چونویں کویتا ودھاتا سنگھ تیر
ایہہ جھنڈا دولے پنتھ دا، اچا لاثانی ۔
پئی اس وچّ چمکاں ماردی، کلغی نورانی ۔
پھڑ اس نوں اچا کر گیا، پتراں دا دانی ۔
جس رکھی مول نہ اپنی، جگ وچّ نشانی ۔
جس پوجی کل دی رتّ پا، سری ماتا بھانی ۔
جس دتی ساری بنس دی، ہسّ کے قربانی ۔
اس کلغیدھر دی ریجھ دا، سورج اسمانی ۔
کی قلم کوی دی ایس دا یسّ کرے زبانی ۔
اکالی جھنڈے دے کارنامے
اس اچے ہو لہراندیاں، ہن یگ پلٹے ۔
اس کھٹے-رنگے، ظلم دے دند کیتے کھٹے ۔
اس ڈوبی بیڑی پاپ دی، بھر بھر کے وٹے ۔
اس ہیٹھاں نتھے پنتھ نے، جروانے ڈھٹے ۔
ایہہ لسیاں نوں گل لانودا، جو رلدے گھٹے ۔
اس کیڑے کیتے پاتشاہ، پھڑ تخت الٹے ۔
اوہ تیغ جیبھ سی ایس دی، جس ظالم چٹے ۔
ایہہ لاہوے گلوں غلامیاں، سبھ سنگل کٹے ۔
اس نوں چکّ کے ترن والے
ایہہ جھنڈا چکّ نندیڑ توں، اک 'بندہ' چڑھیا ۔
اوہ گھڑیا جویں فلاد دا، لوح-بختر جڑیا ۔
اوہ اکھوں اگّ اگلچھدا، روہ اندر سڑیا ۔
اس منتر گر دشمیش توں، سکھی دا پڑھیا ۔
اس کھنڈا کھوہ کے موت دا، ہتھ سجے پھڑیا ۔
اوہ اندر خونی شہر دے، جد جا کے وڑیا ۔
تد ہلی نیہہ سرہند دی، جو اٹّ اٹّ جھڑیا ۔
سی خوب پھراٹے ماردا، سنگھاں ہتھ پھڑیا ۔
دوجا انکھی
پھر سیس تلی تے رکھ کے، اک گورو-دلارا ۔
ایہہ جھنڈا پھڑ کے جوجھیا، کر صدقی کارا ۔
اس تیرھاں کوہ وچّ پھیریا، کھنڈا دو-دھارا ۔
اس دھوتا اپنی رتّ پا، راہ پینڈا سارا ۔
اوہ 'دیپ سنگھ' کل-دیپ سی، وریام کرارا ۔
اس سیس تلی تے رکھیا، سی عجب نظارہ ۔
دھڑ رن وچّ لڑدا سر نہیں، ویکھے جگّ سارا ۔
تد جھول جھول سی آکھدا، ایہہ جھنڈا پیارا ۔
واہ! رکھ وکھائی انکھ توں، سنگھا! سردارا!
دو دلیر
پھر اٹھیا بیکانیر توں، اک جوڑ ہٹھیلا ۔
ایہہ جھنڈا اس نے چکیا، پھر کر کے حیلہ ۔
اک انکھی 'میراں-کوٹیا' ہے سی پھرتیلا ۔
اک سنگھ 'ماڑی کمبو' دا، سرلتھّ رنگیلا ۔
اوہناں 'ہرمندر' وچ جان دا، رچّ لیا وسیلہ ۔
اوہناں اکو چالے ماریا، مغلاں دا فیلا ۔
اوہناں پٹیا امرتسر وچوں، جروانا ڈیلا ۔
اوہناں سر مسے دا لاہ لیا، رچ اچرج لیلہ ۔
جیوں جٹی لاہوے چلھ توں، رجھ رہا پتیلا ۔
دو ہور
پھر چڑھیا لاٹاں چھڈدا اک مرد 'اکالی' ۔
سن خوب دمالے تے جڑے، اس چکر چالی ۔
سی 'نلوآ' ساتھی اوس دا، انکھاں دا والی ۔
رل دوہاں جھنڈے ایس دی، لج واہ واہ پالی ۔
اوہناں پائی گلے پٹھان دے، بل نال پنجالی ۔
اوہناں واہی وچ رن-کھیت دے، حل-تیغ نرالی ۔
اوہناں 'بروؤں دبھوں' کھیت نوں، کر سٹیا خالی ۔
اس جھنڈے نے جمرود تے، تد شان وکھالی ۔
ہن وی رنگ وکھائیگا
اس جھنڈے ہیٹھاں خالصہ، پھلیا تے پھلیا ۔
اس جھنڈے ہیٹھاں خالصہ، تیغاں تے تلیا ۔
اس جھنڈے ہیٹھاں خالصہ، راہ کدے نہ بھلیا ۔
اس جھنڈے ہیٹھاں پنتھ دا، رل کے لہو ڈلھیا ۔
ہے نسچا ہن وی جے کدے، کئی جھکھڑ جھلیا ۔
جے راکھش کسے شیطان دا، منہ ایدھر کھلھیا ۔
ایہہ بھنیگا دند اوس دے، کرنی نہیں بھلیا ۔
باغ دھرم تے قہر انھیری،
پتجھڑ ہو کے جھلّ رہی ۔
پھلّ ٹٹے کلیاں کملائیاں،
بلبل در در رلّ رہی ۔
وچھڑے پھلّ ٹہنیاں نالوں،
ہونی تک تک پھل رہی ۔
کومل پتیاں لوسن ٹٹن،
ویکھ ویکھ اکھ ڈلھ رہی ۔
جہڑا پھلّ سگندھی دیوے،
اہیؤ توڑ اجاڑی دا ۔
ہے گورو نانک ! پہنچ اچانک،
راکھا ہو پھلواڑی دا ۔
کھوہ کھوہ کھڑیاں کلیاں "پتجھڑ"،
دھاگے ہار پرو رہی اے ۔
سینہ ونے نال سوئی دے،
تکھے تیر چبھو رہی اے ۔
توڑ توڑ کے کومل کلیاں،
ہسّ رہی اے خوش ہو رہی اے ۔
ویکھ ویکھ کے دردن مالن،
رتّ دے اتھرو رو رہی اے ۔
پھلیا پھلیا باغ قوم دا،
نال بے دردی ساڑی دا ۔
ہے گورو نانک ! پہنچ اچانک،
راکھا ہو پھلواڑی دا ۔
کدھرے کھڑیاں کھڑیاں کلیاں،
بھٹھی وچّ نے سڑ رہیاں ۔
لوس لوس کئی چندر-مکھیاں،
بوٹیاں توں نے جھڑ رہیاں ۔
بنن پئیاں گلکنداں کدھرے،
رتاں کدھرے کڑھ رہیاں ۔
روح کڈھدے نے تا دے دے کے،
ظلمی بھٹھیاں چڑھ رہیاں ۔
پیا پساری عرق کھچدا،
پھل دی ناڑی ناڑی دا ۔
ہے گورو نانک ! پہنچ اچانک،
راکھا ہو پھلواڑی دا ۔
پھلّ بہاری جھاڑے "پتجھڑ"،
باغ بنا رہی جنگل ہے ۔
چندرا مالی پھڑ پھڑ پنچھی،
پا رہیا کڑیاں سنگل ہے ۔
جے کوئی ہوڑے ہٹکے، اسنوں،
گھلدا کردا دنگل ہے ۔
پت-جھڑ کاہدی ساڈے بھا دا،
راہو کیتو منگل ہے ۔
یاد تری وچّ تیرے پیارے،
سہندے وار کہاڑی دا ۔
ہے گورو نانک ! پہنچ اچانک،
راکھا ہو پھلواڑی دا ۔
تیرا روپ ہے ربّ دا روپ نانک،
تیرا دل ہے سدا نرنکار اندر ۔
کاگوں ہنس ہووے اچی ونس والا،
ایہہ ہے پربھتا تیرے دربار اندر ۔
بن کے وید جے دئیں ہر-نام چٹکی،
نویں پھوک دئیں روح بیمار اندر ۔
چھلّ ولّ سارے پلّ وچّ کڈھیں،
میٹیں کلّ دی کلّ پلکار اندر ۔
مٹھا راگ ہے تیری رباب اندر،
پریم رسّ ہے ست کرتار اندر ۔
وکّ جائیں توں کسے دے پیار اتوں،
پہنچیں پل وچّ قابل قندھار اندر ۔
ولی پیر فقیر تے سادھ جوگی،
صفت نہیں ایہہ کسے اوتار اندر ۔
سبھس واسطے نور ورسان والا،
تیرا مکھڑا ہے سنسار اندر ۔
دکھی بھارت نے جدوں پکار کیتی،
روندی ہوئی نوں دھیر بنھان آئے ۔
صدق، دھرم، سچائی، گیان، بھگتی،
پریم پریت دی ریت چلان آئے ۔
بھکھے درس دے جھنڈ اپچھراں دے،
اتوں پریم دے پھلّ برسان آئے ۔
سورج چندرما ویکھ پرکاش سندر،
کرن بندنا سیس نوان آئے ۔
برہما، اندر، کبیر تے شو شمبھو،
وانگ ڈھاڈیاں دے جس گان آئے ۔
نانک گورو جی ساڈے ملاح بنکے،
ڈبدے بیڑیاں نوں بنے لان آئے ۔
جدوں پاپ ساگر چھلاں ماردا سی،
بیڑا دھرم کھاندا ڈکو-ڈولڑے سی ۔
گھمن گھیر پکھنڈ سی زور اتے،
جھلے وہم دے وا ورولڑے سی ۔
جگت ڈبیا سی بھرم-وہن اندر،
ڈاڈھے دکھی ہوئے لوک بھولڑے سی ۔
جدوں دمبھی ملاح چڑھاؤاں نوں،
کردے مل خرید دے گولڑے سی ۔
بھگتی، نام، گیان دا لا چپا،
ڈبے ہویاں نوں پار لنگھان آئے ۔
نانک گورو جی ساڈے ملاح بنکے،
ڈبدے بیڑیاں نوں بنے لان آئے ۔
بھاگو سچ ہی توں بھگوان ہندوں،
ستا جے کدے نہ تیرا بھاگ ہندا ۔
موتی مان سرووروں پیا چگدا،
جے نہ دل تیرا کالا کاگ ہندا ۔
تینوں ویکھ کے پئے غریب جیؤندے،
جے نہ بول تیرا مارو راگ ہندا ۔
ودھ چند توں پوجیا جانودوں توں،
جیکر دوئی دا نہ تینوں داغ ہندا ۔
لہو تیرے بھنڈارے وچّ ورتدا نہ،
دساں نوھاں دی ہندی جے کار تیری ۔
جیکر دل غریباں دے جت لیندوں،
لالو اگے نہ ہونودی ہار تیری ۔
ہویا پھیر کی ؟ جے بھورے کھوہ کھوہ کے،
ایہہ توں یگّ بھنڈارے رچا لئے نے ۔
چن چن سر غریباں دے تھاں اٹاں،
جے توں رنگلے بنگلے پا لئے نے ۔
چھلاں نال معصوماں دی رتّ چو چو،
جے توں رنگ مہلاں نوں لا لئے نے ۔
روندے رلدے یتیماں دی کھلّ لاہ لاہ،
جے توں دریاں غلیچے وچھا لئے نے ۔
گھٹا بھرم دی اکھ وچّ دے پاویں،
تیرے کول کئی دھرم ایمان ای نہیں ۔
جیؤن واسطے لکھاں ہی جی ماریں،
ملکہ ! مرن ول تیرا دھیان ای نہیں ۔
رتا دل نوں پچھ کے ویکھ لے خاں،
کاراں کلّ توں کیتیاں پٹھیاں نہیں ؟
پھول پھول کھیسے سدھے سادیاں دے،
بھریاں لالساں دیاں توں مٹھیاں نہیں ؟
چھلاں نال فریب دی چھری پھڑکے،
کی توں لوبھ خاطر جاناں کٹھیاں نہیں ؟
اودھر ویکھ تیرے پکدے پوڑیاں چوں،
دھواں بن بن کے ڈھاہاں اٹھیاں نہیں ؟
توں نہیں جاندا ؟ گھیؤ تے دودھ تیرا،
چربی ہے مظلوماں دی ڈھلی ہوئی ۔
تونہیئیں دسّ ؟ تیری روٹی کون کھاوے ؟
جد کہ رتّ ہے ادھے وچّ رلی ہوئی ۔
کنٹھے نہیں، کنگروڑ ہے عاجزاں دی،
پائے جو تیریاں سکھاں لدھیاں نے ۔
رکھ کئی غریباں دے پتّ بھکھے،
تیرے پتاں دیاں گوگڑاں ودھیاں نے ۔
ہنجھو اوہناں دے کلغی تے لائے نے توں،
رو رو ہوئیاں ودھواواں جو ادھیاں نے ۔
ایہہ توں نہیں بنارسی پگّ بدھی،
کسے دکھی دیاں آندراں بدھیاں نے ۔
گلے اپنے جو چوغا پا لیا ای،
اس لئی کئیاں دا گلا توں وڈھیا اے ۔
عطر تیل جو لاندا ایں، تلاں دا نہیں،
ایہہ توں دلاں نوں پیڑ کے کڈھیا اے ۔
جدوں کسے نمانے دی آہ اندر،
دلوں دل دا درد رلائنگا توں ۔
جدوں کسے غریب نوں ویکھ ننگا،
لاہ کے اپنا چوغا پوئنگا توں ۔
جدوں کسے یتیم نوں ویکھ روندا،
رو رو اکھیاں توں چھہبر لائنگا توں ۔
جدوں اپنے پتاں نوں رکھ بھکھا،
کسے بھکھے دے پتّ رجائنگا توں ۔
منیں سچ ملکہ ! تینوں اوس ویلے،
بھائی لالو دے نال بٹھلا لوانگا ۔
توں نہ سدیں میں آپ ان-سدیا ای،
تیرا بہا سنا ٹکر کھا لوانگا ۔
گھنگھور گھٹا ہے قہراں دی،
بجلی ہے تیغ جلاداں دی ۔
پیا گڑا ظلم دا ورھدا ہے،
مر رہی کھیتی فریاداں دی ۔
دلی دے دکھدے دل اندر،
اج پیڑ انوکھی ہو رہی ہے ۔
جروانے کھڑ کھڑ ہسدے نے،
پر دلی دل توں رو رہی ہے ۔
اوہ چونک چاندنی وچ ویکھو !
کہی جھاکی نظریں آؤندی ہے ۔
جد ربّ دی خلقت روندی ہے،
تد اک مورت مسکاؤندی ہے ۔
اس سوہنی موہنی مورت نے،
کیہا سوہنا آسن لایا اے ۔
اج چونک چاندنی وچ آ کے،
اس چانن صدق جگایا اے ۔
ہے ودھ اڈول ہمالہ توں،
بے فکر دھیان لگا بیٹھی ۔
ایوں جاپے، پیڑا دکھیاں دی،
ہے درد ونڈاؤن آ بیٹھی ۔
تکّ تکّ کے دنیاں کہندی ہے،
'سورج' ہے ایہہ 'قربانی' دا ۔
اج سوہنا لاڑا بنیا ہے،
صدقی 'پڑپوتا' بھانی دا' ۔
قربانی لاڑی ورن لئی،
ایہہ سوہنا بن بن بہندا ہے ۔
چوگردے کھڑے جلاداں نوں،
پھلّ وانو کھڑ کھڑ کہندا ہے:-
'اج جننجو خونی تیغاں دا،
میں اپنے گل وچ پاوانگا ۔
پر جننجو کئی دکھیاراں دے،
میں ٹٹّ کے آپ بچاوانگا ۔
پوتا ہاں دادی گنگا دا،
کرنی میں 'جہی کما جانی ۔
سی سروں وگائی شو جی نے،
میں گلیوں گنگ وگا جانی ۔
جیرا ہاں بابے ارجن دا،
تیغا ہاں 'تیغاں والے' دا ۔
اج چونک چاندنی اندر میں،
کرنا ہے کم اجالے دا ۔
ایہہ تیغ ظلم دی پھیر گلے،
میں کھنڈھی کرکے سٹّ جانی ۔
کھا سٹّ میری قربانی دی،
ہو ٹوٹے ٹوٹے ٹٹّ جانی ۔
میری شاہ رگ تے پھردے ہی،
خنجر دا منہ مڑ جاویگا ۔
میری اس رتّ دی دھارا وچ،
ایہہ تخت تاج رڑھ جاویگا ۔
میں جننجو اپنی آندر دا،
پنڈت نوں پا کے جاواںگا ۔
بھارت تختے دے مردے نوں،
میں تخت اتے بٹھلاوانگا ۔
میرے لئی ویاہ دی ویدی ہے،
تیرے لئی ایہہ تلواراں ہن ۔
ہاراں وچ میریاں جتاں ہن،
جتاں وچ تیریاں ہاراں ہن ۔'
'لو ! تیغ ظلم دی چل گئی اوہ،
اوہ وگ پئی دھارا لال جہی ۔'
وکھ سر نے دھڑ توں ہندیاں ای،
تک 'کیتی چھٹی نال' کہی ۔
دکھیاں دا دل ایہنوں جگّ سارا آکھدا اے،
گنگا جلوں ودھ 'گنگا ماتا' نوں ایہہ بھایا ہے ۔
جنھے ادھی نوکری دی ٹوکری ہے سر چکی،
اوہدے سر اتے انھے چھتر جھلایا ہے ۔
کرماں دی ریکھ اوہدی پلاں وچّ میسی گئی،
متھا جنھے ایس دی دلیز تے گھسایا ہے ۔
ایہدے اگے نیونکے جو چلیا پریم نال،
اوہنے سارے شاہاں پاتشاہاں نوں نوایا ہے ۔
ایہدا نام سن جم کانیں وانن کمبدا اے،
موڈھا ڈاہ کے جگّ انھے ڈبدا بچایا ہے ۔
سائیں وسّ گیا آ کے اوہدے روم روم وچّ،
'گزری دا سائیں' جنھیں ردے چِ وسایا ہے ۔
چرناں دی دھوڑ ادھی نسچے دے نال لے کے،
سرمہ بنا کے جس اکھیاں 'چِ پا لئی ۔
چھوڑ اوہدے لتھّ گئے دوئی والے اکو وار،
ایکتا دی جوت اوہنے دل چِ جگا لئی ۔
ایہدے دربار دیاں کرے پردکھناں جو،
'واٹ' انھے اتھے ہی 'چراسی' دی مکا لئی ۔
آتما دی میل اوہدی لتھّ گئی پلاں وچّ،
ایہدی اکھ وچّ جنھے ٹبھی آ کے لا لئی ۔
سانوں جس چکّ چکّ لیتا گود اپنی چِ،
اوہو دسمیش ایس گودی چِ کھڈایا ہے ۔
'گنگا' جل واردی اے اوہدی چرن دھوڑ اتوں،
گنگا ماں دا لاڈلا ایہہ جس نے دھیایا ہے ۔
ادھے بوہے وچوں جیڑھا لنگھ آیا نہچے نال،
اوہدے لئی جوناں والا بوہا بند ہو گیا ۔
ایدھے نال چھوہیا لوہیا پارس دا روپ ہویا،
'پسلی شیطان دی' توں 'ہاتھی دند ہو گیا' ۔
'جھاڑو بردار' جیہڑا ادھے دربار ہویا،
'تاجدار ہو گیا' تے اوہ انند ہو گیا ۔
جیہڑا اکھاں ایہدیاں دا تارہ بن گیا آکے،
سارے سنسار لئی اوہو چند ہو گیا ۔
جنھے ایہدے لنگر دے مانجے جوٹھے بھانڈے بہہ کے،
لاہ لاہ کے میل اس من لشکایا ہے ۔
نوویں ندھاں اس دے دوارے دآں گولیاں نے،
نوواں گورو جس جس ردے چِ وسایا ہے ۔
جنھے جنھے پریم پایا گزری دے سائیں نال،
ربّ نال جانوں ہے پریم اس پا لیا ۔
اوہدے لئی رہا نہ بگانہ کوئی جگّ اتے،
چند میری پیری دے نوں جنھے اپنا لیا ۔
تٹھّ پیا پوتا گورو ارجن دا جس اتے،
اوہنے پکی جان لو کہ ربّ نوں ہی پا لیا ۔
جس نے وسایا نینیں نوواں گورو نہچے نال،
اس نے نگاہ وچ ربّ نوں بٹھا لیا ۔
جس نے دھیایا کنت گزری دا پریم رکھ،
اوہنے 'ہر تھاویں' ہری نام نوں دھیایا اے ۔
'تیر' جیہڑا ایس دے دوارے اتے چل آیا،
کدے جم اس دے نہ ساہمنے وی آیا اے ۔
کرتے ہو نیکی کس ترھا، بتلا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ ہند رکھیا، ہوتی ہے کس ترھا،
والد کو بھیج دہلی میں، جتلا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ محل قوم کا، بنتا ہے کس ترھا،
بیٹے چنا دیوار میں، سمجھا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ آپ بزدلی کرتے ہو کیسے دور،
چڑیؤں سے لے کے باج کو تڑوا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ جان مردوں میں، کیسے ہو ڈالتے،
امرت چھکا کے موہجزا، دکھلا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ سوربیروں کو کیسے ہو جیتتے،
نگاہ سے سید خان کو، جھکوا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ چیٹی کیسے ہو ہاتھی پے پیلتے،
کہہ کر بچتر سنگھ کو، دوہرا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ آپ دیتے ہو قربانی کس ترھا،
لکھتِ-جگر چمکور میں کٹوا دیا کہ یوں ۔
پوچھا شہنشاہ ہوتے بھی کیسے فقیر ہو،
بنے وہ پیر اچ کے، منوا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ کسترھا تم سربنس دانی ہو،
گھر بار اور پروار کو لٹوا دیا کہ یوں ۔
پوچھا کہ راکھی کرتے ہو سکھوں کی کسترھا،
جوگے کو ویسوا سے، جا بچا دیا کہ یوں ۔
معنا خلق نے آپ قربانی کے پتلے ہیں،
خود کو بھی لیکھے لا دیا، درسا دیا کہ یوں ۔
جدوں کھوہ تے نال غلیلیاں دے،
ٹٹیاں گاگراں کسے پنہار دیاں ۔
نوویں پاتشاہ نوں دلی لے ٹریاں،
آہاں جدوں اس ہند دکھیار دیاں ۔
کیس گڑھ دی لاڈلی بھوئیں اتے،
لاٹاں نکلیاں جدوں تلوار دیاں ۔
ہیسن رڑھدیاں تیغ دی دھار اندر،
جدوں تیز تیغاں 'بائی دھار' دیاں ۔
مات کردیاں سن جدوں پاتشاہ نوں،
چالاں رن اندر 'دل شنگار' دیاں ۔
'تیر ' اوس ویلے ویکھن والیاں سن،
اکھاں رنگ بھریاں 'کلگیدھار' دیاں ۔
جدوں دلاں دی مچدی راس اندر،
تیغاں ننگیاں ہو ناچ کردیاں سن ۔
جدوں بیر بدل وانو گجدے سن،
گڑے وانگراں گولیاں ورھدیاں سن ۔
ہیسن رتّ دے جدوں دریا وگدے،
وان مچھیاں دے لوتھاں تردیاں سن ۔
کچھو کمیاں دے وان جدوں ڈھالاں،
سٹاں اپنی کنڈ تے جردیاں سن ۔
سید خان نے نیویاں گھتیاں سی،
ویکھ اکھیاں جدوں سرکار دیاں ۔
'تیر ' اوس ویلے ویکھن والیاں سن،
چڑھتاں شوخ میرے 'کلگیدھار' دیاں ۔
کالی گھٹا وانو جدوں فوج شاہی،
آ کے پوری آنند تے چڑھی ہیسی ۔
جدوں اچھلدے سرسے دے کنڈھیاں تے،
ٹٹّ گئی چہوں لعلاں دی لڑی ہیسی ۔
صدقوان سر لتھاں دی رتّ اندر،
رنگی جدوں چمکور دی گڑھی ہیسی ۔
چھڈّ چکا سی جدوں 'اجیت' دنیاں،
جدوں تیغ 'ججھار' نے پھڑی ہیسی ۔
ہیسن اکھیاں ساہمنے جدوں پئیاں،
لوتھاں 'لال اجیت ججھار دیاں' ۔
'تیر ' اوس ویلے ویکھن والیاں سن،
اکھاں رنگ بھریاں 'کلگیدھار' دیاں ۔
ماچھی واڑے دے سنگھنیں جنگلیں جاں،
کوئی حالَ مریداں دا گا رہا سی ۔
جدوں صدق وچّ بھجیا رائے کلھا،
چرن دھوڑ لے کے متھے لا رہا سی ۔
زوراور تے فتح دی ہڈّ بیتی،
ماہی رو رو جدوں سنا رہا سی ۔
جدوں تیر دی انی دی ٹمب کھا کے،
بوٹا 'کاہی' دا پٹیا جا رہا سی ۔
ہیسن اکھیاں دے اندر رڑک رہیاں،
اٹاں جدوں 'سرہند دیوار دیاں' ۔
'تیر ' اوس ویلے ویکھن والیاں سن،
اکھاں بھیت بھریاں 'کلگیدھار' دیاں ۔
آ کے جدوں کھدرانے دی ڈھاب اتے،
سکھی گئی ہوئی سورمے موڑ رہے سی ۔
جاناں توڑ رن کھیت وچّ لڑے جہڑے،
جدوں ساہ گن کے جاناں توڑ رہے سی ۔
ٹٹی گنڈھنے واسطے جی اک دو،
پران ٹٹدیاں ہتھ جاں جوڑ رہے سی ۔
'جانی جان' جدوں لوتھاں چالیاں چوں،
'چوہاں چنداں دی آتما' لوڑ رہے سی ۔
جدوں نال رومال دے پونجھیاں سن،
ہنجھو آپ 'مہاں سنگھ' سردار دیاں ۔
'تیر ' اوس ویلے ویکھن والیاں سن،
اکھاں پریم بھریاں 'کلگیدھار' دیاں ۔
رتو بھنی سرہند دی گرد اندر،
مینوں دوروں شہیداں دا درّ دسیا ۔
اوس درّ اندر جدوں لنگھیا میں،
وسّ رہا قربانی دا گھر دسیا ۔
اوس گھر دی اک اک اٹّ اندر،
سوہے رنگ وچّ خون نڈر دسیا ۔
اوس خون اندر جدوں جھات ماری،
ساکھیات بیٹھا کلغیدھر دسیا ۔
کلغیدھر دی جاگدی جوت اندر،
چانن صدق دا اک امر دسیا ۔
'تیر' اوس چانن اندر موت وردا،
مینوں 'فتح' اتے 'زوراور' دسیا ۔
پھیر اجڑے تھیہ دی شکل وچوں،
خونی رنگ دی اک نہار دسی ۔
اوس خونی نہار دے روپ اندر،
زور ظلم دا روپ تلوار دسی ۔
تکھی اوس تلوار دی دھار اندر،
عجب طرحاں دی آئی بہار دسی ۔
کھڑے پھلّ دو، ڈٹھے دیوار اندر،
اتے صدق دی پیندی پھہار دسی ۔
اٹاں سراں دیاں لہو مجھّ گارا،
بندا، نواں اوتھے صدق سرّ دسیا ۔
'تیر' فتح کردا فتح سنگھ دسیا،
زوراور جتدا زوراور دسیا ۔
جدوں برج ڈٹھا ماتا گزری دا،
گئی گجری گلّ نظیر بن گئی ۔
نگاہ اوس نظیر تے پیندیاں ایں،
عجب رنگ دی اک تصویر بن گئی ۔
نری اوہ تصویر تصویر نہ رہی،
بیتی ہوئی دی اک زنجیر بن گئی ۔
اوہ زنجیر آ کے میرے من اندر،
وکھو وکھرے تنّ سریر بن گئی ۔
بھولے مکھڑے شان دمالیاں دی،
برج وچّ اک جھاکا اجرّ دسیا،
'تیر' ککری رات وچّ رڑے اتے،
ستا فتح اتے زوراور دسیا ۔
پھیر برج دے اندروں درد بھجی،
امبر ول اک اٹھدی آہ ویکھی ۔
اوس آہ دی اگّ دے وچّ سڑکے،
ہندی ظلم دی تیغ سواہ ویکھی ۔
پا کے اوس سواہ نوں سر اندر،
مغل بنس ہندی خاکشاہ ویکھی ۔
خاکشاہاں دے اجڑے تھیہ اتے،
چنداں لئی بن گئی عیدگاہ ویکھی ۔
'تیر' خونی سرھند دی حد اندر،
جو وی نین دسیا ہویا تر دسیا ۔
ہر اک ہنجھو اندر جدوں ڈٹھا،
بیٹھا فتح اتے زوراور دسیا ۔
اوئِ ! ظالمہ بال کے اگّ بھامبڑ،
بے شک دیگ دے وچّ ابال مینوں ۔
تلیں تیل پا کے ایہہ سریر بھاویں،
خوف مرن دا نہیں روال مینوں ۔
جنا دیگ دے وچّ میں رجھدا ہاں،
اونی ٹھنڈھ پیندی وال وال مینوں ۔
جاواں گر-درگاہ دے وچّ ہسدا،
ایتھوں ٹور دے صدق دے نال مینوں ۔
سہں اپنی ہسّ کے دھرم خاطر،
ویکھیں ! مرانگا سی نہ کراں گا میں ۔
جیون-مکتِ ہو کے سکھاں وانگ ویکھیں،
اج سوہنی شہیدی نوں ورانگا میں ۔
جہڑے ابلدے ہون پیار اندر،
اوہناں واسطے ابلدی دیگ کی اے ؟
رڑھے جان جو پریم دی نیں اندر،
اوہناں لئی جھناں دا ویگ کی اے ؟
جنہاں آپ ہی تلی تے سیس دھریا،
اوہناں واسطے لشکدی تیغ کی اے ؟
کھادھے جنہاں قربانی دے 'تیر' سینے،
اوہناں سولیؤں دسّ دریگ کی اے ؟
ایدھر ویکھ ! ابالیاں کھا کھا کے،
دیگ جیوں جیوں دیہہ ابالدی اے ۔
سگوں لالیاں چڑھدیاں جاندیاں نے،
گھڑی جاپدی آئی وسال دی اے ۔
ہاں جی ! بھائی دیالا جی ! سکھ سچے،
دیگے وچّ ابالیاں کھا رہے جے ۔
پنچم گورو جی توں جہڑی لئی سنتھا،
ان بن ہی اوہنوں پکا رہے جے ۔
بھڑتھا ہو رہی ہے دیہی گڑھک لگّ کے،
ابھر ابھر چھالے اتھاں آ رہے جے ۔
تاں بی مگن بیٹھے ربی یاد اندر،
ویکھو واہگورو ! واہگورو ! گا رہے جے ۔
ایہو ہے سکھی کھنڈے-دھارے ورگی،
دھرم رکھنا، موت پروان کرنی ۔
ہسوں ہسوں کردے کشٹ صحیح جانا،
'تیر' اپنی جان قربان کرنی ۔
صدق دھرم سچائی تے انکھ خاطر،
کومل جندڑیاں ویکھنا ! چردیاں نے ۔
پریم گلی اندر سیس تلی دھریا،
بلی دین ن بچن توں پھردیاں نے ۔
وانگ بکرے ڈکرے پین جھولی،
جیرے دھنّ ! نہ اتھرو ! کردیاں نے ۔
ماواں پتراں تائیں کہاندیاں نے،
ویکھو بعضیاں لگیاں سردیاں نے ۔
ایدھر تیز تلوار دی دھار ویکھو،
ایدھر رتّ دی چلدی دھار ویکھو ۔
بچے ہندے پراناں توں پار ویکھو،
گلے ماواں دے لٹکدے ہار ویکھو ۔
پتاں لاڈ لڈکیاں چوہگڑاں تے،
ہندے وار ویکھو تے وچار ویکھو ۔
بوٹ کس طرحاں ساہمنے کوہی دے نے،
جھاتی پتراں والیو ! مار ویکھو ۔
دکھ بھکھ دا جھلدے بال بھولے،
گھٹّ دودھ نہ لبھے نمانیاں نوں ۔
کھنی ٹک تے کرن گزران ماواں،
منّ سر متھے اتے بھانیاں نوں ۔
ٹوٹے جگر دے ہون پئے کئی ٹوٹے،
آوے ترس نہ دلوں جروانیاں نوں ۔
ماواں ڈکرے کرن لئی آپ ہتھیں،
دھرم واسطے دین اننجانیاں نوں ۔
اودھر ویکھنا ! ساہمنے بیر ماتا،
انگل نال جلاد نوں دسدی اے ۔
وے جلاد ! چھوٹے ٹوٹے کریں اسدے،
پتر کوہیدا ویکھ کے ہسدی اے ۔
شکر شکر کردی جدوں لہو ڈلہے،
آکھے:-"پئی قومی پیوند رسدی اے" ۔
مرن اوہناں لئی 'تیر' جی کھیڈ ماتر،
سکھی جنہاں دے دلاں تے وسدی اے ۔
کوئی روکے بلا کویں، صاحب دے بھانے نوں ۔
اک ویلا ایسا وی، آیا اس دھرتی تے ۔
داتا وی سہک گیا، جد اک اک دانے نوں ۔
بھکھے بگھیاڑ جیوں، آ بھکھا کال پیا ۔
دھرت ایہہ بھاگ بھری، پنجاں دریاواں دی ۔
منہ آئی آفت دے، کوئی الٹا فعال پیا ۔
مٹیاراں کڑیاں سبھ، پونی رنگ ہو گئیاں ۔
پت پے گئے بھوکھوں دے، سبھ چھیل جواناں نوں ۔
رتاں وچّ ناڑاں دے، سکیاں تے کھلو گئیاں ۔
بڈھیاں دا حالَ برا، گبھرو وی جھک گئے سن ۔
نہ پیٹ پیا جھلکا، نہ بھکھ دی اگّ بجھی ۔
ماواں دی چھاتی چوں، دودھ سڑ سڑ سکّ گئے سن ۔
کئی ہیرے ماواں دے، لکھ ترلے کرن لگے ۔
چنگھ چنگھ کے تھن سکے، لے لے کے ولکنیاں ۔
جد جیون جوگے وی، لچھ لچھ کے مرن لگے ۔
پنجاب دے راجے توں، 'رنجیت' پیارے توں ۔
ایہہ جھاکی درداں دی، تد گئی سہاری نہ ۔
دکھیاں دے دردی توں، لسیاں دے سہارے توں ۔
ڈھنڈھورا دے دتا، ہوکا پھروا دتا ۔
پتناں، چوراہیاں تے، شاہی دروازے تے ۔
ایہہ موٹے اکھراں وچّ، لکھ کے لگوا دتا ۔
"راجا تاں 'راکھا ہے'، 'بھنڈارا پرجا دا' ۔
تڑکے توں شاماں تکّ، دروازے کھلے ہن ۔
انّ ہر کوئی لے جاوے، ہے سارا پرجا دا ۔
اک واری جتنے وی، کوئی چا کے لے جاوے ۔
ہندو سکھ مسلم دا، کوئی خاص ملاحظہ نہیں ۔
ہے جس نوں لوڑ بنی، اوہ آ کے لے جاوے ۔"
سننجے جہے کوچے وچّ، لاہور دی واسی وچّ ۔
اک موچی-بچڑے دی، کنیں ایہہ بھنک پئی ۔
اک 'آسا' چمک پئی جھٹ آن 'اداسی' وچّ ۔
جھٹ بوہیوں اندر ہو، دادے دکھیارے نوں ۔
ایوں پوتا کہن لگا، ڈھڈ اتے ہتھ دھر کے ۔
بھکھاں دے رلائے نوں، وکھتاں دے مارے نوں ۔
"بابا دی 'لادے' دا، تہہ دیا 'پچھائی' اے ۔
لادے دے محلاں توں، چھب دانے لے آوو ۔
اتھے توئی دھاٹا نہیں، اد بے پلواہی اے ۔
جے میلے نال تلو، دانے لے آواں دے ۔
دندوری الھے کلو، میں پھلکے تلدا ہاں ۔
جے تل تے لے آئیے، لج لج تے تھاواں دے ۔"
سن بڈھڑے موچی نوں لگ سینے تیر گیا ۔
پوتے دیاں لاڈلیاں، تھتھیاں تے توتلیاں ۔
گھا دل تے کر گئیاں، نیناں چوں نیر گیا ۔
تکّ ہمت اپنی نوں، پہلے تاں جھریا اوہ،
پر عاجز پوتے دی، بھکھ جند نوں کھاندی سی ۔
ہتھاں چِ ڈنگوری لے، لکّ بنھ کے ٹریا اوہ ۔
ہچکولے کھاندا اوہ، ایوں جیؤندا مردا اوہ ۔
پوتے نوں نال لئی، ڈنگوری پھڑی ہوئی ۔
پج پیا بھنڈارے تے، لکھ ترلے کردا اوہ ۔
گھگیائی بولی وچّ، اس عرض سنا دتی ۔
جا کول بھنڈاری دے، مارے لاچاری دے ۔
میلی جہی چادر اک، چپ چاپ وچھا دتی ۔
دردی بھنڈاری نے، جھٹ چادر بھر دتی ۔
اس درد رننجانے دی، اس بھکھن بھانے دی ۔
آسا جو دل دی سی، جھٹ پوری کر دتی ۔
پر پنڈ جو بنھ دھری، سی دو من بھاری اوہ ۔
اک بال اننجانا سی، اک بابا بڈھڑا سی ۔
پنڈ چکدا کون بھلا، ٹرنوں سی عاری اوہ ۔
آخر ایوں قدرت نے، اک ڈھو ڈھکایا اے ۔
اک سکھ چٹ-کاپڑیا، داڑھی سو دودھ جہی ۔
اس بڈھڑے بابے ول، اوہ بھجیا آیا اے ۔
کیتی ہمدردی آ، "ایویں نہ جھر بابا ۔
میں تیرا پتر ہاں،" کہہ پنڈ اٹھا لیتی ۔
پھر بولیا بابے نوں، "چل گھر نوں ٹر بابا ۔"
تکّ بڈھڑے موچی نے، لکھ شکر منایا اے ۔
دل دے وچّ کہندا اے، "ایہہ بندہ بندہ نہیں ۔
اس عاجز بندے لئی، ایہہ اﷲ آیا اے ۔"
اوہ ! پانڈی جاندا جے، کیہا سوہنا لگدا اے ۔
بھاری اے پنڈ بڑی، پینڈا وی چوکھا اے ۔
پانڈی دے پنڈے چوں، پیا مڑھکا وگدا اے ۔
پجّ پیا ٹکانے تے، موچی دے گھر آیا ۔
پنڈ سٹکے مڑیا جاں، جاں اوتھوں ترن لگا ۔
اس بڈھڑے موچی دا، دل ڈاڈھا بھر آیا ۔
اس پیارے پانڈی دی، اس سوہنے پانڈی دی ۔
اس کنی پکڑ لئی، منموہنے پانڈی دی ۔
دلداری ایوں کیتی، دل-کھوہنے پانڈی دی ۔
"سردارا ! جیؤندا رہُ، کی ناں ہے دسّ تیرا ۔
توں ملّ لے لیتا اے، اس بڈھڑے موچی نوں ۔
قبراں وچّ پے کے وی، گاویگا یسّ تیرا ۔"
اس ہیرے پانڈی نے، جھٹ چادر لاہ دتی ۔
بردی وی شاہی اے، سر تے وی کلغی اے ۔
بڈھڑے دے دل اندر، اک ہل چل پا دتی ۔
"بابا میں راجا ہاں، ناں ہے 'رنجیت' میرا ۔
نیکی ہے کار میری، سانجھا ہے دھرم میرا ۔
پرجا لئی جان دیاں، پیشہ ہے 'پریت' میرا ۔
قابل دیاں کندھاں تک، میں پاؤندا گھوکر ہاں ۔
پر پیارے بابا جی، پرجا دا کوکر ہاں ۔
ساون وچ موجاں بنیاں نے ۔
بدلاں نے تانیاں تنیاں نے ۔
فوجاں لتھیاں گھنیاں نے ۔
کر 'کن من' لائی کنیاں نے ۔
مٹّ ڈلھیا امرت رسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
اوہ! کالی بولی رات پئی ۔
اندر دی ڈھک برات پئی ۔
لاڑی بندی برسات پئی ۔
بجلی آ کردی جھات پئی ۔
ایہہ میل دلاں نوں کھسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
اوہ وسّ پئے بدل کالے نے ۔
دگ دگ وگ پئے پرنالے نے ۔
نکو نکّ بھر گئے نالے نے ۔
وہنا نوں آئے اچھالے نے ۔
اج جوبن چڑھیا کسّ دا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
مچّ بدلاں دے گھن-گھور پئے ۔
سن سن کے نچدے مور پئے ۔
ڈڈوآں نوں آون لور پئے ۔
گڑڑاؤن زورو زور پئے ۔
پیا اک دوجے نوں دسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
اج اچھلن ٹوبھے تال پئے ۔
رنگ بنھدے لہراں نال پئے ۔
نکو نکّ دسدے کھال پئے ۔
'ڈک ڈو ڈو' کھیڈن بال پئے ۔
کوئی ایہہ کہہ کہہ کے نسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
کوئی تردا اٹھدا بہندا اے ۔
کوئی نچدا ٹپدا ڈھہندا اے ۔
کوئی ڈگّ ڈگّ سٹاں سہندا اے ۔
کوئی اچی اچی کہندا اے ۔
'اوہ اندر راجا ہسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
واہناں وچ بھرواں نیر پیا ۔
جٹّ خوش ہو ونڈدا کھیر پیا ۔
سر کردا کنگ فقیر پیا ۔
اج واگی گاوے 'ہیر' پیا ۔
پیا گوڈے گوڈے دھسدا اے ۔
چھم! چھم! چھم! ساون وسدا اے ۔
ہے ساون سوہنیاں! ورھدا رہُ ۔
سبھ جگ نوں ٹھنڈھیاں کردا رہُ ۔
ڈلھ چھپڑ ٹوبھے بھردا رہُ ۔
توں امرت سومیا! جھردا رہُ ۔
جگّ تیریاں تلیاں جھسدا اے ۔
توں وسیں تاں جگّ وسدا اے ۔
ہے کلغیدھر ! کلغی دھر کے،
اک واری پھر آ جا ۔
بندی بھارت رو رو آکھے،
"پریتم بند چھڑا جا ۔"
شاہ اسوارا ! درشن دے جا،
چر دیاں لگیاں تانگھاں ۔
مرجھایا جیون جی اٹھے،
امرت گھٹّ پلا جا ۔
دین دیال گورو، بہڑو اپکار کرو ۔
پھسیا منجھدھار مرا، بیڑا اج پار کرو ۔
آس ہے آپ دی ہی، ٹیک ہے آپدی ہی ۔
بنے ہو ملاح جگ دے. میرا وی ادھار کرو ۔
دکھ دے پہاڑ پئے، آن لبانے اتے ۔
ترس کرو میہر کرو، ہولا ایہہ بھار کرو ۔
رڑھ رہی راس پتا، ڈب رہا ادھ وچ اج بیڑا ۔
آن کے پار کرو، بھگت دی کار کرو ۔
بنیاں نے بنیئے اتے، آپدی اوٹ لئی ۔
پریم دے پاتشاہ جی، پریم بیاپار کرو ۔
اک سو اک موہر دیاں آپدی بھیٹ پتا ۔
ونجھ آ لاؤ کوئی، ہور نہ انتظار کرو ۔
دلا ! بھیٹ اپنی چڑھاوانگا اج میں ۔
اونوں سیس اپنا نواوانگا اج میں ۔
گدیلے لگا کے ایہہ بیٹھ نے بائی ۔
کنوں اپنا گورو بناوانگا اج میں ۔
ایہہ سارے گورو نے بنے بیٹھے ایتھے ۔
کویں سچے ستگور نوں پاوانگا اج میں ۔
کی میرا ملاح ملیگا نہ اج مینوں ؟
کی درشن توں خالی ہی جاواںگا اج میں ۔
ہچھا جیہڑا منگیگا اج بھیٹ پوری ۔
جانی جان اس نوں مناوانگا اج میں ۔
دئے لبانا سکھ دہائی، کریں پچھان سنگتے ۔
مینوں لبھّ پیا ستگور سچا، جانی جان سنگتے ۔
ایسے مجھ تے کرم کمایا، میرا بیڑا بنے لایا ۔
میرے سن لئے ترلے ہاڑے، رکھیا مان سنگتے ۔
ایہہ ہے سچا ستگور پیارا، کردا دنیاں دا نستارا ۔
آیا ڈبدے رڑہدے بیڑے، بنے لان سنگتے ۔
گجھی گلّ اج ہے کھلھی، ایویں بھٹک نہ تھاں تھاں بھلی ۔
ایہ تک بیٹھا ای گر سوڈھی، شاہ سلطان سنگتے ۔
پایا پور بھید لبانے، ایہہ گر سبھ دے دل دیاں جانے ۔
بائی منجیاں والے ٹھگّ نے، لٹ لٹ کھان سنگتے ۔
اوہ صاد-مرادی صورتَ سی،
اس پریت-سمادھی لائی سی ۔
بھورے وچّ چھبی سال انھیں،
بہہ جیون-جوتن جگائی سی ۔
لوکاں لئی 'تیغا کملا' سی،
اس دی پر سوجھ سیانی سی ۔
اس کومل-چتّ دی کہندے نے،
باناں توں ودھ کے بانی سی ۔
مستی وچّ رہِ کے مست سدا،
اہلے ہو سماں لنگھاندا سی ۔
سوچاں وچّ ڈبیا رہندا سی،
پر ڈبدے سدا بچاندا سی ۔
پرلو تکّ رل کے قلماں نے،
اوسے دی مہما گانی ہے ۔
سجنو ! اوہ درد-کہانی ہے،
مترو ! اوہ مرد-کہانی ہے ۔
اس پاٹے دل در-آیاں دے،
پلکاں وچّ چکّ چکّ سیتے سی ۔
اس ڈلھدے ہنجھو چمّ چمّ کے،
رو رو کے سانجھے کیتے سی ۔
اس بانہہ پھڑی جس ڈگدے دی،
جیؤندے کی ؟ مر کے چھوڑی نہ ۔
لا پریت نال مظلوماں دے،
ڈر ظلموں موتوں توڑی نہ ۔
اوہ چن، چاننی کرنی دی،
بہہ دلی وچّ کھلار گیا ۔
اوہ ڈبّ شاہ-رگہ دی رتّ اندر،
ڈبدی ہوئی بھارت تار گیا ۔
اس مست بکالے والے دی،
نہ مہما جگّ نے جانی ہے ۔
سجنو ! اوہ درد-کہانی ہے،
مترو ! اوہ مرد-کہانی ہے ۔
اس کیسر لے کے شاہ-رگہ 'چوں،
ہسّ تلک لگایا پنڈت نوں ۔
اس سوتر وٹیا آندر دا،
اس جننجو پایا پنڈت نوں ۔
اوہ لڑیا بن ہتھیاراں توں،
پر زلمیں تیغاں توڑ گیا ۔
اوہ گوند لگا مجھّ چربی دی،
ٹٹے ہوئے رشتے جوڑ گیا ۔
پرن کرکے گھر توں ٹریا سی،
سر گاندا گاندا وار گیا ۔
پتھراں دے ہنجھو فٹّ نکلے،
جند اوہ مسکاندا وار گیا ۔
جیؤنا جاں مرنا دنیاں 'تے،
اک کھیڈ جہی جس جانی ہے ۔
اسدی ایہہ درد-کہانی ہے،
اسدی ایہہ مرد-کہانی ہے ۔
تپ تپ کے تیغے کملے توں،
جد تیغ بہادر بنیا اوہ ۔
دل بھر کے دلی پہنچ گیا،
ہسّ ہند دی چادر بنیا اوہ ۔
اوسے دے لہو دی لالی ہے،
اج بھارت دیاں بہاراں 'تے.
اوسے دی رتّ دی رنگن ہے،
کشمیر دیاں گلزاراں 'تے ۔
چن راتیں اس دے مندر 'تے،
تاہیئیں تاں چوری کردا ہے ۔
تارے تکّ اس نوں جیؤندے نے،
سورج وی اس 'تے مردا ہے ۔
جس چوک چاندنی وچّ بہہ کے،
تلواراں دی چھاں مانی ہے ۔
اسدی ایہہ درد-کہانی ہے،
اسدی ایہہ مرد-کہانی ہے ۔
پانی ڈھون دی ستگوراں کار سونپی،
صدق نال ڈھووے امر داس پانی ۔
پانی-پریم وگدا نیناں وچ تکّ کے،
امر داس نوں دئے بیاس پانی ۔
پدوی ایس پانی گورو اپنے دی،
لکھے اس طرحاں روز اتہاس پانی ۔
ویکھو ! صدق تے پریم دی چھوہ لے کے،
کویں بن گیا پریم دی راس پانی ۔
امرداس جگّ 'تے امر ہون خاطر،
پانی بھرن لگا، پانی ڈھون لگا ۔
چرن دھو دھو اپنے ستگوراں دے،
داغ اپنے ردے دے دھون لگا ۔
انگد ستگورو دی جہڑی پریم-مالام،
روح نوں اوسدے وچّ پرون لگا ۔
پریم وچّ انگد نانک روپ ہویا،
انگد روپ تیجا امر ہون لگا ۔
گاگر سیس تے پریم وچّ لین ہویا،
وگن نین پانی لین دھائی جاندا ۔
ٹرے پٹھّ پرنے گورو مکھ دھر کے،
گورو روپ ہویا، گورو گائی جاندا ۔
ایدھر گورو نوں سکھ دھیائے پیا،
ادھر سکھ نوں گورو دھیائی جاندا ۔
دوہاں دلاں اندر سدا رہن والی،
ربی جوت پریم جگائی جاندا ۔
پانی لے کے پرتیا گورو-بھورا،
کالی ریت انھیر غبار دی ہے ۔
راہوں کھنجھیا تے کھڈی وچّ ڈھٹھا،
منہ توں نکلی صد کرتار دی ہے ۔
کھڑک سن جلاہے جاں پچھ کیتی،
'بولی' ایوں جلاہی چا ماردی ہے ۔
ڈگی 'امرو نتھاویں' دی دیہہ بڈھی،
سدھّ بدھ نہ جنوں پروار دی ہے ۔
سورج چڑھدیاں ای جاگی کلّ دنیاں،
امر داس دے وی جاگے بھاگ ویکھو ۔
سچے پاتشاہ نے کول سدّ لیتا،
لائی اپنی جوت دی جاگ ویکھو ۔
گدی اپنی اتے بٹھال دتا،
امرداس دے ای گاوے راگ ویکھو ۔
پی پی پریم دا نتریا شدھ پانی،
ہور کھڑ پیا نانکی باغ ویکھو ۔
متھا ٹیک کے آکھدے گورو انگد،
امر دیوَ ہے مان نمانیاں دا ۔
ایہو اوٹ ہے اک نیوٹیاں دی،
سچا تان ہے ایہو نتانیاں دا ۔
سارے جگّ دا ایہہ پریم-آسرام ہے،
جانے بھید کی دل انجانیاں دا ۔
'تیر' گورو ای جگّ 'تے جاندا اے،
بھید اپنے چوجاں تے بھانیاں دا ۔
عرش فرش ملکے ڈھاہاں مار روئے،
ہاڑے کرن:-"سائیاں دیویں دھیر آ کے ۔
بلے ظلم بھامبڑ، لوسے، سڑے سینے،
پاویں آپ چھیتی میہر نیر آ کے ۔"
پہنچی کوک درگاہ وچ درد والی،
سائیں ولوں ایہہ ہوئی اکاش بانی:-
"چولا ظلم دا چار دن لال رہندا،
پچھوں ہونودا اے لیر لیر آ کے ۔"
چھکے عدل انصاف نوں ٹنگ کے جاں،
زور ظلم تے ظالماں لکّ بدھا ۔
پکڑ جکڑ کے قید کر بنھ مشکاں،
گنگا وچّ سٹیا سی کبیر آ کے ۔"
شانت-روپت دھرمی سائیں یاد کیتا،
برا برے دا وی دلوں چتویا نہ ۔
صبر اوس دے نوں لگا پھل ایسا،
ٹٹی پلک دے وچّ زنزیر آ کے ۔
چندو چندرے، چندری گلّ کیتی،
رتی ظلم کمان توں جھکیا نہ ۔
ایپر شانتی-پنجی نے منّ بھانا،
لوہیا لوح دے اتے سریر آ کے ۔
تتی ریت سر تے ہیٹھاں اگّ-بھامبڑ،
شانت مئی دا دیوتا شوبھدا سی ۔
"جیکر کہو تاں کر فنا دیواں"،
اےداں کہن لگا میاں میر آ کے ۔
ارجن دیوَ ستگورو جی ایوں بولے:-
"میاں میر سائیں بھانا ربّ دا اے ۔
ایپر انت شانتی صبر جت گیا،
ظلم ہاریا کویں اخیر آ کے ۔"
دھرم پنج سرومنی سدکیاں دے،
صدق سیس دے نال نبھان والے ۔
دکھ سکھ دے وچّ اڈول رہِ کے،
صدق صبر دے پورنے پان والے ۔
رہکے ترن تارن گوئندوال اندر،
گیت موہن پیارے دے گان والے ۔
کدے ہری مندر کدے دیگ اندر،
کدے لوح تے چونکڑی لان والے ۔
صدق-وانک گمبھیر تے برہم گیانی،
پنج سچ دے سچ دھیان والے ۔
واری لکھ واری سچے گورو ارجن،
بیڑی رڑھی جاندی بنے لان والے ۔
میری لیکھنی بھلا کی لکھن جانے،
جو جو جیاں تے تساں اپکار کیتا ۔
کیتی کتے کلیان کلیانے جی دی،
منجھدھار 'چوں منجھ نوں پار کیتا ۔
کتے سطے بلونڈے نوں گلے لایا،
ہری سین دا کتے ادھار کیتا ۔
کتے لدھے اپکاری تے میہر کیتی،
سدا یاد کرتار کرتار کیتا ۔
کتے بیٹھ منجی صاحب آپ نیویں،
شبد اچرے ربّ نوں پان والے ۔
کتے رچے "سنتوکھ سر" "رام سر" جے،
سڑدے دلاں دی اگّ بجھان والے ۔
چندو چندرے رتا وی سمجھی نہ،
'رمز' 'اچتا' پیراں دے پیر تیری ۔
کڈھے اوس نے سبھ ارمان دل دے،
تاں وی آتما رہی گمبھیر تیری ۔
تتی ابلدی ریت دے دیغ اندر،
جدوں دیہہ ڈٹھی میاں میر تیری ۔
متھے مار دہتھڑاں پٹیا اوہ،
ویکھی گئی نہ ایہہ تصویر تیری ۔
"ہنے دلی لاہور ٹکرا دیاں میں،
تسیں بنو خاں رتا فرمان والے ۔"
اس نوں شانت اپدیش دے شانت کیتا،
"سائیں صدق رکھن انکھ آن والے ۔"
سکھی اپنی نوں لوحاں تتیاں تے،
تساں چونکڑی مارنی دسّ دتی ۔
میاں میر فقیر نوں نال سینت،
بھانے والی مہارنی دسّ دتی ۔
جیٹھے بدھیئے پیڑے لنگاہے نوں جی،
تساں جندڑی وارنی دسّ دتی ۔
ویلے لوڑ دے اپنے بچیاں نوں،
تساں شانت-مئینت دھارنی دسّ دتی ۔
تدے رتّ شہیدی توں ہوئے پیدا،
سر رمبیاں نال چھلوان والے ۔
'پیارے آریاں دے گیت گان والے'،
شانتمئی دا سبق سکھان والے ۔
صدق پنج جی ! دھنی ہو کرنیاں دے،
سارا جگ تدے سوہلے گا رہا اے ۔
صبر شانت گمبھیرتا ویکھدے ای،
کڑچھ "سیس نوں سیس نیوا رہا اے ۔"
ویکھ ویکھ اڈولتا اگّ ریتا،
بھجا ولّ چرناں آپے آ رہا اے ۔
دیگ دل توں، آپ دی کرے پوجا،
سما دیہہ تے پھلّ چڑھا رہا اے ۔
ویکھ ویکھ قربانی نوں آپ مہارے،
جڑ گئے ہتھ دوویں ریتا پان والے ۔
ایس سچی شہیدی نوں ویکھ نترے،
سر دھڑ والی باجی لان والے ۔
اڈی سرت تاں ویکھیا اک کوتک،
الوکار سکول سہا رہا سی ۔
پریتم "پنجواں" صدق سکھان والا،
تتی لوح اتے آسن لا رہا سی ۔
دھرم، صدق، سچائی تے شانتی دی،
اوکھی سنتھیا آپ پڑھا رہا سی ۔
کویں حکم دے وچّ پرسنّ رہیئے،
بیٹھا اگّ دے وچّ سکھا رہا سی ۔
"مرو دھرم بدلے صدقوان ہو کے"،
اکھر رتّ دے نال لکھا رہا سی ۔
کدے لوح تے چونکڑی لا رہا سی،
کدے ابلدی دیگ وچّ نھا رہا سی ۔
بھانے جگّ دے الٹ سی کھیل ایپر،
بھانے وچّ اوہ بھانا ورتا رہا سی ۔
ایکا اک انگل نال دسّ پریتم،
ایکا کرن تے مرن سکھا رہا سی ۔
ڈٹھے کئی ودیارتھی پاس بیٹھے،
کوئی لکھدا کوئی پکا رہا سی ۔
وارو وار ودیارتھی پچھدے سن،
ہر گلّ اوہ آپ سمجھا رہا سی ۔
میاں میر وی 'رکھ لو رکھ لو' دی،
اچی اچی مہارنی گا رہا سی ۔
منی سنگھ وی یاد سنا سنتھا،
پٹی لکھ کے آن وکھا رہا سی ۔
متی داس ہو گیا سی پاس جیہڑا،
اوہ وی گیت شہیدی دے گا رہا سی ۔
'لچھمن' اتے 'دلیپ' جاں وڑے اندر،
اوہناں پچھے وہیر اک آ رہا سی ۔
'کرم' اتے 'پرتاپ' پھر نظر آئے،
انجن اوہناں نوں دلدا جا رہا سی ۔
مینہہ رتّ دا پھر اتھے ورھن لگا،
جیتو وچّ ایہہ ساکہ وہا رہا سی ۔
بولے ستگورو دھرم دی جےَ ہووے،
نور نواں ہی مکھ تے چھا رہا سی ۔
دھرم سچ دے پورنے پان والا،
دھرم سچ دے پورنے پا رہا سی ۔
کھڑکی کھڑک کے رنگ پلٹا دتا،
سما سرت دا میلدا آ رہا سی ۔
کھلھی اکھ تاں ساہمنے ویکھیا کی ؟
تیل کھنو دیوا ٹم ٹما رہا سی ۔
تیرے کنڈھیاں تے جدوں آویئے نی ۔
ویکھ اکھیاں توں اچھل زاویئے نی ۔
لہراں تیریاں تے نیجھاں لا لا کے،
لکے ماہی تے نگاہ ٹکاویئے نی ۔
دیگے وانگ نی ! ابلدے دل ساڈے،
سینہ توی وانو جاندا تپّ اڑیئے ۔
دسّ کتھے لکایا ای ربّ ساڈا،
تتی ریت تے وگدیئے راویئے نی ؟
لہراں تیریاں بال نے اگّ رہیاں ۔
سینے کاتیاں وان ہن لگّ رہیاں ۔
ٹھاٹھاں تیریاں آندراں لوہن پئیاں،
کانگاں تیریاں، اکھیاں وگّ رہیاں ۔
چھلاں تیریاں سٹدیاں جھگّ موئیے ۔
رہیاں وان انگیار دے مگھ موئیے ۔
سڑن ہتھ، جے تینوں سہاویئے نی،
تتی ریت تے وگدیئے راویئے نی !
دیگ ابلدی تیرے ابالیاں دی ۔
تیرے بلبلے نے شکل چھالیاں دی ۔
تیری ساں ساں چندو دی نونہہ کوکے،
گھمن گھیر ریکھا کرماں کالیاں دی ۔
کنڈھے دوئے نی سینے دے پھٹ موئیے ۔
کھولھ دل دیاں گھنڈیاں جھٹ موئیے ۔
ایویں بھیت نہ پئے چھپاویئے نی،
تتی ریت توں وگدیئے راویئے نی !
راوی ولوں :-
"جیون جوگیا ! کریں نہ روہ مینوں ۔
چیتے آنودی اے سدا لوح مینوں ۔
دیگ ابلدی اکھیاں وچ رہندی،
رہندی ساڑدی رات دینہ اوہ مینوں ۔
تتی ریت جو اوس تے رہی پیندی ۔
اوہو ساڑدی ہے میرا دل رہندی ۔
تتی ریت نوں میں تاں بجھا رہیاں ۔
نہیں وگدی ! ہنجھو وحہ رہیاں ۔
ملیا 'جیہا، مڑ کے ملنا مکّ گیا ۔
میرے وچّ لکیا میتھوں لکّ گیا ۔
میری ہکّ تے یاد دے پین چھالے،
رو رو اکھیاں دا نیر سکّ گیا ۔
اوہدے اجے تکّ لبھدی بھیت ہاں میں ۔
پئی ٹھاردی سڑی ہوئی ریت ہاں میں ۔
اوہدی یاد جد 'تیر' جی آ جاندی،
میری ہکّ اتے چھالے پا جاندی ۔
نہ یاد کرانی، اوہ درد کہانی ۔
اوہ دیگ ابلدی، اوہ کھولدا پانی ۔
وچّ بیٹھا ماہی، ربّ دے رنگ رتا ۔
اوہ چند بھانی دا، اوہ جوبن متا ۔
اوہ پریت دا بھریا، اوہ گیت دا بھریا ۔
اوہ بلھ پھرکدے، اوہ نین جھمکدے ۔
اوہ روپ الٰہی، اوہ بے پرواہی ۔
جد چیتے آؤن، دیگے دے ابالے ۔
تد دل میرے تے، پے جاندے نے چھالے ۔
نہ یاد کرانی، اوہ درد کہانی ۔
اوہ لوح 'اگّ-تتی'، اوہ اگّ، اگّ لانی ۔
اک سوہنی صورتَ، اک موہنی مورت ۔
اگّ نوں 'جل' جانے، پئی موجاں مانے ۔
وچّ اگّ دے بیٹھی، کہہ "ربّ دے بھانے" ۔
'آسن' اوہ انوکھا، اوہ مگن 'سمادھی' ۔
اوہ 'ہرِ دا ہمالہ'، جس سادھنا سادھی ۔
'لوح' چیتے کرکے، میرا لوں لوں کمبے ۔
ناڑاں 'چوں نکلن، پئے اگّ المبے ۔
نہ یاد کرانی، اوہ درد کہانی ۔
اوہ ریت جھلوہنی، اوہ ساڑ ودھانی ۔
اوہ سر توں پیندی، پھر پیریں ڈھہندی ۔
پر میرا ماہی، وچّ بے پرواہی ۔
رنگ جھوماں لیندا، کہے 'التا' ہے پیندا ۔
نہیں ریت ایہہ ورھدی، ایہہ نیت ہے ہرِ دی ۔
میرے سائیں دے در دے، پئے پھلّ نے ورھدے ۔
جد ریت دی جھاکی، میرے نیناں چِ پھردی ۔
تد پیراں دے ہیٹھوں، پئی مٹی اے کردی ۔
نہ یاد کرانی، اوہ درد کہانی ۔
اوہ ننگیاں تیغاں، اوہ رت جروانی ۔
اوہ راوی دا کنڈھا، اوہ انت دیدارے ۔
اوہ پریتم پیارا، اوہ پریتم پیارے ۔
اوہ انتم سکھیا، اوہ انتم گلاں ۔
اوہ ماہی دی ٹبھی، اوہ پانی تے چھلاں ۔
راوی روّ جانا، پھر نظر نہ آنا ۔
جد چیتے آوے، لکھ لگن چوبھاں ۔
تک تک کے راوی، دل کھاوے ڈوباں ۔
نہ یاد کرانی، اوہ درد کہانی ۔
