بابو فیروزدین شرف دی چونویں کویتا
میں پنجابی، پنجاب دے رہن والا،
ہاں میں پینڈو پر شہریئے ڈھنگ دا ہاں ۔
سمجھاں اردو، ہندی وی خوب بولاں،
تھوڑی بہت انگریزی وی انگدا ہاں ۔
بولی اپنی نال پیار رکھاں،
ایہہ گلّ آکھنوں کدی ناں سنگدا ہاں ۔
موتی کسے سہاگن دی نتھّ دا میں،
ٹکڑا کسے پنجابن دی ونگ دا ہاں ۔
ملے مان پنجابی نوں دیس اندر،
عاشق مڈھوں میں ایس امنگ دا ہاں ۔
وارث شاہ تے بلہے دے رنگ اندر
ڈوب-ڈوب کے زندگی رنگدا ہاں ۔
رواں اتھے تے یو. پی. 'چِ کراں گلاں،
ایسی عقل نوں چھکے تے ٹنگدا ہاں ۔
میں پنجابی، پنجابی دا شرف سیوک،
سدا خیر پنجابی دی منگدا ہاں ۔
لوہیا مسلم عورتاں دا دنیاں منے
پیتے ایہناں بہادری دے بھر بھر چھنے
گتاں نال دلیریاں دے خنجر بھنے
مار چپیڑاں دند نے شیراں دے بھنے
ڈھالاں جھولے جھولکے، تیغاں وچ پلیاں
مہک کھلاری انکھ دی، اسلامی کلیاں ۔1۔
2
چاند بیبی ہے اوہناں 'چوں، اک ہوئی سوانی
علی عدل شاہ مر گیا، رہی بیوہ رانی
بیجاپر دے راج دی، توڑن لئی تانی
بھر بھر آیاں دوتیاں دے، منہ وچ پانی
چاند بیبی نے تیغ دے، اوہ چند چڑھائے
وانگ ہنیرے ویریاں دے نام مٹائے ۔2۔
3
پیکے گھر دی اگّ نے پر بھامبڑ لایا
قاصد احمد نگر دا، پیغام لیایا
'دل اکبر دا دلیوں، ہے چڑھکے آیا
شاہزادے مراد نے، ہے کھورو پایا
آئے لشکر چونویں، توپاں تلواراں
خانِ خانا ہے ماردا، جنگی للکاراں' ۔3۔
4
سنکے بابل دی سرحدی گھیری
روہ وچ اٹھی شیرنی، ن لائی دیری
بیری وانگ ہلون گئے آ جوش دلیری
جھکھڑ لے کے فوج دا، بن چڑھی ہنیری
آ کے احمد نگر دے، سدّ کے درباری
گھڑیاں اندر جنگ دی، کر لئی تیاری ۔4۔
5
اودھر ہیسن دکھنی، ایدھر مغلیٹے
رن وچ دوویں بن گئے تانے تے پیٹے
دوہاں اندر ہی پئی، مارے پلسیٹے
ایہہ پانی دے بلبلے، اوہ پھڑ پھڑ موٹے
لگا تیغاں برچھیاں دا، اداں میلہ
ہووے ضداں کانیاں دا جنگل بیلا ۔5۔
6
توپاں دی گڑگجّ نے میدان کمبائے
لشکر بن کے اگّ دے لوہے دے آئے
مینہہ جنہاں نے اگّ دے پڑ وچ وسائے
دن نے بانے ماتمی، تن اتے پائے
دھونئیں دے وچ اس طرحاں پیندے چمکارے
امبر اتے چمکدے جیوں راتیں تارے ۔6۔
7
چاند بیبی نے اوس تھاں ایوں واہے سانگے
پھڑ پھڑ ضداں آجڑی، کئی پپل چھانگے
ودھ ودھ لیندی ویریاں توں اداں بھانگے
تکلے ضداں جھاڑدے، کوئی پھڑ کے ڈھانگے
انکھ آزادی جوش دا، اوہ پیالہ پیتا
جولا پکڑِ غلامیاں دا ٹوٹے کیتا ۔7۔
8
رانی دی تلوار ایوں پھیرے ہونجھے
رن وچ لاوے ٹبھیاں جا نکلے کھونجے
ادھر کڑکے ماردی، جا اودھر گونجے
ٹوٹے کردی سراں دے، دھڑ کردی لونجے
کدھرے موچھے پانودی، کتے پھیرے رندے
دھندے کتے مکانودی، کتے توڑے پھندھے ۔8۔
9
علی علی کر پانودی، پئی کتے دھمالاں
بازاں وانگوں جھرٹ تے، شینہنی دیاں چھالاں
کدھرے تیغاں توڑدی، کتے بھنے ڈھالاں
بند قلعے وچ بیٹھ کے، کئی چلے چالاں
راتیں اٹھ اٹھ ماردی، اوہ کدھرے چھاپے
گھر گھر جا مغلانیاں دے پئے سیاپے ۔9۔
10
جہڑی گٹھے اوس دا، جا گھوڑا دھمکے
ٹٹے منکا دھون دا، سر آپے لمکے
برقعے وچوں چاند دا، ایوں چہرہ چمکے
کالی گھٹ وچ جس طرحاں، پئی بجلی دمکے
زرھا بکتر لشکدا، سر کھود سہاوے
مچھی بن بن تاریاں، پئی رن وچ لاوے ۔10۔
11
دل مغلاں دا کمبیا، اڈیاں پھکھتائیاں
کھانکھانا نے کیتیاں پر ایہہ صفایاں
دھرتی اندر قلعے تکّ سرنگاں کڈھوائیاں
گڈے گھلّ بارود دے، اوہ سبھ بھرائیاں
ادھر آن جسوس نے، کل خبر پچائی
چاند بیبی نے اٹھ کے ایہہ عقل لڑائی ۔11۔
12
اک سرنگ تے لبھّ کے، پانی بھروایا
ایپر دوجی سرنگ دا، کجھ پتہ نہ آیا
ادھر جا مراد نوں، ایہہ کسے سنایا
گیا تہاڈی چال دے سر پانی پایا
غصے وچ مراد نے، ایہہ کارا کیتا
لایا جا برود نوں، پھڑ اگّ پلیتا ۔12۔
13
اک سرنگ تے بچ گئی، پر دوجی اڈی
اٹاں اےداں اڈیاں جیوں اڈے گڈی
ویکھ ویکھ کے دشمناں نے پائی لڈی
ہارے مول نہ حوصلے، پر بیڑا بڈی
راتو رات قلعے دا کل کوٹ بنایا
پھزرے اٹھ مراد نال پھر متھا لایا ۔13۔
14
غیرت اندر شیرنی ایوں کیتے ہلے
رن دے اندر رتّ دے پرنالے چلے
سیس جڑاں توں لاہ لاہ روح اینے گھلے
آکھے ملکل-موتل وی، پیا بلے بلے
دھائیاں کر کر جوش وچ ایوں صفاں اڈائیاں
ضداں پھڑ پھڑ لاپرے، کوئی اتوں دھائیاں ۔14۔
15
خطرے وچ مراد نے جاں عزت ڈٹھی
دانشمندی نال گلّ ایوں نجٹھی
حرفاں وچ مٹھاس دی، رس بھر کے مٹھی
چاند بیبی ول مان دی، ایہہ لکھی چٹھی-
'توں برابر شیرنی، ہیں مسلم بچی
اگنِ لگن ہے وطن دی تیرے وچ سچی ۔15۔
16
'دھنّ تیری اوہ ماں ہے جس تینوں جایا
دھنّ تیرا ایہہ جوش ہے، جس وطن بچایا
ساتھوں تیری تیغ نے ایہہ ملّ پوایا
وطن تیرے توں فوج نوں اساں پچھانہ ہٹایا
چاند بیبی ن کہیگا، ہن تینوں کوئی
توں 'چاند سلطان' ہیں، ہن اج توں ہوئی' ۔16۔
17
مغل مان متیاں دے، ٹٹے پیالے
اڈے بدل دکھنوں، فوجاں دے کالے
ایدھر احمد نگر وچ، لے خوشی اچھالے
گھر گھر دیوے گھیؤ دے، پرجا نے بالے
چاند بیبی دا اج وی کوئی ناں جے لیندا
'شرف' ادب دے نال ہے سر نیواں پیندا ۔17۔
(نوٹ=ایہہ گھٹنا سولھویں صدی دے انت 8-9 فروری
1597 دی ہے)
ہر ہر پاسیوں چبھن فریب تیرے،
بن کے بھکھڑے وانن چونکرے وے ۔
رو رو کے تیریاں واہدیاں نوں،
پے گئے اکھیاں وچّ وی ککرے وے ۔
زخم جگر دے پنگرے کئی واری،
تیرے قول پر کدی نہ پکرے وے ۔
اکھر تیریاں جھوٹھیاں لاریاں دے،
ساڈی ہکّ دی پٹی تے اکرے وے ۔
مٹھاں میٹ کے نکرے ہاں بیٹھی،
ٹٹی ہوئی ستار ربابیاں دی ۔
پچھی بات نہ جنہاں نے شرف میری،
وے میں بولی ہاں، اوہناں پنجابیاں دی ۔
مینوں ملی ہے دولت کویشری دی،
تیرے واسطے ساری لٹا دیاںگا ۔
لکھ لکھ قدرتی بھاوَ پریم ایسا،
تیری شان میں نویں دکھا دیاںگا ۔
میں جٹی دیس پنجاب دی، مینوں جانے کلّ جہان ۔
میرے متھے ٹکا ویکھ کے، پئے چند سورج شرمان ۔
مینوں باغیں بھورے ویکھ کے، پھلاں نوں بھلّ جان ۔
مینوں میلی نگاہ نہ ویکھ توں، میری کنج کواری شان ۔
توں جٹی دیس پنجاب دی، میں جٹّ پنجابی شیر ۔
میرا حسن جوانی ڈلھکدا، جیوں سورج چڑھے اشیر ۔
میں پڑ تے رن دا سورما، مینوں کہن جوان دلیر ۔
اتھے ہونجھا پھر جائے گوریئے، جتھے دیواں ڈانگ الیر ۔
'نوری درشن' وچوں
رتبے شاہاں دے رکھدے جگّ اتے،
تیرے بوہے دے جیڑھے فقیر نانک ۔
پکی سند ہے سورگ دے واسطے ایہہ،
تیری گودڑی دی پاٹی لیر نانک ۔
تیرے پیراں دی ملی جس خاک پنڈے،
کندن ہو گیا اودھا سریر نانک ۔
بھلا بندے حقیقت کی رکھدے نے،
کڈھے پتھراں دے وچوں نیر نانک ۔
ہوئے اوس تھاں ٹھیکرے ٹھاکراں دے،
گئے گھتّ کے جدھر وہیر نانک ۔
پایا اک اونکار دے راہ سدھے،
پا کے 'اک' دی اک لکیر نانک ۔
جیڑھے جیڑھے سن ظلم کمان والے،
تساں کر دتے سدھے تیر نانک ۔
جلوے نور دے ویکھدا رہاں ہردم،
وسے اکھیاں وچّ تصویر نانک ۔
دنیاں تھکّ گئی اے گن گن گن تیرے،
پایا انت نہ گنی گہیر نانک ۔
کراں دسّ کی شان بیان تیری ؟
گورو سکھاں دے 'شرف' دے پیر نانک ۔
میں کی گن تیرے بابا لکھن جوگا ؟
اگے کئی لکھاں لکھنہار ہارے ۔
تیرے ناں پوتر دے نقطیاں 'چوں،
نقطے لبھدے دوویں سنسار ہارے ۔
تیرے سمرن پیارے دے تیز اگے،
چن چودیں دا سنے پروار ہارے ۔
تیرے رکھ دی چھاں نہ رتی ہلے،
سورج جہاں دی دھپّ بلکار ہارے ۔
'جیہا سٹہ گریائی دا کڈھدیں توں،
پیلی پنگرے تے زمیدار ہارے ۔
دسیں حرف 'جہے وید قرآن وچوں،
پنڈت مولوی چھڈّ تکرار ہارے ۔
تیرے مودیخانے رہن انت وادھے،
کر کر کئی لیکھے الوکار ہارے ۔
تیرے اک اوانکار دے شبد سن کے،
کوڈے جہے راکھش کئی ہزار ہارے ۔
تیرے متھے دی ویکھ کے شبھ ریکھا،
ہونی جہی اٹلّ سرکار ہارے ۔
تیری چکی دا چلنا ویکھ کے تے،
بابر جیہے اموڑ کہار ہارے ۔
دولت نام دی ویکھ کے کول تیرے،
سجن ٹھگّ جہے چور چکار ہارے ۔
کتے ولی قندھاری جہے سنگ دل دا،
تیری شکتیؤں کبر ہنکار ہارے ۔
گلاں ڈونگھیاں بالے توں سن سن کے،
اچے اچے وچارے وچار ہارے ۔
ایسی تار مردانے نوں بنھ دتا،
نہ اوہ ہارے ن اوہدی ستار ہارے ۔
تیری بانی دا ساگر اے بڑا ڈونگھا،
لا لا ٹبیاں کئی علمدار ہارے ۔
مکے تیرے بھنڈار اگنت دے نہ،
پوندے لٹّ لکھاں اؤگنہار ہارے ۔
کھیڈی کھیڈ توں بابا جو انت ویلے،
اوہنوں ویکھکے رشی اوتار ہارے ۔
ہندو کہن ساڈا مسلم کہن ساڈا،
دوہاں وچوں نہ کوئی پنکار ہارے ۔
آپ کنی چھڈائی پھڑائی چادر،
ایدھر پوندے ایہہ ڈنڈ پکار ہارے ۔
'شرف' آنہدا اے بابا توں جت گؤں،
لڑدے ہور سارے آخرکار ہارے ۔
دل دی کفر سیاہی مٹ گئی،
کیتا نور اجالا ۔
ویکھ گورو دے نین نشیلے،
ہو گیا اوہ متوالہ ۔
ہیرے پھیرے، ہردم پھیرے
من منکے دی مالا ۔
دھوڑ چرن دی 'شرف' ہویا جد
جگ وچّ بنیا بالا ۔
(بالا=اچا)
جگدی جوت ڈٹھی جد نوری
اڈّ آیا پروانہ ۔
نانک نام پیارے "پی" دی،
مد پی ہویا دیوانہ ۔
لوکیں کہن 'دیوانہ' اسنوں،
اوہ 'در-دانا' دانا،
'شرف' پیارے زندہ ہویا،
مر مر کے مردانہ ۔
(در-دانا=سچا موتی)
ہرگوبند گورو دے پتر
تیغ بہادر پیارے ۔
ماتا صاحب نانکی جی دے،
روشن اکھی تارے ۔
جیوں کستوری نافے وچوں
خوشبو پئی کھلارے ۔
عمر نکی وچ، گروآں والے
لچھن چمکے سارے ۔
مات پتا نے لال پتر دے
درشن جس پل پائے ۔
خوشیاں دے وچّ موتیاں والے،
بھر بھر بکّ لٹائے ۔
ڈلھ ڈلھ پیندی چھاپے وچوں
جیوں ڈلھک پیارے نگ دی ۔
لاٹ 'اتاراں والی ویکھی
مستک اندر جگدی ۔
دھرمی رن وچّ پتّ پیارا
پورا جودھا ڈٹھا ۔
رکھ دتا تاں 'تیغ بہادر'
نام پیارا مٹھا ۔
ادم کرکے اٹھ بہیں ہن،
میری قلم پیاری ۔
واٹ دریڈی ویلا تھوڑھا،
توں بھی ترنوں ہاری ۔
سنگی ساتھی نال نہ کوئی،
پینڈا درداں والا ۔
منزل اوکھی، کٹے سوکھی،
سوچ کوئی اپرالا ۔
آ جا دوویں راہی رلکے
گلاں کردے جائیے ۔
نالے پریم ودھوندے جائیے،
نالے واٹ مکائیے :-
پر گلاں بھی درداں دے وچّ
بھریاں 'جہیاں ہوون ۔
بے کرکاں دے ہردے سن سن،
ہنجھو ہار پروون ۔
خوشیاں والی گلّ نوں ہر کوئی،
دنیاں اندر بھاکھے ۔
بھنکھ پوے جے کدھروں اوہدی،
'جی آیاں نوں' آکھے ۔
(پر)-درداں والے چھاپے ولوں
پلے سبھ سمیٹن ۔
اکھاں میٹن، نظر نہ آوے،
سنکے کنھ ولھیٹن ۔
دکھاں دی گلّ سننے والا،
ورلا لبھے کوئی۔
سچ پچھیں تاں دنیاں اندر،
دکھیاں نوں نہیں ڈھوئی ۔
پر سکھیاں دی پہنچ ن اوتھے،
جتھے دکھیئے جاون ۔
مار دگاڑا ہہکے والا،
آپا عرش پہنچاون ۔
سکھ خوشی ایہہ دنیاں اندر،
ہین نگونے لاہے ۔
درد پریم بنا نہ ڈھوئی،
ملدی دھر درگاہے ۔
بات سنا کے درداں والی،
عرشیں جھات پواواں ۔
میری پیاری آ اج تیرا
جیون سفل کراواں ۔
قدرت وانگوں ویکھیں سبھ کجھ
مکھوں مول نہ بولیں ۔
صبر صدق تے ظلم جبر نوں
دل دے کنڈے تولیں ۔
پھلاں نوں تے سولاں اندر
ڈٹھا ای لکھ واری ۔
آ اج تینوں ہور وکھاواں
کھولھ اودھی کرتاری ۔
پھلاں اندر بوٹے اگے،
لعلاں دے وچ پتھر ۔
بادشاہاں دی جھولی اندر،
دیکھ ظلم دے ستھر ۔
دوجے پاسے دے ول ویکھیں
رب دے خاص پیارے ۔
رات ہنیری اندر کردے
جھل مل جھل مل تارے ۔
کیکر دکھ ہزاراں سہندے
دھرموں مول نہ ڈولن ۔
سیس کٹاون، کھلّ لہاون،
بھید نہ اودھا کھولن ۔
مدعا کی اج آ نی تینوں
ایسی گلّ سناواں ۔
پندھ دلی دا درد دلی وچ،
تیرا کلّ مکاواں ۔
قصہ اک شہیدی والا
کھولھ سناواں تینوں ۔
رہندی دنیاں تیکر توں بھی،
یاد کرینگی مینوں ۔
ایسے خون پوتر والے
تینوں درس کراواں ۔
درس کراکے ربی رنگن
تینوں 'جہی چڑھاواں ۔
جیڑھے راہوں توں اک واری،
لنگھیں قلم پیاری ۔
کھڑن حقیقی بوٹے اوتھے،
فٹے کیسر کیاری ۔
چنو نوویں سی چاننی رات ایپر
اوہدا روگ سی نرا وجوگناں دا ۔
گورے مکھ تے استرھاں جردیاں سن
ہندا رنگ اے جس طرحاں روگنا دا ۔
کھلے ہوئے سن رشماں دے کیس بگے،
بدھا ہویا سی صندلا سوگنا دا ۔
متھے شکر برہسپت نوں ویکھکے تے
ہندا پیا سی بھرم کلجوگنا دا ۔
دردونداں دے کالجے پچھدی سی
چاگھڑ ہتھڑے خوشی پے ہونودے سن ۔
نمھی وا تریل پئی ڈگدی سی،
پھلّ ہسدے تے تارے رونودے سن ۔
دولت درد دی کھلری پلری اوہ
کٹھی کیتی میں بڑے انند اندر ۔
ادب نال میں پہنچیا سیس پرنے
ماچھی واڑے دے کدی ساں پندھ اندر ۔
دو لال سر-ہند دے چنے ویکھے،
لشکاں ماردے کدی سرہند اندر ۔
چندو چندرے دی لوح یاد آ گئی
جدوں ویکھیا اتھاں میں چند اندر ۔
نکلی چند دے سینیوں رشم ایسی
آ گئی سکھ اتہاس دا علم بنکے ۔
مینوں دلی دا شہر دکھا دتا ۔
اوہنے ڈھائی سے ورہے دا فلم بنکے ۔
ڈٹھا پنجرہ لوہے دا اک بنیا
جیہدے وچ بھی سن سوئے جڑے ہوئے ۔
اوہدے وچ اک ربی اتار ویکھے
بلبل وانگ بے دوسے ہی پھڑے ہوئے ۔
سیکھاں تکھیاں واڑ سی کنڈیاں دی
پھلّ وانگ وچکار سن کھڑے ہوئے ۔
چینگھاں کھبھیاں تے رگڑاں چھلّ دتے،
ہتھ پیر وچّ بیڑیاں کڑے ہوئے ۔
روم داڑھے پوتر دے کھلرے اوہ،
کرناں چمکیاں ہوئیاں اکاش اندر ۔
ہیسی اوس پردیسی دا حالَ اےداں،
جویں سورج ہووے تلا راس اندر ۔
اٹھن لگیاں ربّ دی یاد اندر
سوئے سامھنے سینے نوں وجدے سن ۔
وجع وجع کے بھربھری سول وانگوں
پھٹاں ڈونگھیاں وچّ ہی بھجدے سن ۔
کالے بسیئر پہاڑاں دے آئے ہوئے،
ڈنگ ماردے مول ن رجدے سن ۔
پہریدار بی دھوڑ کے لون ظالم،
اتوں وہندیاں رتاں نوں کجدے سن ۔
فتہ سنگھ نے جنہاں نوں نال لیکے،
فتہ پائی سی ملک آسام اتے ۔
گھیرا پیا سی سینکڑے سولیاں دا،
اج اوسے منصور وریام اتے ۔
اک قید پردیس دی سانگ سینے،
تیہ بھکھ پئی دوسری ماردی اے ۔
تیجی کھیڈدی اکھیاں وچّ پتلی،
نوواں ورہاں دے دسم دلدار دی اے ۔
چوتھے کڑک کے پیا جلاد کہندا،
مٹھّ ہتھ دے وچّ تلوار دی اے ۔
کرامات وکھاؤ جاں سیس دیو،
بسّ گلّ ایہہ آخری وار دی اے ۔
پنجواں نال دے پنجاں پیاریاں دا،
جتھا قید ہو گیا چھڈون والا ۔
ربّ باجھ پردیسیاں بندیاں دی،
دسے کوئی نہ بھیڑ ونڈون والا ۔
دوجی نکرے پیا جلاد آکھے،
متی داس ہن ہور ن گلّ ہووے ۔
چھیتی دسّ جو آخری اچھیا ای،
ایسے تھاں حاضر ایسے پل ہووے ۔
اوہنے آکھیا ہور کوئی اچھیا نہیں،
اوکڑ آخری میری ایہہ حلّ ہووے ۔
میرے سیس اتے جدوں چلے آرا،
میرا منہ گر پنجرے ولّ ہووے ۔
لس لس کرن والی سوہل دیہی اندر،
دندے عاری دے جیوں جیوں دھسدے نے ۔
عاشق گورو دے ربی معشوق تؤں تؤں،
کر کر پاٹھ گربانی دا ہسدے نے ۔
ہور دیغ اک چلھے تے نظر آئی،
وچّ دیہی پئی کسے دی جلدی اے ۔
سوں سوں کرکے لہو ہے سڑدا،
چرڑ چرڑ کرکے چربی ڈھلدی اے ۔
ایدھر سیتل گربانی دے جوش اندر،
نیہر نور دی ناڑاں 'چ چلدی اے ۔
جدوں ہسڑ پریمی نوں ہون لگے،
پکھا پری ہواڑ دی جھلدی اے ۔
بجھ کے ایس شہید دے سوگ اندر،
کیس اگّ نے دھوئیں دے کھولھ دتے ۔
ساہ گھٹیا گیا ہواڑ دا بھی،
فٹّ فٹّ کے اتھرو ڈولھ دتے ۔
اوڑک بیٹھ گئے تیغ دی چھاں ہیٹھاں،
سیکھاں تکھیاں وچّ کھلون والے ۔
دتا سیس تے نالے اسیس دتی،
دھنّ دھنّ قربان ایہہ ہون والے ۔
ہائے ! لوتھ پوتر ہے پئی کلی،
صدقی لے چلے گڈے ڈھون والے ۔
بیٹھے گورو گوبند سنگھ دور پیارے،
سکھی صدق دے ہار پرون والے ۔
ایسے ظلم دی ویکھکے 'شرف' جھاکی،
میرا خون سریر دا سکّ گیا ۔
ڈر کے تاریاں نے اکھاں میٹ لئیاں،
چن بدلی دے ہیٹھ لکّ گیا ۔
لگا ہویا ہیسی دربار دسمیس جی دا،
ویکھ ویکھ جیہنوں کدی چتّ نہ رجایا جاوے ۔
اک پاسے بیٹھی ہوئی آنہدی سی بہادری ایہہ،
سوا لکھ ویری نال اکو ہی لڑایا جاوے ۔
آنہدی سی حکومت دوجے پاسے ول بیٹھی ہوئی،
نانک شاہی سکہ سارے جگّ تے چلایا جاوے ۔
لچھمی ایہہ آکھدی سی ویری نوں جے بان مارو،
اوہدی چنجھ اگے وی تاں سونا ہی چڑھایا جاوے ۔
آنہدی سی فقیری کولوں نہیں نہیں سنو میتھوں،
پیراں 'چ خطاباں تے جاگیراں نوں رلایا جاوے ۔
سندرتائی آکھدی سی پنج ککی چھب نال،
پریاں تے اپچھراں دا دل بھرمایا جاوے ۔
علم پیا آکھدا سی گھوڑیاں دے سیوکاں توں،
ڈونگھیاں کبتاں دے چا ارتھاں نوں کرایا جاوے ۔
عدل پیا آنہدا سی جے اپنا ہی ہووے پاپی،
اوہنوں وی مسنداں وانن زندہ ہی جلایا جاوے ۔
ردھی سدھی آکھدی سی گپت رہے سبھو کجھ،
کھنڈے والی دھاروں کیول امرت ہی وگایا جاوے ۔
کہندی سی قربانی پئی سکھی دے محلّ وچ،
جگہ اٹاں روڑیاں دی لعلاں نوں چنایا جاوے ۔
آنہدی سی گریائی کول ایہہ بھی جیکر ہو جاوے،
تاں وی ہنجھو اکھیاں 'چوں اک نہ ڈلھایا جاوے ۔
کی میں دساں حالَ اس عالی دربار والا،
بول مینوں لبھدے نہیں جنہاں 'چ سنایا جاوے ۔
نیلے گھوڑے والیا انندپور دے پاندھیا وے،
کوٹھے تے کھلوتڑی نوں مار گؤں ہائے تیر ۔
چین کدی آنودا نہیں بھانودا نہیں کجھ مینوں،
بانکے نیناں والیا توں کیہو جہے چلا ئے تیر ۔
کیہڑی گفا وچوں لے کے آیوں میرے مارنے نوں،
برہوں دی پٹھّ وچ پیار دے بجھائے تیر ۔
کاہنوں اکھاں پھیرناں ایں ہن شرماکلا وے،
ونھ کے کلیجہ میرا کیوں شرمائے تیر ؟
تیغ تیری ٹنگنے نوں بانکیا سپاہیا وے،
سینے وچّ کلیاں دی جگا میں سجائے تیر ۔
مینوں پلکاں تیریاں دا بجھا اے خیال ایڈا،
سون لگی سیج تے میں وٹاں دے وچھائے تیر ۔
سسّ کولوں کمبدی ننان کولوں سہمدی ہاں،
نت تیرے طعنیاں دے لوندیاں سوائے تیر ۔
اودھر مینوں جاپدی اے سولی منصور والی،
ایدھر میتھوں رہن ن پریم دے چھپائے تیر ۔
سانبھ سانبھ رکھیاں نشانیاں میں تیریاں ایہہ،
جتھے جتھے وجے اتھوں نہ ہلائے تیر ۔
ماہی تیرے گھلیاں دی کراں کیوں نیادری میں،
ڈگے پھٹاں وچوں پھیر ایہہ کھبھائے تیر ۔
ساک رتوں لگدے نے ایڈے میرے نیڑے دے ایہہ،
ناڑاں دی تھاں دیہی وچ چگ کے کھپائے تیر ۔
ہندڑہیل ماہی، مینوں ادوں دا توں پھٹیا اے،
بانس دی کمان جدوں کانے دے چلا ئے تیر ۔
سندر کلغی والیا انوکھیا شکاریہ وے،
تیرے لئی انوکھڑے ہی عرشاں توں آئے تیر ۔
اکے نہ نشانیاں توں سدھے تکّ جا وجے،
کرماں دی کانی وانگوں ایسے توں چلا ئے تیر ۔
رتے رتے چھٹّ پئے پھہارے سارے رن وچّ،
جیہڑے پاسے پہنچ گئے ایہہ لہو دے تہائے تیر ۔
کالے کالے گھٹاں جہے ویریاں دے دلاں اتے،
چٹے چٹے مونہاں والے اےداں توں چڑھائے تیر ۔
تیغ والی بجلی لشکا کے میان وچوں،
گڑے وانگوں کڈھ کے کمان چوں وسائے تیر ۔
وجھّ وجھّ ویریاں دے گچھے ہی پروتے گئے،
ایسے ست نال آر پار توں لنگھائے تیر ۔
مر کے وی اوسنوں سواد کدی بھلنا نہیں،
مٹھے مٹھے پھلاں والے جہنوں توں کھوائے تیر ۔
وڈے وڈے اتھرے کمان وانگوں ہوئے دوہرے،
بد کے چلاؤنے تونہیں اوہناں نوں بھلائے تیر ۔
چند جیہی کمان تیری ویریاں دے سراں اتے،
بودی والے تارے پھڑ پھڑ کے چڑھائے تیر ۔
'ہری ہری' بولیا بیوسا ہوکے اوہ بھی مونہوں،
ہری چند راجے نوں جاں چھڈّ کے وکھائی تیر ۔
جتھے کوئی جنور جاکے پراں نوں نہ چھنڈ سکے،
لا لا کھنبھ چٹھیاں دے اوتھے توں پچائے تیر ۔
کھا کھا ڈنگ زہری پانی منگیا نہ ویریاں نے،
اڈنے سپولیئے اوہ کانی دے اڈائے تیر ۔
جنہاں ونگے ٹیڈھیاں نوں ونجھلی نہ سودھ سکی،
پلاں وچّ سدھے تکّ کر توں بنائے تیر ۔
میرے توں نہیں گنے جاندے کیکوں دساں گنکے میں،
کیہو کیہو جہے تیرے دنیاں نوں بھائے تیر ۔
سید خان جیہا آ کے ہو گیا شکار آپے،
ایسے نوری نیناں وچوں ہسکے چلا ئے تیر ۔
ڈگا جدوں پیراں وچّ بولیا بے بس ہوکے،
کڈھنا پریم دے کلیجیوں نہ ہائے تیر ۔
گمی ہوئی سوئی جناں پتاں دا نہ غم کیتا،
بدھوشاہ دے دل وچ ایہو جہے دھسائے تیر ۔
جدوں صاحبزادیاں نے بھرے دربار وچّ،
پاپیاں دے دلاں اتے سچ دے وسائے تیر ۔
بولیا دیوان-جیہڑے گلاں ہنے چوبھدے نے،
جان لوو کلّ سانوں ایہناں نے چبھائے تیر ۔
چند دوویں کندھ وچّ چن کے اوہ ظالماں نے،
قہر دے کلیجے وچّ جوش دے کھبھائے تیر ۔
لوکاں لئی وار دتا پتاں اتے ماپیاں نوں،
کھادھے جان اپنی تے دکھاں دے پرائے تیر ۔
شیشے وانگوں متھے اتے اک بھی نہ وٹّ پایا،
کیڈے کیڈے ظالماں نے بھاویں ازمائیں تیر ۔
ماچھیواڑے وچّ تیرا چلنا اوہ کنڈیاں تے،
پتھر چتّ بندیاں دے دلاں نوں چبھائے تیر ۔
چلیاں دے وچّ بیہکے عمر ہی لنگھائی جنہاں،
اوہناں نوں بھی آنکے توں مارنے سکھائے تیر ۔
پتے نوں بھی توڑنا جو ہتیا پچھاندے سی،
اونھیں ہتھیں شیراں اتے تونہیں مروائے تیر ۔
ہسّ ہسّ پھلّ برسائے دیوی دیوتیاں نے،
بندے جہے بیراگی ہتھ جدوں توں پھڑائے تیر ۔
تخت-تختہ ہین دوویں تیرے اکو تیر وچّ،
تیرے تیر نال کیڑھا پیاریا رلائے تیر ۔
آزمشاہ دے کالجے نوں ونھدا اے جیڑھا جاکے،
تخت تے بہادر شاہ نوں اوہو ہی بہائے تیر ۔
سوہل دلاں وچّ جیہڑے گھرناں دے پھٹّ لاؤن،
جاتاں پاتاں والے بھنّ توڑ اوہ گوائے تیر ۔
امرتاں دے چھٹے مار چاڑھ دتی پان ایسی،
کچے تند دھاگیاں دے پھڑ کے بنائے تیر ۔
ہر رنگ وچّ رہن والیا رنگیلیا وے،
ہر ہر رنگ وچّ تیرے ایہہ سہائے تیر ۔
'شرف' تیرے واری توں مجازی دی کمان وچوں،
دنیاں دے سینے تے حقیقی دے چلا ئے تیر ۔
اک دن منہ ہنیرے ساں اٹھ تریا،
گھروں آسرا رکھ خدا تے میں ۔
ڈکو ڈولیاں دی لہر بحر اندر،
جا پہنچیا راوی دریا تے میں ۔
کدی ٹبھیاں ماریاں سوچ اندر،
کدی اڈدا رہا ہوا تے میں ۔
کھنڈے پنڈے خیالاں نوں کر کٹھا،
تر پھر جا بیٹھا اک جا تے میں ۔
تد ایہہ پھری وچار، 'اتار سارے،
ہندے بڑے مہبوب کرتار دے نے ۔
شکتی آتما دیوے پرماتما دی،
پھر کیوں دکھ تے ظلم سہاردے نے ؟
اینے وچ اک 'ریت' دی اڈّ ڈھیری،
میرے کول آ کے ڈیرہ لا بیٹھی ۔
سورج نکلیا اتری 'کرن' پہلی،
اودھر ریت دے زرے تے آ بیٹھی ۔
رشم 'پانی' دی بھڑک کے لہر وچوں،
اودھر کرن دے ساہمنے جا بیٹھی ۔
اودھر 'وا' رانی گلاں کرن بدلے،
برقع بلبلے دا منہ تے پا بیٹھی ۔
وکھو وکھرے ظلم دے صفے اتے،
شانتمئی تصویر وکھاؤن لگے،
میرے سامھنے آن کے تتّ چارے،
پنجویں گورو دا حالَ سناؤن لگے ۔
بولی 'ریت' کہ :-"میں ہاں اوہ مٹی،
ارجن جیؤ دی ٹہل کماؤن والی ۔
دبے کڈھ کے تپی سنتوکھ سر 'چوں،
گورو صاحب توں مکتی دواؤن والی ۔
بابے بڈھے دی ٹوکری وچّ پے کے،
خان جہاں دی مرض گواؤن والی ۔
آکھاں کس طرحاں جیبھ نہ آکھ سکے،
میں اوہ دیغ تے لوح نوں چاؤن والی ۔
پر جے حکم دی بدھی میں نہ ہندی،
تاں تے اپنے ہتھ وکھا دندی ۔
کھڈاں ہندیاں رنگ محلّ اچے،
سارے شہر دا تھیہ بنا دندی ۔"
سنکے 'تبکے' دے جگر وچّ لہر اٹھی،
کمب کمب کے ہونجھ وگا دتے ۔
کہن لگا، "میں امرت دے جہے سومے،
برکت گورو دی نال چلا دتے ۔
دکھ-بھنجنی اجے گواہ میری،
جتھے پنگلے سکھی بنا دتے ۔
کدی کوڑھیاں رڑھدیاں جاندیاں نوں،
ترن، تارن دے ولّ سکھا دتے ۔
کردا کی، میں کدی جے اک واری،
شانت-پنج دا مینوں فرمان ہندا ۔
میرے اک اک تبکیوں تسیں وینہدے،
جاری نوح دا پھیر طوفان ہندا ۔"
بولی وا، "میں گراں دی ٹہل اندر،
بڑے سکھاں دے ساس لنگھانودی ساں ۔
کدی پکھا سرھانے تے جھلدی ساں،
پیر چمّ کے کدی جگانودی ساں ۔
کسے غیر دی ہوئی ہوئی اکھ کیری،
سلہی خان وانگر جیکر پانودی ساں ۔
سنے گھوڑیاں اوہو جہے پاپیاں نوں،
سٹّ آوے دے وچّ جلانودی ساں ۔
ملدی آگیا کدے جے گورو جی دی،
ظلمی مار دیندی ساہ گھٹّ کے میں ۔
پھڑ کے پار سمندروں سٹّ دیندی،
رکھ ظلم دا جڑھاں توں پٹّ کے میں ۔
بولی 'کرن' پڑگولڑی گورو جی دی،-
"ہاں اوہ ناڑ جوالا پہاڑ دی میں ۔
ہے ساں جالدی تال میں ایرکھی دا،
آوے وچ ساں ویری نوں ساڑدی میں ۔
شانتمئی 'اتار دی ذرا جیکر،
بھجی اکھ رضا دی تاڑدی میں ۔
اوتھے چکھا گلزار بنائی ہیسی،
ایتھے سورگ ہر کولے 'چ واڑدی میں ۔
ایپر ایس تھاں رمز ایہہ نیارڑی سی،
جہنوں کھولھکے گورو نے دسنا سی :-
'شرف' سچ نوں کدی نہیں آنچ ہندی،
چڑھ کے لوح اتے کھڑ کھڑ ہسنا سی ۔"
(اوتھے=کہندے نے نمرود بادشاہ نے جدوں
ابراہیم پیغمبر نوں چکھا تے چڑھایا،
تاں اوہ چکھا قدرت نال اک نرالی
گلزار بن گئی سی ۔)
گھوڑا عقل دا بیڑ دماغ میرا،
تریا جدوں مضمون دی بھال اندر ۔
ڈٹھے جیٹھ مہینے بھٹھّ لوندے،
جھاکی تھلاں دی پھری خیال اندر ۔
باہاں لمیاں کر کر وین پوندی،
ڈٹھی اک مٹیار اس حالَ اندر :-
مچھی وان بریتے تے پئی تڑپھے،
پھسی ہوئی سی کرناں دے جال اندر ۔
ہے ایہہ سجری سجری کوئی لاڑی،
گانا، مہندی پئے شگناں دے دسدے سن ۔
جیوں جیوں ہاڑے اوہ دکھاں دے گھتدی سی،
تیوں تیوں زررے پئے ریت دے ہسدے سن ۔
بلاّ لوء دا چلیا اک ایسا،
کنکے ریت دے اڈ اڈ اون لگے ۔
سرمیں والیاں اکھیاں وچّ پے کے،
اوہدے بھا ہنیر کجھ پون لگے ۔
سڑی بالڑی بولی اوہ دجھن ہو کے-
'کاہنوں تتی نوں تتیو ! تون لگے ؟
دسن جوگے نہیں پنوں دا راہ جیکر،
مینوں انی بھی کیوں ہو بنون لگے ؟'
زررے چمک کے روہ دے نال بولے :-
"ورلے لبھدے پریت نبھون والے ۔
آ نی سسیئے ! تینوں وکھال دیئیے،
اسیں سچ دا عشقَ کمون والے ۔
اوہ ویکھ نی جنہاں دے گھراں اندر،
لچھمی ورگیاں رہندیاں باندیاں سن ۔
ایہہ تاثیر سی جنہاں دی نگاہ اندر،
چڑھاں واہن بھی سونا ہو جاندیاں سن ۔
پا کے بیڑیاں پر اپکار دیاں،
جنہاں کھچّ کے سنگتاں آندیاں سن ۔
سدا ورت سی جنہاں دے سدا کھلھے،
بھکھے آپ تے خلکتاں کھاندیاں سن ۔
رتا ویکھ خاں کس طرحاں جھلدے نے،
پئے دکھ تے دکھ سکھمنی والے ۔
وان پھلیاں دے کھڑ کھڑ ہسدے نے،
تتی ریت دے وچ بھی کنی والے ۔
رام داس گر پیارے دے چن اتے،
ہندے ظلم پئے کیڈے ہنیر دے نے ۔
لوہے لاکھڑی تپی ہے لوح ہیٹھاں،
اتوں ریت تتی پاپی کیردے نے ۔
اودھر ظلم ایہہ ہندے نے ظالماں دے،
ایدھر صدق ایہہ گورو جی شیر دے نے ۔
تتی لوح نوں سمجھکے مرگشالا،
مالا پیارے دے نام دی پھیردے نے ۔
ایہہ اوہ ولی نے جنہاں دی دید کارن،
میاں میر جہے پیر بھی آنودے سن ۔
ایہہ اوہ شہنشاہ جنہاں دے چرن اندر،
اکبر جہے آ سیس نوانودے سن ۔
جویں جویں نمرود دی چکھا وانوں،
بھامبڑ لوح ہیٹھاں بلدا اگّ دا اے ۔
کڑھ کے پتّ وانوں تیوں تیوں آکھدے نے :-
مٹھا بھانا پیارے دا لگدا اے ۔
جیوں جیوں دیہہ پوتر دا لہو سڑدا،
تؤں تؤں آتما دا دیوا جگدا اے ۔
لکھاں ظلم سریر تے پئے ہوون،
ہنجھو اک نہ اکھیؤں وگدا اے ۔
پرلو تیک ہے پنتھ ادھین سارا،
پنچم گورو دیاں میہربانیاں دا ۔
دکھ جھلّ کے اپنی جان اتے،
راہ دسّ گئے جیہڑے قربانیاں دا ۔
میاں میر جی آکھدے گورو صاحب،
ویکھ سکاں نہ اتیاچار اندر ۔
ہووے حکم تاں ہون برباد ظالم،
لگے اگّ دربار سرکار اندر ۔
عاشق صادق ایہہ آکھدے پیر پیارے،
سدا رہنا نہیں ایس سنسار اندر ۔
لیکے سیس بھی ہووے جے یار راضی،
تاں بھی کھٹی اے ایس وہار اندر ۔
عاشق آہ بھی مونہوں ابھاسرے نہ،
ہو کے راضی رضا تے بہہ جاوے ۔
منزل پریم دی ہندی اے کٹھن ڈاڈھی،
کرکے "سی" ادھواٹے نہ رہِ جاوے ۔
سسی پچھیا ریت دے زرریاں نوں :-
'دسو پھلّ ایہہ کیہڑے پروار دا اے ؟
ابراہیم وانوں چڑھ کے چکھا اتے،
مزہ لٹدا پیا گلزار دا اے ؟
ردھی سدھی گریائی دا بل ہندے،
پیا دکھ تے دکھ سہاردا اے ؟
لکھاں پنوں جے ایس توں کراں صدقے،
تاں وی ملّ نہ ایہدے دیدار دا اے ؟'
زرے نکلکے اکھیؤں، حالَ سارا،
شانتمئی 'اتار دا کہن لگے ۔
ایدھر سسی وچاری دے نیتراں 'چوں،
وانگ راوی دے اتھرو وہن لگے ۔
"سیوادار بھی جنہاں دے جگّ اندر،
رتبے خاص لقمان دے پانودے نے ۔
مار ٹوکری غار دی روگیاں تے،
کندن ورگیاں دیہیاں بنانودے نے ۔
ترن تارن ہے صاف گواہ نالے،
کوڑھی پنگلے وی گیت گانودے نے ۔
روندے آؤندے ڈولیاں وچّ پے کے،
گھریں ہسدے ہسدے جانودے نے ۔
شبداں بانیاں دی بدھی بیڑ پیاری،
ایہناں "گورو گرنتھ" کتاب اندر ۔
پنچم گورو مہاراج اے "شرف" جنہاں،
سومے امرت وگائے پنجاب اندر ۔"
ہندے ظلم گورو تے سنکے حدوں باہر بھارے ۔
واہو داہی نسے آئے میاں میر پیارے ۔
لگا آسن تتی لوح تے ویکھ پیارے والا ۔
ہنجھو غم دے کیرن لگے، پھیرن لگے مالا ۔
گورو جی اگے پیر پیارے مکھوں بول سنایا :-
'ارجن پیارے! اکھیں تارے! ایہہ کی کھیل رچایا ؟
نازک جسے اتے اےداں چھالے پے گئے سارے،
امبر اتے اگھڑ اؤندے جیوں کر راتیں تارے ؟
گریائی دی شکتی ہندے ایڈے دکھ اٹھاوو ؟
کرنی والے سوہنے سائیاں ! کیوں نہ تیر چلاوو ؟
اک واری جے آکھو مینوں میں ایہہ کار وکھاواں ۔
وان پتنگاں پکڑ زمیں دیاں کھچاں کلّ تناواں ۔
اگّ سراپاں والی ایسی جگروں کڈھ وگاواں ۔
وان پرالی پاپی سارے پل وچ ساڑ گواواں ۔
سڑ بل کے جے راکھ بھی ہوون تد بھی چین نہ پاون ۔
آہ میری دے بلے وگ وگ امبر وچ اڈاون ۔'
سن سن گلاں گورو پیارے ہسکے ایہہ فرمایا :-
'ربّ سوارے ! پیر پیارے ! قدرت نوں ایہہ بھایا ۔
اوسے بھا ہے سر دا سودا جیوں کر اس نوں بھاوے ۔
سبھ کجھ جرنی 'سی' نہیں کرنی، اس ولوں رہِ آوے ۔
لکھ ورھے بھی جیوے جیکر ایتھے بندہ بھولا ۔
ایس جونی دا لاہنا پئیگا، اوڑک اک دن چولا ۔
ایس غلے جے راضی ہوون میرے پریتم پیارے ۔
لوح تے بیٹھا پرلو تیکر جاواں میں بلہارے ۔
یاد ادھی وچ ریت تتی دے چھٹے وسن نوری ۔
جیوں جیوں چھٹے وسن مینوں جاپے مہر حضوری ۔
جیوں جیوں پئے تسیہے دیندے تیوں تیوں راضی تھیواں ۔
بھر بھر پیالے پریتم ہتھوں، درشن والے پیواں ۔
حضرت موسیٰ طور پہاڑوں جلوا اس دا پایا ۔
بھامبڑ وچوں پریتم پیارا سانوں نظریں آیا ۔
جیوں جیوں منصور پیارے نوں سی دھار تکھی دی سولی ۔
پریم اوہدے وچ پھلاں وانوں لگدی قلی قلی ۔
اوہدے کولوں ودھ کے سانوں پریم اتھے ہے ملدا ۔
سیک تتے دے بلے سورگی غنچہ کھڑدا دل دا ۔
نیں شہیدی والی وگدی پار پیارا ٹہکے ۔
شانتمئی دے بیڑے اندر لنگھ جانا ہے بہکے ۔
پنتھ پیارے نوں ہے نالے سدھا راہ وکھاؤنا ۔
مر مر کے ہے دنیاں اندر جیون نواں سکھاؤنا ۔
سبھ کجھ سہنا، کجھ نہیں کہنا، چرنیں اودھی پینا ۔
جو کجھ دیوے دان پیارا 'شرف' اساں اوہ لینا ۔
(گا کے پڑھن والی غزل)
میرے ہردے سمایا ہے نرالا پیار ارجن دا ۔
مینوں ہر زرے دے اندر، ملے دیدار ارجن دا ۔
اوہنوں کی لوڑ سورگاں دی، اوہدے بھانے اپچھراں کیہ،
جدھے نیناں دے وچّ پھردا رہے دربار ارجن دا ۔
کرن جلوے دی جر سکے، جدوں منصور ہوریں نہ،
اودوں شانتی دے دسن لئی ہویا اوتار ارجن دا ۔
کٹائی اک اک پوری شہیدی پوری لے لیتی،
سمجھ لیتا منی سنگھ نے جدوں اپکار ارجن دا ۔
دسے چہرا نورانی اوہ، پیا زرے دے شیشے وچ،
دکھاون رات نوں تارے مینوں چمکار ارجن دا ۔
پوے چندو سواہیئے دی اوہ اوڑک جون وچ مر کے،
'شرف' کیتا نہیں جسنے ادب ستکار ارجن دا ۔
آؤ سئیؤ رل ویکھن چلیئے
بنھ لئیے نی ڈاراں ۔
گر ارجن دے چرناں اندر
کھڑیاں باغ بہاراں ۔
شانتمئی دیاں امرت بھریاں
چلن خوب پھہاراں ۔
'شرف' چلو نی اوتھے، جتھے
طریاں لکھ ہزاراں ۔
شانتمئی دے سیتل ساگر !
لگیاں توڑ نبھاوو، میہر کماوو ۔
جندڑی واراں، گھول گھماواں،
گر جی ! درس دکھاوو، چر نہ لاوو ۔
وان تریل روھاں نت روندی،
پھلاں وان ہساوو، اک دن آوو ۔
'شرف' تتی دی کلی اندر،
چرن پوتر پاوو، چن چڑھاوو ۔
چونے منڈی شہر لاہوروں پرگٹ ہویا تارہ ۔
بالیپن وچ مستک اندر آن پیا چمکارا ۔
شان غریبی، تبھا امیری، گلّ فقیراں والی ۔
ولاں چھلاں دے ولّ نہ جانن دو جگ سندے والی ۔
لگی تانگھ نظارے والی کھچّ گراں نے پائی ۔
لبھّ لیا جا نور حقیقی اکھ جدھی ترہائی ۔
ہو سوائے سیوا کیتی، عینی ٹہل کمائی ۔
گورو پیارے کنیاں پیاری اےنہاں دے لڑ لائی ۔
حکم ہویا تے تھڑے بنائے ستگور نے پھڑ ڈھائے ۔
جد تیکر پروان ن ہوئے اودوں تیک بنائے ۔
گریائی دا چولا لے کے ایسا راج کمایا ۔
موتیاں والی مالا بخشی جو در منگن آیا ۔
چہوں کنٹاں توں ہمہما کے خلقت چرنیں ڈھکی ۔
جاپ رہے وچ جیبھ ہمیشاں، آکھی گلّ ن اکی ۔
ہر ہر ہردے ڈیرہ لایا، ہر دی آس پجائی ۔
پریتم-درسیتم جو ویکھن آیا، اسدی تیہ بجھائی ۔
سدکواناں دے بیڑے رڑہدے پھڑکے بنے لائے ۔
دکھ-بھنجنی دے سومے اندر کوڑھی تار وکھائی ۔
پراپکاری نگاہ پیاری جیہڑے پاسے کیتی ۔
شانت نورانی روشن کیتی کڈھی کفر-پلیتی ۔
دان، پریم، تپسیا والا ایسا پھٹا لایا ۔
گورو نانک دا باغ سدیوی کھڑوایا مہکایا ۔
ویر، ورودھ تے دوئی گھرنا جتھے نظری آئے ۔
گربانی دے چھٹے لا کے اگنی وانگ بجھائے ۔
نذرانے وچّ اکبر ولوں ملکھ جگیراں آئیاں ۔
پر سائیں دیاں بیپرواہیاں چرنیں مول ن لائیاں ۔
مکھ نورانی دل دے دانی پاک پوتر موتی ۔
امرت جل وچ نوری پتلی جیوں کر ہووے دھوتی ۔
میل-ملاپوں ویل-سکھی دی محل چڑھاون والے ۔
اک اونکاری سندر جھنڈا جگت جھلاون والے ۔
رام داس جی گورو پیارے چہوں کنٹاں دے والی ۔
"شرف" جنہاں نے چوتھی منزل رکھی سکھی والی ۔
سرمور سرتاج شردھالوآں دے،
نانک نانک دا نام دھیاؤن والے ۔
پوجا چھڈّ کے دیویاں دیوتیاں دی،
اک اوانکار دا جاپ کراؤن والے ۔
قلم قادری جنہاں نوں پئی چمے،
ایسے سچ دے سخن فرماؤن والے ۔
مالی والی گر-ٹہل دے 'جہے پورے،
سیوا-صدق دا بوٹڑا لاؤن والے ۔
چھال مار چبچیاں موریاں 'چ،
حکم گورو دا پال وکھاؤن والے ۔
پا پا کٹھالی تپسیا دی،
دیہی کندن دے وانن بناؤن والے ۔
توڑ مان-غرور ہنکاریاں دا،
برکھا رہمتی آپ برساؤن والے ۔
سکی روٹی سبھرائی دی کھا کھا کے،
لنگر دوجیاں لئی ورتاؤن والے ۔
تاج تخت دوا کے ربّ کولوں،
تے ہمایوں دی ویل ودھاؤن والے ۔
نال بانی دے ہندواں مومناں نوں،
کھنڈ کھیر دے وانن رلاؤن والے ۔
ارتھ اک اونکار دا دسّ کے تے،
ساری دوئی دویت مٹاؤن والے ۔
ویر کڈھ کے وڈھّ کے ایرکھا نوں،
متھے ہسدے نال بلاؤن والے ۔
بوٹا لگا سی جیڑھا تئسباں دا،
اکا جڑھاں توں پٹّ گواؤن والے ۔
صلح پیار پریم دا پھیر پلو،
نانک پنتھ دی شان چمکاؤن والے ۔
حکم گورو دا منّ کے کھان مردہ،
زندہ اپنا نام کراؤن والے ۔
رتا پیر نہ تھڑکیا صدق ولوں،
پاگل ہو گئے جدوں ازماؤن والے ۔
دانی، گیانی، اپکاری، بھنڈاری سچے،
حاتم جہاں نوں دان دواؤن والے ۔
برکت پائِ کے چرن پوتراں دی،
تھیہ اجڑے ہوئے وساؤن والے ۔
بھاشا ویکھ پنجابی دی گلوں ننگی،
جامہ گورمکھی والا پہناؤن والے ۔
گلاں مٹھیآں مٹھیآں تبھا نگھی،
پتھر دلاں نوں موم بناؤن والے ۔
رہِ کے نمرتا وچ کمان وانگو،
ردھی سدھی دے تیر چلاؤن والے ۔
پاٹی ہوئی گریا دی گودڑی 'چوں،
نانک گورو دے درس کرواؤن والے ۔
پا کے کنڈیاں پر اپکار دیاں،
کھچّ کھچّ کے جگّ نوں لیاؤن والے ۔
جنم ساکھی دے بھیت اوہ کھولھ گئے نے،
پرلو تیک نہیں جہڑے بھلاؤن والے ۔
گورو صاحب دے جوڑیاں گھوڑیاں دی،
خاک اکھیاں نال اٹھاؤن والے ۔
راہوں بھلیاں ستیاں بندیاں نوں،
جھون جھون کے سروں جگاؤن والے ۔
"شرف" انگ گریائی سجے سجے،
"انگد دیوَ جی" گورو کہاؤن والے ۔
سچے پاک پوتر انگد،
جیوں امرت دا پانی ۔
دنیاں دے وچ دانے دانی،
جیوں ستگور دی بانی ۔
دیوے وانن بجھائی دیوی،
جگدی جوت پچھانی،-
'شرف' وکھائی اوہو کرکے،
جو مالک من-بھانی ۔
ستگور جی دا نام انوکھا،
لوں لوں وچّ رچایا،
جس پاسے ولّ نگاہ دڑائی،
اوہو نظری آیا،
ایسی اچی ٹیسی اتے،
پکڑ پریم چڑھایا،-
'شرف' پیارے نانک جی دا،
رتبہ انگد پایا ۔
آدر چادر سیوا بانا،
تان جگت دا گورو نتانا ۔
مان لکائی آپ نمانا،
تھڑیاں دا اوہ تھہو ٹکانا ۔
گاگر موڈھے چاون والا،
گر لئی پانی لیاون والا ۔
ٹھیڈے ٹھوکر کھاون والا،
سو سو شکر بجاون والا ۔
داس گورو دا امر الٰہی،
سکھ پنتھ دی تیجی شاہی ۔
چند زمیں دا عرشی ماہی،
دھوون والا کفر سیاہی ۔
گر-سیوا دا پتلا نیارا،
آدر دا اوہ پاک نظارہ ۔
بے-اوٹاں دی اوٹ پیارا،
جھلمل کردا عرشی تارہ ۔
پتھر چتّ پہاڑاں والے،
منہ دے گورے من دے کالے ۔
وانگ موم دے پھڑ پھڑ ڈھالے،
امر داس جی گرُ انیالے ۔
سورج وانگو کرناں پائیاں،
بھگتی دے من میکھاں لائیاں ۔
سبھے سکھیاں ویکھن آئیاں،
ویکھ تپسیا دین دہائیاں ۔
حسن حقیقی عشقَ مجازی،
سر دھڑ والی لگی بازی ۔
طوبیٰ کوکن پنڈت قاضی،
پر ایہہ عاشق راضی بازی ۔
بھگتی والا چند چڑھا کے،
بے ادباں نوں ادب سکھا کے ۔
راہ سیوا دے سبھّ دکھا کے،
ڈبے بیڑے بنے لا کے ۔
سکھی پنتھ چلاون آیا،
نوری بوٹے لاون آیا ۔
'جوگن' وچوں
سوہنیاں دیساں اندر،
دیس پنجاب نی سئیؤ !
جویں پھلاں اندر،
پھلّ گلاب نی سئیؤ !
رلمل باغیں پینگھاں جھوٹن،
کڑیاں ناگر ویلاں ۔
جوش جوانی ٹھاٹھاں مارے،
لشکن ہار ہمیلاں ۔
پہنن ہیرے موتی،
مکھ متاب نی سئیؤ !
سوہنیاں دیساں اندر،
دیس پنجاب نی سئیؤ !
جڑ مٹیاراں ترننجن اندر،
چرخے بیٹھ گھکاون !
نازک بانہہ الار پیاری،
تند چرکھڑے پاون ۔
سینے اگاں لاون ۔
ہوٹھ عناب نی سئیؤ ۔
سوہنیاں دیساں اندر،
دیس پنجاب نی سئیؤ !
ہیر شہزادی بیڑے بیٹھی،
سئیاں کھیڈن پئیاں !
چند دوآلے تارے چمکن،
ہیر دوآلے سئیاں !
جھلی جائے ناہیں،
اوہدی تاب نی سئیؤ ۔
سوہنیاں دیساں اندر،
دیس پنجاب نی سئیؤ !
موج لائی دریاواں سوہنی،
باغ زمیناں پھلدے !
'شرف' پنجابی دھرتی اتے
ٹھمک ٹھمک پئے چلدے !
ستلج، راوی، جیہلم،
اٹک، چناب نی سئیؤ ۔
سوہنیاں دیساں اندر،
دیس پنجاب نی سئیؤ !
چیتر چین نہ آوے دل نوں، تیرے باجھوں پیارے جی ۔
میں ہاں تیرے در دی بردی، ملے تیرے دوارے جی ۔
تیرے باجھوں ڈبدی بیڑی، کہڑا میری تارے جی ۔
'شرف' بندی دی آس پجائیں، دیویں جھبّ دیدارے جی ۔
چڑھے ویساکھ مہینے مینوں، خوشی نہ کوئی بھاندی اے ۔
سیج پھلاں دی سینے اندر، سو سو سولاں لاندی اے ۔
سول سول وچ سو سو سولی، جگروں رتّ چلاندی اے ۔
دن رووے ایہہ 'شرف' وچاری راتیں حالَ ونجاندی اے ۔
جیٹھ جگر دی رتّ وگا کے، لکھ لکھ نامیں گھلے جی ۔
کیکر پہنچا قدماں اندر، زر نہ میرے پلے جی ۔
کھنبھ ملن جے کدھروں مینوں، آواں کر کے ہلے جی ۔
تیرے باجھوں 'شرف' بندی نوں، کوئی پاسہ نہ جھلے جی ۔
ہاڑ مہینے ہوکے بھر بھر، ترلے کردی رہندی ہاں ۔
آویں ماہی، آویں ماہی، پڑھدی اٹھدی بہندی ہاں ۔
دکھ وچھوڑا تیرا دلبر، مر مر کے پئی سہندی ہاں ۔
وقت صبح دے حالَ ہوا نوں، 'شرف' بندی میں کہندی ہاں ۔
ساون سیس گندا کے سئیاں، ہار سنگار لگائے نے ۔
سر تے سالو شگنا والے، ریجھاں نال سجائے نے ۔
مٹھے مٹھے گیت ماہی دے، سبھناں رل مل گائے نے ۔
'شرف' وچاری دکھیاری نے، رو رو نیر چلا ئے نے ۔
بھادوں بھاہ ہجر دی بھڑکے، سجنا میرے سینے ہن ۔
جھولیاں اڈیاں رگڑاں اڈیاں، بخشو دید-خجینے ہن ۔
دل میرے دی مندری اندر، جڑدے نور-نگینے ہن ۔
گزر گئے نے 'شرف' بندی دے، رو رو چھ مہینے ہن ۔
اسو آس نہ ہوئی پوری، پائے لکھ وسیلے میں ۔
جندڑی مکی تانگھ نہ چکی، ہو گئی سکّ کے تیلے میں ۔
چو چو خون جگر دا سارا، کیتے نین رنگیلے میں ۔
'شرف' سجن ہن مکھڑا تیرا، ویکھاں کہڑے حیلے میں ؟
کتک کٹک دکھاں دے آئے، ہو گئے دل دے بیرے نے ۔
دنیاں ساری موج اڈاوے، بھاگ نکرمے میرے نے ۔
کلمل آئی جان وچاری، پا لئے دکھاں نے گھیرے نے ۔
'شرف' بندی ہے کوجھی سائیاں، تیرے شان اچیرے نے ۔
مگھر موجاں مار مکایا، راکھا ربّ سفینے دا ۔
کیکر پاواں پاک حضوری، ولّ نہ کسے قرینے دا ۔
دوزخ وانگ نہ ٹھنڈا ہووے، بھامبڑ میرے سینے دا ۔
'شرف' گھڑی اک چین نہ دیندا، برہوں اوس نگینے دا ۔
پوہ نہ پونہدا دارو کوئی، لائے ٹلّ طبیباں نے ۔
کرن دعاواں دین دواواں، لائے زور حبیباں نے ۔
حالَ میرے تے ہنجھو کیرے، رو رو کلّ رقیباں نے ۔
مرض عشقَ دی ایسی لائی، مینوں 'شرف' نصیباں نے ۔
ماگھ ملے جے ماہی میرا، تن من اپنا واراں میں ۔
پھلّ توہیدی شکل وکھائی، بلبل وانگ پکاراں میں ۔
رات وصل دی چن کے سئیؤ، سوہنی سیج سواراں میں ۔
'شرف' ملے جے جام وصل دا، لکھاں شکر گزاراں میں ۔
پھگن پھلے گلشن میرے، ملیاں آن نویداں نے ۔
وانگوں کلیاں ٹاہ ٹاہ کرکے، کھڑیاں کل امیداں نے ۔
بانکے ماہی، ڈھول سپاہی، آن کرائیاں دیداں نے ۔
رات برات 'شرف' ہے میری، دن دے ویلے عیداں نے ۔
آ اگن لگن دی لا لئیے،
اک دنیاں نویں وسا لئیے ۔
اک حسن تے سو سو اکھ ہووے،
ہر اکھ وچ جلوا لکھ ہووے،
شبنم دے شیشے چن چن کے-
شیش محلّ بنا لئیے ۔
اک دنیاں نویں وسا لئیے ۔
جتھے پریم دی ورکھا وسدی رہے،
جتھے خوشی پھلاں وچ ہسدی رہے،
جتھے خوف نہ ہووے مالی دا-
ڈیرے اوتھے پا لئیے ۔
اک دنیاں نویں وسا لئیے ۔
ساڈی صبح دی کدی نہ شام ہووے،
ساڈی خوشی دا ختم نہ جام ہووے،
اسیں دو پروانے رل مل کے-
پیار دی جوت جگا لئیے ۔
اک دنیاں نویں وسا لئیے ۔
ویکھ لئیاں تساں کسے ہور دیاں اکھیاں،
تدے لڈو ہاسیاں دے بھوردیاں اکھیاں ۔
اج میرے رون تے وی ہسّ ہسّ پیندیاں نے،
تیرے جہے بے رحم تے کٹھور دیاں اکھیاں ۔
ویکھ لئیاں تساں کسے ہور دیاں اکھیاں ۔
دل میرا کھوہن والے نیویں نگاہ کہے تیری،
ساہویں کدی ہندیاں نہیں چور دیاں اکھیاں ۔
ویکھ لئیاں تساں کسے ہور دیاں اکھیاں ۔
تاڑی انج لگدی اے ماہی تیرے مکھڑے تے،
ونہدیاں نے چن جیوں چکور دیاں اکھیاں ۔
ویکھ لئیاں تساں کسے ہور دیاں اکھیاں ۔
سدا تیرے راہ اتے لگیاں ہی رہندیاں نے،
'شرف' جہے باورے، لٹور دیاں اکھیاں ۔
ویکھ لئیاں تساں کسے ہور دیاں اکھیاں ۔
بوٹے نے جھاڑاں دے،
میرے دلوں آہ نکلے،
سینے سڑدے پہاڑاں دے ۔
کڑچھے نصیباں دے،
عاشقاں دی نبض ڈٹھی،
ہتھ سڑ گئے طبیباں دے ۔
تارے پئے گننے آں،
گز لے کے ہؤکیاں دے،
دن عمراں دے مننے آں ۔
روندا ہسا جاویں،
چناں ! راتاں چاننیاں،
لک چھپ کے توں آ جاویں ۔
عشقَ مجازی اے،
سمبھل کے چل سجنا،
ایہہ تلکن بازی اے ۔
اکھ وی جے لڑ جاوے،
ذرا وی نہ دھوں نکلے،
بھاویں تن من سڑ جاوے ۔
جندڑی مکدی اے،
عشقَ نہ چھپدا اے،
ککھیں اگّ وی نہ لکدی اے ۔
راہ بھلّ گئے ٹکانے دے،
عشقے دی جوہ وڑ کے،
ہو گئے چور زمانے دے ۔
مرد نہ بھجدے نے،
پھلّ پچھوں ٹٹدا اے،
پہلوں کنڈڑے وجدے نے ۔
'شرف' ایہہ کہندا اے،
عاشقاں دی موت چنگی،
ناں دنیاں تے رہندا اے ۔
'دکھاں دے کیرنے' وچوں
نادرشاہی وی ہند نوں بھلّ گئی اے،
چلے انگلشی ایسے فرمان ایتھے ۔
کراں کیہڑیاں اکھراں وچّ ظاہر،
جو جو ظلم دے ہوئے سامان ایتھے ۔
اڈوائر دی اتوں اڈ 'وائر' آئی،
کیتے ڈائر نے حکم فرمان ایتھے ۔
نرک وچ جمدوت نمرود کمبن،
لگا کرن جو کرن بیان ایتھے ۔
جیہڑا پار سمندروں لڑے جا کے،
اوہدا اجر ملیا سانوں آن ایتھے ۔
اکو آن اندر ظالم آن کے تے،
دتی میٹ پنجاب دی آن ایتھے ۔
کیتی راکھی وساکھی وچّ 'جیہی ساڈی،
لگے گولیاں مارن شیطان ایتھے ۔
کیتا اتیاچار نہتھیاں 'تے،
ہویا حشر دا گرم میدان ایتھے ۔
چلی پیش نہ کوئی زور زبر ہو گئے،
رہِ گئے کئیاں دے دلی ارمان ایتھے ۔
کئی جان بھیانے سن جان لگے،
دتی تڑپھ کے اوہناں وی جان ایتھے ۔
سدھ بدھ نہ کیس تے ویس دی سی،
کئی ہوئے ایسے پریشان ایتھے ۔
کئی کھوہ وچّ ڈگے سن وانگ 'یوسف'،
مر گئے کئی تہائے انسان ایتھے ۔
مہندی لتھی نہیں سی کئیاں لاڑیاں دی،
ہو گئے لہو وچّ لہو لہان ایتھے ۔
ظالم جنم قصائیاں نے ہندیاں نوں،
وانگ بکرے کیتا قربان ایتھے ۔
کدھرے تڑپھدے سن کدھرے سہکدے سن،
کدھرے ولکدے سن نیم جان ایتھے ۔
زخمی پانی بن مچھیاں وانگ تڑپھے،
نال خون دے ہوئے روان ایتھے ۔
اکو اندر ڈٹھا ساریاں نے،
اوہ 'رحیم' 'کرتار' 'بھگوان' ایتھے ۔
ہوئے 'زمزم' تے 'گنگا' اک تھاں 'کٹھے،
رلیا خون ہندو مسلمان ایتھے ۔
ورھے پچھوں شہیداں دا سوگ لے کے،
روون آنودا نت اسمان ایتھے ۔
رڑکن تیر پنجاب دے جگر اندر،
مارے ظلم دے پاپیاں بان ایتھے ۔
ہو گئے کئیاں بھراواں دے لکّ دوہرے،
کیتی ظالمہ 'جیہی کمان ایتھے ۔
بھیناں گھریں اڈیک دے وچّ رہیاں،
ہوئے چند جیہے ویر ویران ایتھے ۔
روندی رہوگی اوہناں دی مڑھی تربت،
مر گئے جنہاں دے کنت جوان ایتھے ۔
ن اوہ مویاں، ن جینودیاں وچّ رہِ گئے،
مر گئے جنہاں دے پتّ بلوان ایتھے ۔
کئی پیو مہٹر جد آنودے نے،
نموجھون حیران ہو جان ایتھے ۔
پرلو تیک پئے دسنگے داغ لگے،
لامبھے چامبھے سن جیہڑے مکان ایتھے ۔
وجن گولیاں سینے دے وچّ سانوں،
جدوں ویکھیئے لگے نشان ایتھے ۔
آخر تکّ نہ جانگے کدی سیتے،
جیہڑے چاک ہو گئے غریبان ایتھے ۔
چاڑھے ظلم دے کٹک سن چڑھدیاں 'تے،
کیتے 'لینہدڑاں' کیہر طوفان ایتھے ۔
ایسا ظلم ن کسے نے کدی کیتا،
اگے ہوئے لکھاں حکمران ایتھے ۔
دیکھی گورو دی نگری نہ پاپیاں نے،
انھے ہوئے سن 'جیہے نادان ایتھے ۔
کول 'تخت اکال' براجدا اے،
ایہہ وی کیتا نہ ظالماں دھیان ایتھے ۔
اج ایہہ اوہناں نوں کہن شہید رو رو،
'لالا' 'خالصہ' تے بیٹھے 'خان' ایتھے ۔
کیہڑے یگ وچّ لاہوگے سر اتوں،
جیہڑے ڈائر نے چاڑھے ایہسان ایتھے ۔
پا پا خون شہیداں دا ڈلھیا اے،
آوے ادب دے نال انسان ایتھے ۔
گھٹے مٹی اندر 'شرف' رلی ہوئی اے،
ساڈے سارے پنجاب دی شان ایتھے ۔
ایس چمن دے وچّ کی زندگی دا،
مینوں رہن دا دسو سواد ہووے ۔
ایسے تاڑ وچّ رہوے گلچین جتھے،
کھڑے کلی نہ گل آباد ہووے ۔
چپے چپے 'تے دام کھلار نالے،
قدم قدم 'تے بیٹھا سیاد ہووے ۔
اساں طوطیاں، بلبلاں، قمریاں دی،
پوری دل دی تانہیئیں مراد ہووے ۔
باغ اپنا ہووے تے پھل اپنے،
مالی اپنا تدے دلثاد ہووے ۔
کرو ہندیو رل کے کم ایسا،
ساڈی مادرے ہند آزاد ہووے ۔
ہاں اوہ ہندیئے جنہاں دے سیس اتے،
کیتا جنگ جد جرمناں، ترکیاں نے ۔
غلہّ ہند دا گھلیا وچّ یورپ،
مونہوں دتیاں کڈھ کڈھ برکیاں نے ۔
ساڈے سراں 'تے فتح سرکار پائی،
تاہیں مونہاں 'تے لالیاں سرکیاں نے ۔
اساں حق جد منگیا اپنا اے،
رولٹ بل دیاں دتیاں گھرکیاں نے ۔
ایسا ظلم تے اوہ وی اج کرے طوبیٰ،
جیکر زندہ فرؤن شداد ہووے ۔
کرو ہندیو رل کے کم ایسا،
ساڈی مادرے ہند آزاد ہووے ۔
حشر تیک کہانیاں پینیاں نے،
جہڑے ڈائر اڈوائر نے ویر کیتے ۔
بھنّ سٹیا بچیاں بڈھیاں نوں،
دل کھولھ بندوقاں دے فائر کیتے ۔
خونے بلبلاں تھیں لالازار کرکے،
باغ جلھیاں والے دے سیر کیتے ۔
دتا فیض ایہہ ہندواں مسلماں نوں،
'کٹھے اک تھاں کعبہ تے دیر کیتے ۔
ایس ظلم بے حدّ 'تے کہن ظالم،
خبردار نہ کدی پھریاد ہووے ۔
کرو ہندیو رل کے کم ایسا،
ساڈی مادرے ہند آزاد ہووے ۔
لکھاں کی میں، قلم نہ لکھدی اے،
جو جو ظلم دا ہویا سامان ایتھے ۔
ملکل موت دا روح وی کمبدا اے،
کردا جدوں وی کدی دھیان ایتھے ۔
مثل کنک دے سینے وچّ پھٹّ ہویا،
وانگ جواں دے بھجے انسان ایتھے ۔
شربت اجل دا پی گئے سمجھ امرت،
کھا کھا گولیاں موئے انسان ایتھے ۔
جدوں تیک ہے ایہہ زمین امبر،
کہندا رہے گا ایہہ اسمان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
'نونہال' کئی جڑھاں توں پٹّ سٹے،
'جیہیاں سخت اندھیریاں چھٹیاں سن ۔
ایہہ اوہ باغ ہے جیہدے وچّ ہائِ !
مدن موہن جیہیاں کلیاں ٹٹیاں سن ۔
'رتن دیئی' نے لال 'نورتن' بدلے،
بیہکے رات بھر میڈھیاں پٹیاں سن ۔
کئیاں نتھاں دے لال گواچ گئے سن،
گئیاں کئی سہاگناں لٹیاں سن ۔
نام لیوا نہ کئیاں دا رہا کوئی،
ہو گئے اؤترے کئی خاندان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
نوکرشاہی نے پایا انھیر ایسا،
ایتھے کئی خانے بے چراغ ہو گئے ۔
وانگ بلبلاں دے کرن وین ماپے،
کئی پھلّ ویران اس باغ ہو گئے ۔
اتھے 'چند' جیہے ویر کئی گمّ ہوئے،
بھیناں پٹدیاں دے سینے چاک ہو گئے ۔
کئیاں ناراں نے خون دی جھڑی لائی،
نال ٹکراں پاس دماغ ہو گئے ۔
کھلھے کیس پراندڑا ہتھ پھڑیا،
آون ڈائر دی لاہن مکان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
ایہہ اج روح شہیداں دی آکھدی سی،
"ڈائر کیتیاں ایتھے نلجیاں سن ۔
ایتھے وانگ کبوتراں تڑپھدے ساں،
سانوں ایس تھاں گولیاں وجیاں سن ۔
لیراں لیراں سی ہستی دا ہویا جامہ،
لڑپھاں لتھیاں، اڈیاں دھجیاں سن ۔
رلدے رہے ساں رات بھر کفن باجھوں،
لاشاں ساڈیاں کسے نہ کجیاں سن ۔"
کتے تسبیاں کتے جنیؤُ ٹٹے،
رلے مٹی وچّ کنگھے کرپان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
شیہر وچّ اوہ ڈھڈّ دے بھار چلے،
اگے کسے دے جیہڑے نہ جھکدے سن ۔
کتے غضب بدھی ہوئی ٹکٹکی سی،
تازیانے پئے کئیاں نوں ٹھکدے سن ۔
لاہ لاہ کے گھنڈ زنانیاں دے،
کتے مونہاں اتے ظالم تھکدے سن ۔
غنچے مکھ والے نونہال کدھرے،
وانگ دانیاں دے دھپے سکدے سن ۔
بیڑی وانگ پیا امبر ڈولدا سی،
آیا ظلم دا 'جیہا طوفان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
اک در کہوے اتفاق ہن شام پے گئی،
گھر نوں آؤ جے بھلے سویر دے او ۔
خار کھا کھا گلاں نکاریاں توں،
کیوں پئے راہ وچّ کنڈے کھلیردے او ۔
ایویں سوت دی چھلی اگھیردے او،
ایویں مکی دی چھلی اٹیردے او ۔
پانی پی پی اکو گلاس اندر،
کیتے کترے 'تے پانی پھیردے او ۔
رکھو اوہدی تے آبرو کجھ،
جیہڑا رلیا خون ہندو، مسلمان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
دیپک وچّ سوراج ایہہ سراں لاوے،
کولا ہو گیاں میں سڑ بل کے تے ۔
دودھ وانگ ابال ہو گیا ٹھنڈھا،
لیڈر جیہل اندر گھلّ گھلّ کے تے ۔
چنگی 'شوکت' تے 'گاندھی' دی لاج رکھی،
بیہ گئے مندر مسیتاں ہن ملّ کے تے ۔
چنگی طرحاں پنجاب نوں داغ لایا،
کالکھ جھگڑیاں دی منہ 'تے مل کے تے ۔
لا لا تلک محراب کی دسدے ہو،
لتھی ہوئی اے عزت تے آن ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
اک در مادرے ہند پکاردی اے،
کدوں ہونگے پوت سپوت میرے ۔
لچھے کالیاں زلفاں دے ریشمی ہن،
ہو گئے غم اندر چٹا سوت میرے ۔
ڈاکے مار کے پار دے ڈاکواں نے،
لٹّ کھڑے نے لال یاقوت میرے ۔
گنڈھی جائیگی کدوں ایہہ تند تانی،
کدوں ہونگے کارج سبھ سوت میرے ۔
'شرف' قافلے والے تے کوچ کر گئے،
باقی چھڈّ گئے نے داستان ایتھے ۔
'بھارت ماتا' دے سچے سپوت پیارے،
قوم واسطے ہو گئے قربان ایتھے ۔
(31،32،33 کویتاواں جلھیانوالے باغ دے ساکے سنبندھی ہن)
جگر قلم دا پاٹ دوپھاڑ ہویا،
جدوں لکھن لگا داستان سنگھاں ۔
رنگ کاغذ دا گوہڑے دے وانگ ہویا،
ایسا کیتا اے دنگ حیران سنگھاں ۔
سوگ وچّ دوات سیاح ہو گئی،
لائے ماتمی بانے جیوں جان سنگھاں ۔
چار کوٹ دے وچّ پکار پے گئی،
لاج رکھ وکھائی بلوان سنگھاں ۔
تؤں تؤں سورمے ہوئے کمان وانگوں،
جیوں جیوں ظلم دے کھادھے نے بان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
"بیٹی" سیٹی وجا کے ظلم والی،
پولیس رستیاں وچّ کھلہار دینی ۔
پولیس روکنا جاندے اکالیاں نوں،
گال اک اک ساہے ہزار دینی ۔
ٹھڈّ مارنا ہیٹھوں تے ہجھ اتوں،
دھکے مارکے پگّ اتار دینی ۔
بیٹھے ہوئے نوں مارنی ڈانگ نالے،
لوٹ پوٹ کر ہوش وسار دینی ۔
شانتمئی دے پرن نوں یاد کرکے،
ایپر کھولی نہ مول زبان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
آؤنی ہوش تے بیٹھنا، اٹھ ٹرنا،
ڈانگ مار دہتھڑی سٹدے سن ۔
نازک بدن گھسیٹدے وچّ سڑکاں،
مارن گجھیاں تے گل نوں گھٹدے سن ۔
سٹّ بھوں 'تے کٹدے بھوہ وانگوں،
کیس نال ہجکیاں پٹدے سن ۔
اک اک وال دے ملّ دا نہیں یرپ،
جیہڑے وال کیساں وچّ ٹٹدے سن ۔
ایپر متھے 'تے وٹّ نہ ذرا پایا،
پرتھیپال جیہے نوجوان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
سینہ ڈاہ کے دھرمیاں مار کھانیں،
کرنی سی نانہہ 'جیہا خاموش ہونا ۔
اک در قوم فروشاں دا ہونا ٹولا،
اک دھر اک دھرمی سرفروش ہونا ۔
"ست سری اکال" دے بول نعرے،
مار کھاندیاں انت بے ہوش ہونا ۔
کنگھا، کڑا، کرپان تے کیس، کچھّ نوں،
اٹھ کے ویکھ لینا جدوں ہوش ہونا ۔
وچّ جگّ دے نویں سر ظاہر کیتی،
"گورو ارجن" مہاراج دی شان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
باہواں بھنیاں پاجیاں سیس نالے،
ادھ مویاں نوں لکھ عذار دتے،
لتاں ماریاں ڈھڈّ وچّ پھٹڑاں دے،
نالے ہتھاں تے پیراں 'تے بھار دتے ۔
ڈوب پا پا چھپڑ دے غوطیاں تھیں،
ڈوبے وانگ لیڑے بار بار دتے ۔
چکڑ تنیاں منہ وچّ، کیس رولے،
دھو دھو کے سنگھ دو مار دتے ۔
ایپر "واہگورو واہگورو" رہے کردے،
کیتا اوسدا بھانا پروان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
بیٹھے گورو دے راہ وچّ 'جیہے اڑکے،
اٹھے جدوں تے بن کے غبار اٹھے ۔
بھاویں کھکھڑی کھکھڑی سیس ہویا،
ویکھن لئی نہ ہتھ اک وار اٹھے ۔
آکھن انگلاں منہ وچ پا دشمن،
بڑے حوصلے والے سردار اٹھے ۔
کیہا 'دھنّ' 'دھنّ' سکھاں نوں ہندواں نے،
'لکھ مرحبا' مسلم پکار اٹھے ۔
جیہدے کولوں 'مہاتماں' کمبدا سی،
اوہ اج پاس کیتا امتحان سنگھاں ۔
ہسّ ہسّ کے ہوئے قربان صدقے،
رکھی دھرم دی عزت تے شان سنگھاں ۔
'سنہری کلیاں' وچوں
ماں چھاں-زندگی دے نکڑے جہے دل وچ،
سوماں اوہ محبتاں دا ربّ نے پساریا ۔
اج تیکن ایس دا تھاہ کسے نہیں پایا،
مار مار ٹبھیاں ہے جگّ سارا ہاریا ۔
وڈے وڈے شاعراں لکھاریاں نے زور لا کے،
ماں دے پیار والا فوٹو ہے اتریا ۔
میں بھی تصویر اک نکی جیہی وکھالدا ہاں،
شاعری دے رنگ نال جہنوں میں سواریا ۔
سہک سہک پتّ لبھا اک ماتا تتڑی نوں،
لکھ لکھ شکر اوہنے ربّ دا گزاریا ۔
ہندے تان پتّ نوں نہ وا تتی پوہن دتی،
دکھ جھلے اوہدے، ہکّ اپنی نوں ٹھاریا ۔
دناں دے مہینے تے مہینیاں دے ورھے ہوئے،
بیٹھا پھیر رڑھیا، ترایا تے کھلاہریا ۔
دے دے وار لوریاں محبتاں اسیساں والے،
ماں نے منارا خوشی-آسشی دا اساریا ۔
فٹّ پئی انگوری ککی گورے گورے مکھڑے تے،
پھلاں وانگوں آنکے جوانی نے شنگاریا ۔
سدھراں مراداں والے دن جدوں نیڑے ڈھکے،
ہونی ہراں آن ادوں چینا ایہہ کھلاریا :-
ترے ترے جاندے نوں کھلوتی اک سندری نے،
کھچکے دگاڑا خونی نیناں وچوں ماریا ۔
کالی کالی زلفاں دے کنڈلاں تے ولاں وچّ،
چند پتّ ماں دا اوہ گیا پرواریا ۔
بٹّ بٹّ وینہدے اوہنوں، اس ناری پچھیا ایہہ :-
'ایتھے کیوں کھلو رہا ایں اےداں توں وچاریا ؟'
ہنجھوآں نوں پونجھدے نے دتا ایہہ جواب اگوں :-
'تیری موہنی مورت اتے میں ہاں گیا واریا ۔
اکھیؤں پروکھے ہونا مکھ تیرا، موت میری،
سوما ہے زندگی دا میں درس تیرا دھاریا ۔'
بولی مٹیار اگوں، 'پیار دے پجاریا وے،
میں بھی تینوں تھوڑا جیہا چاہنیاں ونگاریا ۔
کڈھکے لیا دیں جے توں دل ماتا اپنی دا،
لاواں ہی میں تیرے نال لے لانگی کواریا ۔'
اینی گلّ سنیں تے اوہ نسا نسا گھر آیا،
آن ستی ماں دے کلیجے چھرا ماریا ۔
سگناں دی مہندی جنھے ہتھاں اتے لاونی سی،
گھوڑیاں سہاگ گؤنکے چنا ماہیا تاریا ۔
اج اوہدی رتّ وچّ ہتھاں نوں ہنگالکے تے،
ویکھو خونی پتّ نے پیار کی نتریا ۔
اوڑک اوتھوں اٹھ نسا دل لے کے ماں دا اوہ،
اوہدے ولّ، جیہدے لئی ایہہ قہر سی گزاریا ۔
ایسا اننھا ہو گیا سی وشے دے پریم وچّ،
اچا نیواں راہ بھی نہ سوچیا وچاریا ۔
ٹھیڈا لگا ڈگّ پیا مودھڑے منہ زمیں اتے،
اس ویلے مٹھّ وچوں دل ایہہ پکاریا :-
'لکھ لکھ واری تیتھوں واری جاوے امبڑی ایہہ،
سٹّ تے نہیں لگی میرے بچیا پیاریا ؟'
'شرف' ایہہ حونصلہ ہے ماں دے پیار دا ای،
پتّ ہتھوں مرکے بھی موہ نہیں وساریا ۔
کیتو شکر نہ آدمی جون بنکے،
گنھاں لازم تے کیتی برباد نیکی ۔
بدیاں وچّ وی لزت نوں ڈھونڈنا ایں،
کیونکہ لگدی اوہ بے سواد نیکی ۔
ہردم کھلے برائییاں دے کارخانے،
کیتی کدی نہ اک ایجاد نیکی ۔
'شرف' دن مصیبت دے گزر جاندے،
رہِ جاندی اے کسے دی یاد نیکی ۔
وٹا سٹہ ہو گیا نشانیاں دا دوہیں پاسیں،
گھلی اج اوہنے بھی رومال نال مندری ۔
حکم ہویا نال ایہہ اچچی میری چیچی دی اے،
غیراں وچّ رکھنی خیال نال مندری ۔
پٹی جہی پڑھائی اوہنوں ویریاں تے دوتیاں نے،
لین لگا پھیر ایس چال نال مندری ۔
موڑ میری مندری تے سانبھ لے ایہہ وراسوئی،
لاہ ماری ہتھوں میری کاہل نال مندری ۔
جوڑ جوڑ ہتھ پھیر توڑیاں وچھوڑیاں وچّ،
پائی اوہدے ہتھ برے حالَ نال مندری ۔
نکی جہی وچولڑی پیار تے محبتاں دی،
میل دتا دوہاں نوں سکھال نال مندری ۔
میرے قابو رکھدی اے میرے اوس پیار نوں ایہہ،
موہرا سلیمانی لبھا گھال نال مندری ۔
میتھوں بھاویں دور دور رہے اوہ نگینہ میرا،
روے اوہدی نت میرے نال نال مندری ۔
کھوہکے فیروزی تھیوا سینے وچّ رکھدی اے،
رکھے ایڈا ہیچ اوہدے خال نال مندری ۔
"شرف" ایس سمیں وچّ وٹاؤندا اے کون بھلا،
لسے نال پگّ تے کنگال نال مندری ۔
برھوں آ کے جھٹّ پٹّ سٹّ جیہی کاری ماری،
ڈکّ ڈکّ تھکیا نہ سکیا سنبھال ہنجھو ۔
چتّ دا کبوتر میرا چتّ ہویا ہت وچّ،
رتّ نال رنگے ہوئے نکلدے نے لال ہنجھو ۔
نہیں نہیں پان کھادھے تکے میرے کالجے دے،
سوہے سوہے پتلیاں نے سٹے نے اگال ہنجھو ۔
اکھیاں رلاکے اوہنے بھواں پھیر پھیریاں نے،
پٹھی چھری نال ہوئے ہوئے نے حلال ہنجھو ۔
وادھا ہور ویکھیا جے کالی کالی اکھ دا ایہہ،
کولیاں دی خان وچوں کڈھ دتے لال ہنجھو ۔
مچھیاں دے وانگ پئیاں ڈوبو لین اکھیاں ایہہ،
کڈھ کڈھ 'سکیاں' سکاؤن لگے تال ہنجھو ۔
ڈونگھے وہن وچّ میری 'آہ' سوہنی ڈبّ گئی اے،
پچھے اوہدے رڑھے جاندے بن مہینوال ہنجھو ۔
عرش والا کنگرا ہے توڑ دتا دل اوہنے،
اکھاں وچّ رڑکدے نے روڑیاں دے حالَ ہنجھو ۔
پتھراں دے 'من' میری پھوک نال موم ہوئے،
مار مار ہہکے دتے برف وانگوں ڈھال ہنجھو ۔
اک اک اکھ ہتھ نوری چنگیاڑے لکھاں،
بھر بھر موتیاں دے ونڈدے نے تھال ہنجھو ۔
لگن جویں جھمبنی نوں پھٹیاں کپاہ دیاں،
چمبڑے نے انج میری جھمنی دے نال ہنجھو ۔
بدھی ہوئی ٹینڈ ایہناں کھوہ دیاں ٹنڈاں وانگ،
سوڑ اوڑ وچّ مینوں کرنگے نہال ہنجھو ۔
سوکے نال سکدے نہیں، بدلاں تے تھکدے نہیں،
اکو جہے وگدے نے ہاڑ تے سیال ہنجھو ۔
قایم رکھے دائم اﷲ سپّ میرے دیدیاں دے،
موتیاں دا جگّ اتے کرنگے سکال ہنجھو ۔
غماں دی ہنیری نال بیراں وانگ جھڑ پیندے،
انج تے میں واڑاں وچّ رکھے ہوئے نے پال ہنجھو ۔
گلہ پیہن اوکڑاں دا نال میرے بیٹھکے تے،
دانہ دانہ پیہن لگے دکھ دے بھیال ہنجھو ۔
باغ میری ہکّ دیاں داغاں والا سکّ گیا،
کڈھکے لیائے تدوں سومیاں 'چوں کھال ہنجھو ۔
ابھے ساہ روندے روندے چانگراں تے زور پایا،
رون دی وی تیہ رہِ گئی، توڑگے نکال ہنجھو ۔
دیکھو کیڈا شور پایا لون دیاں نکراں نے،
دینگے پتاسے وانگ دیدیاں نوں گال ہنجھو ۔
موتی ٹوبھے لبھدے سمندراں دے کھوبھے وچوں،
عرشاں اتوں آندے ہوئے پر میں ایہہ بھال ہنجھو ۔
اوس پری اتے پر رتا وی نہ پوہیا کوئی،
حب دے وظیفے رہے پڑھدے کئی سال ہنجھو ۔
پتھراں جہے من اودوں بیٹھ روندے من اتے،
ترن جدوں بنھکے یتیماں وانگ پال ہنجھو ۔
بٹ بٹ وینہدیاں نے پتلیاں بی ماں وانگوں،
گود وچوں نکلے تے رڑھے جاندے بال ہنجھو ۔
کوڈیاں غریب دیاں پین ایہہ قبول شالہ،
بناں میں کارون کاہنوں جوڑ جوڑ مال ہنجھو ۔
اچیاں خیالاں والا یار ویکھ کمب گیا،
امبراں دے اتے وی لیائے نے بھچال ہنجھو ۔
رٹھا ہویا جانی میرا جھٹّ پٹّ منّ پیا،
جوہریاں دے پتّ جدوں بن گئے دلال ہنجھو ۔
موتی دتے یار نوں میں مکھڑا وکھالنی دے،
دیکھ لیا منہ اوہدا، اوسنوں وکھال ہنجھو ۔
دوتیاں دی ہکّ وچّ گولیاں دے وانگ وجے،
پونجھے جدوں اوسنے دپٹڑے دے نال ہنجھو ۔
میرے سچے ہیروے نے کر دتے ویروے ایہہ،
لگّ پیا کیرن اوہ بی ہو کے نڈھال ہنجھو ۔
ماگھ دے مہینے میرے سینے دی بیائی سڑی،
گڑے وانگ ڈیگے اوہدے دیدیاں کمال ہنجھو ۔
'نرگسی-کیاری' وچوں مار کے اڈاری چلے،
چند جہے مکھ تے، چکور والی چال ہنجھو ۔
ہرناں دے سنگاں اتے 'قیس' دیاں چٹھیاں نے،
پلکاں اتے پاگلاں نے کیتے ایہہ خیال ہنجھو ۔
ویکھکے گلیڈو اوہدے اتوں تے میں ہسّ پیا،
انج میرا دل وچوں لے گئے ادھال ہنجھو ۔
پھڑکے بٹھایا باہوں، روندے نوں ہسایا نالے،
گلھاں اتوں پونجھ دتے چٹے چٹے خال ہنجھو ۔
دھپّ جیوں اڈاوے موتی، پھلّ دیاں جیباں وچوں،
چکّ لئے اڈول اوویں ریشمی رومال ہنجھو ۔
آکھی اوہنوں گلّ کوئی، ملیا ایہہ جواب جیہدا :-
'تینوں تے میں اکھیاں دا ہوواں نہ دوال ہنجھو ۔'
اکھاں وچوں چل پئے اداس تے نراس ہو کے،
ٹھوڈی والے ڈونگھ آ کے مار گئے نے چھال ہنجھو ۔
حسن دا سمندر دیکھو، دل میرا لے گیا اوہ،
کھوہاں تے تلاواں وچّ پاؤندے پھرن جال ہنجھو ۔
رملیئے وانگ پئے کملے تے رملے ایہہ،
کیڈا 'ظفر' جال جال کڈھدے نے فعال ہنجھو ۔
بلبلے دے کولوں انج سوہل مینوں جاپدے نے،
پھیر بی ایہہ ٹٹدے نے، جھلدے نہیں جھال ہنجھو ۔
جھٹّ پٹّ پھس پیندے، گلّ بی ن سہِ سکن،
تبھا دے ملوک ایڈے، انج ایہہ کنگال ہنجھو ۔
رحمتاں دے چھٹیاں 'چوں اکو چھٹ دے دے سانوں،
تیرے اگے مالکا ! ایہہ پوندے نے سوال ہنجھو ۔
چھٹّ پئی تریلی جدوں پنڈے اتے جانیاں میں،
نکے نکے 'دیدیاں' 'چوں ڈیگدے نے وال ہنجھو ۔
'شرف' بڑی جھڑی لائی ربّ دیاں رحمتاں نے،
دھون لگے کالے کالے 'نامے دے عمال' ہنجھو ۔
کسے پاسے وی رہے نہ جان جوگے،
کافر دیکھکے تیرے عقیدیاں نوں ۔
دھوکھے استراں دے کون دینودا اے،
بھلا دسّ غلاماں خریدیاں نوں ۔
اگے کدی کدائیں سی دید ہندی،
اساں عاشقاں بیؤمیدیاں نوں ۔
بوہے باریاں دے "شرف" بند کرکے،
انھاں کیتا ای ساڈیاں دیدیاں نوں ۔
(اس رچنا تے کم جاری ہے)
| |
| |
