پنجابی شاعری کرتار سنگھ دگل
جھم جھم کردے
لش لش کردے
چڑھ پیندے
لہہ جاندے
تارے
آپے سارے ۔
ڈلھ ڈلھ کردے
ڈلھ ڈلھ جاندے
پھل-بکلاں 'چوں
تریل-تپکے
سارے
آپ-مہارے ۔
جھمک جھمک کے
چھلک چھلک کے
جاگ جاگ کے
سوں سوں کے
ہارے
نین وچارے ۔
گھنی گھنی
ویہڑے ساڈے دی
ہری ہری
پپلی دے اتے
دو گھگھیاں اک گھر بنایا ۔
کر کر ٹٹے کھنبھ اکٹھے
چن چن سکے گھاہ دے پتے
کھتھے کاگت
گھسیاں لیراں
نگھا جیہا اک آلھنا پایا ۔
وچ گھگھیاں دی چڑھی جوانی
چپ-چپیتی
بھولی بھالی
جد سدھراں نے اتی مچائی
دو چنجھاں دے چہلاں 'چوں یا
کولیاں کولیاں کھمبھلیاں دی
پولی پولی کھہسر وچوں
ددھوں ودھ
اک چٹی چٹی
نکی نکی
تلھک انڈیاں دی جوڑی آئی ۔
ڈونگھیاں اک ترکالاں ویلے
منڈو ساڈا
اتی غربت نے
جسدے جذبے کل لتاڑے
جسدی جدی جائداد اندر
سڑے ہوئے احساس نے سارے
مار ٹپوسی
باندر جیوں
پپلی تے چڑھ گیا
چڑھ گیا
میرے ونہدیاں ونہدیاں
کہندیاں کہندیاں
بھنّ آلھنا
پیارے پیارے
انڈیاں دے دو نکے عالم
چک اوس بھنجے پٹکارے ۔
گھڑی پچھوں
گھگھیاں دا جوڑا
پوٹے بھر فصلاں توں مڑیا
بھرے ہوئے ارمان دلاں وچ
سدھراں دے طوفان دلاں وچ
ویکھ اپنا محل-منارا
رلیا ہویا
گمیا ہویا
چپ-چپیتا پھڑکن لگ پیا
اڈ پپلی توں بوہے اگے
بوہیوں اڈ بنیرے اتے
فریاداں وچ تڑفن لگ پیا
پر
سڑک تے تیز موٹراں
شونک شونک اوویں ہی جاون
اوویں دودھ دی بھری گوالن
گاگر آ ہٹی تے رکھ گئی
مڑے مزور نے چھٹی کرکے
روز وانگراں
لڑدے کھہندے
نالے ہسن نالے گاون ۔
کہی مٹھی مٹھی وگنی اے وا
جس دہاڑے نیاں کلیاں پھٹیاں
ہبھے شیؤ نال پریتاں ترٹیاں
مینڈھا لتھّ گیا ہوچھا چا ۔
کہی مٹھی مٹھی وگنی اے وا !
ڈھلی گیا جوبناں اتھروآں کی ڈکی ڈکی
ہن تے سوہے سوہے پھلاں کی تقی تقی
مینڈھا بند بند اٹھنا ایں گا ۔
کہی مٹھی مٹھی وگنی اے وا !
ہنھاں کول بیٹھی رہاں ہنھاں نال بانی رہاں
ہنھاں کی تقی تقی دلے کی بھلانی رہاں
میں تاں گھڑی وی نہ کھانی آں وساہ ۔
کہی مٹھی مٹھی وگنی اے وا !
کہی مٹھی مٹھی وگنی اے وا !
سینے 'چ درد ؟
لکا کے رکھ سینے 'چ درد ۔
ایہہ پچھ نہ، کتھوں پھٹیا ؟
کد تیر کیہدا چھٹیا ؟
ایہہ درد بے-پناہ ہے
ایہہ درد سچ سدا ہے
ایہہ درد بس بلا ہے
ہن بھل سکو ! بھل دے درد ۔
رج رج کے ہس گوا دے درد ۔
جے سوں سکے سوا دے درد ۔
لک چھپ کے رو وگا دے درد ۔
سینے 'چ درد !
لکا کے رکھ سینے 'چ درد ۔
نہ پیار کر،
کسے نوں بھل نہ پیار کر ۔
ہو پیار وچ بے-حالَ نہ
اپنے سکھر نوں ڈھال نہ
پیار اندھ ہے گھور ہے
پیار پرانا لور ہے
ہن تے زمانہ ہور ہے
ایہدے کنڈے دی پوڑ ہور
ایہدے پھٹن دی پھوڑ ہور
ایہدے گھلن دی کوڑ ہور
ایہدی ہے اپنی لوڑ ہور
نہ پیار کر
کسے نوں بھل نہ پیار کر ۔
کوئی دل 'چ پیڑ ؟
دبا دے دل دی دل 'چ پیڑ
اٹھ تک زمانے دا نکھار
قدرت دی چھاتی دا ابھار
بلبل دے ڈونگھے وین بھل
نرگس دے سکدے نین بھل
کالی گھٹا دی سین بھل
توں بھل، تیرا بیان ہے انج
ہر اک دی داستان ہے انج
نہ کر گلہ جہان ہے انج
سدا توں آسمان ہے انج
کوئی دل 'چ پیڑ ؟
دبا دے دل دی دل 'چ پیڑ !
چرکا سارا
اک رات جد
چپ-چپیتی معصوم جہی
بے معالوم جہی چن-چاننی
کل آکاش تے چھائی ہوئی سی،
کوٹھے تے میں
کلھ-مکلا سون نوں چڑھیا،
اوتھے اس کونے وچ جتھے
تنّ دناں دی چادر اگے
ان-ٹھپی ہوئی، ان-جھاڑی ہوئی
ان-چھنڈی ہوئی
منجی اتے ڈاہی ہوئی سی ۔
اٹھ قدم
کوئی دس قدم
ہی دور منجی توں
حقہ-بکا گھبرایا جیہا
ہلسایا جیہا
چپ-چپیتا
بٹ-بٹ تکدا میں کھلو گیا؛
چٹی چٹی چادر اتے
چٹی چٹی ددھ کڑی اک
السائی ہوئی
لیٹی تکّ کے ستی تکّ کے
مڑھکا میری تریلی دا
متھے دے اتوں گلھاں ہیٹھوں
وگدا وگدا ٹھلھدا ٹھلھدا
تیز تیز تلے نوں چو گیا ۔
کومل کومل
کولیاں کولیاں
پتیاں وانگراں بلھیاں اس دیاں
ادھ-بھڑیاں ادھ-کھلھیاں اس دیاں،
اس دے متھے-منہ-سر اتے
اہل جوانی آئی ہوئی سی،
ایپر جدوں اگیرے ہو کے
تکیا ہور پریرے ہو کے
منجی اتے اوہ سوہنی نہیں سی،
بگیاں بگیاں پیلیاں پیلیاں
چادر دیاں گھرجاں نال مل کے
چن-رشماں دے جادو نے
مورت جہی انجھ بنائی ہوئی سی ۔
حیران
ہرسایا ہویا
منجی اتے میں مودھا ڈھیہہ پیا
مڑ مڑ چادر پیا پھرولاں
اٹھ اٹھ ایدھر-اودھر ٹولاں،
دل کرجھے کہ چھوہ ن سکیا،
ٹھیک پتہ سی کڑی نہیں سی
چن-رشماں دی کھیڈ بنی سی
تاں وی ساری رات گزر گئی
پلسیٹیاں وچ
السیٹیاں وچ
دل بھولا جیہا دل کملا جیہا
پچھتاندا رہا
ڈسکاندا رہا
اک پل-چھن لئی سوں ن سکیا ۔
تارے، لتھ جاسن ایہہ تارے ۔
ایہناں بچڑیاں ہیٹھ؛
ایہناں جھاڑیاں ہیٹھ
اک ہنیری سلک رہی ہے
سمندر دی اس بیکھٹک تہہ دے تلے
کوئی لہر ہے اٹھی
کوئی لہر ہے جاگی
کوئی لہر ہے سمبھلی
ابھر رہی ہے، اچھل رہی ہے، چھلک رہی ہے ۔
تے اس پار کالی گھٹا اک چڑھی ویکھ،
اس پار دھندھ نے وی کھنبھ ہن سنوارے ۔
زمانے دی انجانتا تے چڑھے ہوئے ۔
غریباں دی بیسمجھیاں تے کھڑے ہوئے ۔
کسے سینہ-زوری دی چھاتی جڑے ہوئے ۔
تارے، لتھ جاسن ایہہ تارے ۔
سویرے سویرے
اج منہ-ہنیرے
کسان اک دے پتر نے
فصلاں 'چ کھلکے
گھمانی بھنوا بھنوا
بدلاں دے پچھے
چراں دے ستے ہوئے
اندسدے رباں نوں
پتھر نے مارے ۔
پروتی ہوئی ایہہ لڑی ٹٹ جاسی
اکاشاں دے وچ اک شور ہور پیسی
ستھل پینتڑے دا گلا گھٹ جاسی
تارے، لتھ جاسن ایہہ تارے ۔
تارے، لتھ جاسن ایہہ تارے ۔
کی برہم دا لبھیا سورج ؟
اسلام دا دسیا سورج ؟
عیسیٰ دا منیا سورج ؟
ایہہ نت چڑھدا نت لہندا ۔
ایہہ نت اٹھدا، نت ڈھہندا ۔
اک نواں-نروئیا سورج
اک دبیا ہویا سورج
پیا بھڑکے
پیا ونگارے
ہن کتھے کھلو ایہہ سکسن ؟
کنجھ سکھڑ ہو ایہہ سکسن ؟
تارے، لتھ جاسن ایہہ تارے ۔
چلی گئی
چلی گئی
اج، کلھ، کدی-جانا ہی سی اس اک دن ۔
موت وی تے اک زبردست سچائی ہے؛
نالے میری چیچی دے ارھے کرکے
دو لکیراں اگھڑ آئیاں ہن:
اک ذرا نکیری جہی،
اک ذرا لمیری جہی ۔
اک ہے یاد اسدی جدھے
گیٹیاں وچ
پٹولیاں وچ
کھیڈدا ساں میں،
تے دوجی لئی سمولا مر گیاں بے شک
میرے لئی ہمیش پر اوہ زندہ ہے
مر کے وی
جی کے وی
کسے دی ہو کے وی
چلی گئی
چلی گئی ۔
چلی گئی
کہ بھکھ توں ذرا گھبراندی سی اوہ
عشقَ کردی سی
آرام نوں پر ذرا چانہدی سی اوہ ۔
چلی گئی
کہ اس دائرے 'چ آ نہیں سکیا میں ۔
اسدے پدھر تے اپڑ
سکھڑ نہیں ہویا میں
کھنوچردا تے رہاں
دندیاں کریچدا وی رہاں
کجھ اس طرحاں دا پینڈا ہے
کہ اندر جا نہیں سکیا میں ۔
چلی گئی
پر
میں سوچدا ہاں کنجھ
کسے دا ہو کے کوئی پھر بدل سکدا ہے ؟
اوہناں بلھیاں تے اجے چٹ پئے ہونے ہن؛
تے ٹوہ ٹوہ کے جنہاں ٹبیاں نوں گٹکدے سن جو
اجے پوٹے اوہ سہم سہم کے ساہ لیندے ہن ۔
کوئی وڈی گل نہیں
ہن میں مندا جاندا ہاں
جوٹھے تھالاں تے کئی لوک
مہمان نوں سرچا لیندے ہن ۔
چلی گئی
چلی گئی
پھیر آویگی
میرا دل ہمیش کہندا ہے
پر اس وار اسیں شرماوانگے نہیں ۔
ذرا ہیٹھ ہو کے کجھ ہور ویکھانگے
کجھ ہور جھاکھانگے
بدلاں نوں کھگھلانگے
اکھاں نوں نچوڑانگے-
-گاوانگے نہیں ۔
اخیری وار
اس وار
کجھ گھول کے پلا دیاںگا میں
"میں تیری ہاں
میں تیری ہاں
تیری دنیاں سجاوانگی
تیرے ویہڑے دے وچ،
تیرے چھتاں دے ہیٹھ
اک امانت نوں
میں اک نشانی نوں کھڈاوانگی ۔"
کجھ اس طرحاں اس طرحاں بدل دیاںگا میں ۔
