پیارے دا دیس ہرندر سنگھ محبوب
پھیر میں عمر دے راہاں توں جاگیا
کھیڈدا کھیڈدا، توڑدا کال کالاں دے ویر نوں
کھیڈاں دے دریا وچ، میں دیش پنجاب دی قسمت اچھالدا،
میں آ گیا عمر دے راہاں تے گانودا-
ماردا تاریاں دے ہیٹھ البیلیاں چیکھاں
چڑھدیاں سورجاں دے جشن دیکھدا
میں تر آیا شہہ دریاواں دے ول جی ۔
ساڈے لہو دے بے شمار جلال دے اتے نچدا
ساڈیاں معصوم اداواں دا ساگر
اینا مہان اینا بلی تے اینا اپار جی !!
پھیر وی کسے نو پھندھ وچ پھاتھیا !!!
چانچک ناگ جیوں ول کھاندا، تلھکیا، چمکیا،
بے شمار چھاتیاں دے لہو دا ساگر
سولیاں ول لپکیا ۔
(اکتوبر، 1965)
سانوں بے-نیازاں نے ماریا، او یار ۔
اساں لکھ وار اتھرو نوں واریا، او یار ۔
کتے پوناں ہتھ نیندراں دا گیت بھیج دے
اساں ستھراں تے رات نوں گزاریا، او یار ۔
پٹھّ کرکے فقیراں دے کونلوں لنگھ گئے
کھڑے برکھاں نے ہارکے پکاریا، او یار ۔
ہاکاں تھلاں وچ مار ڈگے ہمبھ-ہٹّ کے
آکے پنکھیاں نے زلف نوں سنواریا، او یار ۔
سانوں صبر قصائی نے کٹھّ عمراں
ڈونگھے پلاں کول آنکے ونگاریا، او یار ۔
سانوں سکھر دپہراں نے پیش پئیاں
تینوں برکھاں دی چھاواں نے پیاریا، او یار ۔
کتھے آن پردیسیاں دی جان ٹٹّ گئی
سوہنے دیس دا کی آنکے سنواریا، او یار ۔
تیرے در اتے عرضاں دا مان توڑکے
اینویں اتھری جوانی نوں وگاڑیا، او یار ۔
ساڈے اتھرو دی دیکھو آن بات مک گئی
اساں مڑ مڑ ہجر نوں شنگاریا، او یار ۔
ساڈے گھوڑے دیاں واگاں نوں چمّ زالما
توں ندیاں دے کنڈھے بازی ہاریا، او یار ۔
(مئی، 1965)
تینڈی فجراں 'چ کوکے کول وو،
وڈے پیارے باغاں دے بول وو ۔
تیری اکھیاں تے دعویٰ اے ساڈا کجھ،
ایویں ہنجھو بیگانے ن رول وو ۔
ایویں ڈگیاں عرش توں دو کنیاں،
پئے ڈاڈھے ہی نینداں نوں ہول وو ۔
ساڈے ہتھاں تے کھڑیا اے پھلّ سوہنا،
دور وجدے حشر دے ڈھول وو ۔
بیبا لکھ مذہباں دے کھڑھیاں کیتے،
ہکو سچے صدق دے قول وو ۔
تینڈی فجراں 'چ کوکے کول وو،
وڈے پیارے باغاں دے بول وو ۔
(مئی 1965)
کیڈے چاء نال کرے شنگار وو
ساڈا بیپرواہیاں دا پیار وو !
لامبھے رکھ مذہباں نوں بیلیا
اسیں موجی جھناواں دے ہار وو ۔
گلّ سنے ن سچی سرکار وو
اسیں کھڑے بیلے دے دوار وو ۔
جہڑے کھیڈے جھناواں دے نال ہو،
ساڈے دین مذہب دے یار وو ۔
تینڈے ہتھاں وچ روح دے سورج
ویچیں ن جیویں بازار وو ۔
مدتاں پچھوں واواں نے وگیاں
لٹّ کے ساون دا پیار وو ۔
کیڈے چاء نال کرے شنگار وو
ساڈا بیپرواہیاں دا پیار وو !
(مئی 1965)
سکھر دوپیہرے تپ تپ جاندے،
ڈاچیاں والے پھیرا ن پاندے ۔
اک جنم وچ پھیرا پا کے
لکھ جنم وچ قول نبھاندے ۔
مان لوک-پرلوک دا دے کے
حشراں تیکن جان تپاندے ۔
ستّ اسماناں ذکر اساڈا
اک کنی لئی من ترساندے ۔
پر-ساہاں دے ہو قرضائی
روز حشر دے ملّ ن پاندے ۔
روح ڈاراں دے بن ہم جولی
قسمت والا تیر چھپاندے ۔
پی کے ڈونگھے ساگر پانی
زہر بوند دی منگن جاندے ۔
ہجر دی کھیڈ کھڈاون پچھوں
عرضاں دے در کرم جھکاندے ۔
سورج اپنا پندھ مکاندے،
تنبو پٹّ سوداگر جاندے ۔
گھائل رتّ دی کوک ونھکے،
شبنم دے دربار چڑھاندے ۔
تنبوآں وانگ ولھیٹ کے پینڈے،
فجراں نوں دلگیر بناندے ۔
سکھر دوپیہرے تپ تپ جاندے،
ڈاچیاں والے پھیرا ن پاندے ۔
(جون 1965)
پورن سنگھ دا دیس پنجاب کتھے ؟
اکھاں ڈلھدیاں بیلیاں توں وچھڑکے،
پیا رون آوے دیس پنجاب نوں تکّ کے ۔
دریاواں دے کناریاں اتے
پرانیاں آوازاں دے قافلے لٹے گئے،
پرانیاں بیپرواہیاں دا نام مٹیا؛
ساڈے رانجھن دی واج نوں ماریا،
اگے ودھن دے کھڑسکّ نعریاں ۔
ہاں، کچھّ شہراں نے ملک نوں ملیا،
ٹھیک، پنڈ پنڈ تاراں نے پہنچیاں،
پر نشہ اوہ ٹٹیا ۔
تخت الٹیا موجی فقیراں دی خودی دا--
سوں گیا وجد دا کوکدا قافلہ،
چلا گیا دریاواں نہ' رسّ کے
ساڈے لہو وچ جو گھسمان سی پیندا--
وڈے حکم دی شان سی جتھے
ساڈا اسمان اوہ کچّ وانگ تڑکیا-- !
واہگے توں پار دے دیس نوں
پاک دین دی عجب بے چین تونڑ لگی،
اک دھکھدھکھی کوڑی پیاس وچ
دیس اوہ اونگھے ۔
ایدھر وی حالَ پنجاب دا مندا،
ہول دے کپراں دا نھیرا
خودی دے سارے گمان نوں پی گیا ۔
اپنی رتّ نال کھیڈ کے موت دے ساہمنے
خون شہادت دے دیوے بالنے
لدّ گئے بے پرواہ اوٹھاں دے وانگوں
اپنی شان دیکھن دے ویلے ۔
-- -- -- -- -- -- -- -- --
-- -- -- -- -- -- -- -- --
پورن دے نین تکدے ملکھ ویران ہویا !
میرے یارو !
کنھ پٹیا پورن دے برکھاں نوں ؟
روہیاں دے مرگ کتھے ؟
کیسوآں دا تپدا اسمان
کتھے گاچیا ؟
پنج دریاواں دے گل لگ پورن رونودا !
کتھے گئیاں یودھیاں دے دیس دیاں واراں ؟
کتھے گئے پنج پانیاں کنارے سون والے !
کتھے گئے ہجر دے تھلاں وچ گون والے !
شہراں دے پنجراں 'چ ڈھٹھا پنجاب سارا --
نانہہ اوہ ہانی، نانہہ اوہ پانی
ناہ اوہ فجراں دی وا وچ گون والے !
اودھم تیرے پنجاب دے سبھ باغ اداسے،
انکھ دے سورج چھپے نوں، بیت گئے چماسے-
برج شہیداں دیکھدے، وڈ بلی نراسے
جلھیاں والے باغ دے اوہ شیر پیاسے ۔۔1۔۔
تیری رتّ دے باغ وچّ گلزار ن تیری،
چک سورج فتح دے پائی ن، کئی فجراں پھیری-
تیغاں والے پنجاب وے، سن عرض ایہہ میری،
ہوئی برج شہید دے، سجدے نوں دیری ۔۔2۔۔
تیں باغ چ سورج چھپے جو، کس اگنی لیٹے؟
کس امبر دے وچّ کوکدے، تیغاں دے بیٹے؟
اگّ دے پربت توڑدا، جو کھا پلسیٹے،
اوہ کتھے وان پنجاب دا، جو موتاں میٹے ۔۔3۔۔
اودھم واجاں ماردا، لکھ موتاں لڑیاں،
میں بنھ کے گانا لہو دا، شمشیراں وریاں،
سورج وچوں اڈکے، اوہ پوناں پریاں،
کی کہندیاں میرے باغ نوں، وڈ روہ وچّ سڑیاں؛
سکھر دپہراں اٹھیاں، کلول وسُ-بھریاں،
کپٹی شاہ کبیر دے، سینے تے چڑھیاں
پتھراں ہیٹھاں سوں رہے، اسمان لے کھڑیاں،
مڑ دیس پنجاب دی فجر نے، تن تیغاں جریاں-
میل وچھوڑے والیاں، دو سچیاں گھڑیاں
ترکے ساگر باغ وچ، بس اکھیاں بھریاں-
دھرت شہیداں چمّ کے، کر رتاں ہریاں
آیا گھوڑا پیڑ میں، کس واگاں پھڑیاں ؟
پہریدار پنجاب دا، پنج ندیاں طریاں ۔۔4۔۔
(اس گیت وچّ پچھمی پنجاب دا مسلمان
اپنے دیس نوں ویکھن آئے پیاریاں اگے
سوال کردا ہے، اتے پیارا کسے ویدن
وچّ ڈبی بے پرواہی وچّ جواب دندا جاندا ہے۔)
'چراں پچھوں گھراں نوں آئے
کی حالَ درویشاں دا؟'
'سانوں لگن اپٹھڑی لگی
شوق بیگانے دیساں دا۔'
'وسر گیا بھلدے ہو کاہنوں
اپنا ملک ہمیشاں دا؟'
'کدے وسدیاں ایتھے کیتا
غرب کالیاں کیساں دا۔'
'سر تے مال جان ہے حاضر
کی اعتبار وریساں دا؟'
'بخش دیو جے قول اساڈا
اتھرو درد کلیشاں دا۔'
'حشراں تک عمر دے پتن
ایہہ کی روس ہمیشاں دا؟'
'شہہ دریاواں تے کھڑ کے رونا
دوش کیہا درویشاں دا۔'
'کی اعتبار صبر کیوں ڈولے
پیار دیاں دو بھیساں دا؟'
'جدوں مرید دلاں دے ہوئے
خط ملیا پردیساں دا۔'
(مئی 1965)
ساندل بار دیاں نہراں دے
کنڈھڑے بہنا، رونا ن ہو ۔
دکھاں دیاں ملکھاں دے وڈیاں راٹھاں
پیر ہجر دے دھونا ن ہو ۔
ہسنا اپنے مویاں دے ساہمے
چڑیاں دا دودھ پر چونا ن ہو ۔
دیس بیگانے دی منّ سرداری
بار پرائے 'چ ہونا ن ہو ۔
ہیر دے دیس مجوری تاں کیتی
مہیاں نوں چار حل جونا ن ہو ۔
دھیاں دے ہندیاں ہی گیتاں دی رتّ سی
ماواں نے چکیاں نوں جھونا ن ہو ۔
(مئی، 1965)
ساندل بار دی دھرتی دے جائے،
اپنے دیساں نوں دیکھن آئے ۔
وڈیاں ملکھاں دے راٹھ سنیندے
عرضاں نمانیاں لیائے ۔
وچھڑے برکھاں نوں جفیاں پائیاں
تکنے نوں پنچھی آئے ۔
نہراں دے کنڈھڑے روح پردیسی
لہراں دے من ترہائے ۔
آئے پرے دیاں پوناں دے راجے
ناگاں نے اتھرو وہائے ۔
دلاں دیاں جانیاں دے پتر-دھیاں
ہریاں باغاں 'چ لیائے ۔
لمیاں عمراں دے یار پرانے
ساتھوں کی منگن آئے ؟
(مئی، 1965)
ٹھنڈھی ہوا نے چمھیا دامن
فجراں 'چ وگدا سہاں ۔
کوئل کوکدی امبر دے وچ
ندیاں رہن رواں ۔
تاریاں وچ اوشا دا چکر
پھڑے یگاں دی بانہہ ۔
پتھراں اتے پنچھی چگدا
پیندا نیر سہاں ۔
جند نمانی تے عرشاں کیتی
بھری قہر دی چھاں ۔
پیتا ہیر نے زہر-پیالہ
سکھر دپہراں دے ناں ۔
(1965)
گیت اﷲ دے رمّ جھمّ ستے
دور ندی دے تیر ۔
مون کھلوتا صبر دا جوگی
جھمّ جھمّ رین گمبھیر ۔
کون دیس بؤرانے چلی
ہوئی رین فقیر ؟
میرے اتھرو کلول کلول
کس سورج دی پیڑ ؟
فجراں دے راہی ستھریں ستے
ڈونگھے من دلگیر-
شمشیراں تے نینداں دی اگّ
بلدی رہے اخیر ۔
(جون، 1965)
اوہ دین دنی دے شہنشاہ، اک عرض اساڈی
ہوئے جے عرشاں والڑے، ذرا نظر تساڈی
بھر اتھرو تیں ول ویکھدی، کوئی دھرت دراڈی
ماری اڈدی کونج نے، دھاہ امبر ڈاڈھی ۔۔1۔۔
تتی توی تے بیٹھیا، ایہہ عرض ہے میری
راوی دے ولّ ویکھ کے، توں جاندی ویری
جو اتھرو اساں نوں بخشیا، وچ رمز ڈونگھیری
اس اتھرو نوں پئی ولکدی، اوہ دھرتی تیری ۔۔2۔۔
تتی توی تے گاندیا، ایہہ عرض ہماری
ہسّ خونی شاہ نوں تکیا، جد جاندی واری
میاں میر دے وینہدیاں، ہتھ بنھدے ساری
توں بخشی دکھی مرید نوں، وتھّ بہت پیاری :
صبر شہیداں ڈوب کے، اک تیغ ددھاری-
اس تیغ نوں چمھن واسطے، اساں عرض گزاری ۔۔3۔۔
تتی توی تے بیٹھیا، سن عرض نمانی
دے واجاں وگے نے راویؤں، میری عرض دے پانی
تری راوی وچوں وگے نے، لکھ ساگر جانی
تیرے چھالے چمھ بؤرانڑے، میرے درد دے پانی ۔۔4۔۔
تکّ مسکینڑے اتھرو، کر نظر پیاری
جد رمز الٰہی نال چکّ، اک ساگر بھاری
کیتا نظر اساڈڑی، توں جاندی واری
تاں چوداں طبقاں اندراں، سدّ صدق نے ماری،
خیر لئی اڈے ہتھ سی، جو نال لاچاری
اوہ بجلی بجلی ہو گئے، پی صبر ججھاری
ہتھ اوہ چمھن واسطے، اساں عرض گزاری ۔۔5۔۔
(جون، 1965)
کھلھ زلف دی گئی پرواز وے،
میں ن جھلنے عرش دے ناز وے ۔
آخر نظر دا وی کوئی قہر ہے،
لیہندے لہہ گئے دھرت دے باز وے ۔
کیتی انگ انگ دھاڑوی سورجاں،
میں تاں رہِ گئی نری آواز وے ۔
ساز جسم دا جانیاں مون ہیسی،
کھلھے ازب گھمسان دے راز وے ۔
بھرے شور وچ چپّ-گمبھیر ستی،
توڑ گھتیا زالماں ساز وے ۔
کھلھ زلف دی گئی پرواز وے،
میں ن جھلنے عرش دے ناز وے ۔
(نومبر، 1965)
شہہ دریاواں دے مندڑے حالَ وو،
دکھ دسیئے قہراں دے یار وو ۔
تینڈیاں چھاواں نے راہ نہ دتے،
مینڈے سکھر دپہراں دے یار وو ۔
سانوں کیوں حشراں دے لڑ لایا،
گھڑیاں-پہراں دے یار وو ۔
پتناں تے کھڑے نے دھاڑوی
ڈونگھیاں لہراں دے یار وو ۔
تینوں دیساں دا راہ نہ تھیاوے
مینڈے قولاں دے شاہ سوار وو ۔
بیبا ون تے مجھیاں چار وو ۔
واج مارے بیلے دی نعر وو ۔
پلاں تے پتناں دی بات نہ پچھنی
لمیاں نہراں دے یار وو ۔
(مئی، 1965)
"در کھلھا حشر عذابِ دا وے اڑیا،
برا حالَ ہویا پنجاب دا وے اڑیا ۔"
سدا توں وگدا لہراں دا قافلہ لٹیا
کھیڈاں کھیڈدے تیرے چناب دا وے اڑیا ۔
لہو دے پردے ہیٹھاں سسکدا کدوں دا
ہائِ ! جلوا اس بے-نقاب دا وے اڑیا ۔
تیری دھمال نوں عشقَ سجدہ نہ کیتا
ذرا حالَ تک ادب-اداب دا وے اڑیا ۔
تیرا نور جو سانوں بیہوشیئیں ماردا
اوہ کٹک کتھے بے-حساب دا وے اڑیا ۔
کفر نے جلوا الٰہی توڑیا سارا،
کون کاتب حسن دے باب دا وے اڑیا ؟
سر تے کھڑا مرشد عمل دی داستاں پچھے
بہڑی کر کجھ ساڈے جواب دا وے اڑیا ۔
ساڈے ہی عمل تھل بن ساڑیا سانوں
طبیب نہ بہڑیا ساڈے خواب دا وے اڑیا ۔
آ وی پاؤندا دھمال توں سکھنے آنگنے
کی اعتبار عمر دی آب دا وے اڑیا ۔
(جون، 1965)
جیویں شہر عنایت دا مار نانہہ،
کتے ملیگا جگر دا یار نانہہ ۔
بلہے شاہ دی بد-دعا بھیڑی،
سر سکھر اسمان دا پاڑ نانہہ ۔
رن-سیس شہیداں دا خون لاویں،
توں ایہہ رن دا شاہ-سوار نانہہ ۔
غازی آنودے رناں وچ گانودے،
ربی رحم دا گیت ونگار نانہہ ۔
آکھے دوتیاں لگّ ن یار وے،
لمے دیس وچ جندڑی وار نانہہ ۔
غضب لکھ دریاواں دا توڑدا توں،
دل دے غضب نوں کریں توں پار نانہہ ۔
ایس خاک وچ خون دے کوٹ تیرے،
دوتی جاندے صدق دی وار نانہہ ۔
تپے قہر فقیراں دی اکھ وے ۔
جیویں لاج لاہور دی رکھ وے ۔
نہیں ملک تقدیر دے شان ایسی
شہر وسن دریاواں تے لکھ وے ۔
شالہ رہے عنایت دا در کھلھا
بجلی چمھکے چمکیا ککھّ وے ۔
ایویں کریں ن زور دھگانڑا
تینڈی مہر توں اسیں ن وکھ وے ۔
جیویں رتّ دے موہ دی کانگ ڈکیں
تیر نکلیا زمیں نوں چکھّ وے ۔
کون تڑپیا لہو وچ دھاہ مارن
قبراں اٹھ کے زمیں توں لکھ وے ۔
تپے قہر فقیراں دی اکھ وے ۔
جیویں لاج لاہور دی رکھ وے ۔
خونی بے-دریگ اسمان وچ
تیرے جہی آواز کیوں پھیر نانہہ ؟
حسن دے غضب دا دید ہے کتھے ؟
تیراں 'چ باز، تیغاں 'چ شیر نانہہ ۔
ہندیاں سورجاں شبنم دی اکھ وچ،
کیوں اک وی قطرہ سویر نانہہ ؟
پرچھاویں جھناں دے سمیں توں سکدے،
ہیر نے آونا دوسری ویر نانہہ ۔
کدے تاں آوے دوپہر دا لشکر،
زہر دا پیالہ پین وچ دیر نانہہ ۔
سن نی نعر کواریئے، اک گلّ سناواں
تیرے بتّ نوں دیکھیا، میں وچ ہواواں
کر کر گئے تیں سراں تے، سے بیلے چھاواں
پوناں وانگوں میلھدی، توں کول جھناواں ۔۔1۔۔
تیرا قہر دا بتّ کی، بس کھلیاں واگاں
کالا شاہ ون جھلدا، جیوں شوکر ناگاں
تخت ہزارے رانجھنے، جاں آئیاں جاگاں
تیری رتّ تھل کھلیاں، دریا دیاں واگاں
ماری روہ گھمسان وچ، جل جل کے ناگاں
خنجر سکھر-دوپہر دی، تھل تھل کے راگاں ۔۔2۔۔
سن نی نعر کواریئے، کی عاجز-زوری ؟
آ جا بیلے جھنگ دے، توں کھیڈن ہوری
تیرا وگدا رہے جھناں نی، سے حشراں توڑی
تیرے رانجھن شاہ-سوار دی، کسے واگ نانہہ موڑی ۔۔3۔۔
ساتھوں تاریاں نے منہ موڑیا، رو اؤدھ وہانی
نیناں والیئے بخش دے، فجراں دے پانی،
اسیں مارے ادھی رات نوں، عمراں دے ہانی
دے جا رحم دی کنی نی، درویشاں تانی؛
ہارے پتر صدق دے، اسیں پاپ-کہانی
توں گھنڈ نوں چکّ کے واردے، رشماں دے پانی ۔۔4۔۔
(1965)
پھیر ن شاہ محمد نے آونا،
گیت ن شہہ دریاواں دا گاون ۔
موت دے چڑھے دریا نوں پھیر نہ،
رحم دی واگ پا کسے اٹکاونا ۔
کدے وی لمے پندھ تے گاؤندیاں
پھیر ن غازی رناں ولّ جاونا ۔
پھیر ن تیغاں دے خونی پلاں توں
لنگھدیاں دیس پنجاب نے گاونا ۔
ہول سینے سارا اسمان مچدا
پھیر ن تھلاں دے راہی نوں تھیاونا ۔
جشنے-فنا دی نظر وچ نظر پا
کسے ن کالڑے کیس سکاونا ۔
لہو دے قطرے 'چ راز لے کوئی
کریگی نظر ن عرش دا ساہمنا ۔
چڑھی ہوئی سکھر دے سورج دی اکھ نوں
تیری آذان اوہ وخت ن پاونا ۔
تیغ دے چیکھدے زخم توں لنگھکے
پویگا دیس پنجاب نوں جاونا ۔
(1965)
| |
