ونڈ نے پائی سی جو لیک،
ساڈے وچکار ۔
جھلّ رہیاں نے اج وی،
اسے ونڈ دی مار ۔
دھیاں جو رہِ گئیاں،
کجھ ایس پار !
کجھ اوس پار !
ہؤکے تے ہاواں نے پلے،
کی بھانا ورتیا ؟
میرے پروردگار !
کیوں ہو گئیاں
آپنیاں توں پرے،
نہ ہویا مڑ دیدار !
بھلیاں نہ مردے دم تکّ،
روح تے جھلے اوہناں جو وار ۔
ہندیاں رہیاں جو،
رشتیاں دے ناں تے ۔
حیوانیت دا شکار
کجھ سرحد دے ایس پار !
کجھ سرحد دے اوس پار !

ماں !
اک پاک رشتہ
اک سچا
جذبات ہے ۔
ماں دیاں پیڑاں نوں
شبداں 'چ بیاننا،
بڑا اوکھا
جھلنا سنتاپ ہے ۔
ماں بارے
لگی ہاں لکھن
ہؤنکے میں بھر-بھر کے،
بینتیاں
کر-کر کے ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
ممتا توں، ربّ دا جھلکارا توں ۔
دنیاں توں، جگ سارا توں ۔
جہان چاہے لکھ وسدا،
پر بچے دا سہارا توں ۔
کردی نرسوارتھ سیوا،
بن کے ٹھنڈھڑی چھاں ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
شہد آکھاں، پتاشا آکھاں ۔
پانی آکھاں، سمندر آکھاں ۔
شبد گھٹّ نے دسن نوں تیرا ناں ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
علم توں، قلم توں ۔
کویتا توں، گیت توں ۔
مندر توں، مسیت توں ۔
دسّ ہور کس پوتر،
شے دا لواں میں ناں ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
امید آکھاں، آس آکھاں ۔
چین آکھاں، سکون آکھاں ۔
لگدی اے توں تاں مینوں، ربّ دا دوجا ناں ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
رول دندے ہاں اسیں،
توں کدے رولدی نہ ۔
بھلا دندے ہاں اسیں،
توں بھلدی نہ ۔
آندرا توں دور توں،
دلوں کدے جاندی نہ ۔
دسّ کنجھ کراں دنیاں دی،
ہر شے میں تیرے ناں ۔
ماں ! میری ماں !
دسّ کی رکھاں میں تیرا ناں ؟
ماں ! میری ماں !

اے میرے مالکا !
قلماں والیاں نوں،
سمتّ وی بخشیں ۔
قلم اٹھے جدوں
رشنا دیوے جگّ نوں،
الٰہی روشنی دی مہر
قلماں والیاں نوں بخشیں ۔

پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔

جتھے راوی تے چناب،
وہندے سی ٹھاٹھاں مار سی۔
پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔

سوہنے چرکھیاں دی گھونگھار،
نال ونگاں دی چھنکار ۔
یاد آؤندی وار وار،
پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔
کھوہ تے پانی بھرے مٹیار،
چڑھیا جوانی دا خمار،
اتوں کوکے دی لشکار ۔
پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔

بلداں دیاں ٹلیاں دی آواز،
سندی سویرے تڑکسار ۔
سکھر دوپیہرے دن وچکار،
بھتا لے کے جاندی نعر ۔
پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔

سارا-سارا دن سی چلدی،
کھنڈھ چرچہ 'چ وچار ۔
ساڈے پنڈ دیاں سی سانجھیاں،
ہندیاں دھیاں جدوں جوان ۔
نہیں سی دلاں 'چ وکار ۔
پرانے سمیاں دا پنجاب،
کتھوں لے آواں جناب ۔

تن جے میرا ہووے سمندر،
لکھاں دکھاں نوں ہردے سموواں ۔
دنیاں وی دکھ دے دے ہمبھے،
میں بھورا نہ اکھوں روواں ۔
بے انت جیواں دا بنا آسرا،
نہ کدے تھکاں نہ کدے اکاں ۔

دھیاں والیو ذرا دھیان ماریو !
دھیاں بوجھ نہیں سوچو تے وچاریو !
ایہہ تتڑیاں تہاڈا کی کھونہدیاں نے،
کاہلی 'چ کوئی بھانا نہ گزاریو ۔
کوئی لبھّ کے ازنبی تور دندے،
تورن لگے ذرا گھوکھو تے وچاریو !
لاڈلی سی ماپیاں دی،
لاڈلی بھراواں دی ۔
پھر کیوں پھوک دتی ؟
ارتھی میرے چاواں دی ۔
سر دی سی پگّ میں تاں،
دھوڑ بن گئی ہاں راہواں دی ۔
چڑیاں 'چ کھیڈدی سی،
کاں-کاں سندی ہاں کاواں دی ۔
بھردی ہاں ہر پل قیمت،
چار لئیاں لاواں دی ۔
بھلگی ہاں آپے نوں ہی،
ہوش رکھاں کی میں چاواں دی ۔
بھالے تے نہ لبھدی جی،
چھاں ٹھنڈھی ماواں دی ۔
کرکے مجوری چتو پہر،
تاں ہی ٹکر میں کھاوانگی ۔
مانجدی ہاں بھانڈے حالے،
پھر جھاڑو وی لگاوانگی ۔
بابلے دا چن پتّ،
اج دھوڑ 'چ نہاوانگی ۔

کیوں اج وی سیمت ہاں میں ؟
اسے سنگھرش تیکر ۔
شروع کیتا سی جو،
بابے نانک نے ۔
دشا دتی سی .....
جسنوں امبیدکر نے ۔
بیانیا سی جو،
امرتا نے وی ۔
اج وی زاری ہے،
اوہی سنگھرش ۔
کنی دیر لڑنا پؤُ ؟

کنی دیر لگو ؟
سماج 'چ مینوں
مرد دے برابر،
حق ملن لئی ۔
کیوں اج وی میں
نہیں جا سکدی ؟
لوڈھے ویلے توں بعد،
گھر توں باہر ۔
کیوں اج وی،
تاک 'چ رہندیاں ؟
وحشی اکھاں
کرن لئی میرا شکار ۔
جگّ بدل گئے نے،
لوک بدل گئے نے،
پر نہیں بدلی .....
میری تقدیر دی لکیر !

کھلھے امبراں 'چ اڈاریاں، بھرنیاں سکھیاں میں ۔
دوجیاں دے کھنبھ کترن لئی، کرنیاں چترائیاں سکھیاں میں ۔
پہلاں مار کے مٹھیآں گلاں، گلے 'تے چھریاں دھرنیاں سکھیاں میں۔
دل تے رکھ کے پتھر، ہسّ ہسّ آہاں بھرنیاں سکھیاں میں ۔
جذباتاں دا سوا بال کے، اگّ دیاں ندیاں ترنیاں سکھیاں میں ۔
دوشی دا دوش چھپا کے، سچ دیاں رسوائیاں جرنیاں سکھیاں میں ۔
بس ہور کی دساں، دنیاں دیاں چلاکیاں پھڑنیاں سکھیاں میں ۔

کی چاہویں توں میرے کولوں ہور،
سبھ کجھ لٹا دتا اے زندگی میں تیرے توں ۔
خالی ہتھاں ولّ وی جھاکی جاوے ۔
کجھ وی لکایا نہ اے زندگی میں تیرے توں ۔
ہن تاں کجھ ساہ ہی میری امانت نے،
جے کہے تاں لٹا دیواں، ایہہ ساہ وی اے زندگی میں تیرے توں ۔

رات چن تاریاں نال،
گلاں میں سی کیتیاں ۔
دسیا میں اوہناں نوں،
کی-کی میرے نال بیتیاں ۔
رو پئے تارے،
چن اکھاں نم کیتیاں ۔
گلہ کرن تارے،
پہلاں سانجھیاں نہ کیتیاں ۔
کمب گئی کائنات،
سن ایہہ ہڈبیتیاں ۔
رات چن تاریاں نال... ۔

دل 'چ وسدا جنہاں دے اوہ ماہی،
سوچ سکدے کسے دا برا ناہی ۔
پانی پیاؤندے ویکھے نے دشمناں نوں،
ویری متر 'چ جو وینہدے نہ فرق کائی ۔
کردا رہِ جاندا بندہ میری میری،
وداع ہون لئی لگے ہائے پل ناہی ۔
کرماں والڑے خوشی خوشی تر جاندے،
منگیاں ملدی کئیاں نوں موت ناہی ۔

سمندراں دے پانی تھڑ جانگے،
جے وہن لگے میریاں اکھاں 'چوں ۔
میں بھالیاں نہ لبھنا تینوں،
توں لبھّ لئی ہزاراں لکھاں 'چوں ۔

بندہ بندے توں کجھ نہیں کھوہ سکدا،
کسے دے سوچیاں کجھ نہیں ہو سکدا ۔
چاہیئے کسے دا ماڑا تے پھیر کی اے،
ماڑا سوچن نال ماڑا نہیں ہو سکدا ۔
سچے بندے نوں جاندا جگّ سارا،
سچ مہرے دکھاوا نہ کھڑو سکدا ۔
شانت بندہ تاں تلّ سمندراں دے،
برائی سبھ دی اندر سموں سکدا ۔

توں ناری نہیں،
ربّ دا بھیجیا اک فرشتہ اے !
سبھ توں قیمتی،
اس جگّ نوں ملیا قیمتی رشتہ اے !
کڑی بن،
ماں باپ دا گھر رشناؤندی توں !
نونہہ بن،
سہریاں دا گھر چمکاؤندی توں !
ماں بن کے،
بچے نوں ربّ دی گود بٹھاؤندی توں !
توں صرف ناری نہیں، تیرے توں بغیر،
بنیا جگّ نہ کوئی رشتہ اے !
توں ناری نہیں
ربّ دا بھیجیا اک فرشتہ اے !

ہاواں دا پریتھن، ہؤنکیاں دا لوئیا،
دکھاں دیاں روٹیاں، میرے دلے دا بالن ۔
نی میں سکھر دوپیہرے پکاواں ۔
ایہی دکھ میرے ساتھی بن گئے،
نی میں دکھاں توں وارے-وارے جاواں ۔
نہ میں کراں ہن گلے تے شکوے،
نہ سکھ منگن کدھرے جاواں ۔
دکھاں دیاں گلیاں سکھ مینوں لبھدے،
دکھاں نال میں چتّ پرچاواں ۔
زندگی دی ایہہ واٹ لمیری،
دکھاں نال میں ہسّ ہسّ لنگھاواں ۔

چل جندڑیئے چل اتھے چلیئے،
جتھے کوئی نہ کسے دا ویری ۔
نہ کوئی کسے دے لہو نوں چوسے،
نہ ناگاں ورگا زہری ۔
زہری بندے توں ناگ چنگیرے،
جہڑے ڈنگدے سدھا آ ۔
پر بندے دے ڈنگے نوں لوکو،
کتے ملے نہ بھالی تھاں ۔

انسان جو لوبھ وچّ پے کے
انے پاپ کماؤندا ہو ۔
ربّ وی نیڑے آ مڑ جاندا،
موت نوں وی ترساؤندا ہو ۔

ہائے نی ! میرے دکھ نے بڑے گھنیرے ۔
ہائے نی ! میرے دل 'چ چھائے ہنھیرے ۔
ہائے نی ! میرے زخم اجے نے الے ۔
ہائے نی ! ساڈے راہ کنڈیاں نے ملے ۔
ہائے نی ! کوئی لا دیؤ ملھم پھیہے ۔
ہائے نی ! ایہہ درد سہیڑے کیہے ۔
ہائے نی ! کوئی کر جاؤ چانن ویہڑے ۔
ہائے نی ! کوئی شگن کرو ساڈے کھیڑے ۔
ہائے نی ! دیکھو گنم دی بدلی چھائی ۔
ہائے نی ! ساڈے دل دی کونج تہائی ۔
ہائے نی ! کدے دھپّ نہ ویہڑے آئی ۔
ہائے نی ! ساڈی روح وچّ سلھ سمائی ۔
ہائے نی ! کوئی دے دیؤ خوشی ادھاری ۔
ہائے نی ! اسیں دکھاں 'چ اؤدھ گزاری ۔

سوہنیاں نظاریاں نوں تک لے ذرا ۔
چمکدے ستاریاں نوں تک لے ذرا ۔

منیاں توں بڑا مشروپھ ہو گئیں،
اج کل بڑا مغرور ہو گئیں ۔
سوہنے جہے رشتیاں توں دور ہو گئیں،
اپنے پیاریاں توں دور ہو گئیں ۔
پھیر وی توں ساڈے ولّ تکّ لے ذرا،
سوہنیاں نظاریاں نوں تکّ لے ذرا ۔

تینوں وی تاں یاد میری آؤندی ہوویگی،
واجاں مار تینوں وی بلاؤندی ہوویگی ۔
لوکاں بارے سندے ساں اسیں تاں کدے،
لگدے ہن تینوں وی غرور ہو گیئے ۔
بھلّ کے ہی نگاہ ایدھر مار لے ذرا ۔
سوہنیاں نظاریاں نوں تک لے ذرا ۔
چمکدے ستاریاں نوں تک لے ذرا ۔

میرے من وچّ توں، میرے تن وچّ توں ۔
میری روح وچّ توں، میری قلم 'چ توں ۔
جہڑی شے ولّ تکاں میں جگ دی،
ہن دسدا مینوں توں ہی توں ۔
دھرتی تے توں، اسمانے توں ۔
میں جس ولّ تکاں توں ہی توں ۔
توں کیسا جال وچھایا ہے ؟
بندے نوں بھلیکھا پایا ہے ۔
مایہ جال سنسار بنایا ہے ۔
ایتھے سبھ نوں کماں 'چ لایا ہے ۔
ایہہ سچ وی منوں بھلایا ہے ۔
اس سبھ توں اپر توں ہی توں ۔
میرے من وچّ توں، میرے تن وچّ توں ۔

دیکھیں ڈول نہ جاویں توں، جیون پندھ بڑا ہی اوکھا اے ۔
تیرے اگے ہر کوئی چنگا، پٹھّ پچھے تہمتاں لاؤندا اے ۔
کتے ایہو جہے انساناں توں، گھبرا کے نہ توں ڈر جاویں ۔
چلدا رہیں توں چال اپنی، کتے ایویں نہ توں ہر جاویں ۔
جد دل تے ماردے سٹاں نے، ایہہ ملھم لاؤن وی آؤندے نے ۔
توں گلاں وچّ نہ آ جاویں، مٹھا-مٹھا بہت بلاؤندے نے ۔
کناں 'چ گھولدے مشری نوں، پر مگروں وار چلاؤندے نے ۔
ایہناں دے واراں توں ڈر کے، توں ایویں نہ کتے مر جاویں ۔
کتے ایہو جہے انساناں توں، گھبرا کے نہ توں ڈر جاویں ۔
جدوں تینوں ہسدا وینہدے نے تاں خود وی ہسن آؤندے نے ۔
کدے روندا تینوں ویکھ لین، دوروں ہی سلاماں وجاؤندے نے ۔
مطلبی لوکاں دی بھیڑ وچّ، توں وی نہ بھلّ ڈگر جاویں۔
کتے ایہو جہے انساناں توں، گھبرا کے نہ توں ڈر جاویں ۔

میرا مرشد تے بس میں ہوواں ۔
گل لگّ کے اوہدے میں روواں ۔
دل دے بھید داگں بنے جہڑے،
بہہ اوہدے موہرے دھوواں۔
اس جگّ دیاں تاں کوجھیاں باتاں، جگّ ولوں بوہے ڈھوواں ۔
میرا مرشد تے بس میں ہوواں ۔

عورت دا اک ہنجھو گردا ہے جد دھرت تے،
ہزاراں پتھراں دا بھار چڑھدا ہے تد دھرت تے ۔

کی لے جانا کتھے جانا ؟
کوئی جان کے وی نہ جانے ہو ۔
بندہ کدھرے گمیا پھردا،
ایہہ آپا نہ پچھانے ہو ۔
اک دوجے نال ویر کریندا،
سچا بھید نہ جانے ہو ۔
اکو ربّ دے سارے بندے، جانے جاں انجانے ہو ۔

زندگی تاں ودھیا چیز ہے، سکھ پاؤ ایہدا
ایہہ پھلاں وانگوں ٹہکدی، ملّ پاؤ ایہدا ۔

دل دے راہ اولڑے،
کون دلاں دیاں جانے ہو !
دل دے راہیں تریا بندہ،
جات کجات نہ پچھانے ہو ۔
دل دے رشتے دھر درگاہوں،
کہندے بن کے آئے ہو ۔

خون دے رشتے پیندے فکے،
جدوں دل کتے لگّ جائے ہو ۔
ماہیئے وچوں ربّ دسدا،
پھر تسبیح کون پھڑائے ہو ۔
پاک محبت دے سر تے پھر،
اﷲ وی مہر ورسائے ہو ۔

اکھراں وچوں موتی لبھدے،
توں لبھدا میں ناہی ہو !
تیری مہر دا مینہہ پیا ورھدا،
میری اوقات نہ کائی ہو !
توں ہی توں تاں دلیں وسیندا،
میں وچّ میں ہن ناہی ہو !
جدوں وی میں تے مان کریندا،
روک دندا توں تھائیں ہو ۔
جنہاں محبت دلیں وسیندی،
اوہناں دی میں پھر کائی ہو !

تیرے توں رکھی سی توقع،
شاید آ کے توں ۔
بھرینگا میرے زخماں نوں،
لائینگا ملھم،
کرینگا توں انتظار،
الے زخماں دے ٹھیک ہون دا ۔
کرینگا میرے نال،
لفظاں توں بغیر گلاں ۔
لاوینگا تاریاں،
ایہناں سمندراں 'چ،
تانگھ رکھدے نے جو،
مدتاں توں تیرے آؤن دی ۔
دیکھیگا میرے ہتھاں
دیاں لکیراں ۔
توفیق سی، جنہاں 'چ،
زمانے نال جوجھن دی ۔
رکھی سی آس،
انگلاں دیاں پوٹیاں،
شاید تیری چھوہ
تائید ہو جاوے ۔
بھرنا پیا عوضانہ،
تیرے انتظار دا ۔
سمجھ سکی نہ میں،
تیری تاخیر دا راز ۔
تالوں گھتھیاں ہوئیاں،
میریاں سوچاں ۔
جے ملے کتے تاں کر لواں،
تلافی اپنے قصور دی ۔

اکھاں کھولھ کے تکیا چار چپھیرے،
ہنیرا ہی ہنیرا نظریں آیا ۔
کدھرے پاسے سورج نہ دسدا اے،
بدلاں نال بھریا اسمان آیا ۔
کس توں رکھاں امید روشنی دی،
آپنیاں نے مینوں مار مکایا ۔
تری پھردی ہاں میں پنجر بن کے،
کدھرے روح نوں سکون نہ نظریں آیا ۔
دروازے تے جد دستک ہوئی،
سوچیا سکھاں نال بھریا سمندر،
بوہے لنگھ آیا ۔
جدوں بھجّ کے بوہا کھولھیا میں،
ہڑ درداں دا اندر لنگھ آیا ۔
دھاہ پائی گلوکڑی درداں نوں میں،
ہن پنجر نوں دکھاں وچّ وی سکون آیا ۔
دکھاں وچّ وی سکون آیا ۔

دنیاں!
عجیب جہی شے،
اوپری جہی !
کنا وی جان لئیے ۔
کنا وی پچھان لئیے ۔
کوئی تھاہ نہ لگے،
مطلبی رشتیاں دی،
بھیڑ 'چ .....
بندہ کلے دا کلا ۔

سبھ توں چنگے لگن،
میرے ساتھی تارے نے ۔
دل دی رمجھاں سمجھن،
مینوں بڑے ہی پیارے نے ۔

اک برف دا پایا گھر میں،
پگھل گیا جو،
موسم دے بدلن نال ۔
وہِ گیا پانی بن کے،
وہندی ہوئی دھارا نال،
کھڑی ویکھدی رہی میں،
کنارے 'تے !

جنہاں چڑیاں نوں رکھدے اسیں پنجریاں 'چ،
اوہ اڈدیاں چڑیاں نوں دیکھ کے روندیاں نے ۔
پنجرہ بھاویں سونے دا بنا دیئیے،
پر اوہ پل-پل نوں سالاں وانگ جیوندیاں نے ۔

مرجھائے چہریاں 'چ توں ہاسے بھردے،
غریب دے جھونپڑے 'چ توں روشنی کردے ۔
میٹ کے بھید امیر تے غریب دا،
وڈے چھوٹے سبھ نوں، توں اک برابر کردے ۔
نہ دسے کوئی رلدا، سڑکاں اتے،
سبھ دے سراں تے شالہ، آسرا کردے۔
محلاں مناریاں دیاں کجھ کو خوشیاں،
غریب کساناں دے کوٹھے وچّ بھردے ۔
آئے دن ہندیاں خراب فصلاں،
رتاں وی کساناں دے ہتھاں 'چ کردے ۔
جہڑے پکوان امیراں دے گھریں رلدے،
اوہناں نال غریب جواکاں دے ڈھڈّ بھردے ۔
صدیاں توں ہندی آؤندی کانی ونڈ ہے،
ہائے، ہن سبھ نوں توں برابر کردے ۔
ہائے، ہن سبھ نوں توں برابر کردے ۔

زمانہ اج دا بڑا آدھونک،
بندہ وی وکیندا ہو ۔
چنگے وچار پڑھیندا، سنیندا،
عمل نہیں کریندا ہو ۔
کسے دا گھر اجاڑن لگیا،
پل وی نہ لگیندا ہو ۔
اپروں اﷲ نام دھیاؤندا،
اندروں پاپ کریندا ہو ۔

سیاہی میری قلم دی،
شاہ کالی ۔
پر لگدی مینوں پیاری،
لکھاں گناں چنگیری ۔
سوہنے چہریاں 'چ وسیندے،
کالے دلاں توں ۔

کیتا نہ انتظار کدے، سورج دے نکلن دا ہن،
سوچاں دا جگدا دیوا، میرے من دی سنی سوات ہے ۔
کی کراں ایہہ من دا چراغ، سدا لئی اداس ہے ۔
نہ لنگھ رہی ایہہ زندگی، بہت لمیری ہو گئی،
بڑی بات پائی آپے نال، اجے وی کالی رات ہے ۔
دل کھولھ کے میں رکھ تاں، سوچیا نہ اک وار وی،
ادوں تا گلاں ہور سی، ہن ہور گل بات ہے ۔
روز بیٹھدی ہاں اپنا، آپے ہی سوا بال کے،
لگدا ہے جویں روح نے، کر لیا آتمگھات ہے ۔

اج دا انسان ۔
انسانیت دے ناں تے
کر رہا ہے گھان،
انساناں دا ۔
سمجھدار نوں پاگل،
بھولے نوں کملا،
سیانے نوں بے کار،
مطلبی نوں سیانا،
چتر نوں سلجھیا،
کر رہا پربھاشت،
اجیہے شبداں نال ۔
اپنی ہی دھن 'چ،
چلا رہا ہے دنیاں ۔
پر دیکھ رہا ہے اوہ،
واچ رہا، ہسّ رہا،
کی میں بنایا ؟
ایہہ انسان ؟

دل تے کردی ہے وار دنیاں ۔
کردی ہے وار وار دنیاں ۔
بڑی بندی ہے سمجھدار دنیاں،
پر کردی نہ بہہ کے وچار دنیاں ۔
پیسے دے مگر لگّ کے،
کردی ہے مارو مار دنیاں۔
نویاں سہولتاں نال لیس،
بنائی پھردی ہے وستاں،
بے شمار دنیاں ۔
پر کر لئے کنے وی یتن،
جاندی ہے،
قبرستان آخرکار دنیاں ۔

لکھاں دیوے بالن دا کی فائدہ،
جدوں دل وچّ گھپّ ہنھیرا ۔
باہروں دکھاوا کرن دا کی فائدہ،
جدوں اندر پاپ گھنیرا ۔

جند میری ایوں بلدی،
جویں دیوے دی بلدی لاٹ وے ۔
توں تھلاں 'چ رلدی چھڈّ گیوں،
میں پاؤندی رہِ گئی بات وے ۔
تیرے مکھ توں آپا وار دیاں،
وار دیاں راتاں تے پربھات وے ۔
توں مڑ کے پچھانہ نہ جھاکیا،
میں رجھاں وچھوڑے دے نال وے ۔
تیری اک جھلک نوں پاؤن خاطر،
میں جند لئی ایہہ گال وے ۔

اوہ اکرنا ریت تے ناں تیرا تے مٹا دینا ۔
اوہ میرا یاد کرنا، تیرا دلوں بھلا دینا ۔
دل دیاں سدھراں نوں دل 'چ ہی دفنا دینا ۔
کرنیاں گلاں تیرے پرچھاویاں دے نال ۔
وجود تیرا ہے، بس دل نوں بھلیکھا پا دینا ۔

ولوندھرے پھلاں دا وی وجود ہندا،
اوہ وی چاہندے ۔
جیونا، زندگی ماننا تے ہسنا،
لوچدے نے دوبارہ کھڑنا ۔
آس رکھدے نے اوہ وی،
شاید کدے آؤ بہار
اوہناں 'تے وی .....
پلوسو اوہناں نوں وی کوئی،
پروؤُ اپنی مالا 'چ،
سکے ہون 'تے وی .....
کھشبوئی کرکے ۔

بندیا تیری تماں نہ مکدی،
زندگی چاہے مکّ جاوے ۔
دنیاں جتن دی کاہل ہے رہندی،
اپنا من جتیا نہ جاوے ۔

ماں شبد ۔
کلپنا دی اڈاری توں پرے ۔
میریاں سوچاں توں اپر ۔
دل دیاں گہرائییاں،
توں وی ڈونگھا ۔
جس دا بھید
کوئی نہ پا سکدا ۔
اک ماں نوں ہی بھید،
ممتا کی ہے ؟
اسے نوں ہی پتہ،
اولاد کی ہے ؟
اپنے ڈھڈّ دیاں
آندراں نوں
ماں توں ودھ کے
کون ہے جان سکدا ؟
کون کرے ماں جڈا
جگرا
راتاں نوں کون ہے
جاگ سکدا ؟
آپ رہِ کے
تنگیاں ترشیاں وچّ،
اولاد نوں کون ہے ہسا سکدا ؟
لگن نہ دیوے وا تتی،
آپ اگاں دے وچّ سڑ جاندی ۔
سر دے سائیں دیاں برائییاں وی،
بچیاں لئی ہسّ کے جر جاندی ۔
نرسوارتھ سیوا دی اداہرن،
لکھاں برائییاں دے باو جود وی،
اولاد اپنی توں قربان جاندی ۔

کالے حرفاں 'چ میرا جگّ وسدا،
دساں کی ایہناں 'چ میرا ربّ وسدا ۔
کالے حرف جے میرے توں رسّ جانگے،
سارے چاء تے ہاسے میرے مکّ جانگے ۔

ساؤن مہینہ چڑھیا اڑیؤ،
چھائیاں کالیناں گھٹاواں ۔
نہ ہن کدھرے پپل دسدے،
نہ سنگھنیاں چھاواں ۔
نہ کتے کڑیاں 'کٹھیاں ہوون،
نہ پینگھاں دا سرناواں ۔
کتھے گئے ہن گڈیاں پٹولے،
رلمل کھیڈنا نال چاواں ۔
اج کل تاں بس رہِ گئے،
فوناں دے کھڈونے، پھیسبکّ توں صدقے جاواں ۔
بےمطلب دے چینی کارٹون دیکھدے،
بچیاں نوں کننج سمجھاواں ۔
آؤن والے سمیں 'چ کی بنو،
سوچ سوچ میں گھبراواں ۔
سوچ سوچ کے میں گھبراواں ۔

پھوکنے نوں تینوں کتے، تھڑ نہ جان لکڑاں،
اینے کو رکھ لا لویں، اینے کو رکھ لا لویں ۔
جد ویلا آؤنا موت دا، بھالینگا پھیر لکڑاں،
پہلاں ہی پجّ لا لویں، اینے کو رکھ لا لویں ۔
کٹّ کٹّ کے درویساں نوں، بناؤندا رہا توں شیاں ۔
اکر کے مورتاں نوں، سجاؤندا رہا توں لکڑاں ۔
انت ویلا آ گیا، سماؤنا توں وچّ لکڑاں ۔
ہن ویلے نوں پچھتا لویں، اینے کو رکھ لا لویں ۔
ایس دھرتی دا توں، اینا کو بھار لاہ لویں ۔
پھوکنے نوں تینوں کتے، تھڑ نہ جان لکڑاں،
اینے کو رکھ لا لویں، اینے کو رکھ لا لویں ۔

جدوں اکھیاں 'چو میرے ہے آس مکی،
کویں رتّ 'چ اگلی یقین رکھاں ۔
کتھو لبھّ کے لیاوینگا توں قلماں،
دور تکّ بنجر ہی بنجر زمین دیکھاں ۔

سانوں رکھاں دی جون !
رکھاں دی جون ۔
توں پائی نیں ماں !

نہ ایہہ بولن،
نہ ایہہ سندے
نہ ایہہ کردے
مرضی نیں ماں،
سانوں رکھاں دی جون
رکھاں دی جون
توں پائی نی ماں !

کوئی تاں ایہناں دی،
چھاویں پیا بیٹھے
کوئی تاں کھاندا اے
میوے نیں ماں ۔
کوئی اگیندا، کوئی وڈھیندا
کوئی تاں کردا اے
راکھی نیں ماں !
سانوں رکھاں دی جون
رکھاں دی جون توں پائی نیں ماں !

کدے کدے کوئی
تکّ وی لیندا
موہ والی تکنی
پیاری نیں ماں !
سانوں رکھاں دی جون
رکھاں دی جون
توں پائی نیں ماں !

جے سکھنا تاں سکھ لے، صبر سنتوکھ توں رکھاں توں ۔
دیکھ کدے نہ ڈولن ایہہ، دکھاں توں نہ سکھاں توں ۔
جھلدیاں نے ہنیریاں، لنگھ جاندے نے جھکھڑ وی ۔
پر کھڑے رہن اڈول، نہ ڈردے بدلیاں رتاں توں ۔
جے سکھنا تاں سکھ لے، صبر سنتوکھ توں رکھاں توں ۔
جؤندے نے لمیاں عمراں، فلدے، پھلدے تے ودھدے نے ۔
دندے نے ٹھنڈھیاں چھاواں، نہ ڈردے ایہہ دھپاں توں ۔
سی نہ اچری ایہناں اپنے مکھاں توں ۔
ایہہ نہ لڑدے نہ گھبراؤندے نے منکھاں توں ۔
جے سکھنا تاں سکھ لے، صبر سنتوکھ توں رکھاں توں ۔

چھوٹے ہندیاں دادی میری،
سناؤندی سی کہانی ۔
اک دیو دی !
جو چکّ کے لے جاندا سی،
پنڈ 'چوں کوئی وی کڑی ۔
منّ جاندی سی میں اویں ۔
پر ہن سمیں دے نال،
وگیانک جگّ وچّ،
میری سوچنی وکست ہوئی،
سمجھ آ گیا مینوں ۔
دیو تاں ہن وی
جیوندے، جاگدے
اخباراں 'چ نت،
سرخیاں وی بٹوردے ۔
دھیاں وی چکدے ۔
زمانہ تاں بدلیا،
پر نہیں بدلی تاں
کہانی
اس بھکھے دیو دی ۔

جدوں بولدے نے پنچھی، مینوں ترس جیہا آوے،
کتے آؤن والا سماں، ہائے مار نہ مکاوے ۔
کتے گھگیاں دا جوڑا، بیٹھا نظری جے آوے،
دل ڈول جاندا میرا، خوشی لٹی نہ ایہہ جاوے ۔
میرے بچپنے دی چڑی، کوئی موڑ کے لیاوے،
چڑی کاں دی کہانی، کون کسنوں سناوے ۔
اک دوجے توں وی سوہنا، بندہ گھراں نوں بناوے،
تھوڈے آلھنے ٹکانے، جڑوں وڈھّ کے مکاوے ۔
لے آئے ہاں الارم، ہن ککڑ نہ جگاوے،
تڑکے چیں-چیں دی آواز، کوئی کتوں لے آوے ۔
نیڑے-تیڑے نہیں درخت، ہن ساہ کویں آوے،
بھیڑی پوں-پوں دی آواز، کنّ وڈھّ-وڈھّ کھاوے ۔
فون ہو گیا ضروری، ایہہ توں بنھاں چین نہ آوے،
پھیسبکّ دا بخار، دنے راتیں ہور چڑھی جاوے،
ایہہ تاں کھا گئے ساڈے پنچھی، اجے صبر نہ آوے ۔

ہسپتال دے باہروں لنگھدیاں
نظر پئی نکی جہی
لوتھ 'تے ۔
کتیاں نال گھری ہوئی،
ککھّ 'چ قتل ہوئی اک دھی 'تے
ترس جیہا آیا
رو اٹھیا گیا من،
جدوں گھر آن کے،
پھیسبکّ تے سنیہے ملے
ہیپی ڈاٹرز ڈے ۔

تیرے دتے زخم،
اس چمرس وانگ
جو راہیں چلدیاں،
پیراں 'چ ہو جاندے ۔
ایپر تردی جاواں،
اسے جتی نال
زخماں 'چوں رسدا لہو،
اکھاں 'چو پانی بن،
سمدا جاوے ۔

ہائے ! میرا آزاد بھارت !
ایدوں تاں غلام چنگا سی ۔
آئے دن رول رہا پتّ اتھے،
راکھشش بھکھا کوئی دھیاں دی ۔
ترس نہ کردا بالڑیاں 'تے،
پرواہ کرے نہ کسے قانون دی ۔
جانیجان ہے پہلاں ہی ایہہ،
بے ایمانی توں قانون دے راکھیاں دی ۔
شان نال جڑدا ایہناں دے،
دیکھو ایہہ جتی چاندی دی ۔
سبھ سندے نے خبراں دو دن،
پھر بھلّ جاندے قربانی دھی دی ۔

کویں دسانگے اتہاس،
آؤن والیاں پیڑھیاں نوں ۔
سرج رہے ہاں اتہاس،
کی اداہرن والا ؟
کیتا جاندا اجے وی شوشن ۔
بابے نے کیہا سی،
جسدا ستکار کرن لئی ۔
ویاہ دے فکر 'چ .....
ککھّ 'چ مار دتی جاندی،
کوئی کلپنا چاولا ۔
سڑکاں تے کھچے جاندے وستر،
گھراں دی آبرو دے ۔
گھیر لئی جاندی کتے
کلی تری جاندی ۔
نوچیا جاندا ہے تن،
جگتماتا دا ۔

ماہیئے ڈھولے گاؤندے اتھوں لکھاں تر گئے نے،
دنیاں دی بھلائی دے گیت گایا کر مناں ۔
چاپلوسیاں کرکے بہت بلندیاں پا لئیاں،
دل دی آواز بلھاں تکّ لیایا کر مناں ۔
سچے بندے دا گزارا بڑا ہی اوکھا اے، پر،
توں ہن گجھے بھید نہ چھپایا کر مناں ۔
چاپلوساں دا اتہاس بڑا پرانا اے،
بھگت سنگھ دے وانگ اتہاس نواں،
بنایا کر مناں ۔
اپنے بچیاں خاطر بینکاں سارے ہی بھردے نے،
بابے نانک وانگ لنگر لگایا کر مناں ۔
دکھاوے لئی کاغذاں اتے سارے ہی لکھدے نے،
لکھے نوں سچ کرکے کدے دکھایا کر مناں ۔
دوجے نوں وس کرن دی گلّ تاں سارے ہی کردے نے،
کدے اپنے من نوں وس 'چ کرکے،
وکھایا کر مناں ۔

بیٹھا سوچدا بھگت سنگھ جیل اندر،
آؤنا سماں آزادی والڑا ہے ۔
دے قربانی دیس چھڈا چلا،
ہن نہ جزبہ آزادی دا رکنا ہے ۔
لئے سفنے جو وطن واسیاں لئی،
وچّ کھلے اسمانیں اڈنا ہے ۔
سبھ پاسے خوشیاں دھمال پاؤنی،
جھنڈا دیس دا اچا جھولنا ہے ۔
سی انجان آؤندے ہلاتاں توں،
جھنڈا بے ایمانی دا دیس 'چ جھولنا ہے۔
دیس دے لیڈراں دیس نوں لٹّ لینا،
ساڈے آگوآں ہی جڑھاں نوں وڈھنا ہے ۔
دھیاں، نونہاں دیاں عزتاں رلنیاں نے،
تریاں جاندیاں تے تیزاب سٹنا ہے ۔
نکیاں بچیاں دیاں معصوم لوتھاں،
وچّ سڑکاں دے کدھرے رلنا ہے ۔
امان داری 'چ پروئے بندیاں نوں،
بے روزگاری دی سولی تے ٹنگنا ہے ۔
انّ دین والے انّ داتے نے،
راتاں کئی-کئی منڈیاں 'چ رلنا ہے ۔
ماڑے بندیاں لال بتی وچّ گھمنا،
چنگے لوکاں نوں کسے نہ پچھنا ہے ۔
بیٹھا سوچدا بھگت سنگھ... ۔

بھولی جہی چڑی،
چوگ چگیندی ۔

کھڑی، کھڑی،
انجان !
اسمانوں تکدے !
بھیڑے عقاب توں ۔
لے گیا اٹھا
خونی پنجیاں 'چ ۔
نوچ-نوچ کھاندا رہا،
برداشت کردی رہی،
انبھول جند !
آخری ساہاں تکّ !

چمک ہے ستاریاں دی،
بچیاں دیاں اکھاں 'چ ۔
اسنوں برقرار رکھنا،
فرض ہے میرا ۔
گھروں جدوں چل کے،
ماں دا دلارا آ گیا ۔
تارے دی طرحاں چمکاؤنا،
فرض ہے میرا ۔
میرے ہی بھروسے تے،
بھیجیا ہے پتا نے ۔
سماج وچّ جین دے،
قابل بناؤنا،
فرض ہے میرا ۔
امیداں بھریاں اکھاں نے،
پیار نال جدوں تکیا ۔
تکنی موہ دی دواں میں،
فرض ہے میرا ۔

بچپن وچّ توں لاڈ لڈائے، ودھیا ودھیا کھیڈ کھڈائے ۔
پتراں نالوں ودھ ودھ کے، میرے اتے چاء سارے لاہے ۔
ہن تور دینا ہے توں بابل، پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل ۔
پتراں نوں توں رکھے کول، دھیاں نوں اکھاں توں دور ۔
کی دھیاں پاپ کمایا ہے، کی تیرا اساں چرایا ہے ۔
کی لاڈ تیرا ہن مکّ گیا ہے، اکھا 'چوں پانی سکّ گیا ہے ۔
توں ہوئیوں کیوں مجبور بابل، کیوں کر دینا توں دور بابل ۔
پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل، ہن تور دینا ہے توں بابل ۔
کیوں لکھاں ناز اٹھائے سی، کیوں اینے لاڈ لڈائے سی ۔
کیوں مکیا تیرا پیار بابل، کیوں تور دینا ہے توں بابل ۔
کتے انج نہ ہووے دھی رانی، اس جگّ وچّ کدھرے رل جاوے ۔
پھلاں دے راہیں گھلدے گھلدے، کنڈھیاں دے راہیں گھلّ دیویں ۔
کنڈھیاں دے راہیں چلدے-چلدے، تیری تھکّ نہ جاوے دھی بابل ۔
ہن تور دینا ہے توں بابل، پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل ۔
کیوں ماں توں مینوں توڑیں توں، بھائیاں توں پاویں وچھوڑے توں ۔
کرماں ماری اس تتڑی نوں، دکھاں دے وہن 'چ روڑھے توں ۔
اپنے توں دور کیوں تورے توں، تیری پتاں ورگی دھی بابل ۔
ہن تور دینا ہے توں بابل، پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل ۔
دھیاں تورنا جگّ دا دستور صحیح، پر دھی توں ذرا پچھ تاں صحیح ۔
کویں جیویگی تیتھوں دور بابل، پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل ۔
مینوں راتیں سفنہ آیا سی، کتے کلی بیٹھی دور بابل ۔
تینوں یاد کرے تیری کونج بابل، تینوں رو-رو کے بلاؤندی رہی ۔
میرا دل وی بھریا ہویا سی، میں کلی ہی کرلاؤندی رہی ۔
توں بیٹھا سی کتے دور بابل، اوہناں مار دتی تیری کونج بابل ۔
توں اچی-اچی رویا سی، پر چلی گئی تیری کونج بابل ۔
ایتھے ککھاں وچّ دھیاں مردیاں نے، داج دی بلی وی چڑھدیاں نے ۔
ایہہ جیوندے جی ہی سڑھدیاں نے، لکھاں گھان ہردے تے جردیاں نے ۔
پر مونہوں سی نہ کردیاں نے، ہر دھی پاوے سدا سکھ بابل ۔
ہن تور دینا ہے توں بابل، پھلّ توڑ دینا ہے توں بابل ۔

نکے نکے پیارے بچے ۔
سبھ دی اکھ دے تارے بچے ۔
دیکھ ایہناں نوں من کھڑ جاوے،
لگن سبھ توں نیارے بچے ۔
لگدا انج جویں پھلّ کھڑے نے،
پھلاں بھرے کیارے بچے ۔
کھیڈن، ملن ککلی پاون،
ارشو اترے تارے بچے ۔
پڑھ لکھ کے بھوکھ دیس دا،
عرشاں تکّ لے جاون بچے ۔

بچے ربّ دا روپ ۔
دل وچّ نہ پاپ ایہناں دے،
رہندا چہرے تے سدا نور ۔
کردے نے گلّ سچی،
ڈردے نہ کسے توں ۔
ول، چھل تے مکر،
رہندا انّ توں کوہاں دور ۔
بچے ربّ دا روپ ۔
مناؤندے نے چاء،
نکیاں نکیاں کھیڈاں دا ۔
وکھرا ہے نظارہ،
باپو نال کیتیاں چہیڈاں دا ۔
اوہ آٹے دیاں چڑیاں
بھننیاں
ڈکیاں تے لگا کے کھانیاں ۔
پھر چڑھ جانا صرور ۔
بچے ربّ دا روپ ۔
ماں دی پکی روٹی 'چوں،
دکھدا سی جگّ سارا ۔
لون مرچ والی روٹی کھا کے،
چڑھ جاندا سی
لکھاں پیجیاں دا صرور ۔
بچے ربّ دا روپ ۔

خالی جہے ہتھ، بیٹھا وچّ ستھّ،
باپو سوچدا ہی رہِ گیا ۔
گھرے پچھدا نہ کوئی،
کولے کھڑھدا نہ کوئی،
اکیا میں، ستھّ وچّ آ کے بہہ گیا ۔
اوہ وی دن سی جدوں
ذیلدارا کہہ کہہ کے
میرے کولے بہہ بہہ کے،
میتھوں منڈیاں نے میرے،
سارے دے سارے کھیت میرے،
اک گھر میرا اوہ وی،
ناں اپنے کرا لیا ۔
خالی جہے ہتھ، بیٹھا وچّ ستھّ،
باپو سوچاں سوچدا ہی رہِ گیا ۔
جے ستھّ وی نہ ہندی،
کتھے لبھدا ٹکانا ؟
رہن سدا ہی جیوندے،
میرے ستھّ والے ساتھی،
دلوں کدے نہ بھلاؤن،
مینوں گلے نال لگاؤن ۔
خوش ہندا ہویا باپو،
پھر ستھّ وچّ آ کے بہہ گیا ۔
خالی جہے ہتھ، بیٹھا وچّ ستھّ،
باپو سوچاں سوچدا ہی رہِ گیا ۔

ستا تاں ساتھ دندی ہے، مڈھوں ہی بے ایمان دا،
سچے، پاک انسان تاں، سولی 'تے چڑھن دوستا ۔
نہ سوچ اینا زیادہ توں، اوکھے راہاں 'تے چلدیاں،
چکّ توں کتاب نوں، پڑھ لے اتہاس میرے دوستا ۔
ساری عمر نہ بجھدی، اوہ اگّ سوے دی دلاں 'چوں،
مارے جاندے جنہاں دے پتّ، بے دوشے نے میرے دوستا ۔
دبا دینا سچی پکار نوں، کوئی اج دی ایہہ گلّ نہیں،
چلدی آ رہی ایہہ ریت، پرانی ہی میرے دوستا ۔
ساڈے اپنے ہی رہنماں نے، بھگت سنگھ نوں نہ بخشیا،
توں سمجھ بیٹھا کی ؟ اپنے آپ نوں میرے دوستا ۔
کر لئی تیاریاں توں، ہر موڑ تے نے مشکلاں،
سچے راہاں تے چلدیاں، بلدے نے سوے میرے دوستا ۔

ایہہ میرا پنجاب بیلیؤ !
ایہہ میرا پنجاب ۔
ہویا ہے بےحال بیلیؤ !
ایہہ میرا پنجاب ۔

ماں بولی توں منکر ہوئے،
انگریزی دے ہار پروئے ۔
ترے جاندے ودیشاں نوں،
میرے سوہنے گبھرو نواب بیلیؤ !
ایہہ میرا پنجاب بیلیؤ !
ایہہ میرا پنجاب ۔

وہماں بھرماں دے وچّ پے گئے،
اسیں شوقینی جوگے رہِ گئے ۔
ہن تاں نشیاں دے وچّ پے گئے۔
پڑھیا لکھیا نوجوان،
ویکھو پھردا حالَ خراب بیلیؤ !
ایہہ میرا پنجاب بیلیؤ،
ایہہ میرا پنجاب ۔

گھیؤ دودھ خوراکاں بھلّ گئے،
پیزے، برگراں اتے ڈلّ گئے ۔
مکی دی روٹی، سروں دا ساگ،
لگدا نہ ہن سواد بیلیؤ ۔
ایہہ میرا پنجاب بیلیؤ،
ایہہ میرا پنجاب ۔

کالے دلاں دے ہنھیریاں نوں،
رشناؤن 'چ ناکامیاب
میری قلم دی لوء ۔
کجھ کو ہردیاں نوں،
رشناؤن 'چ شاید،
ہو جاوے کامیاب ۔
پڑھ لوے کوئی بھلّ چکّ نال،
میرے لکھے کالے حرف ۔
رشنا لوے آتما نوں،
جی لئے انسان بن کے ۔
کرے اوہناں نال ٹاکرا،
بیٹھے جو کرسیاں تے،
شیطان بن کے ۔
کر رہے نے منمانیاں،
کردے نے تانڈو
لوکاں دے سراں 'تے
ہائے ! ایہہ حیوان بن کے ۔
شاید ہو جاوے پیدا،
پھر توں بھگت سنگھ ۔
لوڑ ہے ہن سانوں،
اک ہور آزادی دی ۔
اڈیک رہے ہاں، شاید آوے
اس دھرتی تے
کوئی فرشتہ انسان بن کے۔

پرانے سمیاں توں اڈیک رہا،
اک سجری سویر پنجاب میرا ۔
کردا رہا مقابلے دھاڑویاں نال،
حملہ آوراں نے بنایا راہ،
ایہہ پنجاب میرا ۔
پہلاں مغلاں نے، پھیر فرنگیاں نے ۔
ہن اپنیاں ہی سرکاراں نے
کھا لیا ہے ایہہ پنجاب میرا ۔

کدے سنتالی دے دنگیاں نے،
کدے چراسی دے قہر نے،
نگھار دتا ہے، دیکھو پنجاب میرا ۔
سبھ توں ماڑی، وختاں دی مار پئی،
جنا بچیا، نشیاں نے کھا لیا،
ایہہ پنجاب میرا، ہائے ! پنجاب میرا ۔

اخباراں 'چ ہندی اکثر چرچہ،
امیراں اتے دھناڈھاں دی ۔
سنیا سویر ہندی ہے امریکہ،
شام ہندی وچّ کنیڈا دھناڈھاں دی ۔
دنیاں گھم کے پلاں 'چ مڑدے ۔
بڑی شان ہندی ہے دھناڈھاں دی ۔
دیش دے کسان کرن پئے کھدکشیاں،
شام رنگین ہندی ہے دھناڈھاں دی ۔
غریب دیش دا سڑک تے سوں رہا،
چادر سونے دی وچھدی ہے دھناڈھاں دی ۔
عزت دیش دی بساں 'چ رولی جاندی،
بیٹی گارڈاں 'چ گھری ہندی دھناڈھاں دی ۔
نشے ویچ کے امیر نے ہوئی جاندے،
ہور کویں دساں میں شان دھناڈھاں دی ۔

ماں نے پتر جمیا، ونڈی سی لوہڑی ۔
دھی جمی جد ککھّ 'چوں، پائی سی تیوڑی ۔
لکھ-لکھ سکھاں منگیاں، پتّ میرا لوڑے ۔
دھی نوں لایا کم تے، پتّ ڈکا نہ توڑے ۔
اوکھے سوکھے پڑھ گئی، اوہ دھی وچاری ۔
بن گئی ہن ادھیاپکا، اوہ کرماں والی ۔
رلدا پتر سڑکاں تے، نشے وچّ رجیا ۔
پچھدا نہ ماں-باپ نوں، گھروں رہندا بھجیا ۔
دھی نے آن کے ماں باپ دا، ادوں دکھ ونڈایا ۔
سارے سنسار دا سکھ جویں، جھولی وچّ پھر پایا ۔
بھرا اپنے نوں اسنے، بہہ کے سمجھایا ۔
سارے پجّ لگا کے، اوہدا نشہ چھڈوایا ۔
رلدے جاندے گھر نوں، دھی سورگ بنایا ۔
ماں اوہدی نے شرم نال سی سر جھکایا ۔
گردوارے جا کے اس متھا ٹکایا ۔
واہگورو دا شکر گزاریا، ماں دھی دی بنایا۔

تیرا عشقَ نچاؤندا،
مینوں چین نہینؤں آؤندا ۔
بھیڑا جگّ بھرماؤندا،
بڑے لالچ وکھاؤندا،
مینوں چیتے توں ہی آؤندا ۔
ہور کجھ وی نہ بھاؤندا،
تیرا عشقَ نچاؤندا ۔
ماڑے سمیں وی لیاؤندا،
چنگے سمیں وی لیاؤندا ۔
آپ رستہ دکھاؤندا،
نال ہو کے وکھاؤندا ۔
روندے نوں وی توں وراؤندا،
پر سمجھ نہ آؤندا،
تیرا عشقَ نچاؤندا ۔
تیرا عشقَ نچاؤندا ۔

پنج-آب، میں پنجاب ۔
دنیاں 'چ اچا ناں میرا ۔
سبھ توں سچا ناں میرا ۔
گنیا جاندا ہاں میں امیر،
کہندے، نہیں وسدے اتھے غریب ۔
پر اندروں اندریں ٹٹیا،
بکھریا وجود ہے میرا ۔
دبیا پیا ہے قرضے تھلے،
دیکھو منڈیاں 'چ رلدا ہے،
کسان میرا ۔
آئے دن کردا ہے کھدکشیاں،
سونے جہیاں فصلاں اگا کے وی،
ایہہ عامَ انسان میرا ۔
امیری تاں بس دکھاوے دی ہے،
سیمت امیراں تائیں ۔
سیمت دھناڈھاں تائیں
دیکھو رلیا پھردا ہے،
وچارا کرسان میرا ۔
کھیتاں 'چ وحہ-وحہ کے پسینہ،
فصلاں نوں ہی سارا کجھ منّ،
لکھاں سفنے سجاؤندا،
ہائے ! کسان میرا ۔
چڑھے وساکھ تے اکھاں 'چ چمک آوے،
تریا جاندا منڈی نوں انّ بھگوان میرا ۔
اتھے جا کے مچھاں نوں تاء دے کے،
رعب نال پھردا کسان میرا ۔
رلدیاں دیکھ منڈی دے وچّ فصلاں،
ڈولیا پیا ہے دیکھو کسان میرا ۔
اج دے حاکماں تے قرضیاں توں تنگ آ کے،
لگدا ویکھیا ہے پھاہے انّ بھگوان میرا ۔

میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔
بھیڑے قرضے دے کلنک توں، توں آپے نوں بچا ۔
تھوڑھا سکھ توں وی ول، ذرا لوکاں وانگوں چل ۔
چھڈّ بھولاپن ذرا چستی وکھا ۔
میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔

مار جھاتی آس پاس، دیکھ کھڑ کے حالات ۔
کویں چھوٹے چھوٹے کامے، رہے وڈے بھاراں نوں اٹھا ۔
میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔

اٹھ جاگ توں کساناں، چل کھیت ولّ چل ۔
ایویں دل نہ چھڈّ توں، تھوڑھا صبر توں رکھ ۔
کاہتوں عینی چھیتی رہا ہے توں آپے نوں مکا ۔
میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔

تینوں سمجھنا ہی پینا، دیس ایہہ دیکھ تیرا ۔
جتھے رلدے نے کامے، بڑے ولکدے نے کامے ۔
فصل رلدی ہے منڈی، نال توں وی رل جاویں ۔
پر نیتا تیرے دیس دے، رہے ڈھڈاں نوں ودھا ۔
میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔

کاہتوں ہار گیا توں، جند وار گیا توں ۔
ماپے چھڈّ گیا توں، بچے رول گیا توں ۔
چاہے کر کھدکسی، چاہے جند نوں رلا ۔
تیرے دیس دیاں لیڈراں نوں، فرق نہ رتا ۔
میرے دیس دے کسانا، ذرا ہمت جٹا ۔

آیا دن وساکھی دا،
سوہنا جگ نظر ایہہ آوے ۔
اج جٹّ دے مکھڑے 'تے،
چڑھیا چاء جھلیا نہ جاوے ۔
ہن واڈھی فصلاں دی،
چائیں-چائیں جٹّ کراوے ۔
نالے ڈردا اندروں ہے،
نیرھی، جھکھڑ پیا ڈراوے ۔
کردا ارداساں ہے،
ربّ نگاہ مہر دی پاوے ۔
اس کیتی محنت دا،
داتا پھل جھولی وچّ پاوے ۔
ملّ ملیا فصلاں دا،
ہسدا جٹّ میلے نوں جاوے ۔
آیا دن وساکھی دا،
ہسدا جٹّ میلے نوں جاوے ۔

ہے دھرتی ! دھنّ ہے توں
کویں صحیح جاندی ؟
ساڈا سبھ دا بھار ۔
کویں جری جاندی سبھ چنگا مندا،
بس دیکھی جاندی اک ٹک،
نہ بولدی نہ ورودھ کردی ۔
نہ ٹولدی بندے دی طرحاں،
اوکھے ویلے، کسے دا سہارا ۔
رکھ، فصلاں، پھلّ، پھل نہ بھارے ۔
بندے، جانور تے جی جنت نہ بھارے ۔
بھارے لگدے نے اوہ سبھ جہڑے،
نت کردے نے تیری ممتا دا گھان ۔
پیسہ کماؤن دی ہوڑ 'چ،
بندہ لگیا ہے ماں نوں کھان ۔
اک دوجے توں اپر اٹھن دی چاہنا،
کروا رہی ہے ماں دا ہی گھان ۔
سوہنے وستر تے شیاں دی ہوڑ 'چ،
لگے پئے بے انت فیکٹریاں لگاؤن ۔
سٹی جاندے نے کیمیکل تے گند سارا،
اپنی ماں دے پنڈے 'تے، نہ شرماؤن ۔
بھگتدے نے آپ تے ایہناں دیاں پیڑھیاں،
لکھاں بیماریاں موت دیاں پوڑیاں ۔
مر کے جاندے نے ایسے ماں دی گودی 'چ سما،
جیوندے جی نی مندے قصور اپنا ۔
ماں تاں پھیر وی سہن شکتی دی مورت،
دندی انّ پانی بنھاں شرط دے ہے ۔
کردی سی نہ سارا کجھ جری جاندی،
بندہ پچھے پیا ایہدی ہر پرط دے ہے ۔
اوکھا سماں آیا اس ماں تے ہے،
جاگو ! بچیو ! کرو ماں دی سیوا ۔
وڈھوگے فصل جہو جہی بیجوگے تسیں،
ہون دیؤ نہ ظلم اپنی ماں اتے ۔
کرو رکھیا لالچی بندیاں توں،
لگاؤ رکھ تے کرو اپکار کوئی ۔
آؤن والیاں ساڈیاں پیڑیاں نوں،
تاہیؤں ملو ڈھوئی، تاہیؤں ملو ڈھوئی ۔

جوانی ملدی ہے جوش بہادری لئی،
کدے نشیا وچّ نہ گالیئے جی ۔
پیسہ ملے تاں کسے دا بھلا کریئے،
ایشو عشرت وچّ نہ بالیئے جی ۔
طاقت ملے، کمزور دی مدد کریئے،
ایویں غریب تے رعب نہ ماریئے جی ۔
ماں باپو دا موہ نہ کتوں لبھے،
جوانی جوش ایہہ موہ نہ وساریئے جی ۔
عمر لنگھی پچھتاؤن دا کی فائدہ،
بھلے سمیں نوں بیٹھ وچاریے جی ۔
یاری لا کے کدے نہ پچھانہ مڑیئے،
دوست لئی جندڑی وی واریئے جی ۔
دھی، بھین سبھناں دی ہووے سانجھی،
دھی، بھین نوں بولی نہ ماریئے جی ۔
بھائیاں ورگی سانجھ نہ جگوں لبھے،
بھائیاں باجھ نہ خوشی منائیئے جی ۔
جدوں آن بڈھاپا سر تے ڈھکے،
سیانپ نال پھر عمر بتائیے جی ۔

ہے ماں دوس مناؤن والیو !
ہے ماں دے گیت گاؤن والیو !
ماں نوں کدے پچھیو ذرا،
ہوئی کی ہے حالت بھلا !
اکیویں صدی 'چ رہن والیو !
ہے ماں دے گیت گاؤن والیو !
گھراں توں وی کڈھیا جاندا ۔
آشرماں 'چ چھڈیا جاندا ۔
مجبور ہوئی ماں اج دی،
کسے دا سہارا تکدی ۔
اڈیک کر جدوں تھکدی،
تر جاندی راہاں تکدی ۔
ہے ماں دوس مناؤن والیو !
ہے ماں دے گیت گاؤن والیو !

چلو اڈاری بھریئے !
ایسی دنیاں دی ۔
جتھے دھرماں دے ناں 'تے،
ونڈیاں نہ پین ۔
کدھرے جان لئی،
لوڑ نہ پئے،
سرکاری موہراں دی ۔
جتھے اک دوجے دے خلاف،
نہ بنائے ہون،
پرمانو بمب ۔
دلاں 'چ نہ ہووے ورودھ،
بس پرندیاں دی طرحاں،
اڈاری بھریئے ! جا بیٹھیئے !
دنیاں دے کسے کونے
بھلیئے سرحداں نوں
منکھ دیاں بنائیاں
حداں نوں ..... ۔
نہ وتکرا، نہ لڑائی ہووے،
جہاد دے ناں تے نہ کریئے،
مانوتا دا گھان ۔
چلو کریئے کلپنا !
ایسی دنیاں دی ۔
چلو اڈاری بھریئے ۔
ایسی دنیاں دی ۔

پھلّ تے کڑیاں،
فرق نہ کوئی ایہناں 'چ
دوواں دی زندگی،
مالی دے ہتھ.....
جنی دیر چاہے
سنجے، راکھی کرے
جدوں وی چاہے
توڑ دیوے ڈالی توں
سجا دیوے گلدستے وچّ
کسے اپرے مہمان نوں
جی آیا کہن لئی ...۔

توں ہی میری روح دی آواز ہیں ۔
توں ہی میرا گیت میرا ساز ہیں ۔
توں ہی میری میں تے میرا ناز ہیں ۔
توں ہی تاں میرے سر دا تاج ہیں ۔
کویں جی سکدی ہاں میں تیرے بغیر ۔
توں ہی تاں میری قلم دا ساتھ ہیں ۔
رسی جے توں میرے توں تاں کی بنو،
توں ہی تاں میری خوشی دا راز ہے ۔
دن چڑھے تے رہندی میرے کول-کول ۔
کالیاں راتاں 'چ پاؤندی بات ہیں ۔
جیوندے جی تاں دور ہو سکدی نہیں،
اے کویتا ! توں کمل دے ساتھ-ساتھ ہیں...۔

سوہنے-سوہنے ریت دے ٹبیاں 'چ،
جی لگدا میرا ۔
جنگل بیاباناں 'چ جا کے،
من کھڑدا میرا ۔
پر دنیاں 'چ رہِ کے .....،
دل ڈردا میرا ۔
انسان روپی بگھیاڑاں 'چ
دل گھبراؤندا میرا ۔
ترے جاندے راہاں تے ماپدیاں
میرا سریر..... ۔
اجہیاں اکھاں دے ساہمنیوں
لنگھن توں ..... ۔
دل ڈردا میرا ۔
معصوم تے انبھول جند دا،
کردیاں شکار
اجہیاں اکھاں دے اگو
لنگھن توں..... ۔
ہائے دل ڈردا میرا ۔

مٹی دا باوا،
بولدا، سنیندا ۔
کردا گلاں دلے دیاں ۔
پچھے کاہتوں بدلی دنیاں ؟
بندہ کی-کی چال چلیندا ۔
جدھر دیکھاں پیسہ-پیسہ،
ہر بندہ نوٹ گنیندا ۔
سارے لوکی بھجے پھردے،
کوئی میری اک نہ سنیندا ۔
چنگے ماڑے کرم کریندا،
ہر کوئی تانا بنیندا ۔
کسے دے دل تے مار کے چوٹاں،
کوئی بہت اچیرا اٹھیندا ۔
انت ویلا جد سر تے آوے،
پھر ہر بندہ ہتھ ملیندا۔

مائی نی تیرے پتّ پردیسی،
بس پوڈاں جوگے رہِ گئے ۔
گھم لئی میں ساری دنیاں،
پھیر وی کلے رہِ گئے ۔
ویاہ کروایا اتھے ہی میں،
تیرے چاء تاں من 'چ رہِ گئے ۔
تینوں لگے پتّ موجاں مانے،
میرے دل 'تے پتھر ڈھیہہ گئے ۔
زندگی ہتھوں مجبور ہو گئے،
نہ ایدھر جوگے، نہ اودھر جوگے رہِ گئے ۔
دیس اپنا چھڈایا گوریاں توں،
پھر وی غلامی کردے رہِ گئے ۔
تیرے ہتھاں دی پکی کدوں دی بھلی،
پیزے، برگراں جوگے رہِ گئے ۔
سویرے اٹھدے فکی چاہ پی کے،
اداس من نال گڈیاں 'چ بہہ گئے۔
ہن نہ کوئی پچھدا سانوں،
کھائیے جاں نہ کھائیے ۔
من نوں مار کے مائی میریئے،
ہن سمیں دے وہن 'چ وہِ گئے ۔
تیرے وانگ نہ کردا دلار کوئی،
اسیں تاں بتّ جہے بن کے رہِ گئے ۔
ہن توں وی نہ کریا کر یاد مائی،
پتّ پردیساں جوگے رہِ گئے !
ہائے ! پردیساں جوگے رہِ گئے !
بس ! پردیساں جوگے رہِ گئے ۔

ڈالی دے پتیا وے،
کنا خوش ہیں ۔
جھوم رہا، وہِ رہا،
ہوا دے وحہ نال ۔
تریل دے تپکیاں 'چ،
بھجیا، ہریا وے ۔
انجان، بے خبر !
جھڑ جان توں !
پل 'چ نویں کرومبل
فٹّ جانی !

دنیاں وچّ اوتار دھاریا بازاں والے نے،
ظلم، پاپ توں سنسار بچایا بازاں والے نے ۔
نوں ورھے دی عمرے جدوں کھیڈن بال کھیڈاں،
دلی ولّ ادوں پتا توریا بازاں والے نے ۔
دھنّ اوہ ماتا گزری جہدی ککھوں جنم لیا،
نڈر، بہادر تلوار دے دھنی بازاں والے نے ۔
چارے ورن کر برابر بھید بھاوَ نوں میٹ،
امرت کھنڈے والا پیایا بازاں والے نے ۔
اپنے ہتھاں نال سجا کے اپنے پتراں نوں،
گڑی چمکور دی ولّ توریا بازاں والے نے ۔
محل ماڑیاں تیاگ، سکھ چین سارے چھڈّ،
ماچھیواڑے جنگلاں 'چ ٹکانا لگایا بازاں والے نے ۔
سکھ پریوار دا تیاگ، دھرم دل 'چ وسا،
ملوک جنداں نوں نیہاں 'چ چنوایا بازاں والے نے ۔
سرہند دی اٹّ نال اٹّ کھڑکاؤن والے،
مادھو داس نوں بندہ بہادر بنایا بازاں والے نے ۔
دین دنیاں دی خاطر، پریوار اپنے نوں وار،
اک نواں اتہاس رچایا بازاں والے نے ۔
دنیاں وچّ اوتار دھاریا بازاں والے نے ۔

میں پنجابی شیرنی، مینوں ایویں نہ جانی ۔
جدوں دھاراں چنڈی روپ میں، کر دیواں گھانی ۔
شکتی میری بے انت ہے، کایا نرم نہ جانی ۔
میں وڈھّ-وڈھّ کرنے ڈکرے، ملنا نہ پانی ۔
جدوں جاگ پئی ایہہ شیرنی، توں تھاواں بھالیں ۔
پچھتاوینگا توں ایپر نوں، جے گلّ نہ سیانی ۔
ایہہ مائی بھاگو دی قوم ہے، ایویں نہ جانی ۔
ہن چھڈدے عزت رولنی، سمجھی نہ نتانی ۔
ایہنوں بازاں والے دا تھاپڑا، نیاسری نہ جانی ۔
اٹھ گئی پنجابی شیرنی، توں تھاواں بھالیں ۔
پاپی نوں نہ بخشدی، کر دیواں گھانی ۔
میں پنجابی سیرنی، مینوں ایویں نہ جانی ۔

اوہ ماں دا بھگت سنگھ سورما، بئی چوٹی دا سردار ۔
اوہنے سی نہ کیتی مکھ توں، دیس توں آپا دتا وار ۔
جدوں کھیڈن دے دن بھگت دے، رہا سی دموکھاں بیج ۔
جد چڑھی جوانی اتّ دی، سوچے گورے دیواں میں چیر ۔
پھر دیکھیا ظلم سی گوریاں، رہا اندروں اندریں پسیج ۔
ڈھیر کرن لئی گوریاں، سدا رہندا سی وچّ تاک ۔
اوہ ماں دا بھگت سنگھ سورما، بئی چوٹی دا سردار ۔
لے ڈھانی جوڑی بھگت نے، وچّ چوٹی دے یار بھرے ۔
اک توں ودھ کے اک سی سورمے، سبھ ایہدے رنگ رنگے ۔
اک دوجے توں پہلاں سارے ہی، مرن لئی تیار کھڑے ۔
پڑھ پڑھ مسافر دی کویتا، وچّ جوانی جوش بھرے ۔
نہیؤں ڈردے مرن توں سورمے، ایہہ تاں موت دے کھڑے دربار ۔
اوہ ماں دا بھگت سنگھ سورما، بئی چوٹی دا سردار ۔
ایسے عمرے ساک سنبندھیاں، سی رشتے خوب کھڑے ۔
بھگت کہندا ہو جاؤ دور بئی، میں تاں لئی ہے موت ویاہ ۔
جیوں جیوں آؤندی موت ہے ساہمنے، مینوں چڑھدا جاندا چاء ۔
اوہدے دل وچّ نہ سی خوف بئی، اوہ تاں وکھرا سی کردار ۔
اوہ تاں ماں دا بھگت سنگھ سورما، بئی چوٹی دا سردار ۔

کچیاں گھراں دیاں کچیاں کندھاں، ہر ویلے چیتے آؤندیاں ۔
بنھے کپّ تے توڑی دیاں پنڈاں، ہلے وی چیتے آؤندیاں ۔
گلی، ڈنڈا، گیٹے، سٹاپو، ایہہ کھیڈاں میرے من بھاؤندیاں ۔
لکن میٹی تے کوٹھے ٹپنا، یاداں مینوں نے ستاؤندیاں ۔
بھجے-بھجے کھیتاں نوں جانا، اوہ پیلیاں سفنے 'چ آؤندیاں ۔
پھٹیا پوچنا، قلماں گھڑنیاں، اکاں دے طوطے بناؤندیاں ۔
سانجھیاں لاؤنیاں، گیت گاؤنے، ہن وی سہیلیاں بلاؤندیاں۔
کالیاں اٹاں، کالے روڑ، مل جل کے سکھیاں گاؤندیاں ۔
سویرے تڑکے ٹلے جان لئی، کڑیاں سی بلاؤن آؤندیاں ۔
گڈی پھوکنی، سیاپے کرنے، گلگلے سوانیاں پکاؤندیاں ۔
ہسدیاں کھیڈدیاں ٹھٹھے کردیاں، شاماں نوں گھر سی آؤندیاں ۔
کچیاں گھراں دیاں کچیاں کندھاں، ہر ویلے چیتے آؤندیاں ۔

آجا چکیئے مشالاں !
آجا راہ دکھائیے !
بھلے راہیاں نوں ۔
بھٹکے ہوئے نے جو،
صدیاں توں !
ترے جاندے نے .....
ہنیریاں 'چ ۔
بنھاں سوچے سمجھے،
چنی جاندے
اپنے رہنما
ایپر
ہندی نہ سنوائی ۔
آجا چھیڑیئے کرانتی !
آجا جگائیے !
ستے زمیراں نوں،
آجا بیانیئے !
کنی ہے طاقت،
ساڈے ہتھاں وچّ،
آجا چکیئے مشالاں،
راہ دکھائیے
بھلے راہیاں نوں
آجا پلٹیئے تختہ
کر دیئیے روشنی
آجا چکیئے مشالاں ۔

کجھ انکہیاں گلاں نے،
کرنیاں جو تیرے نال ۔
ربّ نے دتے جے اوہ پل،
کیتا سی میں جنہاں دا،
صدیاں انتظار ۔
کرنے نے گلے شکوے،
کرنے نے بیان،
اوہ ظالم پل ....
لنگھے جو تیرے بغیر،
ہاڑ دی تکھی دھپّ وانگ ۔
پنجرے 'چ تاڑی چڑی نے
بھرنی ہے اڈاری ۔
جا ملنا ہے تینوں،
ستّ سمندروں پار ۔

میرے ولے آؤندی ہوائے،
نی کی-کی نال لیاویں ۔
کدے-کدے تاں خوشیاں کیردی،
نی کدے اداسیاں ورتاویں ۔
کدے تاں وگدی ٹھنڈھ پا جاندی،
کدے روح نوں لو پئی لاویں ۔
ماہی دے دیس سدا ٹھنڈھ ورتائیں،
نی مینوں تاں چاہے ساڑ جاویں ۔

دھیے نی کیوں جنم لیا توں،
دسّ کراں میں کی حیلہ ؟
کویں بچاواں ظالم توں تینوں،
دسّ کراں کی، میں وسیلہ ؟
کویں پہنچاں تیرے تکّ نی ؟
کہڑی تھاویں، کہڑے راہاں وچّ،
لٹّ رہا ظالم پتّ نی ۔
کدے دساں کی کدے سولانں دی،
ظالم لیندا اے چکّ نی،
دسّ کویں میں کہڑے حیلے،
ہائے ! پہنچا تیرے تکّ نی ؟

دنیاں دے ہر کونے 'چ، لکیا بیٹھا شیطان ۔
تاک 'چ رہندا جو، کسے دی دھی بھین کدوں آوے ۔
گھر وچوں باہر، کدوں ٹکرے کتے 'کلی تری جاندی ۔
گھروں باہر نکلدیاں، میں بناواں نشانہ ۔
کدوں تار-تار کر دیواں، انبھول دی عجت نوں ۔
بنھاں سوچے سمجھے، کی عمر ہے اس تتڑی دی ۔
جاندی وی نہیں کئی وار، کی واپر رہا اس نال ۔
پر ایہہ ظالم، نہ عمر ویکھدے، نہ ترس کردے ۔
کیوں ؟
کیونکہ جاندے نے قانون نوں، ساڈیاں سرکاراں نوں ۔
پتہ ایہناں نوں، کی ہو جاؤ ؟
دیکھدے نے ہر روز، بھرے پئے اخباراں نوں ۔
کنیاں بھیناں، دھیاں دی رولی جاندی روز پتّ ۔
خبر چھپدی ہے، ہور کی ہندا ہے ؟ کجھ وی نہیں ۔
مٹا دتے جاندے نے سارے ثبوت،
بس مٹدا نی تاں اوہ زخم، دے جاندے نے جو،
سریر تے ہی نہیں، روح تے ڈونگھا پھٹّ ۔
مردے دم تکّ جو لے کے جیوندی اپنے وجود نال ۔
ہائے ! کی کوئی وی نہیں جیوندا انسان اتھے ؟
سوں گیا سارا ہی سماج، ویچ کے گھوڑے ۔
ہائے ! کوئی وی نہیں جو، جگاوے ستے سماج نوں ۔
ہائے ! کوئی وی نہیں بچیا جیوندا ؟
جہڑا پتّ بچاوے بالڑیاں دی، لڑے ایہناں لئی ۔
ہائے ! جیوں کے دیکھو زندگی اس ماں وانگ،
جہدی ملوک جہی دھی گینگ ریپ دا شکار ہوئی
ہتھاں 'چ توڑ جاندی دم ...
ہائے ! دیکھی تسیں کدے ... ؟

بھیناں ویراں توں وارے وارے جاندیاں نے ۔
ویرا باجھوں نہ کوئی نال کھڑھدا،
ناں لے-لے ویراں دا جیوندیاں نے ۔
بھیناں ویراں توں وارے وارے جاندیاں نے ۔
ویراں نال ہی بھیناں دا جہان وسدا،
ویر کرکے ہی چہرہ سدا رہے ہسدا ۔
بھیناں رہِ کے سہرے پریوار اندر،
ویراں نوں نہ کدے وساردیاں نے ۔
بھیناں ویراں توں وارے وارے جاندیاں نے ۔
دکھ-سکھ دے وچّ ہے آن کھڑھدا،
ویراں ورگا ساک نہ کتوں لبھدا ۔
رشتے ہندے نے لکھاں اس جگّ اندر،
ویرے نال ہی بھین دا جہان وسدا ۔
لڑ جاندیاں نے ساری دنیاں نال،
بھیناں ویراں توں آپا واردیاں نے ۔
بھیناں ویراں توں وارے وارے جاندیاں نے ۔
کردیاں دعاواں دوویں ہتھ جوڑ-جوڑ کے،
ویراں نوں تتی واہ نہ سہاردیاں نے ۔
جد تکّ ہے ایہہ جہان وسدا،
دعا زندگی دی ادوں تکّ منگدیاں نے ۔
جدوں تکّ جہان وچّ وسدیاں نے،
اک پل وی منوں نہ وساردیاں نے ۔
بھیناں ویراں توں وارے وارے جاندیاں نے ۔

ساڈے گھر دے باہر، درکھتاں دے اتے
گھگیاں رہندیاں ۔
ماکھیوں مٹھی بولی بولدیاں ۔
سویرے اٹھو تاں توں ہی توں دھیاؤندیاں ۔
آواز سن کے من گد گد ہو اٹھدا ۔
تڑکے سویرے اسے تھاں،
چڑیاں چوکدیاں، چیں-چیں کردیاں ۔
ربّ دا نام لیندیاں ..... ۔
لوکاں نوں پربھات ہون دا احساس کراؤندیاں ۔
سبھ نوں ربّ دا ناں یاد آ جاندا ۔
ساڈی-کوٹھیاں وچّ وسن دی چاہ نے،
کھوہ لئے نے ٹکانے ایہناں پنچھیاں دے ۔
شاید اسے لئی اسیں وی،
اکلتا دے عادی ہو گئے ۔
پنچھی ساڈے نال، اسیں پنچھیاں نال پورے ہاں،
شاید ایسے کرکے اسیں وی پنچھیاں بنا ادھورے ہاں ۔

جند میری ایوں بلدی،
جویں بلدی دیوے دی لاٹ وے ۔
توں تھلاں 'چ رلدی چھڈّ گیوں،
میں پاؤندی رہِ گئی بات وے ۔
تیرے مکھ توں آپا واردیاں،
واراں راتاں تے پربھاو وے ۔
توں مڑ کے پچھانہ نہ جھاکیا،
میں رجھاں وچھوڑے دے نال وے ۔
تیری اک جھلک نوں پاؤن لئی،
میں جند لئی ایہہ گال وے ۔

ایہہ میرا پنجاب، کدھر جا رہا ؟
دیکھ اودھر پوسٹر لگیا،
چمتکاری بابے دا ۔
دیکھ ایدھر ہٹی لگی ہوئی اے،
وشیکرن دے سمراٹ دی ۔
دساں منٹاں 'چ بابا کہندا،
وس کر دیؤں ساری دنیاں ۔
داعوے کردا کلا وکھاؤندا،
کہندا جت لؤں ساری دنیاں ۔
ہمت آؤندی اوہدے اندر،
پچھے لگی جو ساری دنیاں ۔
پیسے وچّ ایہہ کھیڈدا پھردا،
لوکاں نوں ایہہ پچھے لاؤندا ۔
سویرے نام دا پاکھنڈ رچا کے،
شاماں نوں رشناؤندا ۔
لوکاں دی محنت دی کمائی،
پلاں 'چ ایہہ اڈاؤندا ۔
دھنّ-دھنّ بابے دی کرواؤندا ۔

بندیا آپے نوں پہچان ۔
اصلی مقصد نوں توں جان ۔
بابے نانک نے سمجھایا،
باہو نے وی راہ دکھایا ۔
بلہے نے وی دسیا تینوں،
بھائی ویر سنگھ نے ورجیا تینوں ۔
پر پھر وی سمجھ نہ آیا،
دل دیاں رمزاں نوں توں جان ۔
بندیا آپے نوں پہچان ۔
کاہتوں لوبھ-لالچ وچّ آویں،
پٹھے سدھے راہ اپناویں ۔
پیسے نوں ہی سبھ کجھ جانے،
چغلیاں کردا گھٹا چھانے ۔
کاہتوں بنیا نوں انجان ۔
بندیا آپے نوں پہچان ۔
ایتھے کوئی وی نہیوں پرایا،
ہر کوئی اکو ربّ دا جایا ۔
روح ہے وچھڑی سچے ربّ توں،
اک دن لے جانی اس آن ۔
بندیا آپے نوں پہچان،
اصلی مقصد نوں توں جان ۔

میرے دیس دے سپاہیا،
توں تاں بڑا ہی مہان ۔
تیری سوربیرتا نوں،
جانے کلّ جہان ۔
توں تاں دیس دی خاطر،
کردا سبھ پروان ۔
چوڑے والیاں نوں چھڈّ،
وارے جنگ وچّ جان ۔
اپنے دل دیاں سدھراں،
کردا دیس توں قربان ۔
بھلّ جاوے گھر بار،
نالے بھلدا جہان ۔
اپنے جیونے دا مقصد،
کیول وطن نوں پچھان ۔
کھاندا چھاتی وچّ گولیاں،
بڑی ہی نال شان ۔
تاہیؤں تیری سوربیرتا نوں،
جانے کلّ جہان ۔
میرے دیس دے سپاہیا،
توں تاں بڑا ہی مہان ۔

جؤندے جی ہی مینوں مار دتا، اج میرے دوستاں ۔
جؤندے جی ہی قبر 'چ اتار دتا، اج میرے دوستاں ۔
لفظاں دی پوڑی چاڑھ کے، مینوں پیار نال،
پچھوں دی دھکہ مار دتا، ہائے میرے دوستاں ۔
قریب میرے آ کے، مٹھیآں جہیاں باتاں پا کے،
پھلّ دی تھاں تکھا خار دتا، اج میرے دوستاں ۔
پی لیا میں مٹھا کرکے اکّ دا شربت،
جہڑا مینوں وار-وار دتا، اج میرے دوستاں ۔
جؤندے جی ہی مینوں مار دتا، اج میرے دوستاں ۔

پتجھڑ دے موسماں وے ۔
کیوں جھاڑ دیناں وے ؟
پتے پرانیاں نوں،
کیوں توڑ دیناں وے ؟
ایہناں وچاریاں نوں ۔

ساری دھرتی دے غماں نوں کر اکٹھے،
سموں لواں میں اپنی بکل ۔
عرشوں خوشیاں لاہ کے لیاواں،
بھر دیواں میں سبھ دی بکل ۔
ساتھی جہڑے غماں 'چ ڈبّ گئے،
دیواں اوہناں نوں میں ہسا ۔
جہڑے گھراں 'چ دسے مینوں ہنیرا،
اوہناں گھراں نوں دیواں میں رشنا ۔

نی میں ہو گئی اس سجن دی ۔
جس سجن مینوں ول دتا،
کویں چلاواں قلم اوہدے ولّ دی،
نی میں ہو گئی اس سجن دی ۔
جس سجن مینوں علم ہے دتا،
علم ہے دتا، عمل ہے دتا ۔
عمل کریندیاں سارا جگّ میں بھلگی ۔
نی میں ہو گئی اس سجن دی ۔
علم، عمل تاں رہِ گئے پچھے،
نی میں اس سجن تے ڈلھ گئی ۔
نی میں ہو گئی اس سجن دی ۔
اس سجن میری روح نوں چھوہیا،
اوہی سجن بس میرا ہویا ۔
مینوں سدھ بدھ ہن تاں بھلگی ۔
نی میں ہو گئی اس سجن دی ۔

ایہہ میرا سپنا سچ ہو جاوے،
انسان وی رکھاں وانگ بن جاوے ۔
سہنشکتی تے صبر دا سوما،
وکھری اپنی پہچان بناوے ۔
دکھ، سکھ، چنگے، برے نوں بھلّ کے،
بس اپنی ہی دھن وجاوے ۔
ہر لنگھن والے راہی نوں،
ٹھنڈھی چھاں تے سکون پہنچاوے ۔
کھڑھا رہے اڈول کدے نہ ڈولے،
سبھ دے ہردے ٹھنڈھ پہنچاوے ۔
دکھ 'چ نہ رووے، سکھ 'چ نہ ہسے،
جے رکھاں ورگا جیرا ہو جاوے ۔
انسان وی رکھاں وانگ بن جاوے ۔

کدے دھی بنے عورت، کدے ہے ماں بندی ۔
تے کدے محبوبہ بن کے، زمانے نال ہے لڑدی ۔
آپے نوں وار کے عورت، ہر دکھ کھڑے متھے جردی ۔
پیکیاں 'چ سیانی دھی، سہرے سچجی نونہہ بندی ۔
پیکے گھر نہ کھلھ ملدی، سہرے نہ آواز کڈھدی ۔
بس سر جھکائی جاوے، ایہو ہے سبھ دی مرضی ۔
بھلّ چکّ وی کدے، جے محبت دے راہاں تے چلدی ۔
زمانے دیاں تہمتاں، کھڑے متھے ہے جردی ۔
ایہہ سبھ کجھ وی تاں اوہ، مرد دے لئی ہی کردی ۔
پھر صرف عورت ہی، کیوں گناہ گار ہے بندی ۔
حد ہو جاندی ادوں جد، ہوس دی سولی 'تے ہے چڑھدی ۔
شکار مرد ہے کردا، بدنامی عورت کیوں جردی ۔
ساری عمر عورت ہی، رشتیاں دی سولی تے چڑھدی ۔

میرے شہر دی ہر سڑک تے
ہر بتی تے
اک بورڈ لگا دتا گیا،
جسنوں پڑھ کے ٹیس جہی اٹھدی ۔
نگاہ پیندی چھوٹے چھوٹے بچیاں تے،
جو ویچدے پھردے کھڈونے تے غبارے ۔
کوئی منگتی ماں، اپنے بچے نوں،
چھاتی نال لا کے دودھ پیاؤندی ۔
نگاہ پئی ادوں ہی،
ساہمنیوں لنگھ رہیاں،
وی.آئی.پی. گڈیاں تے،
جنہاں دی قطار،
مکن تے ہی نہیں سی آ رہی ۔
انے نوں اک معصوم بچی،
کرن لگی کار دا شیشہ صاف ۔
منگیاں مہنتاناں میرے کولوں ۔
جدوں میں ودھایا ہتھ،
پیسے دین لئی ۔
نگاہ پئی اسے ظالم بورڈ تے،
جس تے لکھیا سی ۔
منگتیاں نوں پیسے دیوگے،
تاں تہاڈا شہر،
آؤن والے پنج سالاں 'چ،
بن جاویگا منگتیاں دا،
شہر ..... ۔
فرق لبھن لگی ادوں ہی میں،
گھروں آ کے ووٹاں منگن والے،
تے سڑکاں تے بھیکھ منگن والے،
منگتیاں وچکار ۔

میرے شہر دی ہوائے تینوں کی ہو گیا ۔
تیرا ہاسہ تے گمان ہائے کتھے کھو گیا ۔
کتھے گئی صاف پون، دھوآں دھار ہو گیا ۔
میرے شہر دی ہوائے تینوں کی ہو گیا ۔
پھیلی ہوا وچّ زہر، اتوں ہارناں دا قہر ۔
گند سٹی جاندے نہر، ٹاور لگے وچّ شہر ۔
ہر بندہ شوشل میڈیا دا شکار ہو گیا ۔
میرے شہر دی ہوائے تینوں کی ہو گیا ۔
'کٹھے ہو-ہو کے بہنا، لوکاں نال جڑے رہنا ۔
ہن سبھ دا ہی بزی لائیپھ سٹائیل ہو گیا ۔
میرے شہر دی ہوائے تینوں کی ہو گیا ۔
موٹر گڈیاں نال، بھر گیا سارا شہر ۔
لگے تھاں-تھاں تے جام، رک گیا گھڑی پہر ۔
ایہناں گڈیاں دے رولے وچّ بندہ کھو گیا ۔
میرے شہر دی ہوائے تینوں کی ہو گیا ۔

اک دن مینوں ملیا اوسر،
بردھ آشرم جا آئی ۔
دل دے سارے سنسے مکّ گئے،
سچا گیان میں پا آئی ۔
اپنے سارے لگن بیگانے،
سچیں آپنیاں نوں مل آئی ۔
دکھاں دے مارے ماپیاں دیاں،
بہت کہانیاں لے آئی ۔
پیسہ پھکا پے جاندا ہے،
جد سر تے بردھ اوستھا آئی ۔
ماں باپ دا پیار نہ دسے،
جدوں پیسہ بیوی لے آئی ۔
پیاراں نال پالی اولاد ہی،
ماں-باپ نوں بردھ آشرم لے آئی ۔
پرائے اپنے 'چ کوئی فرق ناہی،
ایہہ سبق میں لے آئی ۔
اوس بردھ آشرم نوں میں،
سکھاں دا 'آلھنا' کہہ آئی ۔

ماہی دے گیت گاؤندیئے کڑیئے !
نی آساں نال تکدیئے کڑیئے !
پیاراں دیاں گلاں کردیئے کڑیئے !
چاواں نال پبّ دھردیئے کڑیئے !
جوانی دی دیہلیز چڑھدیئے کڑیئے !
نی قدماں نوں سنبھال توں اڑیئے !
پبّ سوچ سوچ توں دھر نی اڑیئے !
لکے شرافت دے جامے وچّ جو !
راکشاں توں توں بچ نی کڑیئے !
جال ایہناں دے وچّ جے پھس گئی !
پھر رل جاؤ حق سچ نی کڑیئے !
نی آساں نال تکدیئے کڑیئے !
ماہی دے گیت گاؤندیئے کڑیئے !

راتی تاریاں دی چھاویں سوچاں سوچدی اک کڑی ۔
ملکڑے، اپنے ہی پرچھاویاں توں بچدی اک کڑی ۔
کدے روندی، کدے ہسدی، کدے پچھتاؤندی اک کڑی ۔
آپنیاں 'چ رہِ کے آپنیاں توں،
آپا بچاؤندی اک کڑی ۔
روح دی تھکی، سریروں نہ اکی ۔
کم کریندی اک کڑی ۔
زمانہ ماڈرن، پر اہیؤ پرانا،
درد ہنڈھیدی اک کڑی ۔

دغا باز جے جہان 'تے نہ ہندے،
سوہنی ڈبدی نہ جھناں اندر ۔
کچے گھڑے تے تر کے نہ جاندی،
ہندا ناں ناہی جہاں اندر ۔
جے سوہنی ہی حوصلہ چھڈّ جاندی،
کون لکھدا ناں قصیاں اندر ۔
عشقَ کریندا سارا جگّ چندرا،
کوئی جتاوے کوئی سمیٹے مناں اندر ۔

کدے کدے چپّ وی کہہ جاندی اوہ گلاں
جو مونہوں بول کے نہ بیانیاں جان
بڑیاں ہی قیمتی ہندیاں اوہ گلاں

اﷲ پاک رگاں وچّ وسدا،
تینوں کویں میں من 'چ وساواں ۔
جدھر دیکھاں اوہی دسدا،
ہور اکھاں 'چ کیہنوں بٹھاواں ۔
بن اوہدے میرا نہینؤ گزارا،
کیہنوں کہہ کے حالَ سناواں ۔
اوہی ماہی، اوہی سجن،
اوہدے توں میں صدقے جاواں ۔
بس میرا ہن اﷲ بیلی،
نہ پرواہ مینوں اس جگّ دی ۔
ہن نہ کوئی گلّ دل وچّ،
نہ پرواہ دوزخ دی اگّ دی ۔
لا لیا دل اس ماہیئے نال میں،
وچھوڑا دن رات رہندی جھلدی ۔
ایہہ کہندی میں مول نہ سنگدی،
آ میرے سجنا ! مل جا اک واری ۔
ایہہ تتڑی دعاواں پئی منگدی ۔

چھوٹا جیہا جھگا، نکی جہی نکر ۔
ادھ ننگا جیہا، ماں کول بیٹھا ۔
میلے کچیلے ہتھاں پیراں والا ۔
نکڑا بال تک رہا
ماں دی گود 'چ پئے
اک ہور ادھ ننگے بال ولّ ۔
ٹھنڈھ تے رجائی توں انجان ۔
وٹے تے روڑیاں دی چبھن توں
کوہاں دور جاپ رہا ۔
خوش ہو گیا اچانک،
اک ٹیمپو دے رکن 'تے ۔
میں غور نال تکیا،
اس ٹیمپو 'چ دو سنگھ،
فرشتے بن آئے
لنگر چھکاؤن لگے
ٹھار دتا اوہناں
اس بالک تے
باقی سبھ آس بھریاں،
تکدیاں نگاہاں نوں ۔
شرم جہی آئی مینوں،
کویں سوں سکدی میں چین نال ؟
پسیج گیا من،
ٹھردے ننگے پیریں دیکھ ۔
بھر آئیاں اکھاں،
وہِ تریاں جھڑیاں،
خارے ہنجھوآں دیاں جدوں...
ہر روز...خیالاں 'چ
بھجّ کے چکدی میں ۔
اس پیارے ادھننگے بال نوں،
اپنے سینے نال لا،
سوہنے کپڑے پا،
گنجھلاں کڈھن لگدی
صدیاں توں الجھے
اسدے والاں دیاں ۔
جاگدی ممتا میری،
لبھدیاں اکھاں میریاں
ہر روز، ہر سڑک 'تے،
اسے بال نوں...
اوہ تاں نی، پر
اسے ورگے لکھاں بال
میرے مہان دیس دی
ہر سڑک تے ملدے ۔
ہاء نکلدی سینے 'چوں
سوچدی، کاش !
سوچھ بھارت وانگ
چلائی ہندی اساں...
سبھ برابر لہر وی ۔

قلم دا کوئی وطن نہیں ہندا
قلم دا کوئی دھرم نہیں ہندا
قلم تاں آزاد ہندی
ٹپدی سرحداں .....
بھلّ جاندی ساریاں حداں
نہ ڈرے، نہ طوبیٰ کرے
کرے تاں کرے
سچیاں تے کھریاں گلاں ۔