Punjabi Kavita
Vidhata Singh Teer

Punjabi Kavita
  

Mithe Meway-Poems for children

مٹھے میوے-بچیاں لئی کویتاواں

1. میری پوتھی

ایہہ پوتھی میری پیاری اے ۔
ایہہ میری پھلّ کیاری اے ۔
ایہہ من میرا مہکاندی اے ۔
ایہہ مینوں متّ سکھاندی اے ۔
ایہہ مینوں سگھڑ بناویگی ۔
سبھ دل دی آس پگاویگی ۔
میں اس توں بنا نقارہ ہاں ۔
میں تاہیئیں اسدا پیارا ہاں ۔
پڑھ اس نوں پدوی پاوانگا ۔
گن تاں وی اسدے گاوانگا ۔
ایہہ پوتھی میری پیاری اے ۔
ایہہ میری پھلّ کیاری اے ۔

2. ساڈا کاکا

ساڈا کاکا ۔ بھونڈ پٹاکا ۔
تکھا چھوہلا ۔ موٹا موہلا ۔
گھنّ مگھنا ۔ گوگڑ کنا ۔
ننگ دھڑنگا ۔ لائِ دڑنگا ۔
ڈگدا ڈھہندا ۔ نچدا رہندا ۔
اڈدا جاوے ۔ ہتھ نہ آوے ۔
ڈھڈّ وجاندا ۔ کھیہہ اڈاندا ۔
مٹی پا پا ۔ بندا باوا ۔
جھنڈ کھلاری ۔ جیوں پھلکاری ۔
پھلیاں کھاندا ۔ دند کھڑاندا ۔
پھکے مارے ۔ دھکے مارے ۔
چیجو لیندا ۔ رس رس پیندا ۔
پل وچ مندا ۔ بھانڈے بھندا ۔
روندا ہسدا ۔ کددا نسدا ۔
کرے رہاڑاں ۔ کھاوے جھاڑاں ۔
کر کر اڑیاں ۔ مارے چھڑیاں ۔
سوہنا لگدا ۔ موہنا لگدا ۔

3. میں کی بنانگا

میں دنیاں تے پھلّ بنانگا،
اپنا آپ کھڑاوانگا ۔
ہسّ ہسّ کے ہر پل دے اندر،
جگ نوں پیا ہساوانگا ۔
مہک مہک مہکاراں اندر،
سارا جگّ مہکاوانگا ۔
خوش-رہنا بن ہر اک جی نوں،
خوش-رہنا سکھلاوانگا ۔
خوش-رہنا ہے اصلی جینا،
ایہہ بھید سمجھاوانگا ۔
مہکیگی ایہہ دنیاں ساری،
اینی مہک کھنڈاوانگا ۔
جاں پھر بھور پریمی بن کے،
گیت وطن دے گاوانگا ۔
بھارت ماتا دے گل وچوں،
سنگل توڑ وکھاوانگا ۔
جس دیس وچ پیدا ہویا،
اس توں جان گھماوانگا ۔
مرکے جرکے کشٹ ہزاراں،
مردا دیس جواوانگا ۔
پھلّ سمجھکے دیس اپنا،
اس نوں ہی گل لاوانگا ۔
وطن لئی جیوانگا جگ تے،
وطن لئی مر جاواںگا ۔

4. ہاتھی

واہ واہ ایہہ ہے کیسی مورت ۔
اچی موٹی بھاری صورتَ ۔
لتاں تھم چار ہن دسدے ۔
پکھے وانن کنّ ہن اسدے ۔
ناگ وانن سنڈ کنڈل مارے ۔
پر اکھیاں ہن نکے تارے ۔
چھوٹی پوچھل وڈا کد ۔
رب نے ایہہ بنایا حد ۔
جاپے کالا جیہا پہاڑ ۔
بولے جد ایہہ خوب چنگھاڑ ۔
سبھ نوں ایہدی آواز ڈراوے ۔
کھلا انھیرا نظری آوے ۔
ویکھو رب دی قدرت کی ۔
کیسا عجب بنایا جی ۔
پونے گنے، اس نوں بھاندے ۔
روز مہاوت اس نوں پاندے ۔
لمے لمے اس دے دند ۔
چمکن جیوں دتیئے دا چند ۔
تھلکوں تھلکوں ٹردا کردا ۔
ہر کوئی ہے اس توں ڈردا ۔
پر ایہہ رب کی کھیڈ رچائی ۔
کیڑی اس دی موت بنائی ۔
اس دے سنڈ وچ جد اوہ لڑدی ۔
ستیا مکے اسدے دھڑ دی ۔
ایہہ پل وچ ہو جاندا مردہ ۔
اک پیر نہیں پھر ایہہ ٹردا ۔

5. او حلوائی

او حلوائی او حلوائی ۔
واہ واہ توں دوکان سجائی ۔
بھانتو بھانت بنی مٹھیائی ۔
تھالاں وچ پا خوب ٹکائی ۔
نال طریقے تھال سوارے ۔
خوب بنائے محل منارے ۔
واہ واہ سوہنا رنگ وکھایا ۔
مٹھیائی دا شہر وسایا ۔
لڈو برفی وچ وسائے ۔
بوندی دے ہن بوہل لگائے ۔
لمے لمے شکر پارے ۔
اوہ توں پہریدار کھلارے ۔
جوڑ جلیبی قلعہ، بنایا ۔
میسو نوں توں پاس بہایا ۔
پیڑے، تے رس-گلے، تیرے ۔
واہ واہ من بھاندے نے میرے ۔
کی بھا ہین دس نہ مٹھیاں ۔
کداں دیوینگا توں کٹھیاں ۔
کہندا نہیں ادھارے دیہہ ۔
سستے نے تاں سارے دیہہ ۔
میرا نقدو نقد وپار ۔
دیہہ مٹھیائی مینوں یار ۔

6. گوگڑ ملّ

گوگڑ ملّ جی گوگڑ ملّ ۔

وڈے مٹّ دا وڈا ویر،
پھلیا ہویا جویں پنیر ۔
حلوے کدو توں سر بھارا،
نکے کنّ پر عجب نظارہ ۔
اکھاں دیون چھیک وکھالی،
دند بلھاں دی شان نرالی ۔
روں دے بورے ورگا پیٹ،
سطر پھلکے لئے سمیٹ ۔
اوہ جاندا ویکھو اس ول،
گوگڑ ملّ جی گوگڑ ملّ ۔

گوگڑ اسدی دا کی کہنا،
اوکھا اسنوں اٹھنا بہنا ۔
جے کوئی چیز پئے ڈگ اگے،
گوگڑ ملّ نوں پتہ نہ لگے ۔
جے بھجے تاں بھج نہیں سکدا،
کھان لگے تاں رج نہیں سکدا ۔
جس منجے اتے بہہ جاوے،
کڑ کڑ کر حیاں کڑکاوے ۔
پاوے ٹٹن کھان کڑلّ،
گوگڑ ملّ جی گوگڑ ملّ ۔

گوگڑ ملّ جاں پھر گھر آوے،
نویں طرحاں دے رنگ وکھاوے ۔
بال انجانے بھولے بھالے،
ہندے اسدے آن دوالے ۔
پر جو اسدے اگے آون،
گوگڑ ہیٹھاں اوہ چھپ جاون ۔
پئے بلاون گوگڑ ملّ نوں،
ایہہ وی ویکھے ہیٹھاں ول نوں ۔
پر گوگڑ نے بال لکائے،
اس نوں کجھ نہ نظری آئے ۔
گوگڑ ہیٹھ کھلوتے بال،
ویکھن بڑی ہرانی نال ۔
لمکی گوگڑ نوں ہتھ لاون،
خوش ہوون تے نچن گاون ۔
گدھے دی پاون تڑتھلّ ،
گوگڑ ملّ جی گوگڑ ملّ ۔

بیبا جی ! نہ ہووو ہران ۔
میری گلّ ول کرو دھیان ۔
جیکر ایہہ نہ آلس کردا،
ہلن جلن توں نہ ڈردا ۔
مالش کردا ملدا تیل،
کسرت کردا ایہہ ڈنڈ پیل ۔
روز بیٹھکاں کڈھدا رہندا،
روز سویرے اٹھدا بہندا ۔
تڑکے اٹھکے کردا سیر،
کردے پندھ جے اسدے پیر ۔
وانن خمیر کدے نہ پھلدا،
جے ایہہ جا اکھاڑے گھلدا ۔
پھر نہ اج ایہہ ہوندی گلّ،
پیندی اسدی مول نہ الّ ۔
کھلی تسیں نہ پاندے رل،
گوگڑ ملّ جی گوگڑ ملّ ۔

7. گھڑی

گھڑیئے نیں کی کہندی ہیں ؟
ٹک ٹک کردی رہندی ہیں ۔
نہ کجھ کھاندی پیندی ہیں !
پھر توں کیکن جیندی ہیں ؟

کر کے ٹن ٹن، ٹن ٹن ٹن ۔
بولی، 'بیبا ! سن، سن، سن !
عمر گزردی جاندی اے،
مڑ کے ہتھ نہ آندی اے ۔
جو چاہیں سو کر لے ہن،
دمّ نیکی دا بھر لے ہن ۔
ایہو ای رولا پاندی ہاں،
ٹنکو ٹنک جگاندی ہاں ۔
کم کرو، کجھ کم کرو،
ایویں خرچ نہ دمّ کرو ۔'

8. کھاندے چوبا جی آہا

واہ جی واہ ! واہ جی واہ !
گپھے لگدے واہو داہ ۔
مونہوں منہ بھرے نے تھال ۔
لڈو پیڑے برفی نال ۔
لچی پوری آلو کھیر ۔
ریتا بھلے دال پنیر ۔
ماوا مٹھا چول کڑاہ ۔
دبی جاندے اکو ساہ ۔
ناکھاں کیلے سیء انگور ۔
واہ بسنتی موتی چور ۔
پھڑ پھڑ خوب اڈائی جان ۔
ڈونگھے کھوہ وچ پائی جان ۔
دیندے سوبھا جی آہا !
کھاندے چوبا جی آہا !

سر لوہے دے گولے وانن ۔
بنیا ڈھڈّ بھڑولے وانن ۔
لتاں باہواں منگلی ہار ۔
منہ جاپے جیوں چھت منگھار ۔
سبھ کجھ اس وچ سٹی جان ۔
دونہ دونہ ہتھیں لٹی جان ۔
واہ جی واہ ! واہ جی واہ !
شوپے لگدے واہو داہ ۔

9. چھم چھم چھم چھم چھم

واہ ! مہینہ ساون دا ۔
نچن کدن گاون دا ۔
پوڑے کھیراں کھاون دا ۔
باغیں پینگھاں پاون دا ۔
ننگ دھڑنگ نہاون دا ۔
ہیمبو ہیمب مچاون دا ۔
ربّ نے دتا ویلا ہے ۔
واہ موجاں واہ میلہ ہے !

آ او شرمو ! چھیتی آ ۔
نھامو بھاؤ ! ڈھل نہ لا ۔
دیپو ! 'جھت کر پکرے لاہ' ۔
بھگتو ! لے اوئے کچھنی پا ۔
جگیا بھاؤ ! ہتھ پھرا ۔
رل مل گائیے سبھ بھرا ۔
ربا ربا مینہہ وسا ۔
ساڈی کوٹھی دانے پا ۔
چھم چھم چھم چھم چھم آہا آہ !
ہور ورھا بئی ہور ورھا ۔
ورھدا آ تے ورھدا جا ۔
چھپڑ ٹوبھے بھردا جا ۔
نٹھدا بھجدا تردا جا ۔
جگ نوں ہریا کردا جا ۔

بلے بلے اوہ کی آ ؟
بدل بنیا ہاتھی آ ۔
ہڑ اوئے ہڑ اوئے اوہو ہو ۔
لے اوئِ درشو ! اگے ہو ۔
نندیا ! پچھے توں کھلو ۔
بنسو گندیئے ! منہ تاں دھو ۔
چپ کر نملو ! توں نہ رو ۔
آ مچائیے 'ڈک ڈک ڈو' ۔
چھلبل چھلبل چھلبل چھل ۔
چل پئی گڈیئے چل سو چل ۔
اگڑ پچھڑ ہویا میل ۔
واہ واہ ساڈی بن گئی کھیل ۔
"کوُ کوُ کوُ کوُ کوُ کوُ کوُ ۔"
چیکاں مارے تردی ریل ۔
بھک بھک بھک بھک بھک بھک بھک ۔
اگلے انجنا اگوں کھچّ ۔
پچھلے انجنا پچھوں دھکّ ۔

10. میری گاں

گاں میری ہے بھولی بھالی،
اکھوں بلی رنگوں کالی ۔
سوہنے سنگ تے لمی پوچھل،
نکیاں نکیاں تھنیاں والی ۔
کھاوے گھاہ، کھل، توڑی، کموں،
ویہلے ویلے کرے جگالی ۔
دوویں ویلے دودھ پلاوے،
بھر بھر دیوے گڈوا خالی ۔
پتر اس دے جگّ نوں پالن،
اوہناں نوں حل واہن ہالی ۔
اس دا دتا سبھ جگ کھاوے،
آپ نمانی، سدا سوالی ۔
پتر چھڈّ دودھ سانوں دیوے،
ایہہ ہے سانوں پالن والی ۔
تاہیئیں اسنوں کہندے ماتا،
اس نے ہے سبھ دنیاں پالی ۔

11. تارے

اوہ جھم جھم کردے تارے ۔
لگدے نے پیارے پیارے ۔
امبر تے کتنے چھا گئے ؟
کتھوں ایہہ اتنے آ گئے ؟
ساڈے دل وچ ایہہ آئی ۔
ایہہ چند دی جنج سہائی ۔
موتی ہن کسے لٹائے ۔
ہیرے ہن کسے ورھائے ۔
جے دس ویہہ چگ لے آئیے ۔
تد ہار پرو گل پائیے ۔
لؤ ویکھو اوہ چن آیا ۔
جس سبھ نوں پھکا پایا ۔

12. میرا گھوڑا

گھوڑا میرا ہے ہشیار ۔
تکڑا چھہلا تیز طرار ۔
پوئیا دڑکی ٹاپ روال ۔
کئی طرحاں دی چلدا چال ۔
اسدے اتے ہو اسوار ۔
لٹدا ہاں میں موج بہار ۔
روز دڑاندا جاندا ہاں ۔
اڈی مار بھجاندا ہاں ۔۔
کھاندا ہے ایہہ دانہ گھاہ ۔
موٹا ہندا جاندا واہ ۔
جدوں خوشی وچ آوے ایہہ ۔
دوڑ دڑنگے لاوے ایہہ ۔
سوہنا میرا پیارا گھوڑا ۔
سوہنا میرا پیارا گھوڑا ۔

13. طوطا

ویکھو جی میں طوطا ہاں ۔
پنجرے وچ کھلوتا ہاں ۔
رنگ ہے میرا ساوا گھاہ ۔
پر میرے ہن کولے واہ ۔
چنجھ میری ہے رتی لال ۔
پھل ٹکدا ہاں اس دے نال ۔
کہندے مینوں گنگا رام ۔
پڑھدا روھاں سویرے شام؛-
'لٹ پٹ پنچھی چتر سجان ۔
سبھ کا داتا سری بھگوان ۔'

14. شرابی

ویکھو ! اوہ شرابی آیا ۔
نالے بوتل چکّ لیایا ۔
اوہ ویکھو ! پھڑ اکو واری ۔
گٹ گٹ کر کے پی گیا ساری ۔
جھوٹے کھاندا، ڈگدا، ڈھہندا ۔
جو منہ آؤندا، جاندا کہندا ۔
گچھم-گچھا ہو کے کٹھا ۔
اوہ ویکھو ! کھا چکر ڈھٹھا ۔
لتھی پگڑی، کھلھے وال ۔
قیاں کردا بھیڑے حالَ ۔
سسری وانگو سوں گیا ویکھو ۔
سر مورکھ دا بھوں گیا ویکھو ۔
اوہ ویکھو ! اک کتا آ کے ۔
منہ چٹدا سو مار پچاکے ۔
پر نہیں اس نوں تن دی سار ۔
خوب پیا ہے نسل نثار ۔
ہن ویکھو کتے دی کار ۔
منہ نوں چٹّ کے جاندی وار ۔
کیسی کر کرتوت گیا ہے ۔
اس دے منہ تے موت گیا ہے ۔
پر نہیں اس نوں کجھ خیال ۔
کی بیتی ہے، میرے نال ۔
دیکھو مورکھ دی متّ ماری ۔
دارو پی کے سرت وساری ۔
پیسے اپنے پلیوں لا کے،
رلدا ہے، راہاں وچ آ کے ۔
بیبے بچیو ! جتھے جاؤ ۔
اتھے اس دی گلّ سناؤ ۔
نہ کوئی مورکھ بنے شرابی ۔
اس وچ ہندی کھیہہ خرابی ۔

15. لوری

چپ کر میرے ویر پیارے ۔
جاواں تیتھوں صدقے وارے ۔
کھیڈ ! کھیڈ ! میں واری گھولی ۔
صورتَ تیری بیبی بھولی ۔
میں گاوانگی گھوڑی تیری ۔
توں چکینگا ڈولی میری ۔
بیبا ویرا امیں جایا ۔
ویکھ ! ویکھ ! اوہ کتو آیا ۔
میرا سوہنا، میرا لال !
آہ لے کھیڈ، کھدو دے نال ۔
آ جا دوویں گدھا پائیے ۔
نچیئے، ٹپیئے، ہسیئے گائیے ۔

16. جے توں چاہویں

جے توں بھلا اکھانا چاہویں،
بیبا دل بھلائی دھار ۔
جے توں داناں بننا لوچیں،
چبھی سر ودیا وچّ مار ۔
جے توں رس ماننا چاہویں،
ہر اک جی نوں مٹھا بول ۔
جے توں سچا بننا چاہویں،
جھوٹھے وسن نہ دیویں کول ۔
جے توں چاہویں چرچہ تیری،
ہووے ہر اک گھر دے وچّ ۔
تاں پھر بیبا دیس وطن لئی،
صدقے ہونا سمجھیں ٹچّ ۔
جے توں کجھ وی بننا چاہویں،
سن ہے چند ! ماں پیو دے لال !
تاں پھر دھیرج دلوں نہ چھڈیں،
سگھڑ بنی جا ہمت نال ۔

17. بابے دا جھولا

بابے بڈھے چھنڈیا جھولا ۔
وچوں نکلیا لما چولا ۔
چولے نوں اس جدوں ہلایا ۔
وچوں منڈا نکل آیا ۔
منڈے کڈھ کے بھنیا گنڈھا ۔
وچوں نکلیا بھانوں پنڈا ۔
بھانوں پنڈے پتری واچی ۔
وچوں نکلی ڈونچل ڈاچی ۔
ڈاچی تے آ بیٹھا طوطا ۔
طوطے وچوں نکلیا بوتا ۔
بوتے اتے دھری سپاری ۔
کاں نے اس نوں ٹھونگی ماری ۔
وچوں کریا سو من آٹا ۔
بابے نے جھٹ بریا باٹا ۔
آکھن لگی دادی آ کے ۔
لے آؤندی ہاں میں پکا کے ۔
جھٹّ پکا لے آئی دادی ۔
گرمو گرم تے بڑے سوادی ۔
رل مل سبھناں پھلکے ونڈے ۔
کجھ کجھ تتے، کجھ کجھ ٹھنڈے ۔
اک پھلکے چوں چھٹی انھیری ۔
اس وچ آ گئی اک وچھیری ۔
دادی بابا ہو کے کٹھے ۔
اوس وچھیری تے چڑھ نٹھے ۔
اوہ وچاری تریہ کے نٹھی ۔
کھاتے وچ سر پرنے ڈھٹھی ۔
بابا ڈگ کے ڈاڈھا رویا ۔
ہا او ربا ! میں آں مویا ۔
دادی تڑپھے دئے دہائی ۔
رل اساں نے کھلی پائی ۔
آہا بنیا خوب تماشہ ۔
ٹھلھیا جائے نہ ساتھوں ہاسہ ۔

18. میری چنی

ویکھو جی ! ایہہ میری چنی ۔
آہا جی ! ایہہ میری چنی ۔

ویکھو ! میری پیاری چنی ۔
رنگ رنگی گلناری چنی ۔
گوٹے نال سواری چنی ۔
ململ دی اکتاری چنی ۔

ویکھو جی ! ایہہ میری چنی ۔

ماتا جی دے دل وچ آیا ۔
گوٹے دا اک تھان منگایا ۔
چنی نوں لا کے چمکایا ۔
کونے کونے تے پھلّ پایا ۔

آہا جی ! ایہہ میری چنی ۔

رنگ ادھا ہے ٹس ٹس کردا ۔
گوٹا اس دا لس لس کردا ۔
چانن وچ چند واننوں چمکے ۔
جھلمل جھلمل کرکے دمکے ۔

ویکھو جی ! ایہہ میری چنی ۔

اس نوں ہن میں ٹھپّ ٹھپا کے ۔
رکھوں سانبھ سندوکے پا کے ۔
میلے اتے لے جاوانگی ۔
سانبھ دیانگی جد آوانگی ۔

واہوا جی ! ایہہ میری چنی ۔

19. آ جا چن پیارے

چن پیارے ! لے کے تارے ۔
چھیتی آ توں ۔ ڈھلّ نہ لا توں ۔
رل مل سارے ۔ متر پیارے ۔
کھیڈ مچائیے ۔ کدیئے گائیے ۔
چھیتی آ جا ۔ کھیڈ مچا جا ۔

20. بازار

وچّ بازار بڑی بہار ۔
ہوکے دیندے وارو وار ۔
آڑو، ناکھاں، کیلے، بیر ۔
لے لؤ امب، دوانی سیر ۔
تازی پوڑی، گرم کڑاہ ۔
دودھ ملائی برفی چاہ ۔
برف ملائی فرنی سے ۔
داکھاں سیتا پھل جے ایہہ ۔
بڑے سوادی مٹھے واہ ۔
کلھ نہیں ملنے اج دے بھا ۔
بھریا بتا لے جا یار ۔
ٹھنڈھا مٹھا بڑی بہار ۔
دھکم دھکہ کردے لوک ۔
ٹانگیاں لیتے رستے روک ۔
اوہ ویکھو صیقل اسوار ۔
ڈاڈھا ڈگا منہ دے بھار ۔
لوکی ہسے ٹاہ ٹاہ ٹاہ ۔
واہ بابو جی واہوا واہ !

21. میری چرخی

(1)
کتدی ہاں میں کتدی ہاں ۔
چکر دے دے دے خوب بھواں ۔
ویکھو کڑیو، ویکھو خاں ۔
چرخی مینوں دتی ماں ۔
سوت کرے ایہہ پونی نوں ۔
کردی اے گھوں گھوں گھوں گھوں ۔

(2)
سوہنی رنگ رنگیلی اے ۔
سوہی ساوی پیلی اے ۔
پریاں اس وچّ گاون نیں ۔
ویکھو تاں لک جاون نیں ۔
نی دیپو نہ ویکھی توں ۔
سن لے ایہدی گھوں گھوں گھوں ۔

(3)
واہ میری چرخی دی چال ۔
چرخی اتے نٹھدی مالھ ۔
ہتھی گیڑے کھاندی اے ۔
چھلی پئی بناندی اے ۔
اےداں کتّ لوانگی روں ۔
گھوں گھوں، گھوں گھوں، گھوں گھوں، گھوں ۔

(4)
آ نی نامھو چھوپے پا ۔
کتیئے دوویں شرطاں لا ۔
گوہڑے دئیے سبھ مکا ۔
کھیسی چدر لئیں انا ۔
چرخی ماں توں لے آ توں ۔
آ نی لائیے گھوں گھھوں گھھوں ۔

22. جلیبی

ہے جلیبی جس دا ناں ؟
بندی ہے ایہہ کہڑے تھاں ؟
رنگ روپ وچ نیاری نیاری ۔
مٹھی مٹھی پیاری پیاری ۔
اس نوں تلدا ہے حلوائی ۔
مار پچاکے کھائے لکائی ۔
ہر کوئی ہٹّ تے آکھے آ ۔
پہلاں دیویں مینوں پا ۔
منڈیو کڑیو بڑی سوادی ۔
ہنے لیائی ہٹیوں دادی ۔
بھج کے آؤ گپھے لاؤ ۔
اک اک کر کے سبھ مکاؤ ۔
اک اک سبھ رکیبی لے لؤ ۔
ہتھو ہتھ جلیبی لے لؤ ۔

23. میری گڈی

گڈی پیاری ۔ بنی سواری ۔
کپڑے پا کے ۔ گہنے لاکے ۔
کلم-کلی ۔ سہرے چلی ۔
سوہنی لگدی ۔ موہنی لگدی ۔

24. سیوا

جگ وچ جو کردا ہے سیوا ۔
اوہ کھاندا ہے مٹھا میوہ ۔
جے کوئی بوٹا لا کے پالے ۔
بوٹا اس نوں پھل کھوالے ۔
جے کوئی ٹہل کماوے جگ دی ۔
دنیاں اسدے چرنیں لگدی ۔
سیوا وچ ہے مان وڈائی ۔
سیوا کرنی سکھو بھائی ۔
مات پتا دی سیوا کرنا ۔
دکھ کلیشوں مول نہ ڈرنا ۔
سیوا بنا منکھ نقارہ ۔
سیوا بندی جگت-سہارا ۔

25. بدل

بدلاں نے کن من لائی اے ۔
واہ موج بہار بنائی اے ۔
اوہ ! تنبو تندے جاندے نے ۔
اوہ ! ہاتھی بندے جاندے نے ۔
بن محل منارے سجدے نے ۔
اوہ ! شیراں واننن گجدے نے ۔
اوہ لگدے روں دے گوہڑے نے ۔
جاں لون کھنڈ دے دھوہڑے نے ۔
ایویں پئے کھر کھر پیندے نے ۔
'واواں وچ وگدے رہندے نے ۔
کنیاں دی چھہبر لان پئے ۔
سٹیاں وچ دانے پان پئے ۔
جٹاں لئی موتی کنیاں نے ۔
باغی لئی موجاں بنیاں نے ۔
واہ بدلاں رتّ بدلائی اے ۔
کہی سوہنی کن من لائی اے ۔

26. سچا لال

جو دکھیاں دا رونا سن کے،
جا کے درد ونڈاندا ہے ۔
بھکھا ویکھ گوانڈھی نوں جو،
آپ بھکھا رہِ جاندا ہے ۔
انھیاں نوں راہ بھلن تے جو،
انگلی پھڑ راہ پاندا ہے ۔
ویکھ کسے روندے نوں جہڑا،
رو رو نیر وہاندا ہے ۔
جو نہیں ڈردا کدے رتا وی،
بھاویں سر تے آوے کال ۔
جو سبھناں دی سیوا کردا،
اوہ ہے جگ وچ سچا لال ۔

27. بچیو ! سکھو

پھلاں کولوں ہسنا سکھو،
بھوراں کولوں گانا ۔
رکھ دیاں نویاں شاخاں کولوں،
سکھو سیس نوانا ۔
سکھو دودھ تے پانی کولوں،
دمّ میل دا بھرنا ۔
دل لا کے دیوے توں سکھو،
دور انھیرا کرنا ۔
پتّ جھڑے رکھاں توں سکھو،
دکھ وچ دھیرج دھرنا ۔
مچھی کولوں سکھو بیبا !
دیش وطن لئی مرنا ۔

28. ودوان بنو

ودوان بنو ودوان بنو ۔
ماں پیو دی کل دی شان بنو ۔
پڑھ پڑھ کے چن ودوان بنو ۔
رل زور کرو بلوان بنو ۔
گن دھارن کر گنوان بنو ۔
بھلیاں دی سگھڑ سنتان بنو ۔
آزاد ہون لئی شیر بنو ۔
ودوان بنو دلیر بنو ۔

29. میری بیڑی

ایہہ ویکھو ! میری بیڑی اے ۔
میں پانی دے وچّ ریڑھی اے ۔
ایہہ واہ واہ تاری تردی اے ۔
بن ہرنی چنگیاں بھردی اے ۔
جد گھمن گھیری آؤندی اے ۔
ایہہ واہ واہ گھمر پاؤندی اے ۔
ہتھ میرے اس دے چپے نے ۔
اوہ لاندے اسنوں دھپے نے ۔
پانی وچ موجاں کردی اے ۔
پئی بتکھاں واننوں تردی اے ۔
جد ڈکو ڈولے کھاندی ہے ۔
تد خوب بہار وکھاندی ہے ۔
پئی اچی نیویں ہوندی ہے ۔
تر پیندی، کدے کھلوندی ہے ۔
ڈردی نہیں چھلاں لہراں توں ۔
ایہہ لنگھدی کپر قہراں چوں ۔
جد پانی پے کے بھردی ہے ۔
تد ڈب جاندی، نہ تردی ہے ۔
میں جھٹ پٹ ہور بناندا ہاں ۔
چھڈّ پانی وچ تراندا ہاں ۔

30. پینگھ دا گیت

قربان ! ہلارے کھاندیئے ۔
صدقے ! ہاں جی پرچاندیئے ۔
توں گیڑے لاندی رہُ نی ۔
دل من ریجھاندی رہُ نی ۔
تیری اس سوہنی چال توں ۔
لچکے توں، لمی چھال توں ۔
اچی تے نیویں ڈھال توں ۔
صدقے اس تیری گھال توں ۔
توں جھلیں ساڈا بھار نی ۔
پالیں پر پریم پیار نی ۔
تیرے ہوٹے وچ رسّ نی ۔
سکدا نہ کوئی دسّ نی ۔
توں ساڈی دلی مراد نی ۔
ہے ہوٹا نرا سواد نی ۔
جد اک ہلارا دئیں توں ۔
اک بنھ نظارہ دئیں توں ۔
انگ انگ وچ دوڑے رتّ نی ۔
پیراں نوں چمن پتّ نی ۔
وا آ آ پکھا جھلدی ۔
اکھاں وچ ٹھنڈھک رلدی ۔
تیرا جد ہوٹا آنودا ۔
دل نال ہلارے کھانودا ۔
پینگھے ستّ رنگیئے ساڈیئے ۔
نی رنگیں رنگیeنے پھیریئے ۔
توں ساڈی ہیں جند جان نی ۔
اسیں تیرے توں قربان نی ۔

31. بیبی رانی

ایہہ بیبی، بیبی رانی اے ۔
سبھ کہندے سگھڑ سیانی اے ۔
ایہہ دل من لاکے پڑھدی اے ۔
ہر سال جماتے چڑھدی اے ۔
جی جی نوں، جی جی کہندی اے ۔
بھل کے نہ وہلی بہندی اے ۔
نت دھوتے کپڑے پاندی اے ۔
نت ماں دا ہتھ وٹاندی اے ۔
ایہہ پاشو خصماں کھانی اے ۔
ایہہ نھامو بیبی رانی اے ۔
ایہہ روز کم وچ جڑدی اے ۔
کجھ پڑھدی ہے کجھ گڑدی اے ۔
ایہہ سدھی بھولی بھالی اے ۔
اوہ کرودھن دل دی کالی اے ۔
سبھ کہندے پاشو کانی اے ۔
پر نھامو سگھڑ سیانی اے ۔

32. تنّ بلیاں

تنّ بلیاں ٹر پئیاں گھر توں،
جا کے پجیاں دلی ۔
بہہ کے چوک چاندنی اندر،
پاؤن لگیاں کھلی ۔
کھجھ کے اک نے اک بلی نوں،
ایسی سوٹی ماری ۔
پوچھل اتے لگی اوس نوں،
چیکی بڑی وچاری ۔
آکھن لگی، "ؤ میں مر گئی،
بہڑیں میرے ربا ۔
دلی بھیڑ بھڑتھی وچوں،
کی ہے مینوں لبھا ۔
گھر رہندی تاں روز دہاڑے،
چوہیاں پھڑ پھڑ کھاندی ۔
موجاں کردی عید مناندی،
گوگڑ خوب ودھاندی ۔"
روندی ویکھ انوں اک بولی،
"نہ رو نہ رو بھیناں،
چل گھر دودھ ملائیاں کھائیے،
ایتھوں کی ہے لینا ؟"
پہلی آکھے 'آؤں آؤں'،
دوجی آکھے 'جاؤں' ۔
تیجی دندیاں ٹڈّ کے بولی،
'میاؤں میاؤں میاؤں' ۔

33. ہوا

میں چلدی ہی نت رہندی ہاں ۔
ٹکّ کے کدے نہ بہندی ہاں ۔
جے دم لین لئی رک جاں ۔
سبھ دا نکّ وچ دم لیاں ۔
ہر تھاں مینوں پاندے ہو ۔
جے لک جاں، گھبراندے ہو ۔
برف وانن وی ہو جاواں ۔
اگ وی بن بن کے آواں ۔
کردی آواں جاں ساں ساں ۔
دنیاں اتے مینہہ وساں ۔
بوٹے ڈھاہواں نظر نہ آں ۔
چھوہ کے پھیر ہوا ہو جاں ۔
ایہو میرا ہے سبھا ۔
بچیو ! میں ہاں کڑی ہوا ۔

34. مینہہ

اوہ ویکھو بدل آئے ۔
پانی بھر کتوں لیائے ۔
اوہناں دا رنگ نرالا ۔
بھورا تے نیلا کالا ۔
لکھاں ای ویس وٹاندے ۔
ہاتھی گھوڑے بن جاندے ۔
کہی بجلی چمک وکھاندی ۔
جھم جھم کر کے لک جاندی ۔
بدل پئے گڑ گڑ گجن ۔
پئے جویں نگارے وجن ۔
پیا مور پیل اج پاوے ۔
پی پی پپیہا گاوے ۔
ٹھنڈھک کھیتاں تے چھائی ۔
ہر تھاں اگی ہریائی ۔
سبھ تھاں خوش حالی وسی ۔
سبھ ساڑ دھرت دی نسی ۔
ہن بڑے ہونگے دانے ۔
کھا دنیاں موجاں مانے ۔

35. اج وساکھی اے

بیبی ماں ! پیاری ماں !
کپڑے نویں سوا دے خاں ۔
پا کے میں میلے تے جاں ۔
اوں اوں اج وساکھی اے ۔

جی وے پتر ! جگ جگ جی ۔
میلے جا لینا ای کی ؟
ڈاڈھا بھیڑ بھڑکا ای ۔
گھر ہی رہُ، میں صدقے لال !

بیبی ماں ! پیاری ماں !
پیسے دیہہ میں خرچاں خاں ۔
برفی پیڑے لے کے آں ۔
ہاں ! ہاں !! اج وساکھی اے ۔

جی وے پتر ! جی وے لال ۔
چنگا ! جاویں بھائیے نال ۔
کلے گئے، گواچن بال ۔
کلا نہ جا صدقے لال ۔

بیبی ماں ! پیاری ماں !
پیلی پگّ رنگا دے خاں ۔
بوٹ رومال لیا دے خاں ۔
ویکھاں ! اج وساکھی اے ۔

جی وے پتر ! صدقے، آ !
پگّ لئی سی کل رنگا ۔
بنھ لے سر تے کپڑے پا ۔
آ پھر لگ جا ہکّ دے نال ۔

بیبی ماں ! پیاری ماں !
کپڑے وی پا لئے ہن تاں ۔
دس نہ، ہن میں میلے جاں ؟
ویکھاں ! اج وساکھی اے ۔

جا پتر ! میں صدقے جاں ۔
پر ایہہ گلّ بھلاویں نہ ۔
گند مند اوتھے کھاویں نہ ۔
گھر مڑ آویں ویلے نال ۔

36. میریاں کھیڈاں

اک گڈا میرا رڑھدا ہے ۔
اک فوجی میرا بھڑدا ہے ۔
اک گیند میری پئی نچدی ہے ۔
ایہہ نچدی ٹپدی مچدی ہے ۔
اک موٹر میری چلدی ہے ۔
اک ریل لیاندی کل دی ہے ۔
اک گلی ڈنڈا میرا ہے ۔
اک قومی جھنڈا میرا ہے ۔
اک بیر لاہن نوں ڈھانگا ہے ۔
اک میرا گھوڑی تانگا ہے ۔
میں اسنوں خوب بھجاندا ہاں ۔
نت سیل کرن نوں جاندا ہاں ۔

37. کاٹھ دا گھوڑا

واہ واہ جی، ایہہ میرا گھوڑا !
تکھا جی، ایہہ اڈنا لوہڑا ۔
کھلھیاں جی، ایہہ دوڑاں لاوے ۔
جاندا جی، ایہہ ہتھ نہ آوے ۔
اس نوں جی، میں جد وی چاہواں ۔
دڑکی جی، میں خوب دڑاواں ۔
تردا جی، ایہہ بنجر روڑے ۔
کھڈ توں جی، ایہہ ٹپ ٹپ دوڑے ۔
رہندا جی، ایہہ سدا الانا ۔
کھاندا جی، ایہہ گھاہ تے دانہ ۔
دڑکی جی، پوئیے دیاں چالاں ۔
جانے جی، ایہہ ٹاپ روالاں ۔
لتاں جی، نہیں اسنوں لگیاں ۔
اکھاں جی ہن، نریاں ٹھگیاں ۔
لما جی، ایہہ لمّ سلما ۔
رہندا جی، نہ کدے نکما ۔
بنیا جی، ایہہ کاٹھ کٹھوڑا ۔
آہا جی، ایہہ کاٹھی-گھوڑا ۔

38. قینچی تے سوئی

سوئی نوں قینچی کہندی ہے ۔
تھڑ جگ نوں میری رہندی ہے ۔
میں جگ دے کم چلاندی ہاں ۔
نت فیشن نویں بناندی ہاں ۔
کپڑے دی شان بناواں میں ۔
جگ نوں شنگار وکھاواں میں ۔
کپڑے-دریا وچ وگدی ہاں ۔
مچھی جیوں واہ واہ لگدی ہاں ۔
نی سوئیے، موئیے، مریئے نی ۔
نک پاٹو پتلو پریئے نی ۔
توں شان میری کی جانے نی ۔
وسّ میرے، سگھڑ سیانے نی ۔
نہ میرے ساوھیں آیا کر ۔
بھل کے نہ متھا لایا کر ۔
نی ہینی حالت تیری اے ۔
پر میری شان اچیری اے ۔
بھاویں توں نیوں نیوں چلدی ایں ۔
بن تیر کلیجے سلدی ایں ۔
سن سن کے سوئی بول پئی ۔
"نی کوڑ نہ ایڈے تول پئی ۔
منہ پھٹیئے ویر کماؤنیئیں ۔
ملیاں وچ پھوٹک پاؤنیئیں ۔
توں سار نہ جانیں ایکے دی ۔
پل موج نہ مانیں ایکے دی ۔
ایویں پئی بن بن بہندی ایں ۔
سبھ کوڑ زبانوں کہندی ایں ۔
کم تیرا وکھ وکھ کرنا نی ۔
فٹّ پانا، مول نہ ڈرنا نی ۔
میں پاٹے جوڑ وکھاواں نی ۔
وچھڑے پھڑ گلے لگاواں نی ۔
ہر ویلے ایہہ کم کردی ہاں ۔
میلن وچ جمدی مردی ہاں ۔
سبھ سگھڑ سیانے کہندے نے ۔
جو میلن وچ خوش رہندے نے ۔
رب آپ اوس نوں ملدا اے ۔
جو میلو ہندا دل دا اے ۔"

39. بھین دی لوری ویر نوں

اوہ سورج نے اکھ کھوہلی ہے ۔
اوہ چڑی چہک کے بولی ہے ۔
گاں چرن چلی ہے جنگل ہن ۔
اٹھ جاگ پیارے منگل ہن ۔
اوہ طوطا پیا جگاندا ای ۔
اوہ بوچھو پیا بلاندا ای ۔
لے دودھ دی سوہنی گاچھی ؤ ۔
لے اوہ تک آئی ماچھی ؤ ۔
اٹھ اٹھ خاں، چھرما پاواں میں ۔
منہ دھو کے چن چمکاواں میں ۔
اٹھ اوہ تک کرناں آئیاں نی ۔
چنا وے ! چانن لیائیاں نی ۔
کھڑ پئے نی ویرا پھلّ باغ ۔
میں صدقے جاواں جاگ ! جاگ !

40. جھوٹھا

جھوٹھے دا اعتبار، کردا کوئی نہ ۔
جھوٹھے نال پیار، کردا کوئی نہ ۔
جھوٹھا ربّ دے دوار، منہ منہ کھانودا ۔
جھوٹھے نوں کرتار، منہ نہیں لانودا ۔
جھوٹھا ونج وہار، دو دن چلدا ۔
جھوٹھا متر یار، مٹی رلدا ۔
بیبا کر اقرار، جھوٹھ نہ بولنا ۔
بنکے بے-اعتبار، من نہ رولنا ۔

41. ارداس

میں بھولا بال انجان،
بدھ بل عقلوں خالی ۔
نانہہ بھلے برے دی سار،
عمر ہے کھیڈاں والی ۔
ایہہ نکے نکے ہتھ،
پیا بھولے بھا جوڑاں ۔
توں جگ دی پوریں آس،
میریاں ایہہ نے لوڑاں :-
سچ، مٹھت، وطن پریم دی،
ہے داتا مینوں دات دیہہ !
جو شانت بھری ہوئے چاننیں،
اوہ جیون دی پربھات دیہہ !