مہاں ناچ باوا بلونت
تیرا میل کوئی جذبہ پکاردا رہا،
پھوکاں سونک دی چنگ تائیں ماردا رہا ۔
تدے پہنچیا ہے دل تیری ٹیسیاں تے،
جان جان کے جو بازیا نو ہاردا رہا-
پھوکاں سونک دی چنگ تائیں ماردا رہا ۔
شوق توڑ لنگھیا کوٹ آفتاں دے،
سماں سوجھ دیاں چھریاں الردا رہا ۔
ایہہ فلسفہ خیالی بنا جند جان توں
بیڑے ڈوبدا رہا، اسک تاردا رہا؛
تیرے تاروآں نوں بھے نہ سنسار دا رہا-
تیرا میل کوئی جذبہ پکاردا رہا ۔
دیکھ ساگر اسگاہ علم ہوش بھلیا،
دور دور تدے جگّ نوں کھلاہردا رہا ۔
اوہ ہے موت، نہیں زندگی دے ناچ دا نشہ،
جہڑا اضل دے صرور نو اتاردا رہا،
جہڑا اضل دے صرور نو اتاردا رہا،
اوہ تاں سپیاں 'چ موتیاں نوں ماردا رہا ۔
جدوں ہوش نوں بھی ہوش دا خیال بھلیا،
آن عرشاں توں زندگی تے نور ڈلھیا؛
ایسا اپنے 'چوں اپنے دا در کھلھیا،
دل 'خوب! خوب! خوب!' ہی اچاردا رہا ۔
پاندھی شوق دا سرو-تم پار ہو گیا،
دن کنڈھیاں تے کپڑے اتاردا رہا ۔
اوہ ناکام بھی ہے چنگا کامیاب دل توں،
پھوکاں شوق دی چنگ نوں جو ماردا رہا ۔
تیرا میل کوئی جذبہ پکاردا رہا !
میں باغی، میں باغی، میں عاقی، میں عاقی؛
میں اک امر شکتی، میں باقی، میں باقی ۔
میں دنیاں دی ہر اک بغاوت دا بانی،
میں حرکت، میں ستا، میں چیتن جوانی ۔
میں پارے دا دل ہاں، میں چھلاں دا ہردا؛
پہاڑاں دا دل میرے نعرے توں گھردا ۔
میرے ساہمنے کی ہے ظالم دا ٹولا؛
میں پرچنڈ اگنی، میں بے روک شہلا ۔
ایہہ دھندلے، ایہہ مٹدے، پرانے نظارے،
ایہہ پھکا جیہا چن، ایہہ بے-چمک تارے ۔
میں سورج دا بدلانگا ہر پہلا قاعدہ-
نواں دن، نویں رات ہوویگی پیدا ۔
میں امبر دا پولا جیہا چیر سینہ،
تے دنیاں نوں دسانگا کی شے ہے جینا ۔
میں بدلی دا اوتار، بدلی دا راگی؛
میں عاقی، میں عاقی، میں باغی، میں باغی ۔
میری کھیڈ نوں تنگ ہے ایہہ زمانہ،
میری کھیڈ توں دنگ ہے ایہہ زمانہ ۔
میں کردا رہا ہاں، ایہو میری عادت،
حیاتی دے سبھ پہلوآں وچ بغاوت ۔
تباہی دی بن کے تباہی میں آواں؛
جو خلقت مکاوے، میں اس نوں مکاواں ۔
میں نیرو دا دشمن، میں قاروں دا ویری،
میں ایہناں لئی ایدہا، ناگ زہری ۔
میرے ڈر توں دنیاں دے ڈر نسدے نے؛
میری مسکراہٹ 'چ جگ وسدے نے ۔
میری نظر ویراں نوں کالی دا کھنڈا؛
میں پٹدا ہاں پل وچ غروراں دا جھنڈا ۔
بغاوت دا ذرہ جہاناں تے بھارو؛
میرا قطرہ قطرہ طوفاناں تے بھارو ۔
میرا بول شاہاں دے سینے 'چ نیزہ؛
میری غرض توں کوٹ ہن ریزا ریزا ۔
میں قطباں نوں جا جا کے گرما دیاںگا؛
میں بھوں نال امبر نوں ٹکرا دیاںگا !
میرا حکم سنکے موئی دنیاں جاگی؛
میں عاقی، میں عاقی، میں باغی، میں باغی ۔
میرے جی 'چ جو کجھ بھی آئے کراں گا؛
میں غم تے خوشی دے سمندر ترانگا ۔
غلامی دی ہر تار، ہر ساز مردہ؛
غلامی دا ہر تخت، ہر تاج مردہ ۔
ایہہ خدغرض مندر، ایہہ لوبھی دیوتے؛
ایہہ دولت دے پوجک، ایہہ قاروں دے پوتے ۔
ایہہ متھے دے وٹاں دے موسل، ایہہ ساڑے،
ایہہ چڑھدے ہوئے نکّ تکھے کہاڑے ۔
مسنداں دی مجلس شرارت دی محفل،
میں ایہناں دی دنیاں 'چ پاوانگا ہل چل ۔
میں ایہناں لئی بن کے بھوچال آواں؛
ایہہ ڈگن، میں امبر توں لکھ بجلی پاواں ۔
میں لاسا، میں بھابڑ، میں انبجھ جوالا؛
میں ظالم لئی موت وچ بجھیا بھالا ۔
میں اوہ بان جیدرتھ لئی جو سی تنیاں؛
میں اوہ تیر جو کرشن دی موت بنیاں ۔
میرے ساہمنے ہیچ ہے سبھ چلاکی؛
میں باغی، میں باغی، میں عاقی، میں عاقی ۔
میں اک انقلابی خدا ہاں، خدا ہاں؛
میں ہر غدر دے بھڑکویں دل دا چا ہاں ۔
میں نچدا ہاں پر اپنے تالاں تے ہردم؛
میں نربھی، میں بے-خوف، نسچنت، بے-غم ۔
میرا کم ہر دل نوں آزاد کرنا،
تے ہر آس دا باغ آباد کرنا ۔
میرا اک اشارہ زمیناں اتھلے؛
میری نظر امبر دے ورقے پتھلے ۔
میرا حکم سن کے سماں چلدا اے،
میرا راگ ساری فضا ملدا اے ۔
شتاناں لئی کال آیا ہاں بن کے؛
معصوماں لئی ڈھال آیا ہاں بن کے ۔
میں ہر تھاں نواں یگ ورتا دیاںگا؛
میں اٹّ نال اٹّ 'ہن' دی کھڑکا دیاںگا ۔
میرے ساہمنے کلغیاں، کلس کمبن؛
میرے ساہمنے تھم طاقت دے لرزن ۔
میں سینہ ہاں اک کھوج بھریا کپل دا؛
میں اک مرد کامل ہاں دنیاں دے ولّ دا ۔
میں گوتم، میں روسو، میں لینن دی چاہت،
میں ہاں مارکس دی خدائی دی دولت ۔
میرے ناں توں کمبن پیغمبر، تیاگی؛
میں عاقی، میں عاقی، میں باغی، میں باغی ۔
میں انصاف دا دیوتا سبھ دا سانجھا؛
میں انتھکّ پریمی، میں قدرت دا رانجھا ۔
میں پھلاں تے کلیاں نوں دیندا ہاں کھیڑا؛
زمانے دی رگ رگ 'چ ہے میرا گیڑا ۔
میں موراں دے سینے 'چ ہاں ناچ دا چاء؛
میں شاگرد دے دل 'چ ہاں جاچ دا چاء ۔
میں ہر کاڈھ دے راہ 'چ روشن ستارا،
میری روشنی دا دلاں وچ کھلارا ۔
میں اٹھدے اساراں 'چ جند پاؤن والا؛
میں بدلی دے سوہلے سدا گاؤن والا ۔
کدی بھی کسے توں نہیں ہاریا میں؛
"کدی بھی نہ ہارانگا !" للکاریا میں ۔
میں اک امر شکتی، میں باقی، میں باقی ۔
میں باغی، میں باغی، میں عاقی، میں عاقی ۔
پئی شام لٹائے لالی
پی پرورتن-مد-پیالی؛
قدرت دی اکھ شرابی
زرداں نوں کرے عنابی؛
عرشاں دی پینگھ بنی ہے اپبن دی ڈالی ڈالی-
پئی شام لٹائے لالی !
امباں دیاں پالاں لنگھ کے،
پر جانوراں دے رنگ کے،
ہو رنگ-برنگے سائے،
نچدے پانی تے آئے؛
ہویا انج گہرا پانی
جیوں پر پگھلے موراں دے؛
بجلی ہو عرش دی ٹھنڈھی ہے آن وچھی راہاں تے؛
کیسر ہوئی ہریالی-
پئی شام لٹائے لالی !
ہے دیوَ-لوک دی مدرا،
پیاسا ہے میرا ہردا؛
آ بن کے نشہ سدیوی،
ہستی ہو جائے کھیوی !
کوئی پار تیرے توں گائے،
اوہ لے دل کھچدی جائے ۔
کی راگ دا جادو ہیں توں ؟
جو کجھ ہیں دس جا مینوں ۔
ہے رنگ-نگر دی رانی،
ہے چیتن-وشو-جوانی،
پورب دے پیلے چہرے
بن جان نشانے تیرے؛
آ چڑھ جا دلاں تے آ کے،
مڑ جاویں جوت جگا کے !
-چہرے دا رنگ بناون
انجناں دی راکھ بدل کے،
توں نت دیکھے ہوونگے
بن بن کے سانگ نکلدے؛
پچھم دی سرخی لالی
لکھ صورتَ پئی سجائے،
دل میرا کدی نہ کھچے،
نیناں نوں کدے نہ بھائے-
ہے نور دی لالی آ جا،
جیون میرا پلٹا جا،
دھندلے نوں لال بنا جا !
پیراں نے کد ویکھے دور دریڈے ؟
کد گھبرائے دیکھ دیکھ راہ ٹیڈھے ؟
نظر 'چ آئیاں کد پربت-دیواراں ؟
روک نہ سکیاں راہ میرا گلزاراں ۔
جد طوفان لیایا تتّ-ساگر وچ،
شوق-ملاپ وسایا موت-نگر وچ ۔
طوفاناں سنگ بنھ کے جیون-بیڑی،
رڑھدا گیا میں دیکھ کے مرضی تیری ۔
خوب انند لیا تیرے بسمل نے،
کد ہووےگا میل نہ پچھیا دل نے،
پیار 'چ پچھنا پاپ نفع نقصان ۔
سپن-سنہری میرے بنے مہانے،
لنگھدا گیا میں پانی نویں پرانے ۔
امر بلبلا کچھدا گیا دریڑے،
بچدا رہا ہے کھا کھا لکھ تھپیڑے ۔
ڈبّ گیا اوہ پندھ-وکھاؤ تارہ،
پر سوہنی ! نہیں پچھیا پار کنارہ ۔
نظر 'چ ہے جے پورن-پریم-نشان،
پیار 'چ پچھنا پاپ نفع نقصان ۔
ہنجھو ہوئے لکھ سپیاں وچ موتی،
تارہ-ہین-عرش پہنچی دم-جوتی ۔
لہر-نگر وچ اپنی جان گھمائی،
پر کوئی آواز-ملاپ نہ آئی ۔
"کول کول لکھ پھردا رہا میں تیرے،
کیوں، پیاری، دس، بھاگ نہ جاگے میرے ؟
کد لائینگی گل ؟ تکّ جیون میرا ۔
جاں پریتم در بند رہے گا تیرا ؟"
ایہہ پچھنا بھی نہیں عشقَ دی شان-
پیار 'چ پچھنا پاپ نفع نقصان ۔
خبر نہیں اسیں تردے ہاں کس سراں دے لئی،
کوئی تاں ہندا ٹکانا مسافراں دے لئی !
خوشی 'چ اپنی کوئی چال چل نہیں سکدا،
کہ چند پینتڑا اپنا بدل نہیں سکدا ۔
حکم دی دھپّ ہے، چھایا نہیں، درخت نہیں؛
آواز ہے کہ ترو، ایہہ قانون سخت نہیں ۔
روانہ قافلہ ایہہ پر ہے کس سراں دے لئی ؟
کہ کوٹ نین تڑپدے نے منزلاں دے لئی ۔
بس اک چال تے اک راہ دا ایہہ ظلم ہی رہا،
اسیں سکھی ہاں وشوکار نوں بھرم ہی رہا ۔
وشال کھل بھی اک اجلا قید-خانا اے،
کہ روح دے ناچ لئی تنگ ہر زمانہ اے ۔
کی روشنی ہے کسے شے دا کجھ پتہ ہی نہیں ؟
ہاں اندھکار توں بن اس دا کجھ مزہ ہی نہیں ۔
ترس رہے ہاں چراں توں پیار-ماں دے لئی ۔
الوک-قطرے ترسدے نے سپیاں دے لئی ۔
نہ تور، تور نہ ہن سانوں گمّ سراں دے لئی،
چمکدے پنچھی تڑپدے ہاں جنگلاں دے لئی ۔
کسے دے رستے 'چ دیوے بلانگے پر کد تک ؟
ہے خاک زندگی، اپنے تے حق نہیں جد تک !
برا ہے پاپ توں بندش 'چ امر جیون بھی،
کہ قید-نور 'چ وحشت ہے دیوتا-پن بھی ۔
ہے موت، جوت بگانی دی لاٹ گلّ کر دے !
میٹ کے اکھیاں، کھولھ کے باہاں،
ناچ کرے متوالہ !
شوق-الست، اپار نور تے
پی کے مست-پیالہ؛
ناچ کرے متوالہ !
نشہ مہاں-مدرا دا چھایا
سرو-اشا جس دا لگھو سایہ ۔
نوبت-عرش وجائے کوئی،
کوئی مرلی-ہالہ؛
میٹ کے اکھیاں، کھولھ کے باہاں،
ناچ کرے متوالہ !
سورج چند چھنا-چھن چھینے،
شکتی-رشماں اس دے گہنے؛
کھڑک رہی مردنگ ہوا دی،
بولے مدھر ستار نشا دی؛
تارے گھنگرو ہن پیراں دے،
وجن ترم مہاں-لہراں دے ۔
جیون-موت پکڑ کھڑتالاں؛
ترے-لوچن نچے سنگ تالاں؛
نانا سر راگاں وچ گھریا
سچ سہنسر ناچاں والا،
سنتائی وچ چھنکدا جیون
ناچ کرے متوالہ !
ناچ کرے مٹی دی ریکھا
جگ-جیون دی رول کے آشا؛
کومل نرت گاون نرسنگھے
انگ انگ کر سدھے ونگے؛
لوچے ایس تپش نوں ساگر
وشو دے پیر دا چھالہ؛
پیلاں پاندا مول مول کے
ناچ کرے متوالہ !
چنہ-پیر نوں چمنا چاہے
کھا کھا جوش ہمالہ !
مست کے ناچ انوپم اندر
دھرت، اکاش، پتالا !
وہندا جائے بھڑک بھڑک کے
جوبن آپ مہارا؛
دکھ-سکھ دے سپّ-کنڈھیاں اندر
دل-گنگا دی دھارا ۔
پھردی جائے گل وچ اس دے
سمیاں دی رنڈ-مالا !
ناچ کرے متوالہ !
ناچ کرے متوالہ !
ہے اصلے وشو-کلا دے
تتاں دی الکھ مکا دے !
مینوں وی ناچ بنا دے ۔
جاں میں شوجی ہو جاواں،
ناچاں وچ عمر بتاواں !
ناچ ہے اصلا، ناچ ہے مستی،
ناچ ہے جیون-شالہ-
ناچ ہے سرو-اجالا !
میٹ کے اکھیاں، کھولھ کے باہاں،
ناچ کرے متوالہ !
تیرا اک دل ہے جاں دو ؟
آپے کہیں، "میں تیری تیری"؛
آپے کہیں، "نہ چھوہ" -
تیرا اک دل ہے جاں دو ؟
روواں جد آکھیں، "ہسّ چھیتی"؛
حساں آکھیں "رو" -
تیرا اک دل ہے جاں دو ؟
کراں میں جدوں اجالا،
آکھیں، "بال نہ دیوے"؛
رہاں جے بیٹھ ہنیرے اندر
آکھیں "کر لے لو" -
تیرا اک دل ہے جاں دو ؟
تردا رہاں تاں دئیں آوازاں،
"منزل دورو دور"؛
جے میں اڑ بیٹھاں تاں آکھیں،
"ہن ہے اکو کوہ" -
تیرا اک دل ہے جاں دو ؟
(سیتا-بنباس ناں دی اک تصویر میں دیکھی ۔
لچھمن سیتا نوں اک بھیانک جنگل وچ چھڈ
کے مڑ رہا سی تے دور اک بہلی کھڑی سی ۔)
دور اک بہلی کھڑی………………
ککراں دا بن بھیانک اس دی چھاں،
اک عورت بے گناہ، ہاں بے گناہ
-کہن دی طاقت تاں ہے پر بے زبان-
دین اپنا جا رہی ہے امتحان ۔
جین دی حقدار پر جینا محال،
پھیر وی منہ تے نہیں کوئی سوال !
عمر تک بنباس دا دوزخ رہے،
پھیر بھی دنیاں نوں شاید شکّ رہے !
اضل توں ہی آدمی ظالم رہا،
لے کے خوشیاں-سہل دیندا غم رہا ۔
نظر وچ عورت سدا داسی رہی،
اس لئی عورت دی روح پیاسی رہی ۔
اس لئی پورب ہے کی ؟ پچھم ہے کی ؟
روح دی کوئی قدر کردا نہیں ۔
ماردے ہن اس نوں جسّ دے واسطے،
دین آزادی نفس دے واسطے !
اوہ سونبر بھی سدا دھوکھا رہے،
روح کی ؟ کرتو ہی پرکھے گئے ۔
شوک ! دل دی کجھ قدر ہن تک نہیں !
ہائے عورت ! ہائے ظالم آدمی !
دور اک بہلی کھڑی………
دور اس دریا توں پار
مڑ رہا ہے بن 'چوں کوئی تاجدار ۔
کجھ نہیں جے اثر نہ چھنکے زبان؛
کجھ نہیں یش-تیر، مریادا-کمان ۔
اک گئی ہے ٹھوکراں دے واسطے،
کوئی مڑیا ہے سمیں دی آس تے ۔
ہائے ! عورت امتحاناں وچ رہی،
حرص ہیٹھاں بے زباناں وچ رہی ۔
اس کدی مانی نہ اصلی زندگی؛
ہائے ! عورت اک کھڈونا ہی رہی !
دور اک بہلی کھڑی،
اس 'چ بیٹھو دھنش-دھاری جوان؛
اک ہے سولاں دے جنگل نوں وداع !
(بہلی=اک رتھ ورگی گڈی)
میں سو سو وار جاندا ہاں سنہری شام دے صدقے !
جدوں اوہ آپ آئے سن کسے چاہوان دے گھر تک،
جدوں اک چھن 'چ جا پہنچا ساں میں خوشیاں دے ساگر تک،
میں پیاری شام، ہاں جیون توں پیاری شام دے صدقے !
بڑے رمنیک سن بازار، دیوے جگن والے سن،
پر اس ویلے اچانک حسن دا سورج نکل آیا-
میرے دل تک اجالا ہو گیا، لوں لوں نوں گرمایا؛
اسے صورتَ نوں شاید تڑپدے اوہ گگن والے سن !
اکہِ مستی 'چ دیوی جھومدی، ہسدی ہوئی آئی،
کہ آئی نور دی پتلی کوئی پریاں دے دیشاں 'چوں،
اوہ کالی بجلیاں سٹدی ہوئی چمکیلے کیساں 'چوں؛
کوئی مدرا بھری بدلی جویں وسدی ہوئی آئی !
پیالے چھلکدے وانگوں چھلکدی، لرزدی ساڑھی؛
اوہدے نیناں 'چ خبرے سینکڑے میخانے نچدے سن،
سبک بلھاں تے خبرے سینکڑے پیمانے نچدے سن،
بنائی آن کے جنت میری اجڑی ہوئی واڑی !
کوئی چانن کڑی بن میرے دل-گوتم لئی آیا،
میرا جیون-ہنیرا دوڑیا، خبرے ہوا ہویا !
میں پل دی پل تاں اس ویلے ساں بندے توں خدا ہویا !
کوئی اوتار کھیڑے دا میرے پھل-غم لئی آیا !
تصور وچ اجے تک اوہ سنہری شام پھردی اے
جو میری زندگی دی زندگانی ہون آئی سی؛
اوہ اک مزراب میرا ساز-جیون چھہن آئی سی،
اجے تک ساز وجدا اے، خبر نہ اپنے سر دی اے !
تصور وچ میرا دل صاف ہے شیشے توں، پانی توں؛
تصور وچ میں معافی دے رہا ہاں اپنے قاتل نوں !
تصور وچ لٹا سکدا ہاں اپنی ساری دولت نوں !
نہ اوتاراں توں ملیا، ملیا جو اٹھدی جوانی توں ۔
تصور نے بنایا دیوتا مینوں سچائی دا؛
تصور وچ تیرے، میں کون ہاں، کی بندا جاندا ہاں !
تصور وچ تیرے برہمنڈ نوں گودی کھڈاندا ہاں !
تصور نے تیرے دردی بنایا ہے خدائی دا ۔
پرانی یاد، کی آکھاں، کدی کس دیس کھڑدی اے !
خیالاں وچ کدے ملٹن تے ڈانٹے دے نہیں آیا !
نہ ڈٹھا فلسفاداناں، نہ روحاں پیر ہے پایا !
تصور میرا مینوں اک عجب پردیس کھڑدا اے !
جدھا ناں دل میرا جانے، لباں تک آؤندا بھل جائے؛
جدھے وچ پریم دے دریا، جدھی دھرتی ہے نورانی؛
جدھی ہر شاخ اک جھولا، جدھی ہر چیز رومانی؛
جدھا اک کنکا جنت جے کدے دیکھے تاں ڈلھ جائے؛
جدھا اک پھلّ کافی ہے زمانے دے دماغاں نوں؛
اگما حسن خبرے کون اس تھاں تے بناؤندا اے !
زمانے وچ تاں بس اس حسن دا اک ساڑ آؤندا اے؛
جدھی مٹی وی کافی ہے امٹویں زخماں-داغاں نوں ۔
تیری اک یاد نے جو کجھ وکھایا کہہ نہیں سکدا !
جے ہن آ جائیں اس دنیاں نوں اس دنیاں 'چ لے جائیے،
کوئی جو کہہ نہیں سکیا اوہ جیون-بھیت کہہ جائیے !
میں عرشی بھیت اس دھرتی نوں کہنوں رہِ نہیں سکدا ۔
جگے دیوے، دھوئیں نکلے، تیرا اقرار ہے، آ جا !
کہ تدھ بن زندگی دی زندگی بے کار ہے، آ جا !
(ڈانٹے=پرسدھ اطالوی کوی دانتے)
ایہہ سدا خشک رہی خون دے دریا پی کے،
ہاں، اسیں اپنی حکومت 'چ بھی برباد رہے؛
آدمیت سدا مردہ ہی رہی ہے جی کے ۔
ہے غریباں دیاں لاشاں تے گزارا اس دا،
نہ بجھی اس دی کدی بیوہ دے رونے توں پیاس،
بھکھے بچیاں دیاں سریاں نے سہارا اس دا ۔
کجھ بنی ہے تاں امیراں دی ہی ایہہ جند بنی،
کدی دلی، کدی چتوڑ، کدی ہند بنی ۔
سینکڑے وار ہرے کھیت جلائے اس نے،
تخت لوکاں دیاں ہڈیاں دے بنائے اس نے ۔
رحم آیا تاں کدی ونڈے شہیداں دے خطاب،
کاش ! الٹے کوئی اس وطن-پرستی دا نقاب !
خون کرتی دا رہا شاہاں دی مستی دے لئی،
قوم مروائی گئی عیش-پرستی دے لئی ۔
سدا ہوئی اے منکھتا دی تباہی اس توں،
سدا دنیاں 'چ رہو جنگ-لڑائی اس توں ۔
اج تہذیب دا یگ اس دیاں چالاں دا شکار ۔
دیش-بھگتی کی جو ہوراں دی تباہی ہووے ؟
دیش-بھگتی، توں سرو-سانجھتا نوں موڑ مہار !
دیش-بھگتی کی جے کلھ آپ بھی ہونا ہے غلام،
دوسرے بھی تاں الٹ سکدے نے دنیاں دا نزام ۔
دیش دی سیوا صرف پوڑی سی، منزل تاں نہیں؛
ایہہ منکھتا دی کوئی آخری محفل تاں نہیں ۔
اپنے کنبے لئی دنیاں تے ہے قبضہ لعنت !
اپنی بیڑی لئی ساگر تے ہے گھیرا، طوبیٰ !
دیش-بھگتی 'چ ضرورت ہے پریورتن دی،
ایس پنجر نوں ضرورت ہے نویں جیون دی ۔
دیس دے ناں تے منکھتا نوں کدے چور نہ کر،
توں کدی اپنی حکومت نوں بھی منظور نہ کر ۔
اپنی شاہی 'چ بھی مردہ ہی رہے ہاں جی کے،
ایہہ سدا خشک رہی خون دے دریا پی کے ۔
دیش-بھگتی دا ہی دنیاں 'چ نشہ ہے جد تک،
خوب ہوویگی غریباں دی تباہی تد تک ۔
آئے، آئے وکن پھلوس !
کاغذ دی دنیاں وچ گھمے جیون-رنگ-جلوس-
آئے، آئے وکن پھلوس !
گردے جوت دے گیڑے لاندے،
راجے، رانے لنگھدے جاندے؛
دھونئیں دیپ-ہریر 'چوں نکلن،
لکھ دل اک شریر 'چوں نکلن؛
جیوں سپنے نوں سپنا آئے،
اسمانی کھوہ گڑدا جائے؛
لکھاں ہی پریاں جہے سائے،
لے گھڑیاں پانی نوں آئے !
تلواراں، تیراں دے سنمکھ
سانگھا لئی کھڑا ہے کوئی،
ڈگے ہن اس تے کئی پربت
پر گردن نیویں نہیں ہوئی !
نچدے ٹپدے کئی پرانی،
دیندے اک عجیب حیرانی،
لنگھدے لنگھدے جان،
سو رمزاں سمجھان ۔
کاریگرا، کمال ہے یارا !
میں ہاں بڑا حیران !
ماسومی لئی لے کے آئؤں،
توں پیارے، جند-جان ۔
باپو دا ہتھ چھڈّ انجانے
اس ولّ ہتھ ودھان؛
ماواں دے کچھڑاں توں بچے
دیکھ کے اتری جان؛
دیکھی ہوئی کسے دنیاں دی
مڑ مڑ کرن پچھان !
سبھ کجھ سمجھن، کھڑ کھڑ ہسن،
کی سانوں سمجھان ؟
ہے کاریگر، خوب بنائی
برہمنڈ دی تصویر !
گڑدی جائے جوت دے لاگے
ہر شے دی تقدیر !
پر محنت دا ملّ نہ پائے
ایہہ دنیاں کنجوس !
آئے، آئے وکن پھلوس !
بچے لئی کھڈونے میلے 'چوں آ رہے نے،
مٹی دے چڑیاں طوطے پھڑ پھڑ اڈا رہے نے ۔
اک دوسرے نوں دس دس نچدے پھرن دیوانے،
دل ہو گیا جے راضی دنیاں دے کی خزانے !
چمن کھڈونیاں نوں ماں وانگ پیار دیون،
خبرے امید-بیڑی کس کس ندی 'چ کھیون !
بچہ ہاں میں وی آخر، بے شک ہاں کجھ سدائی،
ہٹی کھڈونیاں دی راہ وچ نہ میرے آئی !
بچیاں نوں سو کھڈونے، سو راگ-رنگ، گاؤنا؛
میرے لئی نرا بسّ جگ-روپ اک کھڈونا ۔
بھدا جیہا ایہہ ہاتھی میں جس توں اکّ گیا ہاں،
تریا نہیں، میں اس نوں کھچ کھچ کے تھکّ گیا ہاں ۔
پچکار کے بھوایا، آیا نہ اسنوں بھونا؛
لکھ وار ہتھ وٹائے، نہ بدلیا کھڈونا ۔
لوکاں نے توڑ لیتے، ٹٹے نہ ایہہ نکارا ۔
کوئی ڈیگ اس تے بجلی، کوئی توڑ اس تے تارہ !
در کاش ! کھل جاون لکویں نظاریاں دے !
کہدے کدی کہ لے جا کھیہنو ستاریاں دے ۔
مدت ہوئی کہ اک دن میلے 'چوں آ رہا ساں،
جیون دا اک کھڈونا ہسّ ہسّ لیا رہا ساں ۔
رستے 'چ پر کسے نے، دے کے فریب کھوہیا،
اس دن توں میرا جیون ہسیا کدے نہ رویا ۔
مالک کھڈونیاں دے، 'باجی' میری لبھا دے !
کوشش تاں کر رہا ہاں، کوشش 'چ جان پا دے ۔
زندگی دا فلسفہ رگ رگ 'چ ہے،
کیوں نہ گاواں زندگی ہی زندگی ؟
نور جد ملیا ہے میری خاک نوں
کیوں نہ دیواں روشنی ہی روشنی ؟
اک امرت نوں ترسدے ہن جہان،
پنج امرت ہن میری کٹیا دی شان ۔
اک مہاں-مستی جھناں دی لہر لہر،
عشقَ دی دنیاں نوں جائے پیر پیر ۔
شام اس دی حسن توں آباد ہے،
ہر اشا اس دیش دی وسماد ہے ۔
اس پوتر خاک تے اترے نے وید،
اس نو ہن تک یاد ہن ازلاں دے بھید ۔
کیوں نہ گاواں زندگی ہی زندگی ؟
زندگی دا فلسفہ رگ رگ 'چ ہے ۔
ناز کر سکدا ہاں اپنے آپ تے،
میں بھی ہاں اس خاک توں اک آدمی ۔
اس انوپم-خاک 'چوں چڑھیا روی،
سبھ تو پہلا اوہ زمانے دا کوی،
جس نے لکھاں ہی بنائے رام ہن،
جس دے اکھر زندگی دے جام ہن-
کیوں نہ گاواں زندگی ہی زندگی ؟
جس دے کھوہ بے دار کردے نے فضا،
مست کھیتاں 'چوں لئے جیون ہوا ۔
جس تے آیا ہے جہاناں دا گورو،
دھرتیاں دا، آسماناں دا گورو ۔
بن کے کویتا دل 'چوں نکلے جو خیال،
ہو گئے بانی-امر جگدی مثال ۔
خون 'چوں اٹھدا ہے جسدا فلسفہ،
ٹوردا ہے زندگی دا قافلہ ۔
میں سمجھدا تان ہاں اس تان نوں،
جو بھگت دے وسّ کرے بھگوان نوں ۔
کویتا کوئی دل-بہلاوا ہی نہیں-
کیوں نہ گاواں زندگی ہی زندگی ؟
ہونیاں دا ڈر اڈا سکدی ہے ایہہ،
پندھ اصلے دا وکھا سکدی ہے ایہہ ۔
پیار تو بن آدمی کجھ بھی نہیں؛
درد توں بن زندگی کجھ بھی نہیں ۔
ہیر، رانجھے، سوہنیاں توں ہے مراد،
بچے بچے دا دھرم ہے پیار-واد ۔
رام تیرتھ لے کے اپنی ریت نوں
نکلیا سی زندگی دے گیت نوں ۔
عمر تک اقبال نے گائی ہے جو
میرے جیون تے خدی چھائی ہے اوہ ۔
ہنر اوہ ہے جس 'چ روح ہے، جان ہے؛
ہنر 'چوں پیدا دلاں دی شان ہے ۔
ہنر ہے ہر علم دی قیدوں بری،
ہنر ہے اک روح دی جادوگری ۔
ہنر ہو جائیگا جد جیون توں دور،
تارے ہو جاونگے سارے چور چور ۔
ہنر اک خالی کھڈونا ہی نہیں؛
ہنر بس 'ظاہر' تے بھونا ہی نہیں ۔
کی کلا مدرا توں خالی جام ہے ؟
کی کلا فوٹوگری دا نام ہے ؟
ہے بزرگاں توں کلاکاری میری؛
کیوں نہ گاواں زندگی ہی زندگی
جے بزرگاں دا لہو نس نس 'چ ہے ؟
زندگی دا فلسفہ رگ رگ 'چ ہے ۔
اتّ ڈونگھے پرچھاویں-
ایہناں 'چوں اک یاد تیری دی پتلی جاگے،
ناچ کرے آ پتلیاں لاگے،
جوبن-نہر کنارے،
آشا-بوڑھ دی چھاویں-
اتّ ڈونگھے پرچھاویں !
ہو سپنی پانی تے لیٹی
آس لرزدی ٹہنی،
پریت-فوج اس دروازے 'چوں
لنگھدا جائے پانی؛
جاں کوئی اس دی لٹ خدائی
چانن-پنوں ہو گیا راہی،
تڑپ تڑپ کے آکھ رہی ہے، "میں تیتھوں بلہاری
پانی ! میں پھر تیرے لیکھے دسّ، جے اس دی پاویں-"
اتّ ڈونگھے پرچھاویں !
تنیاں تے پتیاں دے پاتر،
دھرت تے آئے کھیڈن خاطر؛
دو سائے کجھ دور نکل کے
پہنچے چھایا-ہرمندر تے؛
کر کر نخرے، کر کر اڑیاں؛
کھیڈ کھیڈ وچ راتاں آئیاں،
نیناں وچ برساتاں آئیاں !
بن تیرے کوئی جان نہ سکے
کیوں ہسے، کیوں روئے؛
اٹھ جائے اس 'کیوں ؟' دا پردہ
توں جے آپ سناویں،
اتّ ڈونگھے پرچھاویں !
جیون ہے رونا تے ہسنا،
مار پلاکی کال تے چڑھنا،
ڈگنا پھیر اسے ولّ نسنا-
جیون ہے رونا تے ہسنا ۔
اندھکار-کھنگھراں سنگ کھہنا،
دکھ-سکھ دے نرکاں وچ پینا؛
دل-ساگر 'چوں اٹھدے رہنا،
لچھّ لچھّ نین-گگن 'چوں وسنا-
جیون ہے رونا تے ہسنا ۔
کدے کسے نوں دل دے بہنا،
اج-کلّ دے کوہلو وچ پینا،
وسمادی موجاں وچ وہنا،
جگر دے چھالے عرش نوں دسنا-
جیون ہے رونا تے ہسنا ۔
قدرت نال بکھیڑا کرنا،
پھیر جو آئے سر تے جرنا؛
جیون ہے جتنا تے ہرنا،
پل وچ جینا، پل وچ مرنا ۔
کر کر انگلاں کہے لکائی :
"اوہ جاندا ہے نواں سدائی !"
سو-رنگی مستی وچ رہنا ۔
ہونی نال وی توڑے کسنا-
جیون ہے رونا تے ہسنا ۔
| |
