Kartar Singh Balagan
کرتار سنگھ بلگن

Punjabi Kavita
  

Haase Di Barkha Kartar Singh Ballagan

ہاسے دی برکھا کرتار سنگھ بلگن

1. کروا چوتھ دا ورت

میرا یار وڑیچ اک چودھری سی،
میرے بہن کھلون دی تھاں ہے سی ۔
اننج تے عقل تے بدھ دا سی دشمن،
بدھ سنگھ ایپر اوہدا ناں ہے سی ۔
وڈا قد تے کھاہم خواہ پورا،
ڈاڈھا چڑچڑا نرا اوہ کاں ہے سی ۔
گھڑی وچ تولا گھڑی وچ ماسہ،
میری نظر اندر دھپّ چھاں ہے سی ۔

اک دن بنھکے ململ دا تھان سر تے،
مینوں آن کے چودھر وکھان لگا ۔
اتے میرے خیالاں دے گھوڑیاں نوں،
ہنک ہنک کے پرھاں ڈران لگا ۔

اوہنوں کیہا میں بڈھیا گلّ کی اے ؟
اج توں بڑا راضی نظر آونا ایں ۔
تیرے منہ تے لالی پئی ڈلھدی اے،
گھڑی مڑی توں ہتھ ملاونا ایں ۔
گلّ گلّ تے چٹکیاں مارناں ایں،
نالے ہسناں ایں نالے گاوناں ایں ۔
تر مال کدھروں لبھا جاپدا ای،
گلّ میرے توں کوئی چھپاوناں ایں ۔

تیری داڑھی چِ سیویاں پھاتھیاں نے،
نگھر جانیاں منہ تے پونجھ پہلاں ۔
مینوں پھیر صفایاں توں پیا دسیں،
اپنے بوہے توں کوڑا تے ہونجھ پہلاں ۔

بدھ سنگھ نے ہسّ کے کہیا اگوں:
'اج اک بڑا شکار میں ماریا اے ۔
نال بھکھ دے آندراں لوسیاں سن،
میرا ٹھاکراں کم سواریا اے ۔
تھماں وچوں بھگوان اج بوڑھیا اے،
اس نے رہمتی ہتھ پساریا اے ۔
چھیاں مھینیاں جوگا میں ہو گیا ہاں،
'زیرا' اوٹھ نوں ربّ نے چاریا اے ۔

کروا چوتھ سی کڑیاں دا ورت بھلکے،
پر میں اپنا ورت بنا آیاں ۔
اوہناں دودھ تے سیویاں رکھیاں سن،
چمّ چٹّ کے ساریاں کھا آیاں ۔"

بڑا ہسیا بدھو دی بدھ اتے،
اونوں کہیا اوہ کسترھاں جرن گیاں ؟
دنے ہورناں سرھگیاں کھانیاں نے،
ہوکے اوہ وچاریاں بھرن گیاں ۔
کویں لنگھیگا دن پہاڑ جیڈا،
سارا دن اوہ بھکھیاں مرن گیاں ۔
سبھناں ورت سہاگ دے رکھنے نے،
اوہ پر تیرا سیاپا ہی کرن گیاں ۔

راکھی بلیاں دی اوہناں رکھنی سی،
ایپر اندروں ہی بلا پے گؤں توں ۔
دھوتے ہتھ ہی رہِ وچاریاں دے،
برکی منہ وچوں کھوہ کے لے گؤں توں ۔

راضی ہو گیا بدھو وڈیائی سن کے،
ایپر اندروں ہون بے-چین لگا ۔
کرنا ربّ دا اودھروں ہوئی سرگھی،
اسل وٹ ادھر بدھو لین لگا ۔
آن پھینیاں پھلیاں ڈھڈّ اندر،
وٹّ بدھو دی آندریں پین لگا ۔
ہیضے نال آ مرن دے نیڑ پہنچا،
سر تے بانہہ دھر کے کرن وین لگا ۔

اودھر بدھ سنگھ الٹیاں کرے پیا،
بھانڈے پھینیاں دے کڑیاں ٹھون پئیاں ۔
بدھو کڑیاں دی جان نوں پیا رووے،
کڑیاں بدھو دی جان نوں رون پئیاں ۔

وہڑھا چکّ لیا کڑیاں نے نال رولے،
کوئی ساڈیاں پھینیاں کھا گیا اے ۔
بوہا ہلیا نہیں، بھانڈا کھڑکیا نہیں،
چور اندروں ہی کوئی آ گیا اے ۔
نیندر پئی نہیں فکر وچ رات ساری،
گھٹا جاگدی اکھیں کوئی پا گیا اے ۔
بچڑے جاں تے بلی دے مر گئے نے،
نہیں تے چوہا کوئی خصماں نوں کھا گیا اے ۔

اگوں ہولی جہے بدھو نے آکھیا ایہہ،
کوئی بلی جاں چوہا نہیں پیا اوتھے ۔
سچی پچھدے ہو تاں پھر اج مینوں،
میرا کال گھسیٹ لے گیا اوتھے ۔

رولا پے گیا آن کے پنڈ سارے،
ورت رکھیا سی بدھو جٹّ راتیں ۔
کیتی گھر دیاں دشمنی نال اودھے،
سرگھی کھان نوں دتی نے گھٹّ راتیں ۔
دتا پائی کوُ مساں نے دودھ اوہنوں،
نال پھینیاں دی اکو چھٹّ راتیں ۔
تدے بھکھ دے نال سی مرن لگا،
پیندا ریا غریب نوں وٹّ راتیں ۔

پنڈوں رون دی آئی آواز سن کے،
کسے کہیا بدھو کہڑا رویا اے ایہہ ۔
اگوں بدھو نے آکھیا میری جاچے،
'کروا چوتھ والا کوئی مویا اے ایہہ ۔'

رو دھو کے رکھیا ورت کڑیاں،
صبر بدھو دی جان تے پان لگیاں ۔
شکر شکر کرکے اودھروں دن ڈبا،
کڑیاں اودھروں ٹھاکر منان لگیاں ۔
گھروں جوتاں جگا کے اٹھ ٹریاں،
پر کوئی نواں ہی چن چڑھان لگیاں ۔
عقل، علم دی مٹی پلیت کرکے،
تے تہذیب دی مٹی اڈان لگیاں ۔

بھکھ نال سی ہرپھلی پئی ہوئی،
ایسی مار کوئی عقل نوں وگّ گئی ۔
اگّ اڈّ کے کسے دی جوت نالوں،
کسے کڑی دی چنی نوں لگ گئی ۔

رولا پے گیا، حالَ دہائی مچی،
لوکی آن کے اگّ بجھان لگے ۔
کٹھا ہو گیا پنڈ دا پنڈ سارا،
پانی مینہہ وانگو لوکی پان لگے ۔
بجھی اگّ پر کڑی جھلوہ گھتی،
ٹھاکر ہتھاں تے سرہوں زمان لگے ۔
گلوں سونے دا کینٹھا دھروہ کھڑیا،
کسے وچوں ہی پرط کے جان لگے ۔

کڑی منجی تے پے کے گھر آئی،
جان بچی تاں بی لکھ وٹیو سو ۔
کینٹھا سو دا کپڑے پنجھیاں دے،
ایہہ کجھ دے کے تاں بھی کجھ کھٹیو سو ۔

گلّ بدھو نے سنی تاں کہن لگا،
عقل اجے بھی اےنہاں نوں آئی کہ نہیں ۔
جوتاں وچوں سہاگ نوں لبھدیاں نے،
سگوں جوتاں نے جان گوائی کہ نہیں ۔
عقل علم دیاں جڑھاں پٹدیاں نے،
ربّ ہتھاں تے سرہوں جمائی کہ نہیں ۔
جنہاں ٹھاکراں نوں راضی کردیاں سن،
اوہناں ٹھاکراں مٹی اڈائی کہ نہیں ۔

سرگھی میں کھادھی میں بھی تنگ ہویا،
جوتاں ایس جگائیاں ایہہ مرن لگی ۔
شکر کرو میں پھینیاں کھا گیا ساں،
کتھوں بھلا نہیں تے ایہہ سی جرن لگی ۔

2. پینڈو حکیم

پٹدا پیا سی حکمت دیاں جڑھاں مڈھوں،
بنیا ہویا پر ساک لقمان دا سی ۔
پچھے طب دے بھوندا سی ڈانگ لے کے،
پنڈاں وچ حکیم پر شان دا سی ۔
نسخہ اوہدا سی جماں دا حکم نامہ،
آپی روپ اوہ کال بھگوان دا سی ۔
اوہنوں کھان ہنڈان دا شوق نہیں سی،
اوہنوں شوق منکھ پھٹکان دا سی ۔

گولی جدھے اندر اوہدی لنگھ گئی اے،
سمجھو گولی بندوق چوں چھٹّ گئی اے ۔
اوہدے کول مریض اوہ آ گیا اے،
جدھی دھروں درگاہ چوں ٹٹّ گئی اے ۔

دارو گھوٹواں نرا حکیم نہیں سی،
چیر پھاڑ دا شوق بھی رکھدا سی ۔
پھوڑا، پھمنی، پھٹّ، ہجھیر، گلڑھ،
سبھ دا خون اوہدا نشتر چکھدا سی ۔
کجھ اوہ دھاگے تعویز بھی جاندا سی،
ڈاکدار اوہ چونواں اکھ دا سی ۔
کاریگر سی ٹٹیاں ہڈیاں دا،
سپّ، ٹھونہیں دا ماندری لکھ دا سی ۔

پیڑ منہ دی نسدی ویکھ ایہنوں،
سنے باچی دے داڑ اکھیڑدا سی ۔
کھان پین دی کھیچل گوا دیندا،
جھگڑے دنداں دے 'جیہے نبیڑدا سی ۔

اینک باجھ نہیں سی اوہنوں راہ لبھدا،
(پر) سرمہ وک رہا سی 'اینک توڑ' اوہدا ۔
گھر دی اوہدی مروڑاں دے نال مر گئی،
پر مشہور، سی 'شربت مروڑ' اوہدا ۔
لگی رہندی سی جوڑاں دی پیڑ اوہنوں،
پر سی لیپ چنگا 'ہڈی جوڑ' اوہدا ۔
نکے ہندے توں آپ افیم کھاندے،
نسخہ چلدا سی 'نشہ چھوڑ' اوہدا ۔

'جے میں پچھیا تسیں حکیم ہو جی ؟
اگوں ہسّ کے اوس فرمایا اے ۔
'جے نہیں اسیں حکیم تے پیو تیرے،
قبرستان اوہ نواں بنوایا اے ۔'

کہندا ہندا سی جینودا رکھیا اے،
جگّ اتے لقمان بھرا نوں میں……
پڑھ پڑھ "روگ پربودھ" میں روگ کٹے،
فائدہ بخشیا خلق خدا نوں میں ۔
"طب اکبری" رگڑ کے پی چھڈی،
بڑا گھوٹیا "دارول شفا" نوں میں ۔
پنیا "خیرل بشر' نوں وانگ پانی،
چنگا دندیا "ال حکما" نوں میں ۔

ہویا کی جے چند مریض مر گئے ؟
لکھی ہوئی نوں کوئی نہیں مٹا سکدا ۔
نالے سو مریض نہ مرن جس توں،
اوہ نہیں پورا حکیم اکھوا سکدا ۔

بدھو جٹّ دی ماں بیمار ہو گئی،
قسمت ماریا ایہنوں بلا بیٹھا ۔
لینے پنجھی روپیئے تے اک جوڑا،
اوہدے نال ایہہ پکّ پکا بیٹھا ۔
روپ دھار کے کال بھگوان جی دا،
جدوں اوہدے سرھانے ایہہ جا بیٹھا ۔
ماں سمجھیا مکیا انّ پانی،
میری جان دا لاگوُ ایہہ آ بیٹھا ۔

چھائی مردنی تے لیا ساہ ٹھنڈھا،
زگرا اسدا وینہدیاں ڈول گیا ۔
پہلی پڑی حکیم نے جدوں دتی،
جھٹ شوہدی دا گھنگرو بول گیا ۔

بدھو جٹّ نے آن کے ڈھاہ ماری،
نالے وید نوں اس للکاریا اے ۔
رولا پے گیا تے ہوئی پرھا کٹھی،
اس نے بدھو دی ماں نوں ماریا اے ۔
ہویا فیصلہ قبر پٹواؤ اس توں،
اس نے بڑا ہی قہر گزاریا اے ۔
رو دھو کے قبر تے پٹّ آیا،
اوس دن توں اوس پر دھاریا اے ۔

نبض پھڑن لگا پہلاں آکھ لیندا،
'ایہہ گلّ میں پھیر تے سٹنی نہیں ۔
مرضی نال علاج کرواؤ میتھوں،
ایپر قبر میں کسے دی پٹنی نہیں ۔'

چاڑھ چاڑھ کے حکمت دیاں بیڑیاں تے،
خاندان دتے کئی بوڑ اس نے ۔
نال داتری واڈھویں نسخیاں دے،
دتے ٹہکدے پھل مروڑ اس نے ۔
ایہدی جان نوں رون یتیم لکھاں،
ودھوا کیتیاں کئی کروڑ اس نے ۔
ایہدی شیشیاں دے اندر موت ڈکی،
پائی زندگی نال انجوڑ اس نے ۔

لوکی صحتَ دی دیوی نوں پوجدے نے،
پر ایہہ کال دے راخش نوں سینودا اے ۔
جدوں کسے مریض دی جان نکلے،
جامیں وچ کم بخت نہیں مینودا اے ۔

تر کے پار سمندروں ہون لوکی،
ایہدی بیڑی توں لنگھیا پار کوئی نہیں ۔
گولے توپ دے کھا کے بچے لکھاں،
ایہدی گولی دا بچیا شکار کوئی نہیں ۔
ایہدے دارل شفا وچ گیا جہڑا،
اوہ پھر پرتیا پچھاں بیمار کوئی نہیں ۔
مچھر مارن دہات سدھار والے،
لیدا ایس بیماری دی سار کوئی نہیں ۔

پینڈو آتما، بھار اس مورکھتا دا،
اکا ہور 'کرتار' نہیں سہن لگی ۔
بچیا رہا جے ایہہ تاں ربّ نوں بھی،
عزرائیل دی لوڑ نہیں رہن لگی ۔

3. صحتَ
(پینڈو تے شہری زندگی)

کیڈی عقل والا، کیڈی شکل والا،
ذمیندار بھاویں کوئی لکھ دا اے ۔
سمجھو زندگی اوہدی فضول جیکر،
زور بدن دے وچّ نہیں رکھدا اے ۔
جہڑا دانیاں نے سخن آکھیا اے،
اوہ نہیں آکھیا کسے دے پکھ دا اے ۔
ایس موت حیاتی دی جنگ اندر،
صحتَ بناں انسان نہیں ککھدا اے ۔

کیو نہ چنگیاں ماردے پھرن آپے،
جنہاں چنگھیاں کالیاں بوریاں نے ۔
مالی سانھ، وانگو کیوں نہ برے کڈھن،
جنہاں کٹّ کے کھادھیاں چوریاں نے ۔

ایپر اسیں تہذیب دے بنے مالک،
پگاں بنھھیاں اساں اچیریاں نے ۔
سانوں بو پراؤنٹھے چوں آنودی اے،
ڈبل روٹیاں پئیاں بتھیریاں نے ۔
کدی دودھ دا نہیں وساہ کھادھا،
بھیڈاں مڈھ توں لاگ لویریاں نے ۔
بالے کنڈیاں مار کے کڈھنے ہاں،
گھر وچ رکھیاں اساں پنج سیریاں نے ۔

جنٹلمین ہاں اسیں ملوک نازک،
کھانا اساں کی باجھ پکوڑیاں توں ۔
بھاویں مار دھپی دند جھاڑ سٹے،
کوئی جان والا پھڑ کے چوڑیاں توں ۔

اسو لنگھیا، گرمیاں مات ہوئیاں،
ساڈے واسطے سردیاں آئیاں نے ۔
گرم کپڑے جھٹ تیار کیتے،
دھاریوال توں لوئیاں منگائیاں نے ۔
مہڑ پا سٹے کمبل نمدیاں دے،
راتیں کڈھیاں گرم رجائیاں نے ۔
کھان لئی انڈے، چاہ، کیک، بسکٹ،
ڈبل روٹیاں نال خطائیاں نے ۔

کولے گرم کروا کے صبح ویلے،
گردے ہو بہنا وڈے نکیاں نے ۔
ہتھ پیر پالے تاں بی سنّ کیتے،
برا حالَ کیتا دندوڑکیاں نے ۔

اودھر نظر کرنا، جند جان والے،
ذرا سردیاں کویں بتانودے نے ۔
لانگڑ لکّ تے بھورے دی جھمب اتے،
ادھی رات دے ہلاں نوں جانودے نے ۔
بھاویں مینہہ وسے بھاویں 'وا وگے،
کدے کوٹ پتلون نہیں پانودے نے ۔
ککر 'وا تریل دے وچّ بہہ کے،
اگے پانی دے راتاں لنگھانودے نے ۔

جس دن جاندے نے اج سیت ڈاڈھا،
گڑ دا ڈکرا کڈھ کے کھا لیندے ۔
سردی پوہ تے ماگھ دی قہر والی،
ہسّ کھیڈ کے ایویں لنگھا لیندے ۔

ساڈے بچیاں دا ذرا حالَ ویکھو،
بچہ کاہدا اے مٹھّ کوُ ہڈیاں نے ۔
جمدے نال روگاں جہی پریت لائی،
ساری عمر نہ یاریاں چھڈیاں نے ۔
اج منڈے نوں بھار دی قصر ہو گئی،
اج نینگر نے دندیناں کڈھیاں نے ۔
لگّ جائے ہوا وی ودھ جیکر،
کاکے ہراں نے اکھیاں اڈیاں نے ۔

پاسہ پرتیاں دھون نوں ول پیندے،
ایہو جہاں پنڈاں کتھوں ڈھونیاں نے ۔
جنہاں بال امرت پیتے ڈونگرے دے،
چھیکڑ ٹھیک اوہناں 'کھوہنا کھوہنیاں' نے ۔

اودھر اوہناں جواناں دے پتّ ویکھو،
جہڑے جمدیاں تھاپیاں ماردے نے ۔
اجے سکھ دے ٹرن دی جاچ پچھوں،
ساڈے جہاں نوں پہلاں ونگاردے نے ۔
نری 'لالے' دی پگّ نہیں لاہن جوگے،
کولوں کم وی لکھ سواردے نے ۔
بھتے ڈھونودے نے، پٹھے پٹدے نے،
پانی ڈانہودے تے ڈنگر چاردے نے ۔

کچے گونگلو، گاہکڑاں، ساگ، رینڈے،
سچیں وانگ ریوڑیاں چبدے نے ۔
کردے ہضم نے مونگی دی دال وانگوں،
ساڈے وانگ 'اوہ بی بندے ربّ دے نے' ۔

سانوں رات نوں کدے پیشاب آوے،
اسیں لکھ دلیل دوڑانودے ہاں ۔
پہلاں ڈھونڈدے ہاں ماچس نال دھیرج،
لالٹین نوں فر جگانودے ہاں ۔
پنج ستّ واری اچی کھنگھ کے تے،
کولوں ستیاں تائیں جگانودے ہاں ۔
پھڑ کے ڈانگ، پورا انتظام کر کے،
اسیں پھیر پیشاب نوں جانودے ہاں ۔

جیکر چوہا وی کدے کھڑکائے بھانڈا،
ساہ مردیاں وانگ بنائی دا اے ۔
پا کے جھٹّ سرھانے دے وچ لتاں،
چاقو وانگراں تہہ ہو جائیدا اے ۔

اودھر اوہ بی زمین تے وسدے نے،
گنے جاندے نے اوہ بی انساناں دے وچ ۔
راتاں کالیاں بولیاں کٹدے نے،
جہڑے بیٹھ کے تے بیاباناں دے وچ ۔
سپّ، شینہ، بگھیاڑ تے اک پاسے،
تھر تھر کمبدے بھوت مساناں دے وچ ۔
چور، ڈاکو دی جاہ کی کول آوے،
دھماں اوہناں دا ستاں اسماناں دے وچ ۔

جیکر سہریاں دے کدے جان لگن،
چھاویں تاریاں دی پیندے پندھ اندر ۔
دتھا گنیاں دا کچھے مار لیندے،
جاندے چوپدے بڑے انند اندر ۔

ذرا اساں دے شوق تے شغل ویکھو،
کویں وہلیاں وقت ٹپاونے ہاں ۔
جوڑا لے لیا کتوں کبوتراں دا،
کتے جھانجراں اوہناں نوں پاونے ہاں ۔
ڈور وٹّ کے شیشے دی چسّ دے کے،
کتے گڈی دے پیچ لڑاونے ہاں ۔
کنڈی مچھیاں پھڑن دی ٹولنے ہاں،
کتے ککڑ دا کھڈا بناونے ہاں ۔

کولوں ماں، پیو دا کوئی کم کریئے،
اینی ہتھاں تے پیراں وچّ شکت ہی نہیں ۔
جیکر دسّ وی بہن تاں آکھنے ہاں،
ساڈے پاس صاحب ایناں وقت ہی نہیں ۔

جیکر جٹاں دے پتاں نوں وہل لگے،
کوڈی واسطے ڈھول وجانودے نے ۔
پنڈیں گھلّ کے نائیانں، مراسیاں نوں،
چنگے گبھروآں تائیں منگانودے نے ۔
رسا کھچدے نے، چھالاں ماردے نے،
بگدر پھیردے تے مٹی پانودے نے ۔
شاماں ڈانگ نوں کتے چڑھانودے نے،
کتے منگلیں نوں کوکے لانودے نے ۔

جیکر اوہناں 'چوں کوئی بیمار ہووے،
اوہنوں آکھدے نے دھوپھ کڈھ بہہ کے ۔
جیکر ہور توں ککھّ نہیں کرن جوگا،
تھبہ پٹھیاں دا کھوہ تے وڈھّ بہہ کے ۔

سانوں ذرا کو کدے زکام لگے،
ڈاکدار نوں جھٹّ بلاؤنے ہاں ۔
کاٹ پا کے ساک سربندھیاں نوں،
درشن واسطے، 'واسطے' پاؤنے ہاں ۔
منجی ویہڑے دے وچ ڈوھا کے تے،
سارے ٹبر تے رئب جماؤنے ہاں ۔
سرت لین جہڑا گھڑی نہ آوے،
طعنے اوس نوں سو سو سناؤنے ہاں ۔

اکھیں ویکھ کے دودھ، بیمار ساڈا،
برا نکّ تے منہ چڑھاؤندا اے ۔
'بے بے دودھ گھیؤ نوں لا تیلی،
میرا جی سلونے نوں چاہندا اے ۔'

مدعا: گلّ کاہدی، زوراوراں کولوں،
سارے دکھ تے روگ بھی نسدے نے ۔
چھاتی جنہاں دی زور تے ٹل باہیں،
اوہو ایس زمانے وچ وسدے نے ۔
ایتھے ماڑیاں دی کادھی زندگی اے،
تگڑے ماردے نے نالے ہسدے نے ۔
راکھی اپنی جنہاں توں نہیں ہندی،
اوہ انسان دسو کادھے بھسدے نے ۔

جنہاں دولتاں سانبھ کے رکھیاں نے،
اتے صحتاں جنہاں گوائیاں نے ۔
اوہ 'کرتار' جہان توں موئے چنگے،
لیکاں قوم نوں اوہناں لوائیاں نے ۔

4. بدھو دا ویاہ

سٹھّ ورھے گزار کے زندگی دے،
'بدھو' تائیں ویاہ دا چا آیا ۔
بدھوان تے اگے ہی بڑا سی اوہ،
چیٹک ہور پر نویں لوا آیا ۔
جتھے بوھے ایہو قصے چھیڑ بہندا،
خبرے کتوں کملا کاں کھا آیا ۔
بھجا پھرے ویاہ دی بھال اندر؛
کئیاں تھاواں توں منج کٹا آیا ۔

جہڑا متّ دیوے، اگوں کہے اوہنوں؛
تیری مرضی اے رلدا ہی مر جاواں ۔
'جائداد ساری سانبھ سکر کے تے،
جاندا ہویا شریکاں لئی دھر جاواں ۔'

اک دن کول بٹھا کے کہیا میں بھی،
'بڈھے وارے کی گئی اے وگّ تینوں ؟
مرن ویلے جوانی ایں چڑھن لگا،
لگ گئی ویاہ دی اگّ تینوں ۔
سر کمبدا ای پیر تھڑکدے نیں،
گئی نویں بیماری ایہہ لگّ تینوں ۔
تیرے منہ دے وچ تے دند بھی نہیں،
گھٹا کملیا پاندا اے جگّ تینوں ۔

'تیتھوں گاں دے پٹھے بھی پجدے نہیں،
بال بچے نوں کتھوں کھوائینگا توں ؟
تیری کندھاں دے نال بھی نبھدی نہیں،
وہوٹی نال پر کوے نبھائینگا توں ؟

تیرا گھر پہلاں چون لگّ پیندے،
اجے بدل وچارا بھی گجدا نہیں ۔
گلّ ہور تے رہِ گئی اک پاسے،
تیرے اندر تے جلا بھی چجدا نہیں ۔
تیری چلھ اندر گھاہ اگیا اے،
تیرے اندروں چوہا بھی رجدا نہیں ۔
لکّ صافہ اے ہاڑ سیال تیرے،
نگھر جانیاں گوڈے بھی کجدا نہیں ۔

ہندی پنڈ ویاہ دی بڑی بھاری،
کتے مورکھا دھون بھنا بہینگا ۔
چار کوڈیاں سانبھ کے رکھیاں نی،
اڈے لگّ کے کتے گوا بہینگا ۔'

بدھو بولیا مچھاں نوں وٹّ دے کے،
'جیہا نگھریا ہویا کوئی جٹّ نہیں میں ۔
زمیں یاراں کنالاں تے ست مرلے،
اپنے کسے شریک توں گھٹ نہیں میں ۔
خاندان ساڈا دنیا جاندی اے،
کوئی ڈوم، جلاہ جاں بھٹّ نہیں میں ۔
چار چھلڑاں وی کول ہین میرے،
نرا پرا کوئی چوڑ چپٹّ نہیں میں ۔

اک وار تے کل برادری نوں،
کر کے نواں ویاہ وکھا دیاںگا ۔
جہی بنیگی پچھوں سنبھال لانگا،
اک وار پر مہناں گوا دیاںگا ۔'

منڈیاں پنڈدیاں رل کے صلاحَ کیتی،
کتوں بدھو نوں ساک لیا دیئیے ۔
نالے آپ وچوں ہتھ رنگ لئیے،
نالے پنڈ نوں شغل وکھا دیئیے ۔
کسے اوپرے بندے نوں وچ لے کے،
پڑدا بدھو دی بدھ تے، پا دیئیے ۔
دھر کے کھوٹا روپیہ اک تلی اتے،
چلو اج ہی واجا وجا دیئیے ۔

جا کے بدھو دے کول اوہ کہن لگے،
'تیرا کم تے چاچا بنا دیانگے ۔
ست سو روپیہ تے لگّ جاسی،
ایپر ساک جوان لیا دیانگے ۔'

پنج سو روپیئے دی سائی لے کے،
بدھو تائیں چھہارا لگان لگے ۔
تیل بدھو دے بوہے تے چو کے تے،
تیل اودھیاں جڑھاں 'چِ پان لگے ۔
صاحا متھّ کے پاندھے دی پتری توں،
لیڑا کپڑا پھیر سوان لگے ۔
داڑھی بدھو دی چٹی سی دودھ وانگوں،
وچ وسمیاں دا گھٹا پان لگے ۔

کیتا کالیاں داڑھی نوں ڈنجھ لاہ کے،
نھا دھو کے پھیر صفائی کیتی ۔
سہرا بنھ کے شگناں دا سر اتے،
لو جی بدھو دی جنج چڑھائی کیتی ۔

گھوڑا اتھرا کتوں لیا کے تے،
اتے بدھو نوں چکّ چڑھا دتا ۔
منڈے کسے شیطان نے پکڑ ڈھینگر،
پوچھل گھوڑے دی نال اڑا دتا ۔
داروگر نے گھوڑے دے کول ہو کے،
گولہ سنے ہوائی چلا دتا ۔
کول پنڈ دے منڈے وی ویکھدے سی،
رولا اونھاں نے کول مچا دتا ۔

پئی گولے دی جدوں آواز کنیں،
'وا وانگراں ہویا اڈار گھوڑا ۔
جاننجی اوتھے کھلوتے ہی رہے ونہدے،
اڈّ گیا پر سنے سوار گھوڑا ۔

جیوں جیوں گھوڑے دی لتّ نوں چھوہے ڈھینگر،
گھوڑا بدھو نوں تؤں تؤں اڈائی جاوے ۔
بدھو گھوڑے دی دھون نوں مار جپھا،
ترلے، واسطے لوکاں دے پائی جاوے ۔
'لوکو ! ربّ دے واسطے پھڑو گھوڑا'،
گلیاں وچ دہائی مچائی جاوے ۔
بدھو اگے تے منڈیاں دا جنڈ پچھے،
رونق وانگ جلوس دے لائی جاوے ۔

جے کوئی پھڑن لگے، جاننجی آکھ چھڈن،
نینگر چند پیا ڈھکن جانودا اے ۔
ایڈا چا تے خوشی سو وچ گلیاں،
گھوڑا ریجھ دے نال دوڑانودا اے ۔

مار مار کے چنگیاں وچ گلیاں،
گھوڑے بدھو دا اندر ہلا دتا ۔
وہنی وچ کیسر-بھنی پگّ سٹی،
سہرا پیراں دے وچ رلا دتا ۔
وجع وجع ڈھینگر کڑتا ہویا لیراں،
جوڑا چاننا کتے گوا دتا ۔
جدوں کسے ناں شہدے دی عرض منی،
چھیکڑ رب سببّ لگا دتا ۔

گھوڑا لنگھیا نینویں جہے ٹھان ہیٹھوں،
ہتھ بدھو وچارے دا اٹک گیا ۔
اتے ٹھان تائیں دوویں ہتھ پا کے،
بدھو توری دے وانگراں لٹک گیا ۔

اوتھے پنڈ سارا کٹھا آن ہویا،
ہتھ بدھو نوں کوئی نہ لانودا اے ۔
لوکی آن کے ہسن تے کرن حجتاں،
آکھے کوئی 'ایہہ پینگھ جھٹانودا اے ۔'
کوئی کہے، 'نہیں؛ نواں ویاہ کر کے،
بیر وہوٹی دے واسطے لھانودا اے ۔'
کوئی کہے 'ایتھوں داتن لھان لگے'،
کوئی کہے 'سریر کمانودا اے' ۔

کوئی کہے، نہیں؛ 'منڈا ویاہ کر کے،
گھر جاندا نہیں شرم نال جھکدا اے ۔'
کوئی کہے، نہیں؛ 'اوچے جہے تھاں چڑھکے،
راہ ڈولی، کہاراں دا تکدا اے ۔'

انت تھکّ کے بدھو دے ہتھ چھٹے،
ترلے واسطے جدوں اوہ پا بیٹھا ۔
دوویں دند سا سو روٹی کھان جوگے،
اوہ بھی ڈگدیاں سار بھنا بیٹھا ۔
سجی بانہہ نوں بی رتا دب آئی،
نال پیر دی موہ کڈھا بیٹھا ۔
آخر چکّ کے لوکاں نے گھر آندا،
روندا، پٹدا ویہڑے وچ آ بیٹھا ۔

ہن اوہ منجی تے بیٹھ پرچار کردے،
پنڈ وچ میرا کوئی تھاں نہ لے ۔
جیکر میرے توں پچھے 'کرتار' کوئی،
بڈھے وارے ویاہ دا ناں، نہ لے ۔

(ہاسے دی برکھا 'برکھا' کاوَ-سنگریہہ دا ہی حصہ ہے)