سکھوندر امرت پنجابی نظماں
میں روڑا تاں نہیں بندی
تیرے راہ دا
تے ایہہ وی جاندی ہاں
کہ حادثے راہیاں دا مقدرج ہندے نے
پر توں کویں پٹینگا
اجگر دے پنڈے ورگے
بےاعتبارے راہاں 'تے پیر
کہ جتھے
چوراہیاں 'چ کھڑے اڈیکدے نے
انبھول الھڑاں نوں
وہُ دے ویوپاری
تے ڈبیاں 'چ وکدی ہے
سواہ کر دین والی اگّ
پھڑک-پھڑک ڈگدی ہے
سوئیاں نال ڈنگی معصوم جوانی
تے سمیں دے للاریاں نوں
بھاؤندا نہیں لہو توں بغیر
کوئی دوجا رنگ
تے میں سوچدی ہاں
تینوں آکھاں
ہر چمکدی چیز سونا نہیں ہندی،
سونے دے مرگاں مگر نہ جائیں،
ایہہ چھلیئے مرگ تاں
رام جہے اوتاراں نوں وی
چھل جاندے نے....
تے جدوں ویکھدی ہاں
کہ ہواواں دے نال رل کے
سرک آئے نے
گھراں دے اندر-وار
پیشاوراں دے کوٹھے
تے میں بنھ وی نہیں سکدی
تیریاں چنچل اکھاں 'تے پٹی
دب نہیں سکدی
گھر دے بوہے ٹپدیاں
تیریاں اڈنیاں پیڑاں
تے کر نہیں سکدی
انھے کھوہاں دیاں سازشاں ساہویں
تیرے نادان لہو دا بھروسہ
تاں سوچدی ہاں
تینوں آکھاں
ٹی وی بند کر
تے کتاب کھولھ....
تے ہن جدوں
تار-تار ہو گیا ہے
سداچار دا دامن
نہیں رہی
لہو نوں لہو دی پچھان
نہیں رہا
رشتے نوں رشتے دا لحاظ
اتر رہا ہے ہر گھڑی
کسے نہ کسے دروپتی دا چیر
کنے ہی برہما کر رہے نے
اپنیاں دھیاں نال بلاتکار
تے وقت دیاں اکھاں
مٹکا رہیاں نے بے حیائی دا سرمہ
تاں سوچدی ہاں
تینوں آکھاں
اکھاں دے مسکارے مگر نہ جائیں
اوہناں وچ زندگی دا درد ویکھیں
تے درد وچ گہرائی....
تے پھیر جد ویکھدی ہاں
کہ ہر محاذ 'تے ہاردا ہے
سچ دا سکندر
کرتی دے لہو وچ رنگدی ہے
بدکاری اپنا سہاگ-جوڑا
منصف دی اکھ وچّ ہے
ڈرا دین والا ٹیر
انصاف دی تکڑی وچّ ہے
لوہڑے دا پاسک
کنجکاں دے قاتلاں دی لبھدی نہیں پیڑ
تے سپنیاں دے راہ وچّ
گڈیاں ہوئیاں نے
سچ مچّ دیاں صلےباں
تاں سوچدی ہاں
تینوں آکھاں
گھروں باہر نہ جائیں
کتھے جائینگا...
کوئی نہیں ایسا سورج
جس دی ٹاہنی توں توڑ لیائینگا
توں صندلی سویرا....
کوئی نہیں ایسا پربت
جس دی چوٹی توں دھوہ لیائینگا
دودھ دیاں ندیاں....
کوئی نہیں ایسا رکھ
جس 'تے بیٹھیاں ہونگیاں
سونے دیاں چڑیاں...
تے پھر آپ ہی ٹھوردی ہاں
اپنا متھا
تے موڑدی ہاں
سوچاں دے پٹھے وہن نوں....
کہ ممکن نہیں ہندا
گھراں دیاں چھتاں تھلے
نیلے آسمان نوں گھسیٹ لیاؤنا
تے کندھاں پچھے رہِ کے
نہیں لڑے جاندے
زندگی دے یدھ
نہیں ہٹدا
چلھیاں دی اگّ نال
بھکھ دا کانبا
نہیں مٹدا
آلے وچّ جگدی جوت نال
غربت دا ہنیر
کہ جانا ہی پیندا ہے
اک نہ اک دن تاں
پتراں نوں گھروں باہر....
تاں من ہی من
تینوں لمے پینڈیاں دی
اسیس دندی ہاں....
تے دعا کردی ہاں
تیرے انگ-سنگ رہے
گھر دا نگھّ
تے متھے وچ روشن رہے
آلے وچلی جوت
توں جم-جم جاہ سفراں 'تے
میریا چھندیا!
تیرا ہر قدم مبارک ہووے....۔
کجھ چر آیا سی
اوہناں دے پھنکاریاں 'تے روس جیہا
پھیر من دے مور نے
سپاں دے سراں 'تے نچنا سکھ لیا...۔
ایوں نہیں وچھڑانگی
میں تیرے نالوں
کر جاندا ہے جویں
رکھ دی ٹاہنی توں
کوئی زرد پتہ
کہ تیرے توں وچھڑن لگیاں
میں بہت چر لاوانگی
بہت چر
تیری چپّ نوں مخاطب رہانگی
بہت چر
تیرے یخ موسماں وچّ سلگانگی
بہت چر
تیرے نھیریاں وچّ ٹمٹماوانگی
بھٹکانگی تیرے راہاں وچّ
سائے وانگوں
اڈّ اڈّ پئیگی تیریاں اکھاں وچّ
دھوڑ میرے جھؤلیاں دی
کھلرے رہنگے تیرے خلاء وچّ
میرے کھنبھ جہے
کراہندی رہانگی تیری ٹاہنی 'تے
ونھے ہوئے پنکھیرو وانگ
کہ بوند بوند ہووانگی
تیرے لہو 'چوں کشید
کن کن وچھڑانگی
تیرے برہمنڈ نالوں
لفظ لفظ کانی 'چوں کرانگی
نقش نقش چیتیاں 'چ دھڑکانگی
میں وچھڑن توں پہلاں
تیرے پانیاں وچّ بہت تڑپھانگی
تے پھیر کسے پل
تیرے ساہاں دے اہلے جہے کتے
لک جاوانگی
تیرے توں وچھڑن لگیاں
میں بہت چر لاوانگی....
نھیری وانگ
جوانی چھڑی سی اس نوں
تے قہراں دا روپ
وینہدیاں وینہدیاں
اوہ سرہوں دی گندل
سلفے دی لاٹ وانگ مچّ اٹھی
جدھروں دی لنگھدی
راہاں دے ککھّ بلن لگّ پیندے
جس دیاں اکھاں 'چ اکھاں پاکے ویکھ لیندی
پتھرا جاندا تھائیں
اک دن
پینگھاں جھوٹ کے گھر مڑی تاں
اک چن دے ٹوٹے نے
اوہدی پیڑ دب لئی
چن دا ٹوٹا
روز اوہدی بیہی 'چوں چڑھدا
تے اوہدی بیہی وچّ ہی
چھپ جاندا
بابل نے لاٹ دیاں اکھاں وچّ
چن دے ٹوٹے دی چھاں تکی
تے لاٹ نوں
کندھاں پچھے ڈکّ دتا
چھتاں 'چوں دھوآں اٹھیا
چن دا ٹوٹا دھوانکھیا گیا
پھیر اک دن
کالا بدل
سہرے بھنّ کے پنڈ ڈھکیا
چن دا ٹوٹا کھر گیا
سلفے دی لاٹ بجھ گئی
پنڈ دیاں چھتاں 'چوں دھوآں
اجے وی اٹھدا ہے
چن دے ٹوٹے اداس رہندے نے
سھروں دیاں گندلاں دا
دم گھٹدا ہے
میں جد چنیاں
رستہ توں سی
میں جد تری
رہبر توں سی
میں جد تھڑکی
سہارا توں سی
میں جد پہنچی
منزل توں سی
ایہہ میں توں توں تک دا
سفر ہی سی
جس نوں طے کرن لئی
میں وار وار
دنیاں 'چ آئی...
پانی دا اک قطرہ
میرا ہمدرد بن کے آیا
تے
میری اگّ وچ
سڑدے سمندراں نوں ویکھ کے
پرط گیا |
اداسی ایس گلّ دی نہیں
کہ اس نے میرے من دا شیشہ
توڑ دتا
اداسی تاں ایس گلّ دی ہے
کہ شیشے دے نال
اس دا خوبصورت عکس وی
ٹٹّ گیا.......|
فیصلہ (1)
اک ہی ندی دی تیہ سی
سارے سمندراں نوں
ندی نوں ہمدردی سی
سارے ہی سمندراں نال
ندی نے ترن توں پہلاں
اکھاں 'تے پٹی بنّ لئی سی
تے آزاد چھڈّ دتا
پیراں نوں،
راہاں 'تے
پھیسلا
ڈھلاناں دے ہتھ وچ سی
فیصلہ (2)
عورت
اوہ ندی ہے
جو اپنے پھیسلے
ڈھلاناں دے ہتھ وچّ نہیں چھڈدی
اہ کدے نہیں بھلدی
اپنے سمندر دا راہ
اس دے قطرے قطرے 'تے ہندا ہے
اس دے سمندر دا سرناواں
پیار
سمرپن
اتھرو
اڈیک
تے
چھاں
ایہہ نے اوہناں پنجاں تتاں دے ناں
جہناں توں بندی ہے
دھی
بھین
پتنی
محبوبہ
تے
ماں |
میری ننی بچی!
تیری ملوک گلھ تے ابھری ہوئی
اپنے کٹھور ہتھ دی لاس دیکھ کے
میں بہت شرمشار ہاں
مینوں معاف کر
میں تیری گناہ گار ہاں
پتہ نہیں کیوں
میں تیری عمر تے سمرتھا دے الٹ
چاہندی ہاں
کہ توں
چھیتی چھیتی سکھ جاویں
اوڑا، آڑا
قاعدہ، کتاب تے کویتا
تے جان جاویں:
مرد مائنے حکومت
عورت مائنے بے بسی
جھانجر مائنے بیڑی
چوڑی مائنے ہتھکڑی
تینوں ایہہ وی پتہ لگے
کہ ایہناں شبداں دے الٹے ارتھ
کس نے اتے کیوں بنائے نے
چاہیدا تاں سی:
مرد مائنے محبت
عورت مائنے وفا
جھانجر مائنے نرت
چوڑی مائنے ادا
اسے لئی
میں چاہندی ہاں
توں چھیتی چھیتی سکھ جاویں
اوڑا، آڑا
قاعدہ، کتاب
تے کویتا
تے مکت کر سکیں
شبداں نوں
غلط ارتھاں دی قید ‘چوں
لڑ سکیں
شبداں دے
صحیح ارتھاں لئی۔
ہن ماں بڈھی ہو گئی ہے
عینک دے موٹے شیشیاں پچھے
لکو لئیاں نے
اس نے اپنیاں
سپنہین اکھاں
پتہ نہیں کیوں
اج مینوں ماں دی جوانی
بہت یاد آ رہی ہے…
شیشے موہرے کھڑ کے
لمی گتّ گنددی ماں
ماں دا شنیل دا موتیاں والا سوٹ
طلے والی جتی
تے ہن چھن چھن کردیاں جھانجراں
یاد آ رہی ہے
شرابی پیو دے للکاریاں توں سہمی
ملوک جہی ماں
تے سبھ توں ودھ یاد آ رہی ہے
ماں دی گیتاں والی کاپی
جس نوں ماں
بہت سنبھال کے رکھدی سی
پر ہولی ہولی ودھن لگی
ماں دے گیتاں والی کاپی نہیں…
ماں دی قبیلداری تے چنتا
ہور اچیاں ہون لگیاں
پیو دیاں بڑہکاں
ویہڑے وچ پھردیاں
انسدیاں پراہنیاں ورگیاں
دھیاں نوں دیکھ دیکھ
ہولی ہولی
کملاؤن لگی ماں دی ممتا
ہولی ہولی
پتھراؤن لگے ماں دے چاء
رلن لگی
ماں دی گیتاں والی کاپی
بکھرن لگیاں
گیتاں دیاں سطراں
توڑ دتیاں
میرے اڑب پیو نے
ماں دی ملوک وینی ‘چوں
کچّ دیاں ونگاں
بکھر گئے
زندگی دے روڑاں والے راہ وچ
جھانجراں دے بور
منگتی نوں دان کر دتا
ماں نے موتیاں والا سوٹ
پھیر میں کدے نہیں تکیا
ماں نوں شیشے موہرے کھڑ کے
کجلے دی دھار پاؤندیاں
پھیر کدے یاد نہیں آئی
ماں نوں گیتاں والی کاپی
ہن ماں
ویہڑے وچ منجے ‘تے بیٹھی
ڈور بھور جھاکدی رہندی ہے
سنے دروازے ولّ
آس کردی ہے کہ
اس دی کوئی دھی
سہریاں توں آوے،
آ کے اس دے گل نوں لپٹ جاوے
اس دے اتھرو پونجھے
تے اس دے زخماں تے
دلاسے دی ملھم لاوے،
جہناں تے اجے انگور نہیں آیا
پر نہیں…
میں ماں دے دکھاں بارے سوچ کے
بھاوک نہیں ہونا
نہیں اس نوں گھٹّ کے ملنا
نہیں اس دے گل لگّ کے رونا
نہیں کرنی
اس کمزور عورت نال ہمدردی
جو اپنے سپنیاں نوں
ٹٹنوں نہ بچا سکی
جو اپنی جوانی نوں
ہسّ کے نہ ہنڈھا سکی
جس دی لمی گتّ
میرے پیو نے ہزار وار پٹی
جس دی ہر سدھر
سینے وچ تڑکّ کر کے ٹٹی
جو گوریاں گلھاں دے نیل
گھنڈ وچ چھپاؤندی رہی
تے شرابی پتی دے ظلماں ‘تے
سدا پردے پاؤندی رہی
جس دے ہوٹھاں ‘تے
کدے وی دل دی آواز نہ آئی
جس نے اپنے من-پسند گیت دی
اک وی سطر نہ گائی
نہیں…
میں بھاوک نہیں ہونا
نہیں جانا اس دے اتھرو پونجھن
مینوں کائرتا نال
کوئی ہمدردی نہیں
پر شاید…
میں اپنی ماں دی
کائرتا توں ہی سکھیا ہے
کہ کائر ہونا گناہ ہے…
گناہ ہے:
اپنیاں حسین سدھراں
تے حسین گیتاں نوں بھلّ جانا
محض روٹی دے ٹکڑیاں خاطر
ہیرے جہی جند دا طول جانا
گناہ ہے:
اپنی سوہنی گتّ نوں
پیار-ہین ہتھاں وچ
بکھر جان دینا
سندھور وچ لبڑی ہوئی برچھی نوں
سینے وچ اتر جان دینا
گناہ ہے:
متھے ‘تے لگی بندی دے
دائرے وچ سمٹ جانا
سوہی پھلکاری وچ
لاش بن کے لپٹ جانا
تے…
میریاں آندراں ‘چوں
ماں دا دودھ ابالے کھان لگدا ہے
میں تر پیندی ہاں
ماں دے ویہڑے ولّ
کلاوے وچ لیندی ہاں
اس دی کملا چکی کایا
پونجھدی ہاں
اکھاں دے کویاں ‘چوں
ڈب-ڈباؤندے ہنجھو
بھالدی ہاں اس دی روح ‘چوں
چراں دے گواچے گیت
تے لکھدی ہاں
ایہناں گیتاں نوں
نویں سرؤں
اپنی کاپی 'تے
ایہہ پیار نال سلگدے ہوئے
انگیاریاں ورگے گیت
اپنے پیو دے
اوہناں پیار-ہین ہتھاں وچ
رکھنے چاہندی ہاں میں
جہناں نے کھوہ لئی سی
میری ماں توں
گیتاں والی کاپی۔
ہر یگ وچ
ماواں اپنیاں دھیاں نوں
کجھ نہ کجھ ضرور آکھدیاں نے
جو زندگی وچ اوہناں دے کم آوے
اوہناں دا راہ رشناوے
میری ماں نے مینوں آکھیا سی:
سیانیاں کڑیاں
لک لک کے رہندیاں
دھکھ دھکھ کے جیوندیاں
جھک جھک کے تردیاں
نہ اچا بولدیاں
نہ اچا ہسدیاں
کڑیاں اپنا دکھ کسے نوں نہیں دسدیاں
بس دھونئیں دے پجّ روندیاں
تے کندھاں دے اوہلے گھگّ وسدیاں
کڑیاں تاں شرم حیا دیاں پتلیاں ہندیاں
سر ڈھک کے رکھدیاں
اکھ اتے نہیں چکدیاں
کہ کڑیاں تاں نریاں گٔوآں ہندیاں
جہڑے کلے نال بنھ دیوو
بجھیاں رہندیاں
ایہہ بے زبان کسے نوں کجھ نہیں کہندیاں
..................
میری ماں دا آکھیا ہویا
کوئی وی بول
میرے کسے کم نہ آیا
اس دا ہر واک
میرے راہ وچ دیوار بن کے اسر آیا
تے میں اپنی دھی نوں سمجھایا :
قدم قدم 'تے
دیواراں نال سمجھوتہ نہ کریں...
اپنیاں اڈاریاں نوں
پنجریاں کول گہنے نہ دھریں...
توں اپنے رتبے نوں
اینا بلند
اینا روشن کریں
کہ
ہر ہنھیرا تینوں ویکھ کے تربھک جاوے
ہر دیوار تینوں ویکھ کے ٹھٹھک جاوے
ہر زنجیر تینوں ویکھ کے مڑکّ جاوے
توں مان نال جیونئیں
مان نال مریں
دیواراں نال سمجھوتہ ہرگز نہ کریں...
میری دھی وی
اپنی دھی نوں ضرور کجھ نہ کجھ آکھیگی
شاید اس توں وی ودھ سوہنا
اس توں وی ودھ مکتی اتے محبت بھریا
کیونکہ
ہر یگ وچ
ماواں اپنیاں دھیاں نوں
کجھ نہ کجھ ضرور آکھدیاں نے
جو زندگی وچ
اوہناں دے کم آوے
اوہناں دا راہ رشناوے
شاید یگ اےداں ہی پلٹدے نے...
ہاں
یگ اےداں ہی پلٹدے نے...
1.
دو پتیاں گلاب دیاں
اکھراں چوں اگّ سمدی
آئیاں خبراں پنجاب دیاں
2.
پرھاں رکھدے کتاباں نوں
کلیاں نوں چھاں کر دے
پانی چھڑک گلاباں نوں
3.
پانی ندیاں دے چڑھے ہوئے آ
اساں پردیسیاں دے
دل دکھاں نال بھرے ہوئے آ
4.
دیوے چاہیدے بنیرے نوں
ہتھ وچ کانی والیا
سنھ لا دے ہنھیرے نوں
5.
کوئی خبر نہیں کل دی
بیٹھ کے پرو لے منکے
دھپّ جنا چر نہیں ڈھلدی
6.
اوکھا عشقَ دا ٹھانا وے
چکی پھریں ہتھ-کڑیاں
دل پھڑیا نہ جانا وے
7
جندے وجگے مکاناں نوں
جے دو دل نہ ملدے
پیندا وخت نہ جاناں نوں
8.
اک جوڑا گھگیاں دا
وچے وچ کھا وے گیا
سانوں دکھ انپگیاں دا
9.
کھوہی وچ ڈول پیا
تنّ دن رہا رسیا
اج ماہیا بول پیا
10.
بانے کیسری رنگائے ہوئے آ
خیر ہووے عاشقاں دی
اج آئی اتے آئے ہوئے آ
11.
طوطا اڈّ گیا کانیاں توں
ساڈے نال لا کے اکھیاں
پانی منگدا بگانیاں توں
12.
قبراں 'تے اکّ اگیا
مٹی دیئے نی مورتے
تیرا دعوہ نہ پگیا
1.
کھان نوں تینوں کھیر دؤنگی
نال پکا دؤ پوڑا
بیٹھن نوں تینوں کرسی دؤگی
سون نوں لال پنگھوڑا
لا کے تیل تیرے واہدوں بودے
سر تے کر دؤں جوڑا
جے میرا پتّ بننا
لکھ کے وکھا دے اوڑا
2.
کاہدا کردی مان نی جندے
کی تردی ہکّ تن کے
ٹٹ جانا تیرے گل 'چوں دھاگہ
کھلر جانے منکے
کچے کچّ دا چوڑا اڑیئے
کلّ ہینی اج چھنکے
دو دن دنیاں دے
کٹّ لا پرہنی بن کے
3.
پہلاں تینوں سو کوہاں تک
خبر سی بھورا بھورا
جے میں ٹھنڈھا ہؤکا بھردی
توں کردا سی جھورا
ہن تاں تینوں نال پئی دا
سندا نی ہٹکورا
جے مینوں نہیں رکھنا
چھڈّ دے کلہریا مورا
| |
