پنجابی کویتا ہزارا سنگھ گورداس پوری

1. وار رانا پرتاپ

1.
جدوں ہتھل ہو کے بہہ گئیاں، سبھے چترائیاں
جدوں ایساں دے وچ رڑھ گئیاں، کل سورمتائیاں
جنہاں جمے پتّ چہان جہے، اتے اودل بھائیاں
جدوں تر پئیاں ہندوستان چوں، اوہ انکھی مائیاں
جدوں سورمیاں دیاں پے گئیاں، ٹھنڈھیاں گرمائیاں ۔1۔
2.
تدوں دلی مار چگتیاں، آ دھماں پائیاں
اوہناں بھارت ورش لتاڑیا، چڑھ مغل سپاہیاں
آ اکبر بیٹھا تخت تے، لڑ کئی لڑائیاں
ان تھاں تھاں پائیاں چھاؤنیاں، گڑھیاں بنوائیاں
ان بدھا ہندوستان نوں، کرکے پکیائیاں
ان پھڑ لئے سارے چودھری، جنہاں دھوناں چائیاں
ان ڈولے منگے دیش توں، پے گئیاں دہائیاں
آ قسمت پھٹی ہند دی، پے گئیاں پھاہیاں
پر اگے ویکھو کس طرحاں، گلاں بن آئیاں ۔2۔
3.
دھر کشمیروں لے کے، دھر توڑ بنگالے
کوئی عاقی پتّ نہ رہِ گیا، جیہڑا چکے بھالے
ان خسرے کر بٹھال لئے، کئی مچھاں والے
اوہدے بن بیٹھے کئی سوہرے، کئی بن گئے سالے
اک رہِ گیا شیر میواڑ دا، اوہ وانگ ہمالے ۔3۔
4.
ان ویکھیا اپنے دیش نوں، تک آل دوالے
اوہ بجھا سی وچ سنگلاں، وجع چکے تالے
ان ویکھے سارے چھتری، پئے پٹھے چالے
چھڈ بیٹھے مٹھّ تلوار دی، بن بیٹھے 'لالے'
ان ویکھی قسمت دیش دی، پئی دلدی دالے
اوہ رویا اپنے وطن تے، بھر نین-پیالے
ان سونہ چکی مہاں دیوَ دی، رکھ تیغ وچالے
ان آکھیا بھولے ناتھ نوں : 'ہے ناگاں والے !
میں مر جاں اپنے دیش توں، جند دیش حوالے
میں مر جاں اپنے دیش توں، لڑ ہاڑ سیالے
میں جد تک لواں چتوڑ نہ، اس دن تک حالے
میں پلنگھیں سوناں چھڈیا، تے ضری دشالے
میں چھڈیاں سبھو اشرتاں، تے جی سکھالے
میں سجے ہتھ نال کھاونا، چھڈّ دتا حالے'
اس بچن کیتے پرتاپ دے، پر کر کے پالے
اس کر کے تیغاں ننگیاں، دو ہتھ وکھالے ۔4۔
5.
دلی خبراں پجیاں، 'وچّ راجستھانے
اک عاقی پتر جمیاں، سنگرام گھرانے
ان بیڑے چکے لڑن دے، ہتھ بدھے گانے
اوہ بن گیا شمع میواڑ دی، گردے پروانے
ان پٹیاں سبھے چونکیاں، تے مغلی ٹھانے
ان کیتے بند چپھیریوں، دینے نذرانے
ان چھانٹا مار کے لٹ لئے، کئی شاہی خزانے
اوہ دلی لینی چانہودا، کسے جنگ بہانے
ان کیتا منہ چتوڑ نوں، ہاتھی مستانے
جے بندوبست نہ ہویا، ہے شاہا دانے !
اوہ جھل جاؤ وانگ ہنیریاں، کل ہندستانے' ۔5۔
6.
اکبر خبراں سنیاں، بل بھامبڑ اٹھے
ان کھچی تیغ میان چوں، پھڑ سجی مٹھے
ان آکھیا، 'پتر مغل دا، کوئی سبھا چوں اٹھے
چکے اس تلوار نوں، چڑھ جائے اس گٹھے
اوہ بکرا جیہڑا بکدا، پھڑ اس نوں کٹھے
پر دلی لے آئے بنھ کے، پا سنگل پٹھے' ۔6۔
7.
چمکے تیغ الانی، کوئی جی نہ چائے
اوہ سپنی ہوئی اویسلی، کون انگل لائے
اوہ سدھی پرچی موت دی، اوہنوں کون اٹھائے
اوہ ستی کلا چروکنی، بھلا کون جگائے
جنہاں ماریا قلعہ چتوڑ دا، لکھ جان گوائے
اوہ چنگی طرحاں سی جاندے، جاناں کس جائے
تے پینے کتھے مقابلے، کیہدے نال واہ اے
اتھے وڈیاں مچھاں والیاں، سر نیویں پائے
اوہ اک دوجے نوں ویکھدے، پئے اکھ چرائے
پر کیہڑا چکے تیغ نوں، گل آفت پائے ۔7۔
8.
دڑ وٹی درباریاں، اکبر وٹّ کھادھے
اوہ بدل وانگو گجیا، مچھاں نوں تاء دے
ان آکھیا، 'حیف جوانیاں، تسیں ترکی کاہدے
اج جنت وچوں ویکھدے، تہاڈے پیو دادے
تسیں ڈردے اس راجپوت توں، بیٹھے دم سادھے'
ایہہ بولی لگی جگر نوں، اٹھ کھڑے شاہزادے
آ پھڑ لئی تیغ سلیم نے، چک بیڑے کھادھے
پر نال ہوئے جےَ پریئے، رکھ نیچ ارادے ۔8۔
9.
نوبت وجی جنگ دی، ہو پئی تیاری
چڑھ فوجاں دوڑیاں دلیؤں، کر مارو ماری
اوہ چڑھ پئی مغل سپاہ کل، وڈی بلکاری
جن مارے قلعے چپھیر دے، چڑھ وارو واری
اوہناں ہتھیں لشکن برچھیاں، لکّ تیز کٹاری
اوہناں پا لئیاں گلیں بندوقاں، پھڑ توڑیداری
اوہناں ہاتھی توپیں جپ لئے، پا سنگل بھاری
اوہناں لد لد اٹھ برود دے، لا لئے اگاڑی
اوہناں ہیٹھاں گھوڑے ہنکدے، پاؤندے گھمکاری
اوہ بھجن وانگ ہوا دے، پئے لین اڈاری
اوہ سو سو منزلاں مار کے، کتے کھان نہاری
آ راہیں دھوڑاں اڈیاں، چھا گئی غباری
پر کھکھل اڈ اسمان نوں، چڑھ چلی ساری ۔9۔
10.
رانے سنیاں آ گئیاں، چڑھ فوجاں شاہی
ان آکھیا، 'کرو تیاریاں، جھٹ واہو داہی
ان آکھیا نالے کر دیو، سارے سنوائی
جن مرنا aپنے دیش تے، اوہ آ جائے بھائی
کلھ سونا پرکھیا جاونا، رن بھٹھی تائی
کلھ انکھاں ویکھیاں جانیاں، نالے ٹھکرائی' ۔10۔
11.
آ گھر گھر چڑھیاں لالیاں، کلّ ہوؤُ لڑائی
لاڑے بن بن نکلے، رجپوت سپاہی
آ بھیناں گائیاں گھوڑیاں، لئی واگ پھڑائی
اوہ تھماں ورگے سورمے، نوں ہتھ اچائی
اوہناں اکھاں سنکھاں ورگیاں، وچ تیلی لائی
اوہناں لا لا تیل نریل دے، ایؤں مچھّ ودھائی
جیوں دشمن پھانسی لاؤن نوں، پھانسی لٹکائی
اوہ شکلاں شیراں ورگیاں، جدوں دین وکھائی
ڈر ہاتھی چیکاں ماردے، پا دین دہائی
اوہناں من من لوہا کٹّ کے، گل وردی پائی
اوہناں کھنڈے بنھے لکّ نوں، پٹھّ ڈھال سجائی
اوہناں دھونسے کٹے آؤندیاں، دنیاں گھبرائی
ہونی کڈھیاں دندیاں، موت کلکلی پائی
اوہ لڑنا مرنا جاندے، ہور گلّ نہ کائی
پر ویکھو کہڑے میدان وچ، ہن ہوؤُ لڑائی ۔11۔
12.
ہلدی گھاٹی دے کول، دوویں دل آ کے لتھے
اک بنے لشکر اکبری، وڈے سمرتھے
اک بنے دل پرتاپ دے، شیراں دے جتھے
آ مارو وجیا جنگ دا، بھڑ چلے متھے
آ نکلیاں تیغاں تکھیاں، تیراں دے دتھے
اوتھے چلی تیغ نشنگ ہو، سر لکھاں لتھے
اوہ رل گئے وچ میدان دے، جیوں ڈھکلے پتھے
پر دھرتی ہو گئی رنگلی، جیوں ڈلھے کتھے ۔12۔
13.
ریجھے پیا مدان آں، جیوں دیگا گڑھکے
آ سورج چڑھیا سکھر تے، لکھ گولہ کڑکے
سو سو کوہ دولیوں، پئی دھرتی دھڑکے
چڑھیا روہ پرتاپ نوں، اگّ نکلی سڑکے
اس رن وچ گھوڑا ٹھلھیا، ہتھ نیزہ پھڑکے
ان ونھ ونھ رکھے سورمے، پھل ٹھوکے جڑکے
اوس چن لئے سبھ سر-کڈھویں، جہڑے اکھیں رڑکے
آ رولا پیا میدان وچ، دینہ آ گیا چڑھکے
اج ورلا ماں دا لاڈلا، گھر جاؤ لڑکے
اوتھے تیراں چھاواں کیتیاں، لکھ کھنڈا کھڑکے ۔13۔
14.
آ فوجاں دے وچ مچ گئی، بھاری ترتھلی
لکھ مغلاں توپاں گڈیاں، پر پیش نہ چلی
اوتھے بجلی وانگوں چلدی، جائے تیغ نہ ٹھلھی
اوتھے ڈگ ڈگ پیندے سورمے، ہوئی موت سولی
اوتھے گھوڑا سنے سوار دے، جائے دھرتی ملی
اوتھے ہاتھی چیکاں ماردے، کھا سٹّ کولی
اوتھے نالے وگدے خون دے، پئے جان جھبلی
آ راجپوت بہادراں، پے او فوج دبلی
دل چھڈے مغل سپاہیاں، پے بھاجڑ چلی
پر قسمت چنگی مغل دی، گلّ ہوئی سکھلی
آ پجی مدد دلیؤں، اکبر دی گھلی
جن نیرھی جھلی قہر دی، مڑ آ کے ٹھلھی ۔14۔
15.
دن ڈبیا تیغاں واہندیا، راتاں آ پئیاں
دوہاں دھراں دے سوریاں، دیاں ڈنجھاں لہیاں
پئے تڑپھن گھیل بیؤڑکے، لکھ جاناں گئیاں
کھپھن بنھ بنھ ٹھاکراں، شہیدیاں لئیاں
رانا نکلیا لڑدیاں، جگ دھماں پئیاں
مڑ جرات نہ ہوئی مغل نوں، جو لیندا کھہیاں
پوریاں کر وکھالیاں، جو رانے کہیاں
لد گئے 'ہزاریا' سورمے، جگ باتاں رہیاں ۔15۔

2. پینڈے بڑے نشیلے وو

تھوراں دے سر کیسر لگا، تھوراں دے پھلّ پیلے وو ۔
چاننیاں نے پپلی دھوتی، راتیں کر کر حیلے وو ۔
وگدے پانی چمن آئے، امبراں دے رنگ نیلے وو ۔
کنکر چگن گئے تھل پنچھی، رزکاں دور وسیلے وو ۔
سبھے چیزاں جادو کیلے، ویل جان ن کیلے وو ۔
کس بدھ زلف-رشم نوں چھوہیئے، پینڈے بڑے نشیلے وو ۔

3. رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا

رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا، کونج وانگ کرلائے ۔
جاؤ جگاوو پھجراں دا تارہ، پونی مکدی جائے ۔

جوٹے وی مکّ گئے، چھوپے وی مکّ گئے، گوڑیاں دے مکّ گئے ڈھیر ۔
اجے نہ مکیاں کالیاں راتاں، اجے نہ ڈبے ہنیر ۔
کرناں نال کھیڈدا رانجھا، کرن کوئی لمکائے ۔
رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا، کونج وانگ کرلائے ۔

کڈھ کڈھ مک گئیاں لمیاں تنداں، گوں گوں مک گئے گیت ۔
مک نہ جاوے غم جندڑی دا، جندڑی دی کی پرتیت ۔
جسنے لمیاں راتاں دتیاں، غم وی لمے لائے ۔
رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا، کونج وانگ کرلائے ۔

ہمبھ گئی چرخے دی ہتھی، ڈگ ڈگ پیندی مالھ ۔
ٹٹّ ٹٹّ پیندیاں مڑکا کنیاں، دے دے لشک روال ۔
جیؤن مرن ایہہ آشا لشکاں، جیوں تھل راہاں سائے ۔
رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا، کونج وانگ کرلائے ۔

گیڑو وے اڑیو، گیڑو نینوں، کھوہ ہنجھوآں دا گیڑو ۔
ٹنڈاں بھر بھر چانن کڈھو، کالکھاں دھو نبیڑو ۔
کرن اوشا دی، وہڑھا ساڈا، کدھرے آن کھڑائے ۔
رنگ رنگیلا چرکھا ساڈا، کونج وانگ کرلائے ۔

4. ہجر کسے دا جند وچ گھلیا

رتاں دے وچّ چنن وگدے، چنن وچ ہلارے او ۔
پھلّ کھڑے ونشیٹی پھلی، ٹاہنا دے لک کاہرے او ۔
دھرتی دے وچ کرناں اگیاں، کنک انگوری مارے او ۔
کتے دا چن کنک 'چ گھل گیا، پھلاں 'چ گھل گئے تارے او ۔

نیلم سم سم پانی آوے، ہیریاں بھرے کنارے او ۔
پوناں دے منہ ماکھیوں لگا، پیر پوناں دے بھارے او ۔
کھلری چوگ چگندڑے پھردے، کونجاں دے ونجارے او ۔
ہجر کسے دا جند وچ گھلیا، پانی 'چ اتھرو کھارے او ۔

5. کھڑ کھڑ پھلاّ کچنار دیا

کولاں وگدیاں او، کھڑ کھڑ پھلاّ کچنار دیا ۔
اسیں اتھرو وی بیجے، اسیں مڑھکا وی بیجیا ۔
تیریاں رتاں دا حالاں، چتّ نہیں ریجھیا ۔
ساڈے خواباں وچ او، ساڈے خواباں وچ سینتاں ماردیا ۔
کولاں وگدیاں او……

پھلاں دے ویریاں، انگ دھرتی دے کر دتے کتے کتے بانجھ ۔
تاں وی دھرتی پھلاں نوں لوچدی، دھرتی دی پھلاں نال سانجھ ۔
ساڈی بھوں وچ چڑھ جانیاں، رنگ پولے پولے- مٹی تے کھلاردیاں ۔
کولاں وگدیاں او……

دھرتی نوں دے جا، رنگ روپ اپنا، تے پوناں نوں دے جا چھوہ ۔
جندڑی نوں دے جا، تریلاں دا روناں، سمیاں دی دھل جائے ویو ۔
او سجناں دی-مٹھی مٹھی نہار دیا ۔
کولاں وگدیاں او……

اسیں تاں لایا باغیں کیوڑا، دوتیاں نے کالکھاں دے بوٹے ۔
کالکھاں دے بوٹیاں نے کالکھاں کھلاریاں، پتر جنہاں دے کلوٹے ۔
کالکھاں دے وچ ساڈے، نقش گواچ گئے، پھلاّ بلمبری دھاردیا ۔
کولاں وگدیاں او، کھڑ کھڑ پھلاّ کچنار دیا ۔

6. گلباشیاں

جہڑیاں توں لا گیا سیں، ڈھولا گلباشیاں،
گوڈے گوڈے گئیاں نے اوہ ہو ۔

ساری ساری رات، اسیں نیناں دیاں کولاں،
سنجیاں نے نکا نکا رو ۔

کوئی کوئی پتہ جدوں، کدے کدے پھٹیا،
جند وچ جاگ پیا موہ ۔

ساڈے ویہڑے ویکھ اج، رتے رتے پھلاں نال،
تاریاں دی کھیڈدی ہے لوء ۔