آزادی،
جیوو اتے جین دیوو دا نعرہ،
میں لکھکے مزائیلاں 'تے تھاں-تھاں 'تے گھلدا،
میں لوکاں دے حقہ دی راکھی دا وارث،
تھاں-تھاں 'تے بمباں دے پہرے بٹھاؤندا،
میرا شوق لاشاں دی منڈی سجاؤنا،
تے سرتاج مہاں تاجراں دا کہاؤنا،
ایہہ اﷲ دی مرضی، خدا دا ہے بھانا،
صلےباں تہاڈے ہی انگ سنگ ہے رہنا،
ترشولاں، خنجراں تے تیغاں دی تیہ نوں،
آخر تہاڈے لہو نے بجھاؤنا،
میں مزائیلاں، ایٹم، تباہی دیانگاں،
چکنا تسیں ہی ہے ملبہ گھراں دا،
پٹھاں تے ساڈے جو اتہاس لکھیا،
ذرا پڑھکے دیکھو کے ہر سطر دسے،
تسی سمجھدے ہو جدوں سر سراں نوں،
اسیں پھیر لاشاں دی گنتی نہیں کردے،
تسی خود ظاہر کرو کہ تساں لئی،
لاشاں نے گیٹے، تے گیٹے خدا نے،
اسیں پھیر لاشاں دی گنتی نہیں کردے،
تسی قاتلاں نوں مہاں نائک کہہ کے،
اپنے سراں تے بٹھاؤندے رہے ہو،
اسیں پھیر لاشاں دی گنتی نہیں کردے،

ہک وچ خنجر ڈوب کے سوں گئے، اجکل ایوں نئیں کردے لوک
ہن تاں دل نوں دکھ جیہا لا کے، ہولی ہولی مردے لوک

میں کد سوہے بول اگائے، میں کد روشن بات کہی
میرے پیش تاں ایویں پے گئے، اس بے نور نگر دے لوک

جہڑی رت نوں ‘عمرہ’ کہندے اس دی ٹھنڈ وی کیسی ہے
جس دن تیک سوا نہ سیکن رہن وچارے ٹھردے لوک

ریتے اتوں پیڑ مٹدیاں پھر وی کچھ چر لگدا ہے
کنی چھیتی بھلّ گئے سانوں تیرے یار نگر دے لوک

لشکدیاں تلواراں کولوں اجکل کہڑا ڈردا ہے
ڈردے نے تاں کیول اپنے شیشے کولوں ڈردے لوک

جو تلیاں تے چند ٹکا کے گلیاں دے وچ پھردا ہے
اوس خدا دے پچھے لگے پاگل پاگل کردے لوک

ایہہ اک دھکھدا رکھ آیا ہے، ایہہ آئی دھن ماتم دی
ایہناں لئی دروازہ کھولو ایہہ تاں اپنے گھر دے لوک

ایسی رات وی کدی کدی تاں میرے پنڈ تے پیندی ہے
دیوے ہی بجھ جان نہ کدھرے ہوکا لین نہ ڈردے لوک

پیسہ دھیلا، جگّ جھمیلا، رونق میلہ، میں میری
سویاں کولوں کاہلی کاہلی لنگھے گلاں کردے لوک

راجے-پتراں باغ اجاڑے، دوش ہوا سر دھردے لوک
باغ تاں اجڑے، جان نہ جاوے، ایسے گلوں ڈردے لوک

ایہہ جو چن دی چاننی ہے،ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے
پڑھیئے تاں تیرا خط ہے، سنیئے تاں تیری سوٕ ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے،ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

جو توں عمر بھر جگائے، تے دریں گھریں ٹکائے
تیرے چہرے اتے اج وی ،اوہناں دیویاں دی لوء ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے، ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

تیرے لفظ نے لہو وچّ، تیرا راگ ہے رگاں وچّ
اے غزل وسیں توں ساہیں، تیرے توں کی لکو ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے، ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

جو وی بات توں کہی ہے، سجری ہوا جہی ہے
ایہہ بہار دا سنیہا، تے سویریاں دی سوٕ ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے، ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

ایہہ چن دی چاننی وی، دھپّ دا ہی ترجمہ ہے
تے ایہہ دھپّ وی اوڑکاں نوں، کسے بل رہے دی لوء ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے، ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

نفرت دے تیر چلدے، ایپر نہ مینوں کھلدے
میری آتما دوآلے، تیرے پیار دی سنجو ہے
ایہہ جو چن دی چاننی ہے، ایہہ جو تاریاں دی لوء ہے

تیرے بن جی سکے نہ، ایوں تاں نہیں،
تیرے بن دن پر ایوں گزردے نے
چند سورج جویں کہ سفرے نے،
جیہے ڈبدے نے تیہے چڑھدے نے

لفظ ڈردے نے کورے صفیاں توں،
تے صفے نظم کولوں ڈردے نے
اگّ دے لامبو دھونئیں دی بھاشا وچ،
ترجمہ ہر سطر دا کردے نے

اس دا مطلب ن ایہہ سمجھ کہ جویں،
مینوں مٹی دے نال پیار نہیں
جے میں آکھاں کہ اج ایہہ تپدی ہے،
جے میں آکھاں کہ پیر سڑدے نے

ایہہ میرے پانیاں نوں مہنا ہے،
ایہہ میرے پیار نوں نہورا ہے
میرے ہندیاں بہار دی رتے،
تیرے ٹاہناں توں پتّ جھڑدے نے

اوہ وی لیکھک نے تپدی ریت 'تے جو،
روز لکھدے نے حرف پیڑاں دے
اوہ وی پاٹھک نے سرد رات 'چ جو،
تاریاں دی کتاب پڑھدے نے

سکھاں دے ہکدار نے سارے،
کوئی دکھاں دا ذمہ وار نہیں
کوئی خود جگ کے نہ بنے سورج،
دھپاں ملن نوں سارے لڑدے نے

یار رسے تے دیوتے رسے،
ساڈے سارے پھریشتے غصے
ساڈے چہرے دا کوئی عکس نہیں،
نیر کولوں دی ایوں گزردے نے

اک میری ادھ کھڑ جہی آواز ہے
دوسرے ہے نظم سو ناراض ہے

ایہہ ہے میری نظم دی ناراضگی
پنجرہ ہاں میں تے اوہ پرواز ہے

کچھ نہ کہہ خاموش رہِ او شاعرہ
سبھ نوں تیرے کہن تے اعتراز ہے

سن تیری آواز اوہ آ جانگے
ہتھ جناں دے سینے-ونواں ساز ہے

گیت تیرے مخبری کر دینگے
تیری ہک وچ روشنی دا راز ہے

جو جگے اس دا نشانہ بنھدا
رات دا حاکم نشانیباز ہے

اوہ کہ جس دی جان ہی نھیرے 'چ ہے
اس نوں ساڈے جگن تے اعتراز ہے

تگمیاں دی تھاں تے ہک وچ گولیاں
ایہہ وی اک سنمان دا انداز ہے

ایہہ نہیں آکاشوانی دوستو
ایہہ تاں دھکھدی دھرت دی آواز ہے

سنتاپ نوں گیت بنا لینا
میری مکتی دا اک راہ تاں ہے
جے ہور نہیں ہے در کوئی
ایہہ لفظاں دی درگاہ تاں ہے

ہے کویتا، میں مڑ آیا ہاں
تیرے اچے دوار
جتھے ہردم سرگم گونجے
ہر غم دئے نوار

کس نوں آکھاں، کدھر جاواں
تیرے بن کس نوں دکھلاواں
ایہہ جو میرے سینے کھبھی
اندسدی تلوار

رتّ دے ٹیپے سردل کردے
زخمی ہو ہو پنچھی گردے
توں چھوہیں تاں پھر اڈ جاندے
بن گیتاں دی ڈار

اتھرو ایتھے چڑھن چڑھاوا
جاں سسکی جاں ہؤکا ہاوا
دکھڑے دے کے مکھڑے لے جاؤ
گیتاں دے شنگار

تیریاں پوڑیاں سچیاں سچیاں
ہؤکے توں ہاسے تکّ اچیاں
اپنے ہؤکے تے ہسّ سکیئے
ور دے دیونہار

رتّ نں خاک 'تے ڈلن نہ دے
ڈگن توں پہلاں لفظ بنا دے
لے کویتا دی سطر بنا دے
لال لہو دی دھار

کرنا دے سنگ جھولی بھر دے
ہسّ سکاں دیوانہ کر دے
دکھ سکھ جیون مرن دی حد توں
کر دیہہ روح نوں پار

سینے دے وچ چھیک نے جہڑے
اس ونجھلی دی ہیک نے جہڑے
لے ویراگ نوں راگ بنا دے
پوٹیاں نال دلار

ہے کویتا، میں مڑ آیا ہاں
تیرے اچے دوار
جتھے ہر دم سرگم گونجے
ہر غم دئے نوار

ایہی دھندلی ہے، معاف کر شاعر
اپنی عینک نوں صاف کر شاعر

وانگ سورج دے تپ کہ مینہہ برسے
بیہے پانی نوں بھاپھ کر شاعر

تیری کویتا 'چ ہے طرفداری
اس نں اپنے خلاف کر شاعر

جس طرحاں نیرھیاں 'چ دیپ جگے
اس طرحاں اختلاف کر شاعر

جات ہؤمیں ہے، ذات پردہ ہے
جو بن انکشاپھ کر شاعر

میری کتھا نہ کتے پون وچ بکھر جاوے
میری تمنا ہے ایہہ راتو رات مر جاوے

صفحہ ہی جسدے سخن دی تپش توں ڈر جاوے
تاں اوس سلگدے شاعر دی اگّ کدھر جاوے

نہ سامبھے یار دا دامن نہ شاعری دی سطر
رلے نہ خاک وچ اوہ ہنجھو تاں کدھر جاوے

جے تیرے کول ادھی رات دی سویر نہیں
تاں اس نوں آکھ دے ایہہ لوئے لوئے گھر جاوے

کلّ راتیں کجھ لکڑہارے
کالے ون چوں لنگھ رہے سن
ساوے ساوے برکھاں کولوں
بلدا چلھا منگ رہے سن

کہڑے سیک نے ایوں پگھلائے
پانی نیویں اتر آئے
دھرت سہاگن دے پوراں نوں
قطرہ قطرہ انگ رہے سن

لنگھدے ننگے بازاراں 'چوں
آؤندے وارث جاندے پرکھے
اہلے اہلے بچدے پھردے
اک دوجے توں سنگ رہے سن

لوہے نوں ہتھیار بنا کے
بندے بھکھ پیاس مٹا کے
آپے گھڑیاں مورتیاں توں
رو رو معافی منگ رہے سن

اک بندے دے حکم دے بدھے
اک نوں سولی ٹنگ رہے سن
کنے کولوں دکھ 'چ ڈبے
چپ چپیتے لنگھ رہے سن

عرش 'تے تارے دھرت 'تے اکھر
چمک رہے سن رات براتے
سن کجھ لوک جو کائنات نوں
پیار دے رنگ 'چ رنگ رہے سن

میں نسدن سوچدا رہناں میں ہر پل سلگدا رہناں
میں گوتم ہاں اتے بدھ ہون خاطر تڑپدا رہناں

سجاتا دا کٹورا ون دے وچ منظور سی مینوں
میں پر بودھی مٹھاں وچ اس نں آؤنوں ورجدا رہناں

عبارت میں نہیں کوئی، شلالیکھیں لکھی ہوئی
میں ہا اک بن رہا فقرہ جو اکثر بدلدا رہناں

ملے اس موڑ 'تے پورب تے اگلے موڑ 'تے پچھم
میں دن وچ کنی واری اگمدا تے استدا رہناں

بدن دے وانگ مل کے جس گھڑی میں شانت ہو جاناں
ادوں وی آتما دے وانگ اندروں تڑپدا رہناں

جویں بلدی ہے کوئی ہوم یگّ دی اگّ میرے اندر
پوتر ہون خاطر ایوں میں اکثر سلگدا رہناں

اوہناں 'تے رحم کروگے تاں کرنگے اوہ وی
نہیں تاں تڑپ کے وہُ نال بھرنگے اوہ وی

نیاں کروگے اوہناں نال تاں بھلا ہوؤُ
نہیں تاں قہر دے قانون گھڑنگے اوہ وی

جنہاں دا جیون ہے موتوں برا، اوہناں ہتھوں
جنہاں نوں زندگی پیاری ہے مرنگے اوہ وی

میں پتے تے لکھیا اک واک خود پڑھیا،
دیو تہایاں نوں جل جھول بھرنگے اوہ وی

تیری کتھے میں کلّ تصویر دیکھی
کلیجے اپنے جیوں شمشیر دیکھی

میں اکھاں میٹ کے آپے نوں تکیا
تاں اپنے گرد سو زنجیر دیکھی

لکھی اک رات اتے سانگی نے
میں جگدی جامنی تحریر دیکھی

میں اینا نیڑیوں پانی نوں تکیا
کہ ہر قطرے دے دل 'چ لکیر دیکھی

ن ملیا گیت شبد خیال کوئی
کسے کھنزر نے چھاتی چیر دیکھی

جدوں دا نیڑیوں تکیا میں خود نوں
میں کل خلقت ہی بے-تقصیر دیکھی

نویں دکھ وچ پرانے لفظ تڑپے
نویں واکاں دی ایوں تعمیر دیکھی

کی مزال جو سچ دا پنڈا
کجّ سکن بیگانیاں لیراں
سرمد نوں اس دی ہی رتّ وچ
ڈھکیا سی ننگیاں شمشیراں

تریڑے جہے غریب گھراں دا
کیتا ایہو علاج امیراں
شہر دیاں ننگیاں کندھاں 'تے
لا دتیاں ننگیاں تصویراں

ایہہ تاں ایویں ٹٹدے کاسے
اوہ ہوونگے اصلی ہاسے
سنگیاں جہناں دے وچوں
ٹٹّ رہیاں ظالم زنجیراں

جد اوہ سینے نوں لگّ کے ملے ہونگے
درمیان اودوں وی پھاسلے ہونگے

کوئی دبے دلاں وچ گلے ہونگے
ایہہ پرانے کوئی سلسلے ہونگے

مینوں دتے جے اس نے تاں ایویں نہیں
زخم اس نوں وی کتیوں ملے ہونگے

ڈھک لئے ہونگے وقت دی دھوڑ نے
زخم قوماں دے کتھے صلے ہونگے

جداں پانی نوں ملدا اے پانی اجے
آدمی بہت پہلاں ملے ہونگے

اک مدت لہو دھرت نے جیریا
پھیر جا کے کتے پھلّ کھلے ہونگے

سچ دے اک سخن سنگ جو ڈھیہہ گئے
اوہ کسے کفر دے ہی قلعے ہونگے

جال 'چوں مچھلیاں جل 'چ پھر سٹّ گئے
میرے ورگے کوئی کم-دلے ہونگے

چل اسیں ن صحیح، ساڈی امت صحیح
سچے راہیں سدا قافلے ہونگے

غزل اک لہر دے اچھلن دا ناں ہے
کنارے خور کے پرتن دا ناں ہے

شرا دی چاردیواری دے اندر
غزل تاں عشقَ دے تڑپن دا ناں ہے

ایہہ پہلاں اپنے پھر دوجیاں دے
غزل تاں دل دے وچ اترن دا ناں ہے

غزل بندش تاں ہے پر راگ ورگی
ایہہ کسیاں تاراں 'چوں نکلن دا ناں ہے

درختاں، بھامبڑاں تے پتھراں 'تے
غزل تاں نیر بن برسن دا ناں ہے

چراغاں نوں تے ڈبدے سورجاں نوں
غزل لفظاں دے وچ سامبھن دا ناں ہے

غزل سیمت سراں دے ساز وچوں
اسنکھاں ہی دھناں سرجن دا ناں ہے

چھہن لگیاں سچیت ہو جانا
میرے ہتھاں دا ریت ہو جانا

پیاس بچ رہنی ہونٹھ سڑ جانے
میں تڑپنا تے پریت ہو جانا

خاک ساں پھیر خاک ہی مڑ کے
میں وی گیتاں سمیت ہو جانا

چمکنا نیر جھمناں ہیٹھوں
نشر تیرا وی بھیت ہو جانا

پھر تیرے آؤن دی خبر سن کے
ہاڑ میرے نے چیت ہو جانا

چل پاتر ہن ڈھونڈن چلیئے بھلیاں ہوئیاں تھانواں
کتھے کتھے چھڈّ آئے ہاں انلکھیاں کویتاواں

گڈی چڑھن دی کاہل بڑی سی کی کجھ رہِ گیا اوتھے
پلاں چھناں وچ چھڈّ آئے ساں جگاں جگاں دیاں تھانواں

ادھی رات ہوئےگی میرے پنڈ اتے اس ویلے
جاگدیاں ہوونگیاں ستیاں پتراں لاگے ماواں

ماروتھل ' چوں بھجّ آیا میں اپنے پیر بچا کے
پر اوتھے رہِ گئیاں جو سن میری خاطر راہواں

میرے لئی جو تیر بنے سن ہور کلیجے لگے
کنجھ صاحباں نوں اپنی آکھاں کیوں مرزا سدواواں

میں ساگر دے کنڈھے بیٹھاں کورے کاغذ لے کے
اودھر ماروتھل وچ مینوں ٹولدیاں کویتاواں

خواباں وچ اک بوہا دیکھاں بند تے اس دے اگے
کئی ہزار رلدیاں چٹھیاں 'تے میرا سرنامہ

کھنبھاں ورگیاں چٹھیاں اوہناں وانگ بھٹک کے موئیاں
مر جاندے نے پنچھی جہڑے چیردے سرد ہواواں

جاں تاں توں وی دھپے آ جا چھڈّ کے شاہی چھتری
جاں پھر رہن دے میرے سر تے ایہہ شبداں دیاں چھاواں

چل چھڈّ ہن کی واپس جانا، جان نوں بچیا کی اے
تیرے پیراں نوں ترسدیاں مر مک گئیاں راہواں

کی کویاں دا آؤنا جانا کی مستی سنگ ٹرنا
ٹھمک ٹھمک جے نال نہ چلن سجّ-لکھیاں کویتاواں

جندے نی اسیں اج تیرے مہمان،
کھڑیا رہے تیرا باغ بغیچا،
جاگدے نین پران

تینوں کی دسیئے نی کل دیئے کھڑیئے،
عمراں دا اتہاس،
کہڑے جنم دے اسیں گناہی
سانوں کون ویلے دی پیاس
گھروں ترے سی اسیں سوہے 'تے ساوے
راہاں نے کیتے وران

ماواں نے تورے سی چمّ کے متھے
دودھ دھوتے سرخاب
دیس بیگانے جوبن پھٹیا
متھے تے فٹّ پئے داغ
ہن تاں تن من ویس وٹائے
سانوں ماں وی نہ سکے پچھان

گھروں ترے سی اسیں تیرے ورگے
کلیاں دی مسکان
نکے نکے ہاسے تے نکے نکے روسے
ساڈے بلھیاں 'چوں ڈلّ ڈلھ جان
تیرے تیک اپڑدے بجھ گئے
اسیں رہے نہ تیرے ہان
جندے نی اسیں اج تیرے مہمان،
کھڑیا رہے تیرا باغ بغیچا،
جاگدے نین پران۔

کہڑا کسے دی گلّ سنن نوں تیار سی
اتر ہریک پرشن دا اوتھے کٹار سی

ہتھیار بولدے سی تے شاعر خاموش سن
رہبر بھٹک گئے تے مسیحا بیمار سی

قبراں 'چ چہل پہل سی، گلیاں سی سنیاں
سویاں 'چ لو سی ہور ہر تھاں اندھکار سی

تیرا تے میرا سہنیاں اینا ہی پیار سی
بدلی ہوا دے صرف اک جھونکے دی مار سی

یاداں 'چ دھندلے ہونگے، پھر مٹ وی جانگے
اوہ نقش میرے جہناں تے اک دن نخار سی

سمیاں دی گرد ہیٹھ ہن اوہ گرد ہو گئی
اوہ یاد جو کہ کالجے اک دن کٹار سی

آپاں ملے تاں میں کیہا میں ہن نہ وچھڑنا
انج وچھڑیا تاں زندگی وچ وار وار سی

معصوم تیرے نین یاد آئے تاں رو پیا
جیون دا سچ سہنیاں کنا عیار سی

اک ویل وچھڑی برکھ توں تاں برکھ رو پیا
اندروں جویں کہ برکھ وی اک ویلہار سی

کی خبر سی جگّ تینوں اس طرحاں بھلّ جائگا
ڈاک نت آئیگی تیرے ناں دا خط نہ آئگا

توں اسے نوں چکّ لوینگا تے پڑھینگا خط دے وانگ
کوئی سکا پتہ ٹٹّ کے سردلاں تک آئگا

رنگ کچے سرخیاں ہوونگیاں اخبار دیاں
تیرے ڈلہے خون دی کوئی خبر تک نہ لائگا

ریڈیو توں نشر نت ہووےگا دریاواں دا شور
پر تیرے تھل تیک قطرہ نیر دا نہ آئگا

رہنگے وجدے سدا ٹیپاں دے وچّ پچھم دے گیت
شہر دی روندی ہوا دا ذکر تک نہ آئگا

اس طرحاں سبھ جھلس جاونگے تیرے ریجھاں دے باغ
موہ دی سنگھنی چھاں دا تینوں، خواب تک نہ آئگا

توں بھلا کی کر سکینگا اوڑ دا کوئی علاج
ہنجھو اک آئیگا، اوہ وی پلک تے سک جائگا

سڑک تے ویکھینگا ننگے پیر بھجدی چھاں جہی
ایہہ محبت ہے جاں، یاد کچھ کچھ آئگا

کسے دا سورج کسے دا دیوا کسے دا تیر کمان
ساڈی اکھ چوں ڈگدا ہنجھو ساڈا چون-نشان

تانسین توں باپ دا بدلہ بیجو لین گیا
تان سنی تاں کر گئی ہتھوں ہنجھو کرپان

کالی رات ورانے ٹلے اےداں برسے مینہہ
جیوں کوئی ادھ کھڑ اؤت زنانی ناہوے وچّ شمشان

رات ٹکی وچّ رووے شاعر جاں لکڑ دا کھوہ
دوہاں اتے ہسی جاوے اج دا جگّ جہان

ٹنڈاں دے وچّ گٹکوں بولے کدی نہ چلے کھوہ
ٹنڈاں وچّ میرے بچڑے ستے بچڑیاں وچّ جان

دھکھدی دھرتی، تپدے پینڈے، سڑدے ربّ دے جی
شاید اوہی ربّ ہے جہڑا چپّ لشکے اسمان

سنے سنے راہاں وچ کوئی کوئی پیڑ اے
دل ہی اداس اے جی باقی سبھ خیر اے
دور اک پنڈ وچ چھوٹا جیہا گھر سی
کچیاں سی کندھاں اوہدا تھوڑا جیہا در سی
امی میری چنتا سی باپو میرا ڈر سی
اودوں میری اؤدھ یارو ایویں پھلّ بھر سی
جدوں دا اساڈے نال خوشیاں نوں ویر اے

دودلی دسوتی پھلّ پاؤن بھیناں میریاں
پھلیاں نے ککراں تے پھلیاں نے بیریاں
کندھاں نالوں اچیاں دھریکاں ہوئیاں تیریاں
تور ڈولی تور ہن کاہدیاں نے دیریاں
ساہ لے لوکا حالے میری لیکھاں نال کیڑ اے

میلی جہی سیال دی اوہ دھندلی سویر سی
سورج دے چڑھن 'چ حالے بڑی دیر سی
پتا پردیس گیا جدوں پہلی ویر سی
میری ماں دے نیناں وچ ہنجھو تے ہنھیر سی
حالے تیک نیناں وچ ماڑی ماڑی گہر اے

کتھوں دیاں پنچھیاں نوں کتھوں چوغا لبھیا
دھیاں دے وسیبے لئی باپو دیس چھڈیا
کنا ہے مہان دیس اودوں پتہ لگیا
ڈونگھا میری ہکّ 'چ ترنگا گیا گڈیا
جھل او ترنگیا توں جھلّ ساڈی خیر اے
سنے سنے راہاں وچ کوئی کوئی پیڑ اے
دل ہی اداس اے جی باقی سبھ خیر اے

او خوش دل سوہنیؤں روہو،
رمجھم رمکدے کھوہو،
میرے پنڈ دیؤ جوہو،
تسیں ہرگز نہ کملائیو،
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

نی ککرو ٹاہلیؤ ڈیکو،
نی نمو، صاف دل نیکو،
'تے پپلو، بابیو ویکھو،
تسیں دھوکھا نہ دے جائیو،
میں چھاویں بہن آؤنا ہے
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

ایہناں ہاڑھاں 'تے چیتاں نوں،
لکے قدرت دے بھیتاں نوں
ایہناں رمنیک کھیتاں نوں
میرا پرنام پہنچائیو
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

جو چکّ گھمے گھماراں دا،
تپے لوہا لہاراں دا،
میرا سندیش پیاراں دا،
اوہناں تیکر وی پہنچائیو،
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

کسے ونجھلی دیؤ چھیکو،
میرے مرزے دیؤ ہیکو،
میرے سینے دیؤ سیکو،
کتے مٹھے نہ پے جائیو،
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

ایہناں دو-چار سالاں وچّ،
کہ بسّ آؤندے سیالاں وچّ،
کہ جاں شاید خیالاں وچّ،
تسیں دل توں نہ وسرائیو،
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

سمندر بھاپھ بن اڈدا،
برف بن پربتیں چڑھدا،
ایہہ ندیاں بن کے پھر مڑدا،
میرا اقرار پرتائیو،
میں اک دن پھیر آؤنا ہے

چن-مکھ ہاں، سینے لا، سمٹن وی دے،
چاننیں ہاں دور تکّ بکھرن وی دے

پکڑ رکھ جو اگّ سکاں تے کھڑ سکاں،
مکت وی کر، مہک نوں پھیلن وی دے

تپش بن، شدت بن کی برسناں،
مینوں کجھ گرجن وی دے، لشکن وی دے

نیر، امبر، پون توں نکھڑن وی دے،
چھڈّ ذرا مینوں توں کجھ سوچن وی دے

کسے دے جسم وچّ کنے کو ڈونگھے لتھّ جاؤگے،
کہ آخر لاش وانگوں سطح اتے تیر آؤگے

جے نیلی رات نوں پانی سمجھ کے بن گئے کشتی،
نموشی بادباناں دی دنے کتھے چھپاؤگے

کدی جھانجر، کدی خنجر، کدی ہاسہ، کدی ہؤکا،
چھلاوی پون توں راتیں بھلیکھے بہت کھاؤگے

جدوں تھم جائگا ٹھکا، جدوں ہٹ جائگی بارش،
جدوں چڑھ آئگا سورج تسیں ویں پہنچ جاؤگے

میں ریتا ہاں میں اپنی آخری تہہ تیک ریتا ہاں،
میرے 'چوں نیر لبھدے خود تسیں ریت ہو جاؤگے

ایہہ اداسی، دھند، ایہہ سبھ کجھ کہ جو چنگا نہیں
میں ادے ہونا، سدا اس وچ گھرے رہنا نہیں

کفر، بدیاں، خوف کی کی ایس وچ گھلیا پیا
میرے دل دریا توں ودھ دریا کوئی گندھلا نہیں

میں دلیلاں دے رہاں، کھپ رہاں، کرلا رہاں
پر اجے روح دی عدالت چوں بری ہویا نہیں

اچنچیتی میرے دل وچ سلگ اٹھدا ہے کدے
حالے تک مقتول میرے دا سوا ٹھریا نہیں

شہرتاں دے موہ اتے بدنامیاں دے خوف توں
مکت ہو کے میں اجے صفیاں 'تے وچھ سکیا نہیں

میری رچنا اس طرحاں ہے، جس طرحاں دیوار 'تے
بوہیاں دیاں مورتاں نے، پر کوئی بوہا نہیں

رکھ دیاں لگراں نے ایویں وچ ہوا دے کمبدیاں
ایہہ کسے تھاں جان دا کوئی دسدیاں رستہ نہیں

اگلیاں راہاں دا ڈر، اس تھاں دا موہ، اک انتظار
برکھ توں بندہ اجے تک ہائِ میں بنیا نہیں

شور دے دریا 'تے پل ہے بنسری دی ہوک، پر
بوجھ دل 'تے ہے جو اس توں جھلیا جانا نہیں

لاٹ بن جگیا نہیں، دھکھنوں وی پر ہٹیا نہیں
دل توں میں ایسے لئی مایوس وی ہویا نہیں

تیریاں راہاں تے گوڑھی چھاں تاں بن سکدا ہاں میں
منیا سورج دے رستے نوں بدل سکدا نہیں

اوہ نے بھکھے تے اوہناں نوں بھکھیاں دا خوف ہے
نیند اس نگری 'چ کوئی چین دی سوندا نہیں

پیڑ دا حرف کدوں تھل 'تے لکھن دیندا اے
ریت دا سیک کدوں پیر ٹکن دیندا اے

توڑ لے جانگے لوکیں جے نہ توڑیگی ہوا
کون پھلاں نوں گھڑی پہر ٹکن دیندا اے

ڈوب لیندا اے کلیجے وچ خنجر وانگوں
درد سورج نوں کدوں ایویں مٹن دیندا اے

خاک کر دیندی اے بندے نوں صحیح مل دی تلاش
کون آپے نوں ارھاں اس توں وکن دیندا اے

ایہہ جو دیواراں نے ایہہ تریڑاں لئی ورقے نے
سانوں اےنہاں تے غزل کون لکھن دیندا اے

جسم دی ریت تے اک لفظ ہے لکھیا ہویا
پون دے رحم تے اکھالک ہے ٹکیا ہویا

اگّ دا نام ہی سندا ہاں تاں ڈر جاندا ہاں
میں جو پتل ہاں کھرے سونیوں وکیا ہویا

گڈو سولی کہ ذرا دیکھیئے ایہہ عیسیٰ ہے
جاں کوئی ہور ادے بھیس 'چ لکیا ہویا

دکھ دے پہر دے اندھیر 'چ میں تکیا ہے
میرے دل وچ خدا ہے کتے چھپیا ہویا

اس نے تاں لگنا ہی سی اپنی نظر نوں میلا
جس نے سورج نوں رقیب اپنا سی متھیا ہویا

خود ہی میلے نے سداچار دے ضامن شیشے
کوئی چہرہ نہ جنہاں واسطے اجلا ہویا

بس بہار آؤن دی دیری ہے کہ پھلّ کھڑنے نے
میریاں بدیاں نوں پتجھڑ نے ہے ڈھکیا ہویا

اجلے شیشے سنمکھ مینوں چر تک نہ کھلھیار
میلے من والے مجرم نوں اس موتے نہ مار

چن ایکم دا، پھلّ گلاب دا، ساز دے کمبدے تار
کنے خنجر اکھاں سانہویں لشکن وارو وار

دل نوں بوجھل جہیاں لگن تیریاں کومل یاداں
پتھراں کولوں چکّ نہ ہندا ہن پھلاں دا بھار

لکھاں گیتاں دے لئی کھلھے مکتی دا دروازہ
دل وچ کوئی ایسی کھبھے چانن دی تلوار

پتھر ہیٹھاں انکر تڑپے، ہر انکر وچ پھلّ
پتھر وچ تریڑاں پا گئی ہنسک رتّ بہار

مٹی اتے، پھلّ دے اتے، تے شاعر دے دل تے
اک موئی تتلی دا ہندا وکھو وکھرا بھار

چڑھدا چند، سمندر، وجدا ساز تے تیری یاد
میں وی شامل ہو جاواں تاں چیزاں ہوون چار

لیٹے لیٹے پڑھدے پڑھدے سوں جاندے نے لوک
روز تکالیں چھپ جاندا ہے اک نیلا اخبار

اداس وقت 'چ میں اپنی ڈائری ن لکھی
سفید صفیاں تے میں میلی زندگی ن لکھی

لکھی کتاب تے 'آتم کتھا' کیہا اس نوں
پر اس کتاب 'چ وی اپنی جیونی ن لکھی

ملوک پھلاں نوں جد وی کدے میں خط لکھیا
تاں اپنے تپدیاں راہاں دی گل کدی ن لکھی

چراغ لکھیا بنا کے چراغ دی مورت
پر اس چراغ دی قسمت 'چ روشنی ن لکھی

جو اڈدی جائے ہواواں 'چ پنچھیاں واگوں
بہت میں لکھیا اے پر ایسی ڈار ہی ن لکھی

بہت جو لکھیا گیا میں وی اوہی لکھدا رہا
اوہ بات جو سی اجے تیک انلکھی ن لکھی

صحیح ہے مالکو، راہاں دی تلکن
غلط سی میریاں پیراں دی تھڑکن

کھما کرنا کہ میتھوں بھلّ ہو گئی
بنا پچھیاں ہی کر دتا میں چانن

صرف اک میں ہی تاں چہرہ ہاں میلا
اوہ سارے شیشیاں دے وانگ لشکن

جو ساڈا حالَ پچھن دکھ پچھانن
اوہناں نوں کہہ نہ ایویں خاک چھانن

نہیں پگدی کدے وی جیندیاں نوں
ایہہ ساہاں دی ہواواں نال ان بن

جنہاں خاطر ساں ہن تک عمر قیدی
پتہ نئیں اوہ پچھانن نہ پچھانن

بہت دن ہو گئے ہوئی نہ چھنچھن
ہے جھانجر نال کی پیراں دی ان بن

توں خوش رہا کر ایویں بہتا سوچیا ن کر
اپنے ہی کنڈھے خور کے ایوں گندھلیا ن کر

اگے بتھیری زہر ہے پھیلی جہان وچ
غصے 'چ آ کے بول کوڑے بولیا ن کر

ہن دھیاں پتّ جوان نے تے اگّ دی عمر ہے
سمجھا دیا کر پیار نال توں جھڑکیا ن کر

قدرت وی قایم رکھدی اے سمتول سہنیاں
راتاں دناں دے گیڑ نوں توں روکیا ن کر

دنیاں نے وسدی رہنا ایں ساڈے بغیر وی
توں ایویں تپیا، تڑپیا تے الجھیا ن کر

بسّ اپنی تہہ ہیٹھاں پئے پتھر ہی تک سکیں
سورج ن چن تارے دسن ایوں گندھلیا ن کر

جے سوچنا تاں سوچ ایوں کہ خود توں پار ہو
اپنے ہی دل وچکار ایویں رڑکیا ن کر

اداس ہوویں نراش ہوویں
جاں دل 'چ کوئی ملال رکھیں
پر ایہہ وی ہے اک پڑائ سفر دا
توں ایس گلّ دا خیال رکھیں

میں حضر تیرے دے پتناں توں
اک عمر ہوئی کہ لنگھ آیاں
میں اینا رویاں کہ لہر ہویاں
توں اپنے پتھر سنبھال رکھیں

وجود توں توں وی ساز ہی ہیں
تے آپے سازنواز وی ہیں
توں سن خموشی دی دھن تے خود نوں
توں سر اسے ساز نال رکھیں

ایہہ چن تارے، ایہہ سبھ سیارے
کشش دے مارے ہی گھمدے نے
خیال، چہرہ جاں خواب کوئی
توں اپنی خاطر وی بھال رکھیں

اس نگری تیرا جی نہیں لگدا
اک چڑھدی اک لیہندی ہے
تینوں روز اڈیک خطاں دی
سکھر دوپیہرے رہندی ہے

اک خط آوے دھپّ دا لکھیا
مہندی رنگے پنے 'تے
تیرے ویہڑے بوٹا بن کے
اگ آواں جے منے تے

اک خط آوے، جس تے ہووے
تیرا ناں اتہاس دا بول
تیری رچنا دی وڈیائی
تیرے مہا وکاس دا بول

اک خط آوے ماں جائی دا
بانجھ ویوگن رتے وی
ویرا پتّ شرینہ دے بجھّ گئے
میرے بوہے اتے وی

ایہہ خط آونگے تاں آخر
لکھ لکھ لوکیں پاونگے
تیرے چاہے خط نے ایپر
ہور کسے گھر جاونگے

پر توں آس نہ چھڈی آخر
تینوں وی خط آویگا
تیرا لگدا کوئی تاں آخر
لکھ لکھ چٹھیاں پاویگا

خط آویگا رات براتے
خط آویگا امی دا
پتر ایوں نہیں بھلّ جائیدا
جہڑی ککھوں جمی دا

کھڑا کھڑوتا حالَ تاں پچھ جا
بڈھی جان نکمی دا
عمراں واگوں انت نی ہندا
کتے اداسی لمی دا

خط آویگا بہت کویلے
دھرتیوں لمی چھاں دا خط
چپّ دے صفیاں اتے لکھیا
اجڑی سنّ سراں دا خط

اک بینکش کھلاء دا لکھیا
تیرے اصلی ناں دا خط
لوک کہنگے قبر دا خط ہے
توں آکھیگا ماں دا خط

خط کھلیگا خط دے وچوں
ہتھ اٹھیگا شام جیہا
تیرے پنجر نوں پھولیگا
بے کرکا بیرام جیہا

تیرے اندروں پنچھی اڈّ اڈّ
بھر جاؤ اسمان جیہا
جہڑا کدی نہیں سی اٹھیا
اٹھو درد بے نام جیہا
پر اس پچھوں تپدی روح نوں
آ جاؤ آرام جیہا

اس توں مگروں نہ کوئی نگری
نہ کوئی سنجھ سویرا ہے
نہ کوئی پھیر اڈیک خطاں دی
نہ کوئی توں نہ تیرا ہے

اس نگری تیرا جی نہیں لگدا
اک چڑدی اک لیہندی ہے
تینوں روز اڈیک خطاں دی
سکھر دوپیہرے رہندی ہے

اوہ مینوں راگ توں ویراگ تیکن جاندا ہے،
میری آواز دا اوہ رنگ وی پہچاندا ہے

ذرا ہؤکا بھراں تاں کمب جاندا، ڈول جاندا،
اجے اوہ صرف میرے ہاسیاں دے ہان دا ہے

میرا محرم میرے اتہاس دی ہر پیڑ جانے،
میرا مالک صرف جگجاپھیاں ہی جاندا ہے

اوہنوں آکھو کسے مٹی 'چ اگ کے کھڑ پوے اوہ،
اوہ ایویں رستیاں دی خاک کاہنوں چھاندا ہے

جدوں بیمانیئت برسے کھلاء 'چوں. کون اودوں،
میرے سر تے ایہہ چھتری تاریاں دی تاندا ہے

لگا ہون دیکھو سورج است لوکو
کر لؤ روشنی دا بندوبست لوکو

ساڈی جون اوہی، لنگھ گئے ایتھوں
کنے جنوری اتے اگست لوکو

جیؤندے لوک وی ہن تاں پتھراؤن لگے
لؤ مبارکاں بتّ-پرست لوکو

اودھر چند سورج نرداں بنن لگے
نکی جہی شطرنج وچ مست لوکو

کوئی سطر لکھیو ساڈے واسطے وی
اے پرچنڈ کویو سدھ-ہست لوکو

کوئی پندھ لبھو. کوئی پیر پٹو
اٹھو ڈگیو ڈھٹھیو پست لوکو

بنو واک سچے، بنو ساک سچے
لفظوں بکھریو تے است واست لوکو

اک خواب دے تے کتاب دے اک انتظار دے
تے پھیر بھاویں عمر بھر کدھرے کھلار دے

شیشہ ن بن دکھا ن بسّ چہرے دی دھوڑ ہی
توں نیر بن تے دھوڑ وی مکھ توں اتار دے

شیشے توں دوڑ کے ہی تاں آئے ہاں تیرے کول
کوئی خواب دے، دعا دے، دلاسہ دے، پیار دے

ایہہ تیغ پاسے رکھ دے جے مینوں مارنا
سینے چ کوئی شبد کوئی سر اتار دے

اک ہور رات ٹال دے دکھدائی فیصلے
ایہہ من دے کجن رہن دے، تن دے اتار دے

میرے من وچ خوف بہت نے، تھوڑھی تھوڑھی آس وی ہے
کالی رات ہے پر اک نمھے دیوے دی دھرواس وی ہے

میری کویتا میرے من دے ہر موسم دی وتھیا ہے
بہتا میرا، تھوڑھا تھوڑھا سمیاں دا اتہاس وی ہے

پازیباں توں بیڑیاں تک ہر ساز توں کویتا واقف ہے
بوہے بوہے تے چھنکا کے لنگھن دا ابھیاس وی ہے

میرے من وچ ساز ہزاراں اپنا اپنا راگ وجاؤن،
شور جیہا اک دن سازینا بن جاؤ ایہہ آس وی ہے

ہؤمے، ممتا، خوف، دچتی چارے پاسے کندھاں نے،
اے من ٹول کوئی دروازہ ہونا بند-کھلاس وی ہے

لہو لہان ہاں مینوں سنبھالنا شبدو
نہیں ہے کول کوئی اج اٹھالنا شبدو

میرے 'تے ڈگیا اے میرے ہی خواب دا ملبہ،
سسک رہا ہاں میں ہیٹھوں نکالنا شبدو

صبر، کھما تے بھلک، حونصلہ سچائی تے آس،
ہریک دیپ میرے من 'چ بالنا شبدو

وداع دا وقت، بڑی دور گھر، اتردی رات،
ویران راہاں 'تے مینوں سنبھالنا شبدو

جدوں اوہ دور میرا چن گیا تاں جگنا تسیں،
اخیری رات 'چ رستہ دکھالنا شبدو

اداس ہوند 'چ ٹنڈاں دے وانگ گڑدے رہے،
میں اپنے سینے 'چوں اج دکھ نکالنا شبدو

دیکھ دوڑی جا رہی خلقت نوں دیکھ
دیکھ توں اس وقت دی دہشت نوں دیکھ

رک ذرا اک رکھ نے مینوں آکھیا
اپنے وچھڑے یار دی حالت نوں دیکھ

بیجیا اک بیج سیاں ہو گئے
دیکھ توں دھرتی دی اس برکت نوں دیکھ

اک سطر بولی تے سبھ ونھے گئے
دیکھ توں اس سانجھ، اس سنگت نوں دیکھ

بھاپھ بن اڈیا سمندر تھل لئی
دیکھ اس ملنی نوں اس ہجرت نوں دیکھ

موڑ دیوے زندگی دے وہن نوں
دیکھ توں اک واک دی طاقت نوں دیکھ

بیج کالا سی تے سوہے پھلّ ہن
دیکھ توں مٹی دی اس رنگت نوں دیکھ

دکھیاں لئی اک ہنجھو وی ایہناں کول نہ
توں وچارے شاہاں دی غربت نوں دیکھ

رہن دے قادر نوں جو دسدا نہیں
ہے بہت اینا کہ توں قدرت نوں دیکھ

ہن وقت چال ایسی کوئی ہور چل گیا ہے
میری نظم توں غزل توں اگے نکل گیا ہے

سبھ لوک چکی پھردے ہن اپنے اپنے لامبو،
اوہ تیری روشنی دا سورج ہی ڈھل گیا ہے

میری گلّ ہن سنیگا، کوئی اگدا بیج شاید،
جنگل تاں ہن ہوا دی سازش 'چ رل گیا ہے

انج تیرے کول 'پاتر' ہن کہن نوں وی کی ہے،
اک خواب سی نہ، اوہ وی ہنجھو 'چ ڈھل گیا ہے

کتھے نے تیرے نینیں اوہ صندلی سویرے،
کتھے اوہ تیرے دل دا کھڑیا کنول گیا ہے

بیتے سمیں دی مورت بن لٹک جا خلاء وچ،
پیروں زمین ہتھوں ویلا نکل گیا ہے

مجرم ہی بہہ گیا ہے، منسپھ دی تھاں تے آ کے،
انصاف دا طریقہ کنا بدل گیا ہے

کویں لکھاں میں سفید صفیاں 'تے نظم اپنی دے حرف کالے
سپھیدپوشو ایہہ میرے قصے نہیں تہانوں سناؤن والے

چراغ میرے، جنہاں 'چ میری ہی رتّ سڑدی تے سواس بلدے
اجے نے میرے وجود اندر، جگنگے باہر، توں ٹھہر حالے

ایہہ پہلاں تڑپے سی ساغراں وچ تے پھر ہواواں 'چ بھاپھ بن کے
پگھل ترے پھیر پربتاں توں، ایہہ نیر کدھرے ن ٹکن والے

اوہ جس نے مینوں ایہہ ہونٹھ دتے، اسے نے بخشے ایہہ نیر نرمل
تسیں بھلا کون پیاس میری نوں کفر دا نام دین والے

لہو چوں بالے تاں آپے لوکاں نے سانبھ لینے نے سینیاں وچ
ایہہ لفظ تیرے چراغ جگدے، توں ڈر ن کر دے ہوا حوالے

بوہے دی دستک توں ڈردا
کس کس دا قرضائی ہاں میں

رنگے ہتھ لکاؤندا پھردا
قاتل کدھا قصائی ہاں میں

اپنے آپ نوں بنھ کے بیٹھا
سنگل مار شدائی ہاں میں

باہروں چپ ہاں قبراں وانگوں
اندر حالَ دہائی ہاں میں

طرزاں دی تھاں دھوآں نکلے
اک دھکھدی شہنائی ہاں میں

میں پتراں دا سکھنا وہڑھا
اجڑی ہوئی کمائی ہاں میں

مٹی ماں محبوبہ مرشد
کس کس دا قرضائی ہاں میں

توں میرے درختاں 'تے وسدی گھٹا ہیں
توں صدیاں دی میری تپش دا صلہ ہیں

جدے صدقہ منداں خدائی دا دعوہ
میری زندگی 'چ توں اوہ معجزہ ہیں

میرے بیاباناں دے وچ آن لتھا
توں پھلاں دا کوئی جویں قافلہ ہیں

تیرے سینے لگّ کے میں خود نظم ہوجاں
میں کیسی عبارت توں کیسا صفعہ ہیں

میری نیند ٹٹے تاں دسدے نے تارے
کتے دور توں وی اجے جاگدا ہیں

کدی اس طرحاں میرے لگّ جا کلیجے
میں سبھ سمجھ جاواں توں کی سوچدا ہیں

ن مینوں چھڈّ کے جاویں کدی توں
میں تینوں جان وانگو رکھنا ہے

پتہ ہندا جدوں ایہہ آکھدے ہاں
کہ لفظاں وچ کسے کد بجھنا ہے

اداسی تیرے وعدے سن رہی ہے
تے پھر وی میری خاطر بن رہی ہے
کجھ ایسا جو میں اس دن پہننا ہے
جدوں اوڑک دا ٹھکا جھلنا ہے

تربھک اٹھدا ہاں میں اوہ واک سن کے
جو حالے تیرے دل وچ بن رہا ہے
تے تینں خود نہیں معلوم کہ توں
کسے دن اپنے مونہوں کڈھنا ہے

میں اسدے زخم خاطر من ہی من وچ
سدا محفوض رکھی تھاں بدن وچ
اوہ جہڑا تیر گیبوں چلنا ہے
تے میرے دل 'چ آ کے لگنا ہے

ہمیشہ پاس تینوں لوچدا ہاں
تڑک جاناں جدوں پر سوچدا ہاں
رگاں دے پنجرے وچ کیوں کسے نوں
بھلا میں قید کر کے رکھنا ہے

رہے ہاں عمر بھر اک جان دوویں
اخیری وقت ایہہ منظر ہے کیسا
کہ توں پرواز بھرنی امبراں دی
تے میں ایتھے ہی ٹٹّ کے ڈگنا ہے

مشکل بہت جے جاپدا پتھر نوں توڑنا
توڑو بہت آسان ہے 'پاتر' نوں توڑنا

توڑن ترے تاں کجھ تاں سی آخر نوں توڑنا
سنگل نہ ٹٹے پے گیا جھانجر نوں توڑنا

ایسے لئی خود ٹکڑیاں وچ ٹٹّ گیا ہاں میں
بے رحم لگدا سی بہت اک گھر نوں توڑنا

ڈبدا سورج ہاں تے میرا سمندر بڑی دور
مینوں ایہہ انت نہیں اپنی کتھا دا منظور

کوئی ترکیب بنا، توڑ دے کوئی دستور
مرن توں پہلاں حیاتی نوں میں ملنا ایں ضرور

اوہدے اندر سی خدا کہندا سی جو میں ہاں خدا
اوہ تاں پھڑیا نہ گیا چاڑھتا سولی منصور

میرے راہاں 'چ وچھائے سی تساں تھل تاں بہت
دیکھ لؤ آپ دے در پھیر وی حاضر ہاں حضور

میگھ کنیاں دے بھرے، امباں دے جھنڈاں دے جھکے
کول اک دوجے دے کنے تے اسیں کنے دور

میں جویں ڈبّ کے لکھی، توں وی اویں گائیں غزل
ہون عالم 'چ میرے لفظ تیرے سر مشہور

ہو گیا صاف تل، سمبھل گئے میرے جل
میں تاں پتھر نوں تہہ 'چ لکو وی لیا
نیر وچ نوں سی کنھے دیکھنا
میرے پانی نے چپ چاپ رو وی لیا

ہندی عامَ انج تاں سبھ ستھاپت سراں
ہون ہر راگ وچ پھر وی ورجت سراں
سبھ میرے ضابطے، راگ دے واسطے
میں تاں بندش 'چ سبھ کجھ سمو وی لیا

زہر تیری تاں میں ہضم وی کر لئی
تیری نفرت تاں میں نظم وی کر لئی
توں جو بخشے سی اوہ زخم پھلّ بن گئے
میں تکاں وچ اوہناں نوں پرو وی لیا

پانی وی پیاس وانگوں اج بے قرار ہویا
ایہہ معجزہ میں تکیا ہے پہلی وار ہویا

پتے ہوا 'چ کمبے شاخاں دعا 'چ اٹھیاں
اک پنچھیاں دا جوڑا سجرا اڈار ہویا

اک شمء ہوئی روشن اک جوت ایوں جگی ہے
سبھ دور اس نظر دا گردو غبار ہویا

ملیا ثبوت مینوں یقین کامل
تاریکیاں دا پردہ ہے تار تار ہویا

تکیا میں دو جہاناں دا حسن تیرے نینیں
تیری اک نظر توں روشن ہاں وار وار ہویا

بھارے بھارے بستے
لمے لمے رستے
تھکّ گئے نے گوڈے
دکھن لگّ پئے موڈھے
اینا بھار چکایا اے
اسیں کوئی کھوتے آں ؟

ٹیچر جی آؤنگے
آ کے حکم سناؤنگے:
چلو کتاباں کھولہو
پچھے پچھے بولو ۔
پچھے پچھے بولیئے
اسیں کوئی طوطے آں ؟

چلو چلو جی چلیئے
جا کے سیٹاں ملیئے
جیکر ہو گئی دیر
کی ہووےگا پھیر؟
ٹیچر جی آؤنگے
جھڑکاں خوب سناؤنگے
ترے ہی تاں جانے آں
اسیں کوئی کھڑوتے آں ؟

بھٹکدے سی صدیاں توں بے چین جہڑے
اوہ میرے اداسے کھلاواں دے پنچھی
کویں سونں گئے شانت تیرے وناں وچ
انیندے جہے بھاوناواں دے پنچھی

کسے نے سی دھرتی 'تے دانے کھلارے
اتر آئے اوہ موہ تے ممتا دے مارے
پھسے جال اندر اوہ آ کے وچارے
جو سن بہت اچیاں ہواواں دے پنچھی

کجھ اےداں دے جھکھڑ سی اس رات چلے
مرے ہوئے دیکھے درختاں دے تھلے
محبت، وفا، حسن، نیکی، شرافت
ایہو جیہے منموہنے ناواں دے پنچھی

ہواواں 'چ تردی ایہہ سوغات آئی
ڈھلی شام جس دم، جدوں رات آئی
صرف سڑدے جنگل 'چوں کرلاٹ آئی
گئے نہ مڑے میرے چاواں دے پنچھی

میں کل اسمان ڈگدا تارے ٹٹدے، چن بجھدا دیکھیا ہے
میں تینوں ہور ہندا دور جاندا غیر بندا دیکھیا ہے

کئی غرضاں دیاں گنڈھاں کئی لکویں جہے ہؤمے دے ٹانکے
میں اس رشتے دی بنتی دا پلٹ کے دوجا پاسہ دیکھیا ہے

توں جس نوں خاک اندر سٹیا سی، رل گیا ہے، سمجھیا سی
کہ اوہ تاں بیج سی اج آپ اس نوں میں بن کے پھلّ کھڑیا دیکھیا ہے

صرف میں ہی رہی ہاں عمر بھر سردل دے لاگے بتّ بن کے
میں اپنے دل نوں تاں اس گھر 'چوں لکھاں وار بھجدا دیکھیا ہے

تہاڈے واسطے جو کجھ نہیں، دیوا ن جگنوں، میں تاں اس نوں
ادھی نکی جہی دنیاں 'چ سورج وانگ جگدا دیکھیا ہے

عمر دے سنے ہونگے رستے،
رشتیاں دا سیال ہووےگا
کوئی کویتا دی سطر ہوویگی،
جے ن کوئی ہور نال ہووےگا

عمر دی رات ادھیوں بیت گئی،
دل دا دروازہ کس نے کھڑکایا
کون ہونا ہے یار اس ویلے،
ایویں تیرا خیال ہووےگا

خوف دل وچ ہے چھا رہا اےداں،
جاپدا اوہ وی شام آویگی
جد اساں منکراں دیاں تلیاں،
تے چراغاں دا تھال ہووےگا

ذرہ ذرہ جو آتما 'تے کرے،
نال دی نال اس نوں سامبھی چل
ورنہ مٹی اتلویں ہیٹھوں،
تیتھوں سر نہ اٹھال ہووےگا

سبھ دی ہی چھاں ہے اپنے جوگی،
رکھ وی ہوئے بندیاں ورگے
کی پتہ سی کہ لمے سایاں دا،
ایہہ دپہراں نوں حالَ ہووےگا

شام ہو سکدی ہے کسے پل وی،
مینوں ہر پل ایہہ یاد رہندا ہے
مینوں توں اچنچیت مارینگا،
ایویں تیرا خیال ہووےگا

نہ صحیح انقلاب نہ ہی صحیح،
سبھ غماں دا علاج نہ ہی صحیح
پر کوئی حل جناب کوئی جواب،
کہ سدا ہی سوال ہووےگا

کدی جنگلاں دے اندر،
کدی پربتاں دے دوارے
صدیاں توں وا دے بلے،
پھردے نے مارے مارے

تپدا اے تپیا سورج،
ساگر چ ڈبّ نہ سکیا
پانی سمندراں دا،
تپ کے ملن نوں اڈیا

ڈگیا پہاڑاں اتے،
بن کے برف دے تومبے
کنج شانت ہو رہے نے،
اوہدے کالجے دے لومبے

دھرتی ہزار دکھڑے،
سینے دے وچ لکوندی
اندر لکے جلاں وچ،
اکھیاں ڈبو کے روندی

کدی پاڑ کے کلیجہ،
پھٹدی اے تیز جوالا
ٹٹدے نے کڑ صبر دے،
کھاندا اے دل اچھالا

جو سہِ لیا اے صدیاں،
اک دوس نہ سہیگا
صدیاں دی انکہی نوں،
اک حادثہ کہیگا

ایہہ نیڑتا دی سدھر،
تے دوریاں دا مصلیٰ
سنیوگ دا ایہہ سپنا،
تے ویوگ دا ایہہ اصلا

اٹکے نے روپ سارے،
اک دوسرے سہارے
جے کوشش نہیں تاں کی نے،
ایہہ جہان دے کھلارے

اک دی راشی دھرت سی، اک دی راشی اگن سی
اک اگن وچ لین سی، اک جالن وچ مگن سی

اک بندے دی سوچ نے، ایسا منتر ماریا
اگّ تے مٹی مل گئے، دیوے لگ پئے جگن سی

دھات نوں تار 'چ ڈھالیا، رکھ رباب بنا لیا
ایہہ تاں سبھ تکنیک سی، اصلی گلّ تاں لگن سی

اصلی گلّ تاں راگ سی جاں شاید ویراگ سی
نہیں نہیں انوراگ سی، جس وچ ہر شے مگن سی

کھچاں کجھ مجبوریاں، کجھ نیڑاں، کجھ دوریاں
دھرتی گھمن لگّ پئی، امبر لگّ پیا جگن سی

پہلاں دل وچ کھڑکیاں، پھر سازاں وچ تھرکیاں
تاراں دے سن دو سرے، اک چھپیا اک نگن سی

من تے پردے پہن کے، اس دے در توں کیوں گیا
شیشے وانگ شفاف جو دھپاں وانگوں نگن سی

تاراں وانگ مہین سی، ایہہ اسدی توہین سی
اس سنگ اچی بولنا چپّ اندر جو مگن سی

انج تاں اوہ لشکدی شمشیر سی
پیار وچ پگھلی تاں اک دم نیر سی

میرے سینے لگ کے چشمہ بن گیا
چلیا تاں اوہ کمانوں تیر سی

تربھک کے اٹھیا میرے پہلو 'چوں اوہ
ہور منزل دا جویں راہ گیر سی

لفظ تے سنگیت کجھ ایوں گھل گئے
گیت جیوں رانجھا اتے دھن ہیر سی

اوہ جدوں لشکی ہنیرا تڑپیا
اوہ جویں رشم نئیں سی تیر سی

ہزاراں پرندے
میرے من 'چ قیدی
سناں رات دن میں
ایہہ دندے دہائی:

رہائی
رہائی

اسیں بھاویں جا کے
کتے ونھ ہوئیے
وگن ساڈی کایا 'چوں
رتّ دے پھہارے

اسیں بھاویں جا کے
کتے جھلس جائیے
جلن ساڈے کھنبھاں دے
سلکی کنارے

توں بسّ جان دے ہن
کتے وی اسانوں
تیری قید نالوں
تاں چنگے نے سانوں
شکاری اتے ماسخورے قصائی

ادوں برکھ سی توں
جدوں اترے ساں
اسیں ڈالیاں 'تے
ادوں توں کیہا سی:
اڈو عرش اندر
جدوں تھکّ جاؤ
میرے کول آؤ
جدوں اکّ جاؤ
تاں پھر پنکھ تولو
ہواواں 'چ کھنبھاں نہ خط لکھدے جاؤ

توں ساڈے سدا لئی
اڈن کولوں ڈردا
تے پتیاں دے سکن
جھڑن کولوں ڈردا
توں ہن برکھ توں
پنجرہ ہو گیا ایں

تے رتاں دے آون تے جاون توں ڈردا
توں اپنے ہی من دے دوارے 'تے جڑیا
کسے خوف دا جندرا ہو گیا ایں

اسیں شبد تیرے
اسیں بول تیرے
اسیں تیرے اندر
پئے مر رہے ہاں
وداع کر اسانوں
اتے پنجرے توں
توں پھر برکھ ہو جا

فزاواں 'چ گونجن دے
مکتی دے نغمے
اسیں سنے آکاش نوں بھر دیانگے
اسیں ایس ماتم جہی چپّ تانئیں
ترنمّ-ترنمّ جہی کر دیانگے

توں کیوں اپنے رستے 'چ
آپے کھڑا ہیں
توں کیوں چتّ کھولن توں
ایوں ڈر رہا ہیں

توں الاپ لے
کہ وگن پھیر ندیاں
توں الاپ لے
کہ وگن پھیر ہواواں

توں پھر گھول لے
جام وچ موت جیون
توں پھر ٹھگّ لے
اوس ٹھگاں دے ٹھگّ نوں

تے ایوں پنجرے توں
توں پھر برکھ ہو جا
تے شاخاں دے وانگو--ہواواں 'چ جھلدا
خوشی تے اداسی 'چ
ہو جا شدائی

رہائی
رہائی

ہزاراں پرندے
میرے من 'چ قیدی
سناں رات دن میں
ایہہ دندے دہائی:

رہائی
رہائی

میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

کنے حسین چہرے، نیناں دے گول گھیرے
شاماں اتے سویرے
میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

میرا رازدان شیشہ،میرا قدردان شیشہ
مینوں آکھدا اے سوہنی، اک نوجوان شیشہ
ایہو تاں مشکلاں نے
میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

اک آس اے ملن دی، میرے سانورے سجن دی
کجھ کہن دی سنن دی
ایہہ قہقے اسنے سینے لگنا، تے سسکنا اے
میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

اک رات ہوئی میری جیون دے نال ان بن
مے مرن تری تاں لگّ پئی، پنجیب میری چھنکن
باہوں پکڑ بٹھایا، ٹٹّ پینے کنگنا نے
میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

سورج اتے ستارے، میرے راہ 'چ چن تارے
مینوں گھیردے نے سارے، آ جا کے کھیڈنا اے؟
میری خدکشی دے راہ وچّ، سیاں ہی اڑچناں نے

بلدا برکھ ہاں، ختم ہاں، بس شام تیک ہاں
پھر وی کسے بہار دی کردا اڈیک ہاں

میں تاں نہیں رہانگا، میرے گیت رہنگے
پانی نے میرے گیت، میں پانی تے لیک ہاں

جس نالوں مینوں چیر کے ونجھلی بنا لیا
ونجھلی دے روپ وچّ مے اس جنگل دی چیک ہاں

اگّ دا صفحہ ہے اس 'تے میں پھلاں دی سطر ہاں
اوہ بحث کر رہے نے غلط ہاں کہ ٹھیک ہاں

دور جیکر اجے سویرا ہے
اس 'چ کافی قصور میرا ہے

میں کویں کالی رات نوں کوساں
میرے دل وچّ ہی جد ہنیرا ہے

میں چراہے 'چ جے جگاں تاں کویں
میرے گھر دا وی اک بنیرا ہے

گھر 'چ نیرا بہت نہیں تاں وی
میری لوء واسطے بتھیرا ہے

توں گھراں دا ہی سلسلہ ہیں پر
اے نگر کسنوں فکر تیرا ہے

تیرا دتا پھلّ وی سینے دا خنجر ہو گیا
سوچیا سی نہ کدے ایوں ہوئےگا پر ہو گیا

پھلّ توں میں اگّ بنیا اگّ توں ہویا میں نیر،
تڑپیا لچھیا بہت پھر سلّ پتھر ہو گیا

جس نوں روکن واسطے میں روک رکھے ہکّ تے،
سو دنا راتاں دے پہیئے اوہ وی آخر ہو گیا

دوستی کی دشمنی کی، زندگی کی، موت کی،
جد نظر بدلی تیری سبھ کجھ برابر ہو گیا

ہویا کی جے سنھ لگی دل 'چ ہویا چاننا،
چھاننی ہویا جو دل راتاں دا امبر ہو گیا

نہ کوئی متھے 'چ چانن نہ کوئی سینے 'چ سیک
اس طرحاں دا کس طرحاں 'سرجیت پاتر' ہو گیا

اس طرحاں ہے جس طرحاں دن رات وچلا فاسلا
میریاں ریجھاں میری اوقات وچلا فاسلا

لفظ تاں ساؤُ بہت نے، یا خدا بنیا رہے
میریاں لفظاں میرے جذبات وچلا فاسلا

ہاں میں آپے ہی کیہا سی ہونٹھ سچے رکھنے
ہائِ پر اس پیاس تے اس بات وچلا فاسلا

جے بہت پیاس ہے تاں میٹ دیواں اس کیہا
رشتیاں تے رشتیاں دے گھات وچلا فاسلا

دھرم ہے، اخلاق ہے، قانون ہے، ایہہ کون ہے
میریاں برکھاں تیری برسات وچلا فاسلا

اسدیاں گلاں سنو کی رنگ کی کی روشنی
ہائِ پر کردار تے گل بات وچلا فاسلا

زہر دا پیالہ میرے ہونٹھاں تے آ کے رک گیا
رہِ گیا میرے اتے سقراط وچلا فاسلا

لیائے رات نوں کس تھاں میرے گناہ مینوں
سویر ہوئی تاں گھر دا ملے نہ راہ مینوں

زمیں تے ڈگیا جدوں میرا تپدا سورج ہی
کسے دی چھاں نہ رہی جو دیوے پناہ مینوں

میں اس جھیل دے سؤلے بدن دا واقف ساں
نہیں سی تہہ 'چ پئے پتھراں دی تھاہ مینوں

میں جس صلیب تے چڑھیا، اوہ پھیر برکھ بنی
ہن اس صلیب توں پھلاں دے وانگوں لاہ مینوں

میں ادھی رات نوں اک آدمی دی چیک سنی
تے اس توں بعد سنے اپنے نہ ساہ مینوں

میرا سورج ڈبیا ہے، تیری شام نہیں ہے
تیرے سر تے تاں سہرا ہے الجام نہیں ہے

ایناں ہی بہت ہے کہ میرے خون نے رخ سنجیا
کی ہویا جے پتیاں تے میرا نام نہیں ہے

میرا نہ فکر کریں جی کیتا تاں مڑ آویں
سانوں تاں روحاں نوں آرام نہی ہے

مسجد دے آکھن تے قاضی دے فتوے تے
اﷲ نوں قتل کرنا اسلام نہیں ہے

ایہہ سجدے نہیں منگدا، ایہہ تاں سر منگدا ہے
یاراں دا سنیہاں ہے الہام نہیں ہے

میری ماں نوں میری کویتا سمجھ نہ آئی
بھاویں میری ماں-بولی وچ لکھی ہوئی سی
اوہ تاں کیول اینا سمجھی
پتّ دی روح نوں دکھ ہے کوئی
پر اسدا دکھ میرے ہندیاں
آیا کتھوں
نیجھ لگاکے دیکھی
میری ان پڑھ ماں نے میری کویتا
دیکھو لوکو
ککھوں جائے
ماں نوں چھڈّ کے
دکھ کاگتاں نوں دسدے نے
میری ماں نے کاغذ چکّ سینے نوں لایا
خبرے اےداں ہی
کجھ میرے نیڑے ہووے
میرا جایا

1

مر رہی ہے میری بھاشا شبد شبد
مر رہی ہے میری بھاشا واک واک
امرت ویلا
نور پہر دا تڑکا
دھمی ویلا
پہُ-پھٹالا
چھاہ ویلا
سورج سوا نیزے
ٹکی دوپہر
لؤڈھا ویلا
ڈیگر ویلا
لوئے لوئے
سورج کھڑے کھڑے
ترکالاں
ڈونگھیاں شاماں
دیوا وٹی
کھؤپیا
کوڑا سوتا
ڈھلدیاں خطیاں
تارے دا چڑھاء
چڑی چوکدی نال ساجھرا،
سوختا،
سرگھی ویلا
گھڑیاں، پہر، بند، پل، چھن، نمکھ
وچارے مارے گئے
اکلے ٹائم ہتھوں
ایہہ شبد سارے
شاید اس لئی
کہ ٹائم کول ٹائم-پیس سی
ہرہٹ کی مالا،
چنے دا اوہلا،
گادھی دے ہوٹے
کانجن، نثار، اؤلو
چکلیاں، بوڑے، بھر بھر ڈلھ دیاں ٹنڈاں
ایہناں سبھناں نے تاں رڑھ ہی جانا سی
ٹیوب-ویلّ دی دھار وچ
مینوں کوئی حیرانی نہیں
حیرانی تاں ایہہ ہے کہ
امی تے ابا وی نہیں رہے
بیجی تے بھاپا جی وی تر گئے
ددیساں پھپھیساں ممیساں دی گلّ ہی چھڈو
کنے رشتے
صرف آنٹی تے انکل نے کر دتے ہالوں بےحال
تے کل کہہ رہا سی
پنجاب دے ویہڑے وچ اک چھوٹا جیہا بال
پاپا اپنے ٹری دے سارے لیوز کر رہے نے فعال
ہاں بیٹا، اپنے ٹری دے سارے لیوز کر رہے نے فعال
مر رہی ہے اپنی بھاشا
پتہ پتہ شبد شبد
ہن تاں ربّ ہی راکھا ہے
میری بھاشا دا
ربّ ؟
ربّ تاں آپ پیا ہے مرنہار
دوڑی جا رہی ہے اس نوں چھڈّ کے
اس دی بھکھی سنتان
گوڈ دی پناہ وچ
مر رہی ہے میری بھاشا
مر رہی ہے بائی گوڈ

2

مر رہی ہے میری بھاشا
کیونکہ جیؤندے رہنے چاہندے نے
میری بھاشا دے لوک
جیؤندے رہنا چاہندے نے
میری بھاشا دے لوک
اس شرط تے وی
کہ مردی اے تاں مر جائے بھاشا
کی بندے دا جؤندے رہنا
زیادہ ضروری ہے
کہ بھاشا دا ؟
ہاں جاندا ہاں
تسیں کہوگے
اس شرط تے جو بندہ جیوندا رہے گا
اوہ جیوندا تاں رہے گا
پر کی اوہ بندہ رہے گا ؟
تسیں مینوں جذباتی کرن دی کوشش نہ کرو
تسیں آپ ہی دسو
ہن جدوں
دانے دانے اپر
کھان والے دا نام وی
تہاڈا ربّ انگریزی وچ ہی لکھدا ہے
تاں کون بے رحم ماں باپ چاہیگا
کہ اس دے بچے
ڈبّ رہی بھاشا دے جہاز وچ بیٹھے رہن ؟
جیؤندا رہے میرا بچہ
مردی اے تاں مر جائے
تہاڈی بڈھڑی بھاشا

3

نہیں اسطراں نہیں مریگی میری بھاشا
اس طرحاں نہیں مردی ہندی بھاشا
کجھ کو شبداں دے مرن نال نہیں مردی ہندی بھاشا
تے شبد کدی مردے وی نہیں
مر وی جان تاں
آؤدے جاندے رہندے نے لوک پرلوک وچ
بندیاں دے پرلوک توں وکھرا ہندا ہے
شبداں دا پرلوک
اسیں وی جا سکدے ہاں
جؤندے جاگدے
شبداں دے پرلوک وچ
اوتھے اوہناں دے پروار وسے ہندے ہن
میلے لگے ہندے ہن اوتھے شبداں دے
مر چکے لیکھکاں دیاں جیوندیاں کتاباں وچ
ربّ نہیں تاں نہ صحیح
ستگور اس دے سہائی ہونگے
اس نوں بچاؤنگے
صوفی، سنت، فقیر
شاعر
نابر
عاشق
یودھے
میرے لوک
اسیں
آپاں
ساڈے سبھناں دے مرن بعد ہی مریگی
ساڈی بھاشا
ایہہ وی ہو سکدا
کہ اس مارنہار ماحول وچ گھر کے
مارنہاراں دا ٹاکرا کرن لئی
ہور وی جیونجوگی
ہور وی جیونت ہو اٹھے میری بھاشا ۔

اس نے کد کیہا سی میں شہید ہاں
اس نے صرف ایہہ کیہا سی
پھانسی دا رسا چمن توں کجھ دن پہلاں
کہ میتھوں ودھ کون ہووےگا خوش قسمت
مینوں اج–کل ناز ہے اپنے آپ 'تے
ہن تاں بڑی بے تابی نال
آخری امتحان دی اڈیک ہے مینوں

تے آخری امتحان وچوں
اوہ اس شان نال پاس ہویا
کہ ماں نوں ناز ہویا اپنی ککھّ 'تے

اس نے کد کیہا سی : میں شہید ہاں

شہید تاں اس نوں دھرتی نے کیہا سی
شہید تاں اس نوں ستلج دی گواہی تے
پنجاں پانیاں نے کیہا سی
گنگا نے کیہا سی
برہمپتر نے کیہا سی اس نوں شاید
شہید تاں اس نوں رکھاں دے پتے-پتے نے کیہا سی

تسیں ہن دھرتی نال لڑ پئے ہو
تسیں ہن دریاواں نال لڑ پئے ہو
تسیں ہن رکھاں دے پتیاں نال لڑ پئے ہو
میں بس تہاڈے لئی دعا ہی کر سکدا ہاں
کہ ربّ تہانوں بچاوے
دھرتی دی بدسیس توں
دریاواں دی بددوا توں
رکھاں دی ہاء توں ۔

گھٹّ گنتی نہیں
میں دنیاں دی
سبھ توں وڈی بہو-گنتی نال
سبندھ رکھدا ہاں
بہو گنتی
جو اداس ہے
خاموش ہے
اینے چشمیاں دے باو جود پیاسی ہے
اینے چانناں دے باو جود ہنیرے وچ ہے

میں جناں لوکاں لئی پل بن گیا ساں
اوہ جدوں میرے توں لنگھ کے جا رہے سن
میں سنیا میرے بارے کہہ رہے سن:

اوہ کتھے رہِ گیا ہے چپّ جیہا بندہ
شاید پچھے مڑ گیا ہے
سانوں پہلاں پتہ سی کہ اس وچّ دم نہیں ہے

بن رہے ہاں بندیاں توں پھیر پتھر
پھیر مٹی
پھیر پانی
بن رہے ہاں پنکتیاں توں پھیر لفظ
اتے لفظوں
چانگراں
چیکاں
چنگھاڑاں

دھرت پٹھی گڑ رہی ہے
خوف نال

کھا رہی ہے رکھ مٹی
مڑ رہے نے نیر اپنے سومیاں نوں
پرتدے نے پھلّ پچھاہاں

سٹّ کے ایہہ ساز
ایہہ پاون کتاباں
ایہہ پیارے مکھڑے
دوڑ اٹھانگے صرف اک جان لے کے

بن رہے ہاں بندیاں توں صرف جاناں

کوئی ماں نہیں چاہندی
لہو زمین تے ڈلہے ۔
ہر ماں چاہندی اے دھیاں پتر
تے ودھدیاں پھلدیاں فصلاں ۔
ہر ماں چاہندی اے
لوہا کوئی لاہیوندا اوزار بنے
جاں ساز دی تار بنے ۔
ماں نہیں چاہندی
لوہا ہتھیار بنے ۔
پر جدوں لہو کھولدا اے
تاں لوہے نوں ہتھیار بنا لیندا اے
تے ہاں
کدی ماواں
اپنی ہتھیں وی
پتاں نوں انکھ دی جنگ لڑن توردیاں نے ۔
لہو زمین تے ڈلھدا اے
زمین لہو نوں جیر لیندی اے
اس نوں تتاں وچّ بدل لیندی اے ۔
قدرت لئی موت دا ارتھ موت نہیں
قدرت لئی موت دا ارتھ تتاں دا روپ بدلنا
قدرت لئی موت دا ارتھ اک ہور جنم ۔
پر ماواں لئی قدرت لئی موت دا ارتھ ہے
ککھاں چوں جائے دا انت ہین اندھکار وچّ ڈب جانا ۔

نہیں لکھن دندی کویتا اج
اندرلی اگّ

ساڑدی ہے ورقے
اک اک کرکے

نہیں چاہدی مینوں کویتا
آکھدی ہے اگّ
مینوں چاہدی ہے تیری چھاتی دہکن لئی

کس دی کویتا ہے
کس دی کویتا ہے جو مینوں
کویتا لکھن نہ دیوے
دھیان میرے نوں
میرے دکھ دی
نوک تے ٹکن نہ دیوے

کس دا ہاسہ
کس دا رونا
کس دے پھلّ
کس دی تلوار

کون کھڑا
میرے تے میری کویتا دے وچکار

اسنوں تکّ کے
اوہ جو تیرے سینے وچوں
پھلّ کھڑیا سی
اوہ میرے توں جر نہ ہویا

میں اس پھلّ نوں ورجن لگا
میرے سینے وچوں ہی آواز ایہہ آئی :

اے میرے من
ایہہ تاں ایویں وہم ہے تیرا
کہ ورجے ہوئے پھلّ مرجھا کے مر جاندے نے

ورجے ہوئے پھلّ کدی نہ مردے
ورجے ہوئے پھلّ ہمیشہ جون پلٹدے
جون پلٹ کے سپّ بن جاندے
اپنے گھر دیاں کھونجاں کھرلاں اندر
کدھرے لک جاندے نے

ورج نہ اسنوں
نمسکار کر کھڑدے پھلّ نوں
نمسکار کر
چھاتی وچلیاں نیکیاں بدیاں اچھاواں نوں
نمسکار کر چھاتی وچلے اندھکار نوں
نمسکار کر اس اندرلی کائنات نوں

اس دے نال جھگڑ نہ
پاگل ہو جاوینگا

ہن گھراں نوں پرتنا مشکل بڑا ہے
کون پہچانیگا سانوں

متھے اتے موت دسخط کر گئی ہے
چہرے اتے یار پیڑاں چھڈّ گئے نے
شیشے وچوں ہور کوئی جھاکدا ہے
اکھاں وچّ کوری لشک ہے
کسے ڈھٹھے گھر دی چھت ہے
آؤندی ہوئی لوء جہی

ڈر جائیگی میری ماں
میرا پتر میرے توں وڈی عمر دا
کہڑے سادھو دا سراپ
کس شریکن چندری دے ٹونے ٹامن نال ہویا
ہن گھراں نوں پرتنا چنگا نہی ہے

اینے ڈبّ چکے نے سورج
اینے مر چکے خدا
جیوندی ماں نوں ویکھ کے
اپنے جاں اس دے
پریت ہوون دا ہوئےگا توکھلا

جد کوئی بیلی پرانا ملیگا
بہت یاد آویگا اپنے اندروں
چراں دا مر چکا موہ
رون آویگا تاں پھر آویگا یار
اتھرو تاں میرے دوجے کوٹ دی جیبی 'چ رکھے رہِ گئے

جدوں چاچی اسری
سر پلوسیگی اسیساں نال
کس طرحاں دسانگا میں
ایس سر وچّ کس طرحاں دے چھپے ہوئے نے خیال

اپنی ہی لاش ڈھوندا آدمی
پتی دے سجرے سوے تے ماس رنھدی رنّ
کسے ہیملت دی ماں
سردیاں وچّ بندیا دے سوے سیکن والا ربّ
جنہاں اکھاں نال دیکھے نے دکھانت
کس طرحاں میلانگا اکھاں
اپنے بچپن دی میں تصویر نال
اپنے نکے گھر نال

شام نوں جد مڑھی تے دیوا بلیگا
گردوارے سنکھ وجیگا
اوہ بہت آویگا یاد
اوہ کہ جہڑا مر گیا ہے
اوہ کہ جس دی موت دا
اس بھری نگری 'چ بس مینوں پتہ ہے

جے کسے نے ہن میرے من دی تلاشی لے لئی
بہت رہِ جاواںگا کلا
کسے دشمن دیش دے جاسوس وانگ
ہن گھراں 'چ وسنا سوکھا نہیں ہے
چہرے اتے یار پیڑاں چھڈّ گئے نے
شیشے وچوں ہور کوئی جھانکدا ہے

ہن گھراں نوں پرتنا مشکل بڑا ہے
کون پہچانیگا سانوں

دھونی
سائیں جی دے اگے نہیں، اندر دھکھدی ہے
سائیں جی کدی کدی
بڑی ہی اداس آواز وچّ گاؤندے ہن
جد سائیں جی گاؤندے ہن
تاں اپنیاں ہی آندراں دا ساز وجاؤندے ہن

گاؤندے گاؤندے سائیں جی
چپ ہو جاندے ہن
اس چپّ وچّ اک ساز وجدا سندا ہے
اوہ ساز دسدا تاں نہیں
پر سندیاں جاپدا ہے
اس ساز دیاں
قبر توں لے کے ہنھیرے آسمان تکّ
لمیاں کالیاں سیاح تاراں ہن
تاراں وچّ گھمدے تارے ٹکراؤندے ہن
چند گونجدا ہے
ہزاراں مرے جیوندے مونہاں دا الاپ جاگدا ہے
کدی کدی ایوں جاپدا ہے
جامنی پھلاں نال درخت بھر رہے ہن
ماواں اپنے بالاں نوں چھاتی نال لائی
تے مرد اپنے کہاڑیاں نال
رات نوں کٹّ رہے ہن
پھر لگدا ہے
کسے دا چن دھرتی 'تے پیا ہے
انجھ اپر کسے دا سوگی بدن جھکیا ہے
اداس چھاتیاں الریاں
اداس دودھ دیاں بونداں نال
کرلاندے ہنجھوآں نال بھرے
جویں لوریاں تے ویناں نال بھرے
نے مرجھائے پھل

سائیں جی سویر ہو گئی
چلو مدرسے چل کے علم دے تالباں نوں
پڑھاؤنا ہے
لگدا ہے اج نہیں جاؤگے
ایہی سوچدے ہو نہ جا کے کی پڑھاؤگے

اگدے بوٹیاں نوں اداس پانی پاؤگے
پھلاں نوں مرجھاؤن دے کرتا-واچک
تے کرم-واچک طریقے سکھاؤگے
ہنھیرے دی کتاب نوں
جہڑے وی صفے توں کھولھوگے
اس وچّ دل دی کالخ رلاؤگے
سچ دسو، سائیں جی، ایہو سوچدے ہو نہ
لگدا ہے اج میرے نال وی نہیں بولوگے
انجھ بولن نوں رہا وی کی ہے
سانوں تاں اڈیک ہی رہی
کہ تسیں دھکھدے ہو تاں اک دن لٹ لٹ بلوگے
مشال اٹھا کے چلوگے
رستہ دکھاؤگے
اداسی دی قید 'چوں رہائی پاؤگے
ہور لکھاں نوں رہا کراؤگے

پر لگدا ہے
تسیں سنے بیڑیاں سنے ہتھکڑیاں ہی
تر جاؤگے
پچھے رہِ جانگیاں
تہاڈے خون نال لکھیاں تکاں
معاف کرنا، خون نال لکھن توں چنگا سی
تسیں سیاہی نال لکھدے
پر متھے دی لوئے لکھدے
الجھے خیالاں نوں کجھ سلجھاؤندے
دکھ دی ککھّ 'چوں باہر آؤندے

اس طرحاں سائیں جی بڑی دیر
اپنے آپ نوں کوسدے رہے
پھر مدرسے ولّ تر پئے
اوتھے طالب علماں دے کورے کاغذ سن
بھولیاں جگیاسو اکھاں سن
تے سائیں جی نے کیہا
پیارے بچیو، لکھو
اپنی جان دا خوف
اپنے بالاں دے چہرے
اپنے نام دا موہ
تے نفسانی خواہشاں
ایہہ چار-دیواری بندے نوں عمر بھر
قید کری رکھدی ہے
نہیں! ایہہ کٹّ دیو
لکھو! ساڈا نظام ایسا ہے
کہ اس وچّ بندے نوں
اپنیاں ہزاراں خواہشاں دا
دمن کرنا پیندا ہے
ایہہ دمن ہی اداسی ہے
ایہی دہشت ہے لکھو

نہیں ایہہ وی نہیں، تسیں لکھو
پھر سائیں جی بڑی دیر کجھ نہ بولے
شاید اوہ اپنے من دی بؤلی دیاں
پوڑیاں اترن لگّ پئے سن
جتھے اداس ماواں دے ہنجھوآں دا پانی سی
اوہ سائیں جی دا تیرتھ سی
اوہناں دی درغاہ!
جدوں سائیں جی اس درغاہ توں آؤنگے
تاں اداس گیت گاؤنگے
پھر گاؤندے گاؤندے چپّ کر جانگے

اوہناں دی چپّ وچّ
اوہ ساز وجدا سنیگا
جو دسدا تاں نہیں
پر سندیاں جاپدا ہے
اس ساز دیاں
قبر توں لے کے ہنھیرے آسمان تک
لمیاں کالیاں سیاح تاراں ہن
تاراں وچّ گھمدے تارے ٹکراؤندے ہن
چند گونجدا ہے
ہزاراں مرے جیوندے مونہاں دا الاپ جاگدا ہے۔

ماڑکو جیہا کوی
ٹنگ اڑا کے بہہ گیا
شبدکوش دے بوہے تے
اکھے میں نہیں آؤن دینے
اینے انگریزی شبد
پنجابی شبدکوش وچ ۔
اوئے آؤن دے کویا، آؤن دے
اندروں بھاشا وگیانی بولیا
نہ آؤن دیئیں اپنی کویتا وچ
ڈکشنری وچّ تاں آؤن دے
اگے نہیں آئی لالٹین
ریل، ٹائم پیس، ریڈیو، کلاک
ایکسے رے، ٹی وی، ویڈیو، ٹیسٹ ٹیوب
ایہہ تاں تیری کویتا وچّ وی آ گئے ۔
حضور ایہہ کوئی لفظ تھوڑھی نے
ایہہ تاں چیزاں نے
چیزاں نوں میں ہن کہڑا روکداں
جم جم آؤن انکوویٹر، انہیلر، اکئیریئم
انورٹر، ڈش، سی ڈی
وی سی ڈی
ڈی وی ڈی
جم جم آؤن
اپنے پتاواں
ماتاواں
نرماتاواں دے رکھے ہوئے نانواں سمیت
میں کدوں روکداں؟
تے مے اوہناں وچو نہی
جہڑے
بیئر نوں یورا
رمّ نوں پھنرا
تے وائین نوں دکشرا کہن دی صلاحَ دندے نیں ۔
پر جدوں تسیں
سوچنا دے ہندیاں انفرمیشن نال
اقرارنامے دے ہندیاں ایگریمیٹ نال
اثر تے پربھاو دے ہندیاں اپھیکٹ نال
سطح دے ہندیاں سرفیس نال
اکھ مٹکا کردے اوں
تاں مینوں عجیب لگدا
چھڑیاں لئی لے آوو میماں
بھانویں کدیسناں
پر ویاہیاں وریاں دے گھریں
سوکناں کیوں واڑدے اوں ؟
وسدے رسدے گھر کیوں اجاڑدے اوں ؟
اوئے کویا کملیا
اسیں کوئی وچولے نہیں
اسیں صرف گنتی کردے آں
کہ لوک کسے لفظ نوں
کنی واری لکھدے پڑھدے بولدے نے
ایسے آدھار تے
اسیں کسے لفظ نوں ڈکشنری وچّ تھاں دین دا فیصلہ کردے ہاں
ایہنوں پھریکیونسی کہندے نے
توں واروارتا کہہ لے
جاں کوئی ہور لفظ گھڑ لے ۔
تے جاہ
جا کے اخباراں پڑھ
لوکاں دے منہ پھڑ
ساڈے نال لڑن دی تھاں
اوہناں نال لڑ
جہڑے آبھو، روڑ تے کھلاں کھان دی تھاں
پوپکورن کھانے پسند کردے نے ۔
تے اہُ دیکھ آلو
سڑکاں تے رلے پھردے نے
تے پٹیٹو چپس
کاراں چ چڑھے پھردے نے ۔
تاں جا کے کوی نوں گلّ سمجھ آئی
کہ کتھے اصل وچّ لڑ رہی ہے بھاشا
زندگی تے موت دی لڑائی
اوہنے شبدکوش دے بوہے توں
اپنی ٹنگ پاسے ہٹائی
تے لفظاں نوں کہن لگا:
لنگھ آؤ بھائی
جہڑے جہڑے کردے آ کالیپھائی ۔
کوی نوں سمجھ آئی
کہ بھاشا نوں بھاشا وگیانی نہی
اوہ لوک بناؤدے نے
جہڑے جوجھدے نے
کھیتاں وچ
کارخانیاں وچ
ورکشاپاں وچ
اپنے مناں وچ
آتماواں وچ
تے صرف بھاشا نوں بچایاں
نہیں بچدی ہندی کوئی بھاشا
بھاشا بچدی ہے سدا
کسے مہان خیال
مہا کرنا
کسے مہا لہر دا
سرگن سروپ بنکے ۔
کوی نوں یاد آئے اوہ لوک
جنہاں نے برے وقتاں وچ
مکی نوں بسنت کور
گاجراں نوں گبندیاں
کھیر نوں بامھنی
مولی نوں کراڑی
بہاری نوں سندری
تلائی نوں سکھدیئی
ہانڈی نوں جگنناتھی
بلی نوں ملکہ
شام نوں انجنی
رات نوں کالی دیوی
نید نوں دھرم راج دی دھی
تے ٹھنڈھی ہوا دے بلیاں نوں اندرانی دیوی دیاں جپھیاں
کہہ کے ہسّ ہسا لیا
اپنا جہان رنگلا بنا لیا
تے برے وقتاں نوں بھلے بنا لیا ۔

جہڑے جتی نوں اتھکّ سواری
تاپ نوں دھرم راج دا پتّ
چنی ہوئی چکھا نوں کاٹھگڑھ
رون پٹن نوں مارو راگ
ٹٹی چھنّ نوں شیش محل
جھاڑو بردار نوں صوبیدار
ٹاکیاں والی گودڑی نوں ہزارمیکھی
نوٹاں نوں چھلڑ
سکیاں نوں ٹھیکرے
تے گجا کرن نوں معاملہ اگراہنا کہہ کے
شہنشاہ بن بہندے
تے سدا چڑھدی کلا وچّ رہندے ۔

اوہ جہڑے کھونڈے نوں کانونگو
بولے نوں چوبارے چڑھیا
ریل نوں بھوتنی
مچھی نوں جلتوری
بیگن نوں اک ٹنگا بٹیرا
وڑیویں نوں کپڑبیج
کہی نوں پتال موچنی
سوئی نوں جوڑمیلنی
چھاننی نوں سجاکھی
چھجّ نوں گنگراہی
مرچ نوں لڑاکی
حقہ-پینے نوں گدھی چنگھ
بھنگ چھانن والے رومال دیاں کنیاں نوں
شیر دے کنّ
چلھے دیاں لکڑاں نوں مشالاں کہہ کے
اپنی کویتا دا جہان رشنا لیدے ۔
جنہاں نے
گنے نوں برہمرس
ہلدی نوں کیسر
گنڈھے نوں رپا آکھ کے
رکھا سکھے نوں انتاں دا سواد بنا کے کھا لیا ۔

کڑکدیاں دھپاں وچ
رکھ نوں سبز مندر بنا لیا ۔
تے جہڑے شبداں دی چھانویں
دکھ دے تھلاں نوں
ہسّ کے پار کر گئے ۔
اوہ ہسمکھ ہازرجواب
حوصلے والے کلادھاری
بڑے کراماتی لوک سن ۔
اوہناں دی ٹکسال شبد کی گھڑدی
نویں بندے گھڑدی
نویں لوک پرلوک سرجدی
اوہناں دے موہوں
اپنا نواں نام سن کے
چیزاں ہسّ پیدیاں ۔
پیراں دی دھوڑ بنا لئیاں جنہاں نے سلطنتاں
کؤڈیاں کر دتے موتیاں جڑے تاج
تختے تاؤس سواہ
تے ککھوں ہولے کر دتے
جنہاں نے عالم گیر شہنشاہ
کہہ کے اپنے گورو نوں سچا پاتشاہ ۔
کوی نوں یاد آیا مہاں کوی
جس نے اک ندر پا کے
آرتی دے تھال نوں
برہمنڈ تکّ پھیلا دتا ۔
کوی نوں یاد آئے
ابھدھا لکشنا وئنجنا
سفوٹ تے نوں رس
جہڑے شان نال جاندے نے
دیس بدیس دے سیمیناراں وچ
اپنی بھاشا بولدے ۔
کوی نوں یاد آیا اوہ نعرہ
ماں بولی جے بھلّ جاؤگے
ککھاں وانگوں رل جاؤگے
نال ہی یاد آئے اوہ لوک
جو ماں بولی نوں نہیں بھلے
پھر وی ککھاں وانگوں رل رہے ہن ۔
کوی اٹھ کے چلا گیا
شبدکوش دے بوہے توں سوچدا
کہ جے ککھاں وانگ رلدیاں نوں
دے سکیئے کوئی مہان خواب
خیال
لہر
جے دے سکیئے
نمانیاں نوں مان
نتانیاں نوں تان
نیوٹیاں نوں اوٹ
نیاسریاں نوں آسرا
تاں شاید ماں بولی بچ جاوے
ککھاں وانگ رلدے اپنے جایاں دے سہارے ۔
جے نیچاں نوں سنبھال لئیے
تاں خبرے ہو جاوے
ندر دی بخسیس ۔
تھی جان تن من تے سبد ہرے ۔

میں چھتری کو جڈا آکاش ہاں گونجدا ہویا
ہوا دی ساں ساں دا پنجابی وچ انوواد کردا
عجیبو غریب درخت ہاں
ہزاراں رنگ برنگے فقریاں نال ونھیاں
نکا جیہا بھیشم پتاما ہاں
میں تہاڈے پرشناں دا کی اتر دیاں ؟

مہاتما بدھ تے گورو گوبند سنگھ
پرمو دھرم اہنسا اتے بے داغ لشکدی شمشیر دی
ملاقات دے وینیو لئی میں بہت غلط شہر ہاں

میرے لئی تاں بیوی دی گلوکڑی وی کٹہرا ہے
کلاس روم دا لکچر-سٹینڈ وی
تے چوراہے دی ریلنگ وی
میں تہاڈے پرشناں دا کی اتر دیاں ؟

میرے 'چوں نہرو وی بولدا ہے، ماؤ وی
کرشن وی بولدا ہے کامو وی
وائس آف امیرکا وی، بی.بی.سی. وی
میرے 'چوں بہت کجھ بولدا ہے
نہیں بولدا تاں بسّ میں ہی نہیں بولدا

میں 8 بینڈ دا شکتی شالی بدھیجیوی
میریاں ناڑاں دی گھرر گھرر شاید میری ہے
میریاں ہڈیاں دا تاپ سنتاپ شاید مولک ہے
میرا اتہاس ورھیاں 'چ بہت لما ہے
کارجاں 'چ بہت نکا:

جدوں ماں نوں خون دی لوڑ سی
میں کتاب بن گیا
جدوں پیو نوں ڈنگوری چاہیدی سی
میں بجلی دی لیک وانگ لشکیا تے بولیا:

کپل وستو دے شدھودھن دا دھیان دھرو
ماچھیواڑے ولّ نظر کرو
گیتا پڑھی ہے تاں وچارو وی :
کرو کرمانی سنگم تکتوا
ایہو جیہا بہت کجھ جو میری وی سمجھوں باہر سی

راہ وچ روپوش یار ملے
اوہناں پچھیا:
ساڈے نال صلیب تکّ چلینگا–
قاتلاں دے قتل نوں اہنسا سمجھینگا ؟
گم نام برکھ نال پٹھا لٹک کے
مسیحی انداز وچ
سرکڑے نوں بھاشن دوینگا ؟

اتر وجوں میرے اندر
انیکاں تصویراں الجھ گئیاں
میں کئی فلسفیاں دا کولاج جیہا بن گیا
تے اجکل کہندا پھردا ہاں:
صحیح دشمن دی تلاش کرو
ہریک عالم گیر اورنگزیب نہیں ہندا
جنگل سکے رہے نے
بنسری 'تے ملہار وجاؤ

پریت بندوقاں نال نہیں مردے
میری ہر کویتا پریتاں نوں مارن دا منتر ہے
مسلاً اوہ وی
جس وچ محبت آکھدی ہے:

میں گھٹنا-گھری گڈی دا اگلا سٹیشن ہاں
میں ریگستان 'تے بنیا پل ہاں
میں مر چکے بچے دی توتلی تلی 'تے
لمی عمر دی ریکھا ہاں
میں موئی عورت دی ریکارڈ کیتی ہسدی
آواز ہاں:
آپاں ہن کل ملانگے۔

میں چھہن لگا تینوں
بہو-چیتکار ہویا
اندھیر تڑپ اٹھے
سو سنکھ ناد ولکے
گھڑیال کھڑک اٹھے

چلھیوں نکل مواتے
ماواں
پتنیاں
بھیناں
دے سینیاں 'چ سلگے

اک نعر کھلھے کیسیں
کوکی تے دوڑ اٹھی

اس دے قہر توں کمبے
کل دیوتیاں دے پتھر
تے مکٹ راجیاں دے
ستگور ہوئے کروپی
تے ہسے میرے چیلے

میں ہتھ اپنا تیریاں تاراں توں دور کیتا
طرباں توں دور کیتا
میں ہونٹھ دور کیتے
رادھا نوں موہن والی اس مدھر بنسری توں
ڈریا میں رکمدی دی
خاموش ولکنی توں

اک صاف اجلا ورقہ
میرے قریب آیا:

میرے 'تے کجھ وی لکھ دیہہ
نیکی بدی دی کر دیہہ سجری نشاندیہی
قدرت تے سبھیتا وچ اک ہور عہدنامہ
توں اپنی اچھا ورگا اپنشد نواں رچ دے

میرے 'تے کجھ وی لکھ دیہہ
توں آپ مکت ہو جا
تے اسنوں مکت کر دیہہ

توں آپ نیر ہوویں
تے اس دے سینے اندر سلگن سدا مواتے
ایہہ تاں صحیح نہیں نہ

اک صاف اجلا ورقہ
میرے قریب آیا
تے لکھنوں ڈر گیا میں

پربھو جی، اوہ کد کھلھنا اے دوارا
آپے ساز جتھے ہر بوٹا
آپے واونہارا

رات پتا اس دوارے لاگے
تھکّ ہار کے بہہ گئے
بول بلھاں 'چوں مک گئے سارے
بلھ پھرکدے رہِ گئے

ساگر دے وچ کد رلنا ایں
ہوند دا ہنجھو کھارا

کھولھ سمندر پون دے
میرے ساہاں دے لئی بوہے
بیہی دیہی خاک 'چ رل کے
پھلّ کھڑے بن سوہے

میلا پانی بل کے ہووے
کنیاں وانگ کنوارہ

ہن نہ ہتھاں پلنگھ بناؤنے
نہ رنگلے پنگھوڑے
نہ اوہ پھٹیاں جنہاں 'تے لکھنے
بالاں پہلے اوڑے

ہن تاں اپنی دیہی رکھ ہے
تے ساہاں دا آرا

اک جنگل ہے جس دے ہر اک
رکھ دا ارتھ ہے ارتھی
ہر بوٹے 'تے نام کسے دا
اک بوٹا جی پرتی

اس جنگل وچ چلدا رہندا
ساری رات کہاڑا

پربھو جی، اوہ کد کھلھنا اے دوارا
جتھے ساز آپے ہر بوٹا
آپے واونہارا

پچھے پچھے رزق دے
آیا نند کشور
چل کے دور بہار توں
گڈی بیٹھ سیالدا
نال بتھیرے ہور
رامکلی وی نال سی
سگھڑ لگائی اوس دی
لدھیانے دے کول ہی
اک پنڈ باڑیوال وچ
جڑھ لگی تے پنگری
رامکلی دی ککھّ 'چوں
جنمی بیٹی اوس دی
ناں دھریا سی مادھری
کل میں دیکھی مادھری
اوسے پنڈ سکول وچ
گتاں بنھ کے ربن وچ
سوہنی پٹی پوچ کے
اوڑا ایڑا لکھ رہی
اوڑا ایڑا لکھ رہی
بیٹی نند کشور دی
کنا گوڑہا ساک ہے
اکھراں تے رزق دا
ایسے پنڈ دے لاڈلے
پوتے اچھر سنگھ دے
اپنے پیو دی کار وچ
بہہ لدھیانے آنودے
کونوینٹ وچ پڑھ رہے
اے.بی.سی.ڈی. سکھدے
اے.بی.سی.ڈی. سکھدے
پوتے اچھر سنگھ دے
کنا گوڑہا ساک ہے
اکھر اتے اکانکھیا
پچھے پچھے رزق دے
آیا نند کشور

میڈلن سحر وچ
کویتا اتسوَ دے دنیں
ابریرُ پارک وچ
سائیکل تے اک بچہ میرے کول آیا
میری پگڑی تے داڑی دیکھ کے پچھن لگا:
'توں جادوگر ایں' ؟
میں ہسّ پیا
کہن لگا سی نہیں پر اچانک کیہا، 'ہاں، میں جادوگر ہاں
میں امبراں توں تارے توڑ کے کڑیاں لئی ہار بنا سکدا ہاں
میں زخماں نوں پھلاں وچ بدل سکدا ہاں
رکھاں نوں ساز بنا سکدا ہاں
تے ہوا نوں سازنواز'
'سچ مچ !' بچے نے کیہا
'تاں پھر توں میرے سائیکل نوں گھوڑا بنا دے'
'نہیں ! میں بچیاں دا جادوگر نہیں
میں وڈیاں دا جادوگر ہاں'
'تاں پھر ساڈے گھر نوں محل بنا دے'
'نہیں ! سچی گلّ تاں ایہہ ہے
کہ میں چیزاں دا جادوگر نہیں
میں شبداں دا جادوگر ہاں'
'اوہ! ہن سمجھیا'
بچہ سائیکل چلاؤندا مسکراؤندا ہتھ ہلاؤندا
پارک توں باہر چلا گیا
تے داخل ہو گیا میری کویتا وچ !

(اس رچنا 'تے کم جاری ہے)