پنجابی شاعری سوہن سنگھ سیتل
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
جو ستیاں تھکّ کے ریجھاں
اوہناں نوں پھر جگا لینداں
مری ساتھن، مری ہانن
جدوں ڈولے 'چ آئی سی
سی باہیں چھنکدا چوڑا
ہتھیں مہندی لگائی سی
میں اوسے یاد دا پلہ اٹھا
اک جھات پا لینداں
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
میں چند چنداں 'چ گھریا ویکھیا سی
پھر بھلایا نہیں
لنگھائیاں سینکڑے پنیاں
نظر وچ اک ٹکایا نہیں
جدوں چاہواں میں
چیتا لونگ دا کر
دن چڑھا لینداں
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
اوہو گانے دی چھوہ پہلی
اتے دیدار اوہ پہلا
پرانا ہون نہیں دتا
میں سجرا پیار اوہ پہلا
میں اس شرما رہی 'ہاں جی' نوں
شبداں وچ وٹا لینداں ۔
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
کتوں چاندی دے بوراں دا
جاں مٹھا ساز سندا ہاں
میں پہلی دھڑکدے دل دی
اوہی آواز سندا ہاں
سنے جو پھرکدے بلھوں
اوہو ٹپے درھا لینداں
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
پچھڑدی عمر ہے جیوں جیوں
ترقی ہے خیالاں دی
بھلیکھا کھان پئے متر
سفیدی ویکھ والاں دی
میں شاعر ہاں
تے چاہواں جیہو جہی
دنیاں بناں لینداں
جدوں میں گیت لکھدا ہاں
جوانی نوں بلا لینداں
(30-5-1957)
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
جھانجر نہ چھنکا
اکدھر مسجد،
اکدھر مندر،
تیری وچّ اٹاری
دینی بانگ مولوی بھلا
بھلا بھجن پجاری
اہُ تکّ،
بتّ لیندے انگڑائیاں
ووڑاں لوے خدا
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
جھانجر نہ چھنکا
مدھم چال دھرت دی پے گئی
چلے اجھک ستارے
بنیاں پھیر دلال اندر دا
چند جھاتیاں مارے
بھرم پیا جے کوئی دیوتا،
پرلو دیؤُ لیا
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
جھانجر نہ چھنکا
کس گنتی وچ مات-لوک دے
بھکھے جتی وچارے
سرگ لوک 'چوں پرط آؤنگے
بھگت، اؤلیئے، سارے
منہ 'تے پلہ لے مٹیارے !
نہ کوئی چند چڑھا
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
جھانجر نہ چھنکا
میں شاعر دل جذبیاں بھریا
قابو رہنا ناہیں
اسیں تاں ہنجھوآں وچ ڈب مریئے
(ایتھے)
نیں وگدی اسگاہیں
عاشق لگنا پار نہ لوڑن
ٹھلھدے جد دریا
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
جھانجر نہ چھنکا
جھانجر نہ چھنکا،
گوریئے !
(12-5-1957)
ایہہ دنیاں اک اکھاڑا ہے تے خلقت ہے تماشائی
میں جیون کھیڈ وچ بھلدے بڑے بدھوان ویکھے نے۔
جو اڈدے عرش تے پل وچ پٹکدے فرش تے ویکھے
تے پیراں وچ رلدے کئی چڑھے اسمان ویکھے نے۔
تخت تے بیٹھیاں ہے ویکھیا بے گھر غلاماں نوں
تے منگدے بھیکھ گلیاں وچ کئی سلطان ویکھے نے۔
جنہاں محلاں ‘چ کلھ تیکر ہندا سی ناچ پریاں دا
میں پیندے کیرنے اج اوہ بنے شمشان ویکھے نے۔
جنہاں گل ہیریاں دے ہار تے ریشم ہنڈاؤندے سی
اوہ بیہیاں ٹکڑیاں نوں ترسدے انسان ویکھے نے۔
جنہاں دے سامھنے جھکدے سی لکھاں سر جواناں دے
میں غیراں سامھنے جھکدے اوہی بلوان ویکھے نے۔
جنہاں دے وٹّ متھے دے کمباؤندے سی زمانے نوں
میں کائراں جیوں ولھکدے اوہناں دے ارمان ویکھے نے۔
کہاں کی؟ بے علم، بے سمجھ لوکاں دی حضوری وچ
عقل دے کوٹ ہتھ بدھی کھلے حیران ویکھے نے۔
لٹکدے پھانسیاں تے ویکھیا ہے دیش بھگتاں نوں
تے بھگتاں دے لباس اندر لکے شیطان ویکھے نے۔
چلاؤندے ویکھیا چھریاں ہے کئیاں سادھ-سنتاں نوں
تے مندر دے پجاری ویچدے ایمان ویکھے نے۔
گلے ملدے محبت نال میں ویکھے نے دشمن وی
تے متراں وچ ہندے لہو دے گھمسان ویکھے نے۔
انوکھے رنگ نے قدرت دے جانے کون ‘ سیتل ‘ جی
میں اجڑے وسدے تے وسدے ویران ویکھے نے۔
گونگا اے پیار میرا
مونہوں ن بول سکدا
متراں دے کول وی نہ
دل نوں میں پھول سکدا۔
اگ اپنے آپ لاکے
رکھداں دبا دبا کے
بلھاں تے مہر چپ دی
جو میں ن کھولھ سکدا۔
ہنجھواں دی ایہہ روانی
اسدی سمجھ نشانی
جھولی چ لے رہا ہاں
بھوئیں ن رول سکدا۔
ایہہ غم تے ایہہ جوانی
سبھ اسدی مہربانی
وسدی جو پھرنیاں وچ
پھر وی نہ ٹول سکدا۔
سولی چڑھ منصور پکارے اؤں دلدار منائیدا
کھلّ لہا تبریز کہے اؤں گلی سجن دی جائیدا۔
آرے دے نال چیر زکریا جد دو-پھاڑے کیتو نے
ہر حصے چوں ایہہ صد آوے مرکے پیارا پائیدا۔
کنّ پڑوائے مندراں پائیاں چھڈکے تخت ہجارے نوں
یار پچھے دشمن دے بوہے مڑ مڑ الکھ جگائیدا۔
وہندیاں نہراں سکیاں 'سیتل' سنکے موت پیارے دی
تیسا مار لوہار پکارے اؤں کر عشقَ نبھائیدا۔
پٹّ دا ماس کھواکے عاشق دسیا 'حد عشقَ دی ایہہ'
کچے گھڑے تے نیں وچ ڈب کے حدوں وی ٹپ جائیدا۔
سدا اک سار نہیں رہندے،
زمانے بدل جاندے نے
جو سر چکن نہیں دیندے
کدے آ سر جھکاندے نے۔
پتہ لگے، سمادھی مرد
دی دشمن اسارنگے
جو کلھ بدنام کردے سی
اوہ اج چندے لکھاندے نے۔
اوہ آونگے ترے در تے
زیارت واسطے اک دن
جنہاں سر لوک تیرے خون
دا الجام لاندے نے۔
میرے دل دی لگی نوں کوئی نہ جانے
تھکے نبض ٹہ ٹہ ہزاراں سیانے۔
ہجر دے وچھاؤنے ایہہ سولاں دی سیجا
میرے وانگ ہے کوئی جو ہسّ ہسّ کے مانے۔
مہینوال مرزا ایہہ پنوں جاں رانجھا
مرے عشقَ اگے ایہہ جاپن اننجانے۔
مرے خاکے اکو ہجر دی کٹاری
جرے جؤندے جی جو اوہنوں جگّ جانے۔
میں ہتھیں جلائی شمع سڑن بدلے
کیا ریس کرنی پتنگے نمانے۔
کدوں عشقَ دی اگّ دبدی دبایاں
جے حساں تاں چمکن ہزاراں ٹٹاہنے۔
نہیں چاہ مینوں کنارے لگن دی
چراگی نے غیرت دی منگدے مہانے۔
اوہناں نوں میں پوجاں جو راہیں نے ڈبے
دئیا اوہناں اتے جو پہنچے ٹکانے۔
وگاڑیگی کی اگّ دوزخ دی میرا
کدوں سکھ بہشتاں دے عاشق نے مانے۔
جیوندا ہاں اس سرڑ دے میں سہارے
کہے نہ کوئی ہار منّ لئی فلانے۔
بھلا سی میرے تے ن آؤندی جوانی
مری بات بندی ن دکھ دی کہانی۔
اگلنے نے پیندے غماں دے انگارے
جدوں کہنا پیندا ہے اپنی زبانی۔
خوشی نال غم ہر خوشی توں وٹائے
زمانہ کہے ایہہ توں کیتی ندانی۔
رہی زندگی دی ایہو راس پلے
ایہہ ہؤکے ایہہ ہنجھو نے اسدی نشانی۔
کمایا کسے نہ محبت چوں کہندے
امر پدوی پائی میں دے جان فانی۔
عشقَ پیالہ وہُ دا ویکھو
عاشق پیندا گٹ گٹ گٹ۔
اودھر پیارا تیغ حسن دی
سان چڑھاوے جھٹ جھٹ جھٹ ۔
ہسے، کھیڈے، مارے چھالاں
تیغ الارے ہٹ ہٹ ہٹ ۔
عاشق دا دل کیماں کردا
ناز چھری تھیں کٹ کٹ کٹ۔
اوس دی رتّ دے وچ دھووے
کھلّ سے دی چھٹ چھٹ چھٹ۔
آہ! عاشق دی گردن کرڑی
اک نِ دہندی سٹ سٹ سٹ۔
'سیتل' پھیر پیالہ بھرکے
آکھے، پی لے گٹ گٹ گٹ۔
جنگل دے وچ بھوندا پھردا، ‘لیلی لیلی' کردا
لیلی دا جو نام سناوے، سر قدماں تے دھردا۔
ہتھ وچ تسبیح، تلک متھے تے، نہ پنڈت نہ حاجی
‘لیلی ہو' دی بانگ پکارے، لیلی نام اچردا۔
تک اس عشقَ دیوانے تانئی، جاہد دل وچ سوچے
‘پہراوا صوفی دا جاپے، کم کرے کافر دا’۔
پچھن لگا، “ او مجنوں ! او لیلی دے دیوانے
چھڈّ خدا نوں بتاں اگے، کیوں توں سجدے کردا" ۔
“کون خدا ؟ تے کتھے وسدے ؟” موڑ کیہا عاشق نے
“میں تاں اک لیلی نوں جانا بھیتی نہیں ایشر دا”۔
جاہد کیہا، “رب ہر زرے وچ ہر رنگ دے وچ وسدے”
“لیلی وچ وی وسدے؟” “ہاں سبھ نور اسے انور د ”۔
“تاں نہ ورج” کیہا مجنوں نے، “لیلی نام جپن دے
مل پئیگا رب آپے، جس دن میل ہوؤُ دلبر دا”۔
بڑا سادہ جیہا انسان ہے
انسان ہے ایپر
اوہ میری نظر وچ
مانکھتا دی شان ہے ایپر
نہ لالچ سرگ دا اسنوں
تے بھے نرکاں دا کھاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
کسے وڈے دی، اوہ چھوٹا
خوشامد کر نہیں سکدا
کسے ماڑے 'تے دھکہ ویکھ ہندا
جر نہیں سکدا
بناں کارن، کسے چنگے برے دا
دل دکھاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
بڑا پکا ہے اوہ
کچھ اپنے متھویں اصولاں 'تے
مگر شردھا نہیں
آپے بنے بھیکھی رسولاں 'تے
کہے کوئی لکھ اسنوں
اک وی دل 'تے لیاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
اوہ مندے دھرم،
پر اوہ دھرم لوکاں توں نیارا اے
نہ جھگڑا 'ور' 'سراپاں' دا
تے نہ 'پناں' دا لارا اے
ہے اکو اندروں باہروں
کدے شکلاں وٹاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
اوہ 'نیکی' تے 'بدی' دو شبد
سن سن کے نہ گھبراندا
جے کچھ چنگا کرے،
لیڈر بنن لئی شور نہیں پاندا
تے جے ہو جےَ گنانہ
تاں پردیاں دے وچ لکاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
نہ ڈھاہ ککھاں دیاں کلیاں
دھرم مندر بناندا اے
نہ لیراں پاٹیاں دھوہ کے
چندوئے ای چڑھاندا اے
تے کھوہ مزدور دی روٹی
اوہ کدھرے جگّ لواندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
اوہ بہتی پھیر مالا
ربّ نوں حیران نہیں کردا
تے اپنے بھجن دے بل
کسے توں تاوان نہیں بھردا
اوہ اپنی پارسائی دا
کسے 'تے رعب پاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
سفارش سن کے بخشو،
اسنوں لائیلگّ نہیں مندا
اوہ اسنوں اک دھڑے دا
رشوتی،
جاں ٹھگّ نہیں مندا
اسے لئی، بھلّ کرکے
سکھنا سکھ، بخشواندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
نہ اوہ شیطان ہے،
نہ دیوتا بن کے وکھاندا اے
کتے گھٹّ پی بہے،
تاں پی کے نہ مندر 'چ جاندا اے
کہو:
کافر ہے اوہ،
پر بھیکھ سنتاں دا بناندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
کدے اوہ اپنی محنت توں ودھیرے
دات نہیں منگدا
تے اپنا حق
طاقت نال وی لینو نہیں سنگدا
ہے 'سیتل' بے-نیاز اتنا
کتے پلہ پھیلاندا نہیں
میں اسنوں پیار کردا ہاں
میں اسنوں پیار ……
(30-10-58)
ہے اک 'تے نربھر دوئے دی ہستی
جے اک نہ ہندا، دوآ نہ ہندا
ستھان ہر اک دا اپنا اپنا
نہ کھوٹا ہندا، کھرا نہ ہندا
جے مینوں کرتا نے ساجیا اے
تاں میں وی کیتا اے اسنوں پرگٹ
مری تے اسدی ہے ہوند سانجھی
جے میں نہ ہندا، خدا نہ ہندا
اوہ پار لاؤُ اسے دا بیڑا
جو آپ ڈبن دا ڈر سہیڑو
اوہ کسدے دسو گنانہ بخشدا ؟
جے کیتا میں کچھ برا نہ ہندا
اے نیک-بختو ! تہاڈی دنیاں
وجود وچ ہی نہ آئی ہندی
جے پرتھمے میں گنانہ کرکے
بہشت 'چوں نکلیا نہ ہندا
گنانہ مرے 'تے آباد دنیاں
گنانہ 'تے نربھر ہے کل عبادت
منون دی لوڑ ہی نہ پیندی
جے میرے نال اوہ خفا نہ ہندا
میں انس اسدی، میں اسدا حصہ
مرے تے اس وچ نہ فرق سی کوئی
جے آپ ہی میں نہ ہندا نیواں
تاں اسدا ایہہ مرتبہ نہ ہندا
جو اسنوں بھالن ویرانیاں وچ
میں ویکھ اوہناں نوں ہسّ چھڈداں
کیونکہ رچنا توں رچنہارا
کدے وی 'سیتل' جدا نہ ہندا
(16-10-58)
آہ لے سادھا ! اپنی اگلی دنیاں سانبھ لے
میری دنیاں مینوں میری مرضی نال سجان دے
تپیا ! ہوون تینوں تیرے سرگ سہنڈھنے
ایسے دھرتی اتے مینوں سرگ بنان دے
تیرے کلپ-برچھ دی چھاں ولّ میں نہیں جھاکدا
بنجر پٹّ پٹّ مینوں ایتھے باغ لگان دے
دھرگّ اس بندے نوں، جو خواہش کرے اس جنت دی
جتھوں کڈھیا بابا آدم نال اپمان دے
مالا پھیریں، اچی کوکیں، نظراں حوراں 'تے
تینوں آؤندے نے ڈھنگ اﷲ نوں بھرمان دے
پریاں سرگ دیاں دی جھاک تساں نوں سنت جی !
میری اک سلونی، اوہدیاں ریجھاں لاہن دے
تیرے ٹھاکر نوں وی بھوگ لوا لؤں مشر جی !
روندے بھہلے دا تاں پہلاں منہ جٹھان دے
وہلا ہو کے بابا ! مالا وی میں پھیر لؤں
سبھ نے کھانا جتھوں، پیلی نوں سی لان دے
کر لؤں پوجا تیرے عرشیں وسن والے دی
پہلاں بندے دی تاں مینوں ٹہل کمان دے
'سیتل' چنگا بن انسان، جو تیرا دھرم ہے
کاہنوں پھردیں پچھے پنڈت دے بھگوان دے
(11-8-57)
بھلی دنیاں ایویں کلجگ کلجگ کوکدی
مینوں ستجگ آؤندا دیہدا وچ جہان دے
جہڑا آدم اک دن کھڈاں دے وچ رہندا سی
اوہدے پتر اڈدے پھردے وچ اسمان دے
نظراں لیندے سی جو کرامات دے مان 'تے
ہتھ بنھ کھلے دیوتے اگے سائنسدان دے
بھلے لوکیں اک دن وہلڑ نوں سی پوجدے
چنگے کامے نوں اج سمجھدار سنمان دے
دنیاں بھیکھاں دی تھاں عملاں ولے ونہدی اے
جاندے ارتھ بدلدے دن دن دھرم ایمان دے
مالا والے دی تھاں عزت اج مزدور دی
چلے بدل نظرئیے آدم دی سنتان دے
اک دن پیش ہونگے پھٹیاں لیراں سامھنے
پھردے ریشم وچ جو چیلے لکے شیطان دے
جنھاں کلیاں وچ نہ سورج ڈردا جھاکدا
اک دن محل ہونگے اوتھے شاہی شان دے
اک دن لالو گھر وی بھوگ پدارتھ ہونگے
ہوسن دور بھلیکھے بھاگو دے پنّ دان دے
ربّ دا روپ سمجھ انسان ملو انسان نوں
درشن بندے وچوں ہوونگے بھگوان دے
پورے بول ہونگے آخر بابے نانک دے
دنیاں سرگ بنیگی وسن یوگ انسان دے
چانن ہو جو 'سیتل' پھیلو دھرم اکال دا
پردے دور ہونگے بھرم اتے اگیان دے
(8-10-56)
| |
