میں گنگا میری دنیاں گونگی،
تاہیئیں گائے گنگے گیت ۔
دھر اندروں دل دی رت وچوں،
وہندے آئے گنگے گیت ۔
بٹّ بٹّ تکن، بول ن سکن،
پر سدھرائے گنگے گیت ۔
کسے ولولے کسے درد نے،
ہین جگائے گنگے گیت ۔

ایہو گیت ہن میری پونجی،
ایہہ کردے نے دل تے چھاں ۔
پر ایہناں دی سینت سمجھن،
گنگے، جاں گنگیاں دی ماں ۔

جاگو پت جھڑیو بوٹیو !
اوئِ سکیو سڑیو بوٹیو !
او اکھاں کھوہلو سوہنیوں !
ناں-ماتر اڑیو بوٹیو !

پجّ ویلا پیا بسنت دا،
ہن مہک اچھالی جائیگی ۔
پھلّ، پتیاں دی، تے پھلاں دی،
ہن شان وکھالی جائگی ۔

اوئِ چر توں ماراں کھاندیو،
تے اپنا آپ پچھاندیو !
اوئِ گجھیاں پیڑاں سہندیو،
اوئِ ٹوٹے کیتے جاندیو !

اوئِ رنڈ منڈ بنیوں آجزو،
اوئِ پانی کھنوں پیاسیو،
اوئِ جگت جگاون والیو !
اوئِ بھکھیو اتے بیاسیو !

اک کھاؤ ہلارا جوش دا،
تے اپنا آپ وکھا دیو،
پتّ-جھڑت نہ دسے اکھ نوں،
پلکاں وچ جگ پلٹا دیو ۔

چھوھیاں گنڈاسے، عاریاں،
مڑ تیسے نظریں پین نانہہ ۔
جے فٹّ کے دستے نانہہ بنو،
تے دل دی فٹّ مٹا دیو ۔

آپو وچ پا گلوکڑی،
شاخاں نوں باہاں بنا لوو ۔
باہواں دے بل تے سوہنیوں ؟
پھر اپنا آپ بچا لوو ۔

کوئی چھانگے نہ پھر آن کے،
پتّ جھاڑے نہ کئی چندرا ۔
دل لوہے نہ کئی کسے دا،
ہکّ ساڑے نہ کئی کسے دی ۔

جے اؤں 'غریبو' بوٹیو،
اج جگتی ورتو رلّ کے ۔
تد گھڑی لیاندی جا سکے،
ظالم 'پت-جھڑ' دے انت دی ۔

پھر فلو پھلو وچ باغ دے،
پئے شاخاں کڈھو لمیاں ۔
نت مانو موج سہاونی،
دنیاں تے سدا 'بسنت' دی ۔

جاں ویکھاں، نگاہ نہ آوے ۔
پر لوں لوں، لونہدی جاوے ۔
نہ بجھدی مول، بجھایاں ۔
ایہہ بھڑکے، پانی پایاں ۔
میں دسو، کویں بجھاواں ؟
وے لوکو ! اگّ دی لاٹ !!

ایہہ اگّ، جس مینوں لائی ۔
اوہ دیندا نہیں دکھائی ۔
بہہ اہلے، پھوکاں مارے ۔
ہسے تک تک، انگیارے ۔
میں دل وچ، سدا لکاواں ۔
وے لوکو ! اگّ دی لاٹ !!

سائیاں ! ایہہ 'لاٹ' نہ بجھے ۔
جو بالی، 'لکویں' 'گجھے' ۔
اوہ نہ، دسدا وی بھاوے ۔
اس اگّ 'چوں نظری آوے ۔
میں جد وی جھاتی پاواں ۔
وے لوکو ! اگّ دی لاٹ !!

حلق کدیا ایس نوں، بھلا اپنا آپ ۔
ایہہ وی جانے مول نہ، 'ایویں وڈھنا' پاپ ۔

ڈنگر، وچھا، آدمی، سبھ تے کردا وار ۔
زہری دند کھبھانودا، کردا قہری-کارری ۔

حلق گیا ایہہ چندرا، کیتا جاوے کی ۔
وڈھ وڈھ کے حلقہ رہا، ہور ہزاراں جی ۔

مونہوں جھگّ اگلچھدا، نٹھدا واہو داہ ۔
راہی پاندھی، ویکھ کے، کردے نے تراہ تراہ ۔

جس نوں وڈھے، اوس دے، ڈب جاندے نے بھاگ ۔
حلق ادھے، وچ آن کے، آپے پیندا جاگ ۔

کیتا جگّ ہلکایا، اس کتے انجان ۔
تاہیئیں، گیا سبھا ہو، سبھ دا وڈھن کھان ۔

ہے ربا ! کر میہر توں، اس دا بدل سبھا ۔
مٹ جاوے جد حلق ایہہ، رہے نہ وڈھّ-وڈھا ۔

پنجرے اندر تاڑی ہوئی ۔
لسی ہوئی ماڑی ہوئی ۔
گنواں چوغا منواں پانی ۔
کھا کھا پی پی عمر وہانی ۔
دل توں کھل پیاری بھلی ۔
بھلا باغ، اڈاری بھلی ۔
آساں مٹیاں ریجھاں موئیاں ۔
دل دیاں کلیاں، کولے ہوئیاں ۔
پنجرے اندر دیہہ دا پنجر ۔
توں قابو گئی آ نی سونے دیئے چڑیئے ۔

آیا دوروں چتر-شکاری ۔
اس نے تھاں تھاں چوگ کھلاری ۔
چوغا سٹ وچھائی جالی ۔
توں پھس گئی ایں بھولی بھالی ۔
ہن تیری پر پیش نہ جاندی ۔
تیری مٹی، اسدی چاندی ۔
توں سونے توں مٹی ہوئی ۔
قیدن جیؤندی، 'جیوندی' موئی ۔
نت نت کھوہے کھنبھ شکاری ۔
پر توں بے-وسّ کرماں ماری ۔
بٹّ بٹّ تکیں بول نہ سکیں ۔
بیٹھی جان پھسا نی سونے دیئے چڑیئے ۔

آ میں گلّ سمجھاواں تینوں ۔
سکھ دا راہ وکھاواں تینوں ۔
پنجرے وچ نہیں رہنا چنگا ۔
قیدی بن نہیں بہنا چنگا ۔
کجھ بننا کجھ کرنا سکھ لے ۔
جیؤنا نہیں، تاں مرنا سکھ لے ۔
پنجرے اندر پر پھڑکا کے ۔
نواں جیہا طوفان مچا کے ۔
جاں ایہہ توڑ سدا دی پھاہی ۔
جاں دنیاں توں ہو جا راہی ۔
جاں پنجرے جاں پنجر وچوں ۔
کھہڑا ایوں چھڑا نی سونے دیئے چڑیئے ۔
اڈ اڈاری لا نی سونے دیئے چڑیئے ۔

رل مل ڈیناں پان کلکلی، ترکھی ترکھی چال ۔
گاون گیت موت دے مارو، گونجن قہری تال ۔
مارن پیر ہلاون دھرتی، رہیاں گرد اچھال ۔
لمے دند لہو وچ رتے، کھلرے سر دے وال ۔
اکھیاں چوں چنگیاڑے کڈھن، موت-روپ وکرال ۔
سدھّ نہ بدھ کوئی وی تن دی، پیگیا سبھ نوں حالَ ۔
پیراں ہیٹھ لتاڑن پئیاں، گرد کھلوتے بال ۔
سریاں تے بھڑکاون اڈی، گاون آل بتال ۔
نچ نچ اوہناں رتّ وہائی، دھرتی ہو گئی لال ۔
مٹھا نہیں ایہناں دا ہویا، دلدا اجے ابال ۔
کڑیاں کھیڈن اک دو گھڑیاں، ایہہ کھیڈن کئی سال ۔
نچّ نچّ ایس کلکلی اندر، ہوئیاں کئی نڈھال ۔
بدھا پیراں نال ایہناں نے، جاناں-کڈھنا کال ۔
پئیاں ڈیناں پان کلکلی، ترکھی ترکھی چال ۔

(کھلھا خیال)

میں مندا ہاں،
دنیاں مندی ہے،
توں آپ مندا ہیں !

اس پل !
توں چند ایں چند !
پورا پورا،
پورے چانن والا ۔

پر تینوں پتہ اے ؟
تیرے اس پورے چانن دے،
اگے پچھے
انھیرا ہے انھیرا ؟

شوک !
توں جمیاں انھیرے وچ،
مرینگا وی انھیرے وچ ۔

اج تیرا چانن،
اچا ہے،
پربت دی چوٹی ورگا،
گلی دے ٹلاں دی
'وچکارلی' اچان ورگا ۔

اک دی چوٹی دے اگے پچھے،
نواناں ہن ۔
پر
چوٹی سدا قایم ہے
اک دے ٹلّ
اس دی وچکارلی اچان
دے تھمھ ہن
پر
تیرا چانن اداں دا نہیں،
ایہہ لین ہو جانا اے،
اگے پچھے دے انھیرے وچ !
کاش توں اپنا چانن اکو جیہا رکھ سکدوں !

(کھلھا خیال)

کاگتاں دی گڈی،
تھوڑ وتی،
تھوڑ-عمری،
اڈارو نے اڈائی ۔

ڈور اوہدے ہتھ،
ودھائی گیا،
ودھائی گیا،
ڈور چھڈی گیا،
گڈی چڑھدی گئی ۔

اتانہ ہور اتانہ،
امبراں دے نیڑے نیڑے،
اتھے لگی نویں ہوا،
متّ ماری گئی،
اچی چڑھی گڈی دی ۔

اسدی چھاتی وچ،
ہنکار آ گیا ۔
اوہ آکڑ گئی ۔
چھاتی تان کے،
بھڑکن لگی،
کاگتاں دی گڈی۔

پھڑ پھڑ کر کے بولی:-
"میرا کم اے اڈنا،
نچنا، کدنا،
کھیڈنا، گاونا،
میرے توں اچا کوئی نہیں"
کہن لگی گڈی ۔

ہوا دا اک بلاّ،
آیا زور دا ۔
ڈور ٹٹّ گئی ۔
کی پتہ کتھے جا پئی ؟
خبرے کی حالَ ہویا،
نکھسمی گڈی دا ۔

میں ڈٹھا اے اک بیمار ۔
ساس ورولے، بڑا لاچار ۔
سمجھ لوو بس، جیؤندا مردہ ۔
ناں نوں جاپے، پھردا تردا ۔
کھپھن وچ، لپیٹیا جاپے ۔
غم چکھا تے لیٹیا جاپے ۔

جد میں اس دے، منہ ول تکیا ۔
آکھن توں میں، رہِ نہ سکیا ۔
"او بیمارا، او بیمارا ۔
تیرا وج رہا، کوچ-نگارا ۔
جیؤندا کدھے، سہارے ہیں توں ؟
رکھڑا ندی، کنارے ہیں توں ۔
تیرے وچ، ساہ ستّ نہ جاپے ۔
ارجن، بھیم، کرن، بھیشم دی
تیریاں سکیاں ناڑاں اندر،
مینوں مترا ! رتّ ن جاپے ۔
اکھیاں وچ، 'پرتاپ' ن دسدا ۔
دل تیرے، اس مردے اندر،
سیوا جی تے کلغیدھر دا،
جوش ن دسدا، جاپ ن دسدا ۔

بانہہ تیری وچ، جوش ن فرقے ۔
چھاتی اندر، انکھ نہ سرکے ۔
ہتھاں وچ نہ، رہی سخاوت ۔
روح تیری وی، راج تیرے وچ،
کردی پئی اے، کھڑی بغاوت ۔
بے شک اج، کھلوتا جاپیں،
کسے ڈنگوری، ٹیک سہارے ۔
او بیمارا ! او بیمارا !!
میں سندا ہاں، توں نہیں سندا ؟
تینوں موت آوازاں مارے !"

نگاہ تیری وچ، جادو بھریا !
سکیاں نوں کر دیندا ہریا !
توں جد نین، نیناں وچ پاویں !
دل نیناں دے، پئی کھڑاویں ۔
قدرت تینوں، اٹھ اٹھ ویکھے
گاوے تیرے راگ ۔
نیں پیلی پیلی چنی والیئے !

تیرے حسن-پجاری بھورے،
ویکھ تینوں، ہو جاون بورے ۔
پھل کلیاں وچ، تکن تینوں ۔
پر اوہ، چھوہ ن سکن تینوں ۔
کد ونڈن آوینگی کھیڑا ؟
تینوں تانگھن باغ ۔
نیں پیلی پیلی چنی والیئے !

گندل سرہوں دی، لہراوے ۔
سانگ تیری، چنی دے لاوے ۔
کالے ناگ، وانگ ول کھاندی،
نچدی ہسدی، نہیں شرماندی ۔
دھو دتے توں، آ کے اس دے
سارے دل دے داغ ۔
نیں پیلی پیلی چنی والیئے !

واہ واہ، روپ تیرا اے سجدا ۔
جٹّ وی تک تک، کے نہیں رجدا ۔
نی پھل-پریئے ! جوبن-بھریئے !
کی کردی ایں ؟ مہکیں-ٹھریئیں ۔
بن پچھیاں کھوہ کے ٹر پئییں
بھولے جٹّ دا ساگ ۔
نیں پیلی پیلی چنی والیئے !

ایہہ خچر بڑی مکار،
ادھے توں ڈھنگ ن جانیں ۔
ایہہ اگوں مارے دند،
اگیوں لنگھ ن جانیں ۔

ایہہ پچھوں مارے لتّ،
لتّ توں لتّ بچاویں ۔
توں اصلوں ہیں انجان،
ایس دے نیڑ نہ جاویں ۔

جاہ پچھ کسے استاد نوں،
پھر اس اتے اسوار ہو ۔
پا کاٹھی اس تے سوہنیاں،
پھر پینڈا کٹ سکھیار ہو ۔

چرخے توں لے کم، نیں البیلڑیئے !
نہ پھر ایویں جھل وللی ۔
بہہ کے کتّ، تے لاہ لے چھلی ۔
گل سن، بن نہ پئی نگلی ۔
جھلاں وچ، پئی پھر نہ جھلی ۔
پئی گوا نہ دمّ، نیں البیلڑیئے !

چرکھا ایہہ چاتر نے گھڑیا ۔
اس تے رنگ، انوکھا چڑھیا ۔
گڈیاں منے، سوہنے اس دے ۔
چکر ہن، من-موہنے اس دے ۔
پر جد ایہہ، ہو گیا پرانا ۔
پھر سوتر کتیا نہیں جانا ۔
رووینگی چھمّ چھمّ، نیں البیلڑیئے !
چرخے توں………

کی کوئی پے گیا، تینوں حالَ ؟
نچ نچ پاویں، پئی دھمال ۔
نچیں، گاویں، توڑی ماریں ۔
نیں ! نہ ہفیں، نیں ! ن ہاریں ۔
ہویا اگے، بہت جہان ۔
توں نہیں کلی، ہوئی جوان ۔
اتنی عقل دڑا ۔کڑیئے !...

تیرے نال دیاں، کئی سئیاں ۔
ہف ڈگیاں، مودھے منہ پئیاں ۔
جنہاں دی سی، راس جوانی ۔
جنہاں دی سی، اکھ مستانی ۔
جنہاں ایتھے، بھلاں لئیاں ۔
آخر منہ، چھپا کے گئیاں ۔
گدھا دلوں بھلا ۔کڑیئے !...

کی گدھے نوں، لوہڑا آیا ؟
نیں توں، اپنا آپ بھلایا ۔
کی تیرے تے، ورتی کڑیئے ؟
کیوں توں چھڈی، دھرتی کڑیئے ؟
نچدی نچدی، گاندی گاندی ۔
اےداں گدھا، پاندی پاندی ۔
بہیں نہ لک تڑا ۔کڑیئے !...

گدھے دیاں، کھڑکاراں اندر ۔
چوڑے دیاں، چھنکاراں اندر ۔
پباں دیاں، دھمکاراں اندر ۔
گیتاں دیاں، ملھاراں اندر ۔
بھلا تینوں، اپنا آپ ؟
کی گدھے دا، چڑھیا تاپ ؟
آ نیں ! راہ تے آ ۔ کڑیئے !...

اوئِ نکیا ربا !
توں بنائی دنیاں،
توں وسائی دنیاں ۔
ایہہ محل منارے،
توں آپ اسارے ۔
توں باغ سجائے،
توں پھل کھڑائے ۔
توں راہ بنائے،
تے رخ وی لائے ۔

پر تینوں دھپ وچ،
ٹھنڈھ-چھاں نہیں لبھدی ۔
اس دنیاں اندر،
کوئی تھاں نہیں لبھدی ۔

اوئِ میریا ویرا !
اوئِ نکیا ربا !
توں مر مر، جی جی،
رتّ اپنی پی پی،
سدکاں وچ رو رو،
سر اٹاں ڈھو ڈھو،
چک چونا گارا،
کر جیرا بھارا،
مسجد بنوائی،
کر گھال کمائی،

کھا کھا کے رکھیاں،
توں اسارے مندر ۔
پر وس نہیں سکدا،
توں ایہناں اندر ۔

جے تینوں اوتھے،
نہیں ملدا بہنا ۔
پھر میں نہیں اوتھے،
اک پل وی رہنا ۔
میں تیرا مندر،
توں میرا مندر،
میں تیرے اندر،
توں میرے اندر،

وس میریا ویرا !
اوئِ نکیا ربا !

گھوڑے چڑھیا ! گھوڑے اتے، ہو کے بہیں سدا ہشیار ۔
ایہہ گھوڑا ای ڈاڈھا اتھرا، اڑیئل، چنچل، تیز طرار ۔
اوکھی بڑی سواری اس دی، تھمھدا اس نوں ہے شاہ-زور ۔
ایہہ پٹکہ کے بھنجے سٹدا، جمن توں ہے اس دی کار ۔
ڈھلیاں واگاں چھڈ نہ بیٹھیں، قابو آؤنا ایس نہیں ۔
دھوہ دھوہ مارے وچ رکاباں، ایہہ چندرے نوں چندری مار ۔
جہڑا کھچ کے اس دیاں واگاں، منزل ولے لاوے دوڑ ۔
اس نوں ایہہ پچاوے اتھے، پر جو بیٹھے سرت وسار ۔
اس نوں ایہہ بھٹکاوے ڈاڈھا، مٹی اس دی کرے کھوار ۔
کھڈاں کھاتے کھائیاں اندر، ہڈ تڑاوے پیا سوار ۔
نالے کھنجھ نشانہ جاوے، نالے ڈگدا منہ دے بھار ۔
گھوڑے والیا ! اس گھوڑے نوں، ہتھ دے اندر رکھیں یار ۔

سوہنیئیں ! پار تیرا مہینوال ۔
توں جیوندی ایں، جدھے سہارے ۔
جو تیرے وچ، لہراں مارے ۔
جو پھردا ای، اکھیاں اگے ۔
جس دا تینوں، پتہ ن لگے ۔
جس دی، حسن-دوانی ایں توں ۔
جس دے گل دی، گانیں ایں توں ۔
جس وچ تیرا خیال ۔سوہنیئیں !...

جے ای ، سچا پیار اوسدا ۔
جے لوچیں، دیدار اوسدا ۔
شرم حیا نوں، چولی پا کے،
دنیانداری دا گھنڈ چا کے ۔
سدکن بن کے، ہمت کر کے ۔
پار جھناؤں، ہو جا تر کے ۔
کچے گھڑے دیاں، چھڈ وچاراں ۔
ایہہ تاں ہن کچیاں دیاں کاراں ۔
تینوں کی اس نال ؟ سوہنیئیں !...

چھڈ دے دلوں، ارارلا پتن ۔
چمّ لے جا کے، پارلا پتن ۔
اس پتن دی، چھوہ پیاری ۔
مہینوال دی، صورتَ ساری ۔
اس وچ تینوں، پئی اڈیکے ۔
پھر دس، توں کی لینا جی کے ۔
توں جد رلسیں، لہراں اندر ۔
'ماہیئے' دا بن جاسے مندر ۔
اوہ تیرے وچ، جوت جگاسی ۔
دل دے اندر، دل رلاسی ۔
اس پل، عجب نظارے ہوسن ۔
اک روپ، دو پیارے ہوسن ۔
سوہنی تے مہینوال ۔سوہنیئیں !...

(کھلھا خیال)

گڈی چلدی آئی ہے،
چلدی ہے،
چلدی رہیگی ۔
اودوں توڑی،
جدوں تک ڈرائیور چاہیگا ۔
کلا ڈرائیور دے ہتھ ۔
جویں چاہے ٹورے،
جتھے چاہے کھلھارے ۔
توں کوئی
بے-ٹکٹا تھوڑھا چڑھیا ایں !
پر
کتھے جانا، تے کتھے اترنا ؟
ایہہ تینوں بھلّ گیا ۔
گڈی دا روپ ویکھ کے،
رنگ ویکھ کے، چال ویکھ کے ۔
دھرنا مار بیٹھوں،
لتاں پسار بیٹھوں ۔
اندر کسے نوں آؤن نہیں دیندا ۔
کول کسے نوں بہن نہیں دیندا ۔
پر
ایہہ تیری مالکی نہیں ۔
تیری سدا لئی نہیں ۔
توں
توں مسافر ایں مسافر،
تیرا سٹیشن وی آیا سمجھ ۔
توں اس توں ضرور اتر جائینگا،
تینوں ضرور اترنا پئیگا ۔
سمجھیا میری گلّ ؟
'گڈی چلدی ہی رہیگی ۔'

میں ویکھاں اک ایسا کھیت ۔
جس وچ گجھا، بھریا بھیت ۔
کہن 'نکھسما'، پیا ویران ۔
مویا اس دا، کہن کسان ۔
کسے نہ سنجیا، کسے نہ واہیا ۔
بیجیا، وڈھیا، کسے ن گاہیا ۔

وٹاں ڈگیاں، ڈھٹھے کھال ۔
مول ن کیتی، کسے سنبھال ۔
برو، سرکڑا، کھبل، گھاہ ۔
کاہی، پوہلی تے پلواہ ۔
تھاں تھاں اس وچ، پھیلے ہوئے ۔
نظری آون، ٹبے ٹوئے ۔

ارد گرد، جو اس دے دھرتی ۔
اس اتے، ہریاول ورتی ۔
ہر اک کھیت، پیا لہراوے ۔
دل نوں موہے، جی نوں بھاوے ۔
ہر اک کھیت، سوریا ہویا ۔
روپ سندرتا، بنیا ہویا ۔

جاگے ہر اک دا کرسان ۔
رکھدا راتیں دنے دھیان ۔
پر دیکھو ! صاحب دی نیت ۔
خالی پیا نکھسما کھیت ۔
ارد گرد، ہو گئی آبادی ۔
پر وچکار، دسے بربادی ۔

چوہے، گالڑھ، گدڑ، شیر ۔
ٹڈی کیڑے، وانن انھیر ۔
سبھ آبادی، وچوں نسے ۔
ایس کھیت وچ، آ کے وسے ۔
ہن ایہہ بنیا، نری اجاڑ ۔
'جانوراں' دی، وسدی دھاڑ ۔

جمیگا جد، اس دا سائیں ۔
تاہیئیں ہوسن، ایہہ دور بلائیں ۔
پھر ایہہ مڑ کے، واہیا جاسی ۔
بیجیا، وڈھیا، گاہیا جاسی ۔
پھیر انّ دے، لگسن ڈھیر ۔
کھیت آباد ہووےگا پھیر ۔

دس اوئے ! انکھاں والیا ناغہ !
ایہہ کی بنیا کالیا ناغہ !
قیدی ہوئیوں، وچّ پٹاری،
رڑھ پڑھ گئی اے، شیخی ساری ۔
نہ اوہ تیزی، نہ پھنکارے ۔
نہ اوہ حسن، نہ جوش ہلارے ۔

اپنی مرضی، کر نہیں سکدا،
جی نہیں سکدا، مر نہیں سکدا ۔
جھلیا ! جے نہ، غلطی کردوں،
بین-راگ تے، جے نہ مردوں ۔
چتر سپیرے دی ہشیاری ۔
بندی نہ ایہہ قید-پٹاری ۔

بیڑی وچ جہے پے گئے وٹے،
تیرے اس نے کر دند کھٹے ۔
تینوں گھر گھر آن نچایا،
اپنا سو روزگار بنایا ۔
میری منّ تے اٹھ ! پھنکار !
گلوں غلامی ہنے اتار ۔

اک گجر ڈاڈھا سی ستیا، رو رو آکھے ڈھاہاں مار ۔
یارو ! میری گوری گزری، بڑی چلاکو، بڑی چھنار ۔
میری 'کالی گاں' دی اہیؤ، دوویں ڈنگ کڈھدی اے دھار ۔
ہتھاں تے اس پا لئی ایسی، مارے وی، تاں سمجھے پیار ۔
میں جد اس دے نیڑے جاواں، رسے پئی تڑاوے یار ۔
اوسے نوں پر گوری گزری، ہتھ پھیر کے لئے پتار ۔
----
روز پیا میں پٹھے پاواں، پر پٹھے پاون دا چور ۔
کر کر مراں پیا میں ایویں، دودھ مکھنی کھاندے ہور ۔
بھردی بھانڈا 'گوری گزری'، چپکے 'پیکیں' دیندی ٹور ۔
گزری نال دکھاں وچ گزرے، کیونکہ گزری ہے شاہ-زور ۔
جے ہٹکاں تاں رہے نہ ہٹکی، پا بہندی ہے نت دا خور ۔
دودھ ایس دے پیکے پیون، مینوں پر ایہہ سمجھے ڈھور ۔
----
ن مردی نہ مگروں لیہندی، دسو لوکو کتھے جاں ؟
قبضہ کر گئے اس دے پیکے، ناں نوں میری کالی گاں ۔

مکی رات، پربھات وی دھا گئی اے ۔
لالی چڑھدیوں ساہمنے آ گئی اے ۔
ککڑ بولیا اے، چڑیاں چہکیاں نے،
کوک کوک قدرت وی، جگا رہی اے ۔
تینوں پھیر وی، رتا نہ پتہ کوئی ۔
تیری اجے وی نہیں سویر ہوئی ؟

تیتھوں نکیاں وی اکھاں کھولھیاں نے ۔
تینوں نال دے، ماردے بولیاں نے ۔
تینوں اجے وی ریجھ گھراڑیاں دی،
کم چاڑھ لئے سرے، ہمجولیاں نے ۔
ڈھول وج پئے نی ! اکھاں کھولھ ہن تاں،
اٹھ ستیا ! نیند دی لاہ لوئی ۔
تیری اجے وی نہیں سویر ہوئی ؟

تیرے ہانیاں، چھیڑ لئے وگّ ہن تاں !
ہوش کر، میرے آکھے لگّ ہن تاں !
تینوں کیوں نہیں آنودی جاگ ہن وی ؟
جاگ پیا ای ویکھ لے ! جگّ ہن تاں ۔
پاسہ پرتنا وی، توں بھلا دتا،
مار مار ہاکاں تھکی ماں موئی ۔
تیری اجے وی نہیں سویر ہوئی ؟

لہراں، اٹھ سمندر وچوں، ادھڑ-دھمی پائی ۔
لہر، لہر نوں مارن دوڑی، لہر، لہر ول آئی ۔
لہر، لہر نوں کھاون لگی، بن کے لہراں کھائی ۔
سورج تے چن تارے ویکھن، چھڑ پئی لہر-لڑائی ۔
لہر، لہر دا خون چوسدی، ہو کے رتّ-تہائی ۔
کوئی لہر مر کے جی اٹھی، ایہہ صاحب نوں بھائی ۔
ہاں، پر لہر 'ہند ساگر' دی، مول نہ نظری آئی ۔
نہ اوہ جاگی اپنے خاطر، نہ اوہ کسے جگائی ۔
نہ اس اجے پرتیا پاسہ، نہ اس لئی انگڑائی ۔
… … …
لہراں، اٹھ سمندر وچوں، ادھڑ-دھمی پائی ۔

کنڈھے ڈھاہ پرانے سارے ۔
میں دسنے ہن نویں نظارے ۔
نویاں لہراں نویاں چھلاں ۔
نویں نویں اچھلا ۔

میں بھنانگا پندھ پرانے ۔
نویں طرحاں دے نویں بنانے ۔
نویں دھرت اپجاوانگا میں ۔
وہِ کے نویں وحہ ۔

ہریاں بنجر باراں ہوسن ۔
کلر کھڑ گلزاراں ہوسن ۔
پھلاں نوں کنڈے کھڑ کھڑ کے،
دیونگے مہکا ۔

نویں چال تے نویں روانی ۔
نویں زندگی نویں جوانی ۔
نویں آواز نویں ای بولی ۔
دیوانگا سمجھا ۔

میں ہاں اک دریا ۔
ایہہ دل میرے چاء ۔
سک جاواں میں، بے شک جگّ توں،
جگ جاواں ہریا ۔

نی جگمگ جگدیئے لاٹے !
نہ ویلا پئی کھنجھا ۔
ہے کول تیرے ہن چانن،
چوپھیرے پئی کھنڈا ۔

کر دور انھیرا اوہلا،
توں اپنا آپ پچھان ۔
تیرے تے مرن پتنگے،
اس گلّ دا کریں ن مان ۔
ایہہ چانن ہے پل گھڑیاں،
ایہہ جوبن، اک پروہنا ۔
اچی ہو جگّ توں جگ توں،
پر آکڑ وچ نہ آ ۔

ڈولن دی بان بھلا دے،
جیون دیاں گھڑیاں اندر ۔
کہندا اے تینوں جگنا،
"توں جوتاں ہور جگا ۔"
اوہ ! ویکھ !! سمیں دے منہ چوں،
تیرے ول آؤندی جاپے ۔
توں پل نوں جگنا ہے نہیں،
جد آ گئی تیز ہوا ۔

ایہہ اندروں باہروں کالیاں ۔
ایہہ موت میری نے پالیاں ۔
سر اندر، چار چپھیر نے ۔
رل مینوں بیٹھیاں گھیر نے ۔
رتّ پیون ایہہ منہ کالیاں ۔
تاہیئیں اڈ گئیاں لالیاں ۔

میں سکدا جاواں سہمیا ۔
مر مکدا جاواں سہمیا ۔
ہوئیاں ہن خالی ناڑیاں ۔
پئی دیندی موت وکھالیاں ۔

رت چوسن، روکیاں رہن نہ ۔
پنڈے توں لاہیاں لحن نہ ۔
رتّ پی پی میری ویکھ لو،
ایہہ بنیاں گوگڑ والیاں ۔

آؤ اوئے ویکھن والیو !
لاہو اوئے ویکھن والیو !
لکھ جوکاں مینوں لگیاں،
نہ میتھوں جان سمبھالیاں ۔

'رت پین' ایہناں دی کار ہے ۔
'رت پینی' ونج وہار ہے ۔
رتّ میری، دولت ایہناں دی،
ایہناں وچ دئے وکھالیاں ۔

ایہہ کی ہویا ؟ اج ڈین نے، کچھڑ لئے انجانے ۔
گٹکے ڈین، انجانے گٹکن، ماں ہے اوہناں بھانے ۔
اوہ کجھ سوچے، اوہ کجھ سوچن، تن آساں نے تانے ۔
دل دی سدھر پوری ہوسی ! ملسن لاڈ ہنڈھانے ۔
ایپر ڈین، ڈین ہے آخر، اوہ پیار کی جانے ؟
اک اک کرکے بچے کھانی، بال ارمبھے کھانے ۔
منہ اس دے وچ پیندے جاون، چپکے جی بھیانے ۔
ماں جو سمجھی، موت نکل پئی، ہن کی کرن نمانے ۔
ڈین نہ چھڈے، پیش نہ جاوے، روون درد رننجانے ۔
باقی بالاں نوں تکّ آکھن :-"بنیو ویر ! سیانے ۔
بھلّ نہ اس دے کچھڑ چڑھنا، جیکر پران بچانے ۔
نہیں جے ماں، 'کلیجے کھانی' دند ادھے جروانے ۔
کڈھ کلیجے کھاندی جے ایہہ، پیر نہ اس ول پانے ۔
بچو ڈین توں بچو ڈین توں ! مرو نہ بے پچھانے ۔

قدرت کیتی انی ککڑی،
پالے تاں وی پیار ۔
'چلوں چلوں' سن دل وچ سمجھے،
ہے میرا سنسار ۔
میرے، چار چپھیرے، پل پل،
کھیڈے پیا پیار ۔
پر ہے بھولی انی ککڑی،
مول نہ اس نوں سار ۔
ایس پیار تے آس ایس نوں،
پینی 'ال' دی مار ۔
'چلوں چلوں' لے اڈّ جاوے گی،
اپنا سمجھ شکار ۔
انی ککڑی پئی تڑپھیگی،
بھوں تے کھنبھ کھلار ۔
جیکر 'چلوں چلوں' کجھ بچ گئی،
بننا اوس اہار ۔
انی ککڑی دا ایوں آخر،
رہنا نہیں سنسار ۔
تاں وی بھولی بھالی ککڑی،
بھلّ بھوکھت ورتمان وچ،
پالے پئی پیار ۔
واہ میرے کرتار !

ہٹاں سجیاں، بازار وی لگ گئے،
وچ پھردے نے، شے ونجارے ۔
سودے کردے، تے وکھر وہاجدے،
بنے پھردے نے، چاتر بھارے ۔
کسے لے لئے نے، کچّ دے گجرے،
ویکھ ماردے، لشک لشکارے ۔
کسے ونج لئے نے، سچے موتی،
پین اوہناں نوں، نہ کدے وی کسارے ۔
کسے رنگ کسمبھے دا بھریا،
جانوں کرم غریب دے ہارے ۔
کسے رکھ لئی، اکھ ہے مجیٹھ تے،
اوہدے دم نہ جانے نے مارے ۔
سودا خوب کھلیریا ایہہ شاہ نے،
اوہ دے جائیے دلوں وارے وارے ۔
پونجی اوہناں دی ودھیگی، ہور وی،
جنہاں دم نے، سمجھ کے تارے ۔
باقی رونگے، دہتھڑاں مار کے،
جنہاں ونج وہاجے نے نکارے ۔

ایہہ تندور نہیں بھردا ۔
شام سویرے نت نت تپدا ۔
روز انمنواں بالن اس وچ،
سڑ جاندا تے کھپدا ۔
پھر وی ایہہ بھکھے دا بھکھا،
رج کے بس نہیں کردا ۔
ایہہ تندور نہیں بھردا ۔

جد توں ساجیا ساجنہارے ۔
دنیاں بن بن بالن سڑ گئی ۔
نہ بجھے اس دے انگیارے ۔
اجے ایس دی بھکھ، نہ موئی ۔
ایہہ تپدا نہیں ٹھردا ۔
ایہہ تندور نہیں بھردا ۔

جنگل ہو گئے کولے سڑ کے ۔
ایہہ رجیا نہیں، دھر دا بھکھا ۔
بھکھ ایس دی بھڑ بھڑ بھڑ کے ۔
کھا کھا کے پھر وی ایہہ بھکھا ۔
رجے نہ ایہہ رجے گھردا ۔
ایہہ تندور نہیں بھردا ۔

ودھدے پھلدے، چار چپھیرے ۔
دور ہٹاون پئے انھیرے ۔
وکھرے رنگ مٹاندے جاون ۔
اپنا رنگ چڑھاندے جاون ۔
ہر پاسے ہر تھاویں ۔
اج سوہے سوہے پرچھاویں ۔

اندر باہر، نیڑے دور ۔
اگمن پئے، پوراں دے پور ۔
دھرتی دا رنگ، بدلی جاون ۔
آسمان نوں، رنگدے جاون ۔
میریاں اکھیاں ساہویں ۔
اج سوہے سوہے پرچھاویں ۔

ندیاں نالے، پربت ساگر ۔
سوہے کر رہے نے، ایہہ ورھ ورھ ۔
رنگ ایہناں دے، اندر گھل گھل ۔
کالے کالے، موٹے موٹے،
مسدے پئے نے ناویں ۔
اج سوہے سوہے پرچھاویں ۔

نگاہ میری وچ، وسدے جاون ۔
دل میرے وچ، دھسدے جاون ۔
میری ریجھ، میریاں آساں،
ہن سوہے پرچھاویں ۔
ہن دور دریڈے بھاویں،
اج سوہے سوہے پرچھاویں ۔

بجھیا دیوا، گھر میرے دا ۔
کوئی پرایا، کتیوں آیا ۔
وٹی کڈھ اس کدھرے سٹی،
مودھا کرکے تیل رڑھایا ۔
اس ویری نے ترس نہ کھادھا،
میرے اتے، قہر کمایا ۔
اس ظالم نے دیوا میرا،
جگ مگ کردا، آن بجھایا ۔

جگدا سی کلھ ایہہ گھر میرے ۔
اج پر ہائے ! آن انھیرے،
ڈاڈھا ای مینوں بھٹکایا ۔

جد ایہہ جگدا سی، سی چانن ۔
چانن منگدا سی، ہمسایہ ۔
کئی پتنگے، آ آ اس تے،
موئے، پر نہ، دلوں بھلایا ۔
چانن اس دا، نرا نور سی ۔
چانن گھلدا، دور دور سی ۔
چانن لے گیا، جو وی آیا ۔

اس دے بجھیاں، پیا انھیرا ۔
وچ انھیرے، آن ڈاکواں،
پنڈاں بنھ، لٹیا گھر میرا ۔
ویکھ ویکھ کے، بجھیا دیوا،
گھپ اندر، ڈولے جی میرا ۔
کوئی بچائے، کوئی جگائے،
بجھیا دیوا، گھر میرے دا،
کوئی ہٹائے، پیا انھیرا ۔
<ہ2 aلگن=لeڈٹ>2. پربھاوواد

واہ ! انوکھا باغ تیرا اے، اونتائی توں خالی ۔
پھلاں اندر ہاسہ تیرا، لہر تیری ہر ڈالی ۔
ڈالی اندر رنگ رس تیرا، رنگ وچ تیری لالی ۔
لالی وچ وی ہتھ ہے تیرا، آپ ہتھیں توں پالی ۔
پالی ! توں پھلاں دا مالی ! کلّ باغ دا والی ۔
والی دے دل دی سبھ اتے، کھیڈے پئے کھش-ہالی ۔
اپنی اس کھش-ہالی اندر، توں قدرت سمبھالی ۔
توں جد ہتھ چکیں اس اتوں، ہندا باغ پرالی ۔
پھلّ کلی دا جیون مکدا، جیؤندی رہے نہ ڈالی ۔
وسدی ہوئے ورانی پل وچ، بھور نہ دین وکھالی ۔
تیرے ہتھ دی برکت ساری، توں برکت ایہہ ڈھالی ۔
واہ واہ توں ! انوکھا مالی، توں کیسا ہیں مالی ؟

میرے گیتاں وچ کسے دی جوانی نچدی ۔
اکھاں میریاں 'چِ اکھ مستانی نچدی ۔
میرے گدھے وچ کوئی گدھا پانودا سئیؤ !
میرے گلے وچ کوئی پیا گانودا سئیؤ !
میری چال وچ کسے دی روانی نچدی ۔
میرے گیتاں وچ کسے دی جوانی نچدی ۔

میرا چوڑا کسے سانولے دی راس نچدا ۔
میرے دل وچوں کسے دا ہے دل نچدا ۔
میں تاں نچدی نہیں، پریم-کانیم نچدی ۔
میرے گیتاں وچ کسے دی جوانی نچدی ۔

میرے گلے وچوں جدوں گیت-تال اٹھدا ۔
جند نال اٹھدی، نیں دل نال اٹھدا ۔
کھا کے پریم-چوٹیم گلے پئی گانی نچدی ۔
میرے گیتاں وچ کسے دی جوانی نچدی ۔

پتہ لگدا نہ مینوں اج کی اے ہو گیا ؟
میرا کملی دا کملا ایہہ جی اے ہو گیا ۔
لوکی کملے نے کہندے، ایہہ دیوانی نچدی ۔
میرے گیتاں وچ کسے دی جوانی نچدی ۔

وچ بڈھاپے جوبن ڈبا،
جوبن اندر بال وریس ۔
وسدے نین اسے لئی لوکو !
اجڑ گیا خوشیاں دا دیس ۔

جے توں اکھیاں والا ایں تاں،
ویکھیں رنگ پچھان لئیں ۔
پھل لکیا ہے پھلّ دے پچھے،
مہک اوس دی مان لئیں ۔
مہک وچ جو رنگ انوکھا،
بھید اوس دا جان لئیں ۔
سبھ حسناں وچ حسن الٰہی،
نیناں نال سیان لئیں ۔

روپ نہ کوئی، رنگ نہ کوئی ۔
دیہہ نہ کوئی، انگ نہ کوئی ۔
نہ صورتَ، نہ ہی پرچھاواں،
دھندلی جہی لکیر ۔

نہ اوہ دسدی، بھری جوانی ۔
نہ اوہ دسدی، اکھ مستانی ۔
نہ سوہنی، نہ تھل دی سسی ۔
نہ چوچک دی ہیر ۔

جے جانا، جانی نہیں جاندی ۔
جے مانا، مانی نہیں جاندی ۔
درداں اندر، وگی ہوئی اے ۔
جیوں نیناں دا نیر ۔

جد میں ویکھاں، اوہ لکیر ۔
بن جاندا ہاں، تد تصویر ۔
روپ اوسے دا، رنگ اوسے دا،
بھر دیندی، تقدیر ۔
پئی لٹکے اک تصویر ۔

میں ستی، میری قسمت جاگی،
درشن دتا ڈھولے، نی اڑیؤ ! درشن دتا ڈھولے ۔
چری وچھنا، آن ملایا
سپنے سگھڑ-وچولے، نی اڑیؤ ! سپنے سگھڑ-وچولے ۔
میں وی چپّ تے اوہ وی چپّ نی !
مونہوں کوئی نہ بولے، نی اڑیؤ ! مونہوں کوئی نہ بولے ۔
میں نیناں وچ تولاں اس نوں،
اوہ پیا مینوں تولے، نی اڑیؤ ! اوہ پیا مینوں تولے ۔
رنگ نیناں دا نیناں اندر،
پریم-للاری گھولے، نی اڑیؤ ! پریم-للاری گھولے ۔
میں نہ دساں دل دی ویدن،
اوہ وی دل نہ پھولے، نی اڑیؤ ! اوہ وی دل نہ پھولے ۔
چھوہ مانن لئی، جاں میں دوڑی،
قسمت ہو گئی کولے، نی اڑیؤ ! قسمت ہو گئی کولے ۔
کھل گئی اکھ تے سوں گیا سپنا،
اوہلا کر لیا ڈھولے، نی اڑیؤ ! اوہلا کر لیا ڈھولے ۔
رہا ادھورا، سپنا میرا،
یاد کراں دل ڈولے، نی اڑیؤ ! یاد کراں دل ڈولے ۔

اکھیاں وچ، اکھیاں وس گئیاں ۔
اوہ اکھیاں، دل وچ دھس گئیاں ۔
اکھیاں دی پونجی، اکھیاں نے ۔
میں سانبھ سانبھ کے رکھیاں نے ۔
ہن دل دی رتّ وچ، رس گئیاں ۔
اکھیاں وچ، اکھیاں…

ایہہ اکھیاں، موئیاں اکھیاں تے ۔
جد صدقے ہوئیاں اکھیاں تے ۔
اکھیاں چوں نینداں، نس گئیاں ۔
اکھیاں وچ، اکھیاں…

اکھیاں سنگ، اکھیاں لڑیاں نے ۔
مچھیاں کنڈیاں وچ، اڑیاں نے ۔
جد روندیاں اکھیاں، ہس گئیاں ۔
اکھیاں وچ، اکھیاں…

ہن دل، اکھیاں وچ وسدا اے ۔
دنیاں نوں بھید نہ، دسدا اے ۔
ہن دل دیاں مشکاں، کس گئیاں ۔
اکھیاں وچ، اکھیاں…

اکھیاں نہیں، سن تصویراں دو ۔
اس دل دیاں، سن تدبیراں دو ۔
گل دل دی، دل نوں دس گئیاں ۔
اکھیاں وچ، اکھیاں وس گئیاں ۔

کس ول ؟ اس ول، جس کجھ کیتا ۔
سبھ کجھ میرا، جس کھوہ لیتا ۔
بھاویں پل وی، رہِ نہیں سکنا ۔
میں نہیں تکنا ۔

کس ول ؟ اس ول، جس لٹ کھڑیا ۔
جو دسدا نہیں، اندر وڑیا ۔
اندر تکنوں، تاں نہیں جھکنا ۔
میں نہیں تکنا ۔

کس ول ؟ اس ول، جس دیاں اکھیاں ۔
اکھیاں وچ میں، پا کے رکھیاں ۔
اکھیاں توں اکھیاں نہیں اکنا ۔
میں نہیں تکنا ۔

کس ول ؟ اس ول، جس دے چالے،
کالے ناگ، لڑاؤن والے ۔
جس ولوں، اوکھا دل ڈکنا ۔
میں نہیں تکنا ۔

کس ول ؟ اس ول، جس کجھ کیتا ۔
سبھ کجھ میرا، جس کھوہ لیتا ۔
بھاویں پل وی، رہِ نہیں سکنا ۔
میں نہیں تکنا ۔

پھلّ توڑدیئے ! انجان کڑے !
کلیاں دیاں مہکاں ماندیئے ۔
نی کڑیئے ! جوبن-رنگن بھریئے !
نی ! پھلّ کلیاں دے ہاندیئے ۔

کہی سوہنی تیری صورتَ اے ؟
کلیاں سنگ ملدی جلدی ایں ۔
کہی مٹھی تیری تکنی اے،
پھلاں دے کنڈے تلدی ایں ۔

نی کی جانیں ؟ توں الھڑ ایں،
کی ہندا پریم پیار کڑے !
توں جاگیں پئی پر ستا اے،
تیرا سپنا-سنسار کڑے ۔

پھلّ کلیاں تینوں تکدے نے،
تیرے تے ہسّ ہسّ مردے نے ۔
توں الھڑ بھولی نہ جانیں،
تیرے وچ پریتاں بھردے نے ۔

توں پھلّ کلیاں وچ کھیڈیں نی !
پھلّ کلیاں وچ پھلّ کلی بنی ۔
پھلّ کلیاں اندر توں مہکیں،
بن بن سبھناں دی جند-کنید ۔

راہاں وچ پھلّ-پٹاری لے،
توں ویچن لئی جد بہندی ایں ۔
دل تیرا، گلاں کردا اے،
پر مونہوں کجھ نہ کہندی ایں ۔

ایہہ قدرت-روپرت شراب بھری،
بنیا ہر پھلّ پیالہ نی ۔
پی پی کے جاندے راہیاں دا،
من ہو اٹھدا متوالہ نی ۔

ہے دسدی تیرے چہرے تے،
نچّ رہی جوانی پھلاں دی ۔
تیرے کھیڑے توں لبھدی اے،
سبھ پتہ نشانی پھلاں دی ۔

ہاسے تیرے وچ سچ آکھاں،
ویکھیں نہ کھڑیاں کلیاں نے ۔
نی ! پھلّ سنجن لئی کول تیرے،
نیناں دیاں گنگا-جلیاں نے ۔

اج یاد تیری لے جاوانگے،
توں ہسّ کے دیویں پھلّ کڑے ۔
پر اس ہاسے تے پھلاں دا،
نہیں کول کوی دے ملّ کڑے ۔

ایوں امر-جوت ہو جاوینگی،
رسیاں سنگ نین رسا کڑیئے ۔
پھر کال جال دی چنتا نہیں،
پئی جیون امر بتا کڑیئے ۔

ایہہ یاد تیری رکھ دل اندر،
پئے مہک پھلاں دی مانانگے ۔
ایہہ ہاسہ تیرا ویکھ ویکھ،
دل اندر بیٹھی جانانگے ۔

اپنی ستی ہوئی، دنیاں جگانی ایں اجے ۔
ہلچلی، سوچاں خیالاں وچ پانی ایں اجے ۔
چار گھٹّ بھر کے، خماری وی چڑھانی ایں اجے ۔
ٹھہر جا، کاہلی نہ پؤ،
دل گھول کے چلدا ہاں میں ۔

ہے کدے پیتی، نہ ایپر، ہن سمیں دی سار اے ۔
دھندلا گہرا جیہا، سبھ جاپدا سنسار اے ۔
وا ورولے، جاں انھیری، ساہمنے گبار اے ۔
اکھ تاں پٹ لین دے،
اکھ کھولھ کے چلدا ہاں میں ۔

ہے گواچا، کول ای، دلدار تاں لبھ لین دے ۔
اپنے ای اندروں، سنسار تاں لبھ لین دے ۔
ٹٹّ چکی ہے، جو اوہ، ستار تاں لبھ لین دے ۔
گیت اک دل-دار دا،
بس بول کے چلدا ہاں میں ۔

مینوں دل دی تڑپھنی، تڑپھان دی وی لوڑ اے ۔
مینوں اپنے ولولے، مچھران دی وی لوڑ اے ۔
مینوں موتی اکھیؤں، اچھلان دی وی لوڑ اے ۔
درد دے کنڈے تے ایہہ،
بس تول کے چلدا ہاں میں ۔

میری دنیاں میرے توں، پچھدی پچھاندی اے پئی ۔
تکنی میری دلاں وچ، بات پاندی اے پئی ۔
آس سدھر اکھیاں نوں، رنگ لاندی اے پئی ۔
اج اےنہاں ساہمنے،
دل پھول کے چلدا ہاں میں ۔

میری دنیاں ایہہ نہیں، دنیاں میری کوئی ہور اے ۔۔
اوس دا وی راہ اوہ، جدھر نوں تیری ٹور اے ۔
ہاں، اجے پر ایس دنیاں دا، نہ لتھا لور اے ۔
ٹھہر جا، بھکھ لاہ لواں،
منہ چول کے چلدا ہاں میں ۔

چھاتی اندر، کجھ کجھ ہندا ۔
کی کجھ ہندا ؟ کوئی نہ جانے ۔
کیوں کجھ ہندا ؟ کی کوئی کردا ؟
وچھڑن لگیاں ۔

ہسنا رونا، رونا ہسنا ۔
سبھ کجھ دسنا، کجھ نہ دسنا ۔
بولی اندر، اکھیاں اندر ۔
کجھ کجھ ہندا، کی کجھ ہندا ؟
وچھڑن لگیاں ۔

لمیاں راتاں، کالیاں راتاں،
اکھیاں اندر، آ آ وسن ۔
پل پل، فنیئر بن کے ڈسن ۔
دل دے ہندیاں، دل نہیں لبھدا،
وچھڑن لگیاں ۔

بولی ولکے، اکھیاں بولن ۔
ہاڑھے پا پا، تکڑی تولن ۔
چپ رہیاں وی، آکھیا جاوے ۔
'جان نہیں دینا'، 'جان نہیں دینا'،
وچھڑن لگیاں ۔

اکھیاں نیڑے، دل وی نیڑے ۔
جنداں نیڑے، سدھراں نیڑے ۔
سبھ کجھ، نیڑے نیڑے ہندا ۔
وتھاں مٹدیاں، پلکاں اندر،
وچھڑن لگیاں ۔

دنیاں، ہاسے نوں اپناوے،
میں ہنجھو اپناواں ۔
دنیاں پھلّ سنگھے گل پاوے،
میں کنڈے گل لاواں ۔
جگ توں الٹ ٹور ہے میری،
منزل وی ہے وکھری ۔
میں دھپاں دا دل توں عاشق،
دنیاں منگدی چھاواں ۔
دنیاں جدھروں، آؤنا چاہے،
میں اس پاسے جاواں،
دنیاں گھگّ وسوں ہے لبھدی،
میں اجڑیاں تھاواں ۔
اجڑے تھیہاں اندر میری،
دنیاں اصلی وسدی ۔
دنیاں ویکھ دکھاں نوں رووے،
میں حساں تے گاواں ۔
دنیاں مرن اتے اکھ بھردی،
'میں' جمن تے کرلاواں ۔
دنیاں لوڑے ہر تھاں مایہ،
میں لوڑاں "ہر-تھاواں" ۔
الٹے چالے بھاؤن مینوں،
اس دنیاں دے راہ توں ۔
دنیاں میرے پچھے پچھے،
میں کنی کتراواں ۔

میں، عاشق اس حسن دا،
جس دی نہیں نہار ۔
جو پھلاں وچ کھیڈدا،
بن بن کے مہکار ۔
جو کلیاں وچ گٹکدا،
ربی ریجھاں نال ۔
جو ندیاں وچ اچھلدا،
بن بن لہر اچھال ۔
جو بالاں وچ نچدا،
خوش ہو بھولے بھا ۔
جو سورج تے چن نوں،
دیندا اے چمکا ۔
جو کوئل دی کوک تے،
لہرے ہو ہو راگ ۔
جو موراں دی پیل سن،
عرشیں پیندا جاگ ۔
جو بھمبٹ دی ریجھ نوں،
دیندا لاٹ بنا ۔
جو کنیاں دا روپ ہو،
وسدا چھہبر لا ۔
ہر تھاں اکھیاں میریاں،
کرن اسے دی بھال ۔
دل میرا ہے بجھیا،
اوس حسن دے نال ۔

اک گھر اوہ، جتھوں توں آئؤں ۔
اک گھر اوہ، جس وچ وسائیوں ۔

اک گھر ایہہ، جس وچ ہیں رہندا ۔
کھاندا، سوندا، اٹھدا، بہندا ۔

اک گھر اوہ، جتھے دل تیرا ۔
سدا لئی پا، بیٹھا ڈیرہ ۔

عقل دڑا کجھ، بنا وچارے ۔
ایویں نہ، ہف ہف کے مر ۔

کتھوں آئؤں ؟ جانا کتھے ؟
تیرا انت ٹکانا کتھے ؟

کسے گھڑی تاں سوچیا کر ۔
کیہڑا گھر ہے ؟ تیرا گھر ؟

اوس حسن دی ہور نہار ۔
کھیت باجرے دا لہراوے،
وچ وچ بور مشکیا بھر کے ۔
وچ وچ سٹے دانیاں-گدھیں،
کھیت وچالے، منھا اسریا ۔
اس اتے بہہ حسن انوکھا،
گیت درد دے گاوے ۔
جو وس جاندے، دل دے اندر ۔
چھیڑن دل دی تار ۔
اوس حسن دی ہور نہار ۔

صاد مرادی چنی سر تے،
وا وچ پئی لہراوے ۔
کھلھیاں باہواں لما چولا،
چار چن پیا لاوے ۔
لیراں لمکن، تن تے بھاویں،
نینوں چھلکے پیار ۔
نہ پاؤڈر نہ بندی سرخی،
نہ کوئی ہور شنگار ۔
اوس حسن دی ہور نہار ۔

دل بنیا بھورا اوس پھلّ دا،
اس بھورے نوں اوہ نہیں بھلدا ۔
پرکھاں دے کنڈھے دھر دھر کے،
تول تول کے ویکھ ویکھ کے،
نرنا کیتا آخر اس نے،
اوس نال ایہہ حسن ن تلدا ۔
نری بناؤٹ نری چنچلتا،
حسن مانگواں، لیا ادھار ۔
اوس حسن دی ہور نہار ۔

چڑیاں طوطے ہوکن والا،
حسن راگ دا بھریا ۔
وسیا ہویا اے دل اندر ۔
دل اودوں دا ٹھریا ۔
جد وی حسن مانگواں تکاں،
ایہہ بناؤٹ نری چنچلتا ۔
اکھیاں اگے، آن کھلووے،
دل وچ وسدے اوس حسن نوں،
ویکھاں جھاتی مار ۔
دل بولے، لوں لوں پیا بولے،
ایہہ نہیں اوہ ہے حسن انوکھا !
جس دی مینوں چر دی سار ۔
اوس حسن دی ہور نہار ۔

پنڈوں ہٹواں اک پاسے،
توتاں دی جھنگی اندر ۔
رنگاں وچّ وسدا ڈٹھا،
ربّ دی قدرت دا مندر ۔

سنگھنی ہرؤلی ٹھنڈی،
ٹھنڈھ ونڈدی پئی دوپیہرے ۔
اک بھولا بھالا جوگی،
اس اندر لٹے لہرے ۔

گادھی دے اتے آسن،
ہتھاں وچ لئی پرانی ۔
اکو اک تیڑ لنگوٹی،
عمرہ وی بال انجانی ۔

دیہہ دھوڑ دھپے دی گدھی،
واہ عجب 'ببھوتی ملی' ۔
اوہ قدرت نوں پیا پوجے،
دو 'دھول وجاون ٹلی' ۔

جھنڈ وانگ خیالاں کھلھی،
ککی تے بھمبلیالی ۔
اکھاں وچ بھولی مستی،
جاوے نہ مول سمبھالی ۔

ٹنڈاں بن ارگھے ڈلھن،
قدرت نوں پانی چاڑھے ۔
موتی بن پانی وسے،
اوہ اپنی کرنی تاڑے ۔

'بگے' دی پوچھ مروڑے،
'گورے نوں' دئے ہشیاری ۔
'تتا تتا' وی آکھے،
پل پل پچھوں ٹچکاری ۔

گادھی تے ہوٹے لیندا،
بیٹھا حدوانا کھاوے ۔
دل دھوہوے اس دی "بولی"
اوہ ماہیا "بالو" گاوے ۔

بلداں دے گل وچ گھنگرو،
پئے اس دے دل تے وجن ۔
پئے راگ ہرٹ چوں نکلن،
سن سن کے کنّ نہ رجن ۔

کتا وی ٹک ٹک کر کے،
'گر' 'گر' تے پورا جھاڑے ۔
اوہ بھلدا مول نہ مینوں،
جو ڈٹھا اوس دہاڑے ۔

ریشم دے پلنیاں اتے،
ترسن پئے جس نوں رانے ۔
گادھی تے، اوسے سکھ نوں،
پیا بال پجاری مانے ۔

کلی بیٹھ کولھ دے کنڈھے
اک کشمیرن گاوے،
لے اس دی لہراں دے اندر،
بھردی جائ جوانی ۔

'قدرت' جوگن روپ دھار کے،
مانوں بین وجاوے،
پتھراں اندر دھسدی جاوے،
سر اس دی مستانی ۔

کومل گلے ادھے وچ آ کے،
راگ ہلارا کھاوے،
نال گیت دے نچدی جاپے
اس دے گل دی گانی ۔

جادو اک پیا پانی نوں
اپنے نال نچاوے،
گیت کولھ دی مستی اندر،
رل مل گئی روانی ۔

گا گا کے اوہ سوہنی جھومیں،
جھمن نال نظارے،
پربت دے کناں وچّ اس دے
'گیت' گونجدے جا کے ۔

لہر اوس دے کومل دل دی
چھلّ بن گھمر مارے،
گیت اوس دا وہندا جاوے،
پانی نوں گل لا کے ۔

سر اندر کھیوی ہو ہو کے
وا وی لئے ہلارے،
دھڑک اٹھی ون ترن دی چھاتی
جد اوہ ٹر پئی گا کے ۔

وہندی جھناں دی ہکّ تے،
میں عشقَ نچدا ویکھیا،
پیراں چِ بدھے گھنگرو،
کجھ صدق دے کجھ سکّ دے،
گاؤندا انوکھا راگ سی،
عاشق ہی جس نوں سمجھدے،
'سوہنی' ہی جس نوں جاندی،
جو سی 'سلیٹی' گانویا،
پتن توں بیڑی ٹھیلھ کے،
نیناں چِ 'نین رلاندیاں'،
بیلے چِ 'بولی پاندیاں'،
پیروں جو اس دے نچدیاں،
اٹھدا انوکھا تال سی،
سوہنی دی سی دل دھڑکنی،
جاں مچلدا مہینوال سی ۔
اوہ 'ناچ' اس دا ویکھ کے،
اوہ 'راگ' اس دا سندیاں،
اک 'لہر' اندر آ گئی،
میں مست کھیوا ہو گیا،
'نچن تے گاون لگ پیا ۔'

قدرت کیلی جس دیاں جوہاں،
راگ بنھیا جس دے کھوہاں،
جس دا 'ماہیا' پاوے دھوہاں،
جس وچّ نھا نھا نکھرن روحاں،
جسدا امرت توں ودھ پانی،
جس دی ہر اک 'جائی رانی ۔'

جس دا صاد مرادا ویس،
اوہ دنیاں وچّ میرا دیس ۔

'گڈیاں' اتے 'پٹولیاں' اندر،
'گیتاں' اندر 'ڈھولیاں' اندر،
'جھانجر' دیاں چھنکاراں اندر،
'چاٹی' دیاں گھمکاراں اندر،
'ککلیاں' دے تالاں اندر،
کھیہنوں اندر تھالاں اندر،
کھیڈے جس وچ بال وریش،
اوہ دنیاں وچّ میرا دیس ۔

'ہیر' جدھے وچ ہس ہس وسی،
جس دی دولت 'سوہنی' 'سسی'،
جسدا عشقَ جھناں دیاں لہراں،
جسدا 'جوبن' وانن دپہراں،
'چھاتی' جس دی ڈھالاں ورگی،
'انس' جدھی ہے لعلاں ورگی،
'انکھ' جدھی ہے بنی فولادی،
جس تے رکھدی اکھ 'آزادی'،

جتھے ناگاں ورگے کیس،
اوہ دنیاں وچّ میرا دیس ۔

اوہ مہکاں بھری جوانی،
اوہ مستی اک مستانی،
اوہ 'سوہنی' 'ہیر سلیٹی'،
اوہ لیراں وچ ولھیٹی،
اوہ گلی گلی وچ پھردی،
پئی بھولی بولی بولے،
"کوئی لے لو آلے بھولے ۔"

اوہ دل دا ساز وجاوے،
تے گل کردی وی گاوے،
اس چکی سر تے کھاری،
رزکاں دی برکت بھاری،
اوہ لیندی لپ لپ آٹا،
نیناں دی تکڑی تولے،
پر ویچے آلے بھولے ۔

نیناں چوں اس دا اندر،
پیا جاپے ستّ دا مندر،
اس وچ اوہ کردی پوجا،
کوئی پہنچ نہ سکدا دوجا،
اوہ تھاں ملی سو اپنے،
رانجھن جہے ماہیئے ڈھولے،
پر ویچے آلے بھولے ۔

میں دید ادھے دا پانی،
پیندا ہاں اکھیاں تھانی،
اوہ روح راگ دی مٹھی،
میں جس ویلے دی ڈٹھی،
بیٹھی ہوئی دسدی اندر،
پئی اندروں مڑ مڑ بولے،
"کوئی لے لو آلے بھولے ۔"

دھندلا جیہا پیارا بِ-ناواں،
نگھیاں سدھراں دا پرچھاواں ۔
پیندا اے میرے دل اتے،
جیوں جیوں چاواں اندر آواں ۔
ڈٹھا نہیں انڈٹھا کوئی،
جیون-ونے سپنے وانگوں ۔
لگدا مٹھا مٹھا کوئی ۔
سئیؤ نی ! دل لے گیا جانی ۔
میں کی جانا کون کوئی ؟

میں جد نچّ نچّ بولی پاواں ۔
دل میرے وچّ نچدا ساواں ۔
گدھے اتے دھمالاں اندر ۔
ککلیاں دے تالاں اندر ۔
گیٹیاں کھینوآں تھالاں اندر ۔
ونگاں اندر چھن چھن کردا ۔
نیناں دے شہہ اندر تردا ۔
ادھ-ورتا نقش کسے دا ۔
اندر پیندا عکس کسے دا ۔
دسدا نہیں پر مارے کانی ۔
میں کی جانا کون کوئی ؟

قدرت دیاں اداواں اندر ۔
بدلاں اندر، واواں اندر ۔
گڑ گڑ اس دی، سر سر اس دی ۔
دھپاں اندر، چھاواں اندر ۔
جوبن اس دا، ٹھنڈھک اس دی ۔
اچھل رہے دریاواں اندر ۔
کجھ کجھ اس دی پوے نشانی ۔
میں کی جانا کون کوئی ؟

'ماہیئے' وچ جو ماہی میرا ۔
بانکا ڈھول سپاہی میرا ۔
کی جانا کد آویگا اوہ ؟
کی رنگ نال لیاویگا اوہ ؟
کیہو جیہا تے کس دے ورگا ؟
کوئی نہیں ہونا، جس دے ورگا ۔
کہڑا ویس وٹاویگا اوہ ۔
میں ہی اس نوں بھلّ جاوانگی ۔
جاں مینوں بھلّ جاویگا اوہ ۔
کس دی خاطر ایہہ جوانی ؟
میں کی جانا کون کوئی ؟

پھلّ توڑن کڑیئے ! جے توں نہ آویں ۔
نت آن سویرے، جے گیت نہ گاویں ۔
جے پھلّ کلیاں نوں، توں چھوہ نہ جاویں ۔
جے تکّ تکّ ڈوڈی، نہ توں مسکاویں ۔
جے نال کلیجے، نہ چن چن لاویں ۔
مر جاون کلیاں، مرجھاون کلیاں ۔

چھوہ تیری کڑیئے ! ایہہ جی جی پیون ۔
ترہائے ہو ہو، نت پی پی جیون ۔
ایہہ تیرے آیاں، رنگ وچّ بھر جاون ۔
کہہ کہہ 'جیؤ آیاں' ہسّ کے مر جاون ۔
گا گیت جو جاویں، اوہ وا وچّ گونجن ۔
جد روون کلیاں، اوہ اتھرو پونجھن ۔
کر چیتے تینوں، ایہہ جد مسکاندے ۔
کڑیئے ! کی تیریاں، سانگاں نہیں لاندے ۔

وسوں توں وکھرا ہی،
اوہ کلّ مکلا اے ۔
دریا دی کندھی تے،
قدرت دے گھر اندر ۔

چپ-ونی دھرتی تے،
اوہ پیارا رہندا اے ۔
بھاویں اوہ بندہ نہیں،
بندیاں توں چنگا اے ۔

دل وچ کوئی ویر نہیں،
متھے تے وٹّ نہیں ۔
اوہ کسے فرشتے توں،
میرے لئی گھٹّ نہیں ۔

میں اس نوں چاہندا ہاں،
میرے وچّ مہکے اوہ ۔
اس نوں نت سہکاں میں،
مینوں وی سہکے aہ ۔

اوہ مینوں ویکھدیاں،
جھٹ جھومن لگدا اے ۔
گلوکڑی پان لئی،
میں کاہلا پیندا ہاں ۔

جد وگ چراندے ساں،
واگی سدواندے ساں ۔
اوہ وچّ کھلوندا سی،
تے لاڑا لگدا سی ۔

جانجیں اس لاڑے دے،
رل 'ماہیا' گاندے ساں ۔
واہو داہ ساہو ساہ،
گردے اس پیارے دے ۔
گدھے وی پاندے ساں،
چکر وی لاندے ساں ۔

آئی ہوئی یاد ادھی،
مستی دا جھوٹا اے ۔
اوہ پیارا بندہ نہیں،
'ہرمل' دا بوٹا اے ۔

لوکیں آکھن، جانگلیانی ۔
میں آکھاں، سبھتا دی رانی ۔
جوبن نال، شنگاری ہوئی ۔
نال حسن دے، بھاری ہوئی ۔
ڈولے سوبھن، نال تویتاں ۔
بدھیاں جنہاں وچّ پریتاں ۔
کھلھیاں باہواں، لما چولا ۔
نین سیانے، چہرہ بھولا ۔
گٹکے اپنے ماہیئے نال ۔
دم دم رہی، پریتاں پال ۔
کوملتائی پھلدی جاوے ۔
پریتاں اندر، گھلدی جاوے ۔
ماہی نوں ویکھے 'مسکا کے' ۔
جگ نوں ویکھے اکھ بچا کے ۔
جگ لئی اس دیاں دانیاں اکھاں ۔
ماہی لئی مستانیاں اکھاں ۔

پٹھوہاری بولی وچّ :- (گیت)

مھاڑا ڈھولا اے، لوکو ! بخرا ۔
اسنا بخرا، رنگ تے نخرہ ۔
دسنا باہر، تے اندر بسنا ۔
اندر ہسنا، باہر وی ہسنا ۔
اکھیاں مارے، اوہ ہر پاسے ۔
مینہ ہاں جینی، اس بھرواسے ۔
مینہ ہاں سوہنی، اوہ مہینوال ۔
مھاڑا بہوں دل، ڈھولے نال ۔

کھڑنیاں اندر، ہسنیاں اندر ۔
اجڑیاں اندر، بسنیاں اندر ۔
جنگلاں تے، اجاڑاں اندر ۔
پانیاں تے، پہاڑاں اندر ۔
مھاڑے ڈھولے نی، اکھ تکنی ۔
اسنا رنگ مینہ، دی نہ سکنی ۔
نی اوہ رانجھا، مینہ ہیر سیال ۔
مھاڑا بہوں دل، ڈھولے نال ۔

نچنا آپ، تے مگھی نچانا ۔
نالے نچنا، نالے گانا ۔
نیں ! میں تکی تکی نہ، رجنی ۔
اسنی مرلی، اندر بجنی ۔
نی ! مگھی حالَ، کوئی پئی گچھنا ۔
دل ناہ مھاڑے، قابو اچھنا ۔
مینہ ہاں گزری، ڈھول گوال ۔
مھاڑا بہوں دل، ڈھولے نال ۔

بولی پٹھوہاری :-

مھاڑا ناہ کتنے پور دل نی !
مھاڑے پھٹ نہ مڑی مڑی چھل نی !
مھاڑا گھر ناہ چیرے والا ۔
مھاڑا ہیرا گلے نی مالھا ۔
مھاڑا سکھن مسکھڑا بیہڑا ۔
گھر نہیں رونق تکسی کیہڑا ۔
مینہ ہاں سول کسے نے جھلنی ۔
مھاڑے اندر اگّ پئی بلنی ۔

رات دہاڑی تپنیاں دھونیاں ۔
مائی ! مینہ نہ کتنی پونیاں ۔

تند جے بانہہ تاں تند نہیں پینی ۔
پونیں یاد مگھی نہیں رہنی ۔
اکھیاں وچّ کوئی مورت فرنی ۔
نی ! ہک سوہنی صورتَ فرنی ۔
نی ! کوئی اچھنا ہسنا ہسنا ۔
نی ! مڑ گچھنا نسنا نسنا ۔
نی ! مینہ ادھرھے رہنیاں تکنی ۔
کن پیا دسنا ؟ دسّ نہ سکنی ۔
کت نہ سکنی، بول نہ سکنی ۔
دلے نیاں گھنڈیاں کھولھ نہ سکنی ۔

اندر سولاں کھبھنیاں دونیاں ۔
مائی ! مینہ نہ کتنی پونیاں ۔

پھلّ کلیاں چوں، اک گیت گونجدا آیا ۔
اس اپنے راگاں اندر،
اس اپنی بولی اندر ۔
مستانہ ہو، اک گیت انوکھا گایا ۔

اک جادو سی، اس کملیاں مینوں کیتا ۔
میں پھلّ بن کھڑیا ہسیا،
میں ہو کلیاں مسکایا ۔
اس ہاسے چوں، اک عمل انوکھا پیتا ۔

بس پیندے ہی، رہندی وی عقل گوائی ۔
میں ہو گیا راگ نرا ای،
راگاں وچّ گیت نرا ای ۔
لنگھ ہوشاں توں، آپے دی سوجھی آئی ۔

میں دوڑ پیا، گل لاون لئی کسے نوں ۔
کوئی لے مینوں گل لاوے،
میں گل کسے نوں لاواں ۔
کوئی پھلّ کلی، لئے گاون لئی کسے نوں ۔

اک کھڑی کلی، ہس ہس کے پی گئی مینوں ۔
ہن اس وچّ وسدا ہاں میں،
اوہ مینوں پل پل گاوے ۔
میں ہن کی ہاں ؟ مترا ! کی دساں تینوں ۔

وچّ انھیرے میرا چانن، میں پئی اس نوں تکاں ۔
کیہو جیہا اوہ میرا چانن ؟ نی میں دس ن سکاں ۔
ڈلھ ڈلھ پیندا میرے نینوں، میں رو رو کے تکاں ۔
شالہ ! رہے انھیرا قایم، میں نہ اس توں اکاں ۔
چانن نوں گلوکڑی پاواں، ملدی مول نہ جھکاں ۔
لبھا لال سہار وچھوڑے، (میں) پا پا پردے ڈھکاں ۔

ہس ہس پینگھ، چڑھاندی کڑیئے !
دوہری ہو ہو، جاندی کڑیئے !
پینگھ الھار، تان کے چھاتی !
پتلا لکّ، لچکاندی کڑیئے !

پینگھ تیری ہے، جیوندا-جادودا ۔
اس جادو، سبھ قدرت کیلی ۔
مردیاں وچّ، اس روحاں پائیاں ۔
قدرت نوں، اس دھوہاں پائیاں ۔
ساون آیا، ساویں آئے ۔
گڑ گڑ کردے، بدل آئے ۔
بدلاں دے پرچھاویں آئے ۔
کن من کردیاں، کنیاں آئیاں ۔
ویکھن لئی نظارہ کڑیئے !

پینگھ تیری دا امبر اتے ۔
جا جا کے پرچھاواں پیندا ۔
بدل چڑھ چڑھ، ہوٹے اس تے ۔
مستی وچّ ہلارے لیندا ۔
چھاتی تان، چڑھاویں جد توں ۔
چہرے توں جد، مڑھکا چووے ۔
اندر وی تد، اڑ اڑ ویکھے ۔
موہ وچّ پانی پانی ہووے ۔
تک تک کے اکھیاں بھر لیندا ۔
پریتاں دا ونجارا کڑیئے !

کڑیئے ! توں جد، لئیں ہلارا ۔
بجلی پئی، بدلاں وچّ تڑپھے ۔
پر نہ چلے، اس دا چارہ ۔
پیر تیرے جد، پتر چمن ۔
پھلاں نوں تد، پین کڑلاں ۔
دھرتی تے، اسماناں اندر ۔
تیری چرچہ، تیریاں گلاں ۔
دئے ہلونا، عالم تائیں ۔
تیرا اک ہلارا کڑیئے !

کڑیئے ! توں جد پینگھ چڑھاویں ۔
ونگاں تیریاں، راس رچاون ۔
شاخاں جھومن، پتر نچن ۔
چھن چھن گیت، پنجیباں گاون ۔
چنی دا لڑ لئے ہلارے ۔
کنیاں نوں، اوہ سینت مارے ۔
کیساں اپر، بدل کالے ۔
مرن پئے، ہو ہو متوالے ۔
امبر نوں وی، دوہرا کردا ۔
تیرا لکّ لچکارا کڑیئے !

مستی اندر، ہوٹے لیندی ۔
ادھروں توں جد، اودھر جاویں ۔
تن تیرے دا، پینگھ تیری دا ۔
گھابر جاندے 'دو پرچھاویں' ۔
جدھر جاویں اودھر جاون ۔
اوہ پچھے توں اگے اگے ۔
تیرے پیر پوجدی قدرت ۔
پر تینوں کجھ پتہ نہ لگے ۔
تیرا حسن کوارا کڑیئے !

بھواں عشقَ نے، تنیاں ہوئیاں ۔
سوہنی تے مہینوال، دہاں دیاں ۔
رنگلیاں اکھیاں، بنیاں ہوئیاں ۔
بھریاں ہوئیاں، ٹھریاں ہوئیاں ۔
بلبلیاں دیاں، گھڑیاں اتے ۔
باہواں مار، تردیاں جاون ۔
'ماہیئے' دا، دیدار کرن لئی ۔
وہن جھناں دا، پار کرن لئی ۔
تردیاں ڈبدیاں، سوہنیاں جاپن ۔
سوہنی دے سوہنے رنگ اندر ۔
نٹھیاں جان جھناں دیاں لہراں ۔

جاں 'مرزے' دیاں 'تیر کماناں' ۔
صاحباں ہتھوں، رڑھیاں جاون ۔
'پسلیاں' مہینوال دیاں جاں ۔
کھنڈیاں ہوئیاں نے، تر رہیاں ۔
'ریجھاں' جاں 'رانجھن' دے دل دیاں ۔
ناچ 'سلیٹی' لئی کر رہیاں ۔
کھلھیاں حسن، عشقَ دیاں پڑیاں ۔
جھنگ سیال دیاں، جاں کڑیاں ۔
کٹھیاں رل کے، نھاون پئیاں ۔
نچن کدن، گاون پئیاں ۔
'سوہنی' 'ہیر' مناون پئیاں ۔
لوکی کہن جھناں دیاں لہراں ۔

نچدا عشقَ، دسے متوالہ ۔
بلبلیاں دے پیریں گھنگرو ۔
'گھمن گھیراں' دی پا مالا ۔
سوہنی دے نیناں دے ڈورے ۔
لہراں بن بن، نظری آون ۔
شاعر ویکھے، ناچ نرالا ۔
ایہہ سوہنی دی، اکھ دیاں لہراں ۔
'ماہیا' اپنا، لوڑن پئیاں ۔
ہف ہف کے دم توڑن پئیاں ۔
دل شاعر دا نچدا تکّ تکّ ۔
نچدیاں ویکھ جھناں دیاں لہراں ۔

چل چلیئے مترا ! ہن اوس کنارے ۔
ہن ایس کنارے، نی ! 'اگاں' بلیاں ۔
اوہناں وچّ تپیاں، ہن 'گنگا جلیاں' ۔
'امرت' وی ابلے، 'زمزم' وی کھولے ۔
پی سڑدا پانی، دس کیہڑا مولے ؟
منہ مٹھے مٹھے، پر 'نیتاں' بریاں ۔
بھوراں نوں 'پھلّ' ای، پئے مارن چھریاں !
ایتھوں دے واسی، ہو گئے ہتیارے ! چل…

کی لینا اوتھے ؟ کی رہنا اوتھے ؟
کی اٹھنا اوتھے ؟ کی بہنا اوتھے ؟
جتھوں دے واسی، نے پیاروں سکھنے ۔
سچیائیؤں سکھنے، ستکاروں سکھنے ۔
نیکی توں خالی، اپکاروں سکھنے ۔
دل دردوں سکھنے، دلداروں سکھنے ۔
ایہو جہی تھاں دے، بھٹھ پین چوبارے ! چل…

چل پارلے پتن، چل رونق لائیے ۔
رل مل کے روئیے، رل مل کے گائیے ۔
رل مل کے کھٹیئے، رل مل کے کھائیے ۔
ہس کے کم لئیے، ہس کے کم آئیے ۔
دنیاں توں وکھری، اک دنیاں وسائیے ۔
مذہباں توں وکھرا، اک 'مذہب' بنائیے ۔
سبھناں نوں لگن، جس وچّ سبھ پیارے ۔چل…

اٹھ ! دل دے ٹبے، سبھ پدھر کریئے ۔
اک تھاویں بہیئے، ساہ سانجھے بھریئے ۔
کوئی پھلّ نہ توڑے، کوئی خار نہ کھاوے ۔
کوئی لئے نہ ترلے، کوئی بھار نہ پاوے ۔
جتھے نہ ہوون، غرضاں دیاں چھاواں ۔
جتھے نہ آون، اس جگ دیاں واواں ۔
جتھے کوئی 'شبلی، نہ پھلّ وی مارے ۔چل…

توڑن تے ٹٹن دا، ڈر نہیں جتھے ۔
دبدھا دا دسے، اک گھر نہ جتھے ۔
اس دنیاں اندر، بن قلیوں چنگے ۔
ستھراں تے سونا، بن جلیؤں چنگے ۔
ترہائے چنگے، تے بھکھے چنگے ۔
ڈھڈاں توں خالی، بن گلیؤں چنگے ۔
سرگاں توں ودھ کے، اوہ چھناں ڈھارے ۔ چل…

ایتھے چھڈّ چلیئے، اس تھاں دی 'بولی' ۔
رل 'کالیاں ناگاں'، وہُ اس وچّ گھولی ۔
ایتھوں دیاں اکھیاں، جو گوں وچّ کھریاں ۔
کی کرنیاں اوتھے، ایہہ 'وستاں بریاں' ۔
چل پیار دی گنگا وچّ چل نہائیے ۔
سبھ میل دلاں دی، دھو دھو کے لاہیئے ۔
اس دنیاں اندر، پھر وسیئے سارے ۔چل…

ستے ہوئے راگ نوں، توں ستا رہن دے ۔
میتھوں سدھّ بدھ نہ سمبھالی جائگی ۔

تیریاں ترانیاں انھیر مارنا ۔
مینوں جیویں ! گھڑی اوہ وکھالی جائگی ۔

گانودا سی 'میرا کوئی'، میرے کول وی ۔
'اگّ' اوہدی 'یاد' والی بالی جائگی ۔

راگ جاگ پیاں، یاد جاگ پویگی ۔
کسے حیلے پھیر نہ سوالی جائگی ۔

کھچّ تیری مینڈ دی، اوہ کھچّ پائیگی ۔
'کوئی' کر یاد اڈ لالی جائگی ۔

سانبھ لے ستار، دے ملھار راگیا !
ندی نہیں تاں اکھیؤں اچھالی جائگی ۔

تیرے کھنبھاں دی 'فر فر' وچّ،
پئی 'آزادی' وسدی ۔
تیری 'چیں چیں' اندر جاپے،
'قدرت سوہنی' ہسدی ۔

تیری چنج دے 'چوغے' اندر،
'ہمت' لہراں مارے،
تیری اک 'اڈاری' اندر،
کئی کئی ہین اشارے ۔

جیؤنا 'موت' غلامی اندر،
موت 'کھلھ' وچّ چنگی ۔
مرنا کھا غلیلا منگیا،
'نہیں غلامی منگی' ۔

کوی کھلوتا آن کنارے ۔
مڑ مڑ تینوں واجاں مارے ۔
چن چاننی رشماں وارے ۔
تینوں پئے اڈیکن تارے ۔

پر توں اکھاں مول نہ کھولھیں،
ستیئے لہرے تال دیئے ۔
جانو میرے حالَ دیئے ۔

سوہل ملوکاں قدرت جنیاں ۔
تریل دیاں جڑ آئیاں کنیاں ۔
اکھاں وچّ گلیڈو بھر کے ۔
ویکھن پکیاں پریتاں کر کے ۔

پر توں اوہناں نال ن بولیں،
ستیئے لہرے تال دیئے ۔

اٹھ ! تے اک 'انگڑائی' لے لے ۔
قدرت 'مکھ وکھائی' لے لے ۔
آ جا میرے دل دے اندر ۔
تیرے لئی ایہہ بنیا مندر ۔

جے آویں ! تاں دل ٹٹولیں،
ستیئے لہرے تال دیئے ۔

جے توں جاگیں اکھ مٹکاویں ۔
اکھیاں راہیں اندر آویں ۔
لہر لہر دل نوں مستاویں ۔
پھر توں اک 'کویتا' بن جاویں ۔

نہ میں ڈولاں نہ توں ڈولیں،
ستیئے لہرے تال دیئے ۔
جانو میرے حالَ دیئے ۔

دریا دی ہکّ تے، سن تردیاں لہراں ۔
اوہ ٹھنڈھیاں ٹھریاں ۔
پر جوبن بھریاں ۔
اوہ سچیاں سچیاں ۔
دنیاں توں اچیاں ۔
رل راس مچاون ۔
گلوکڑی پاون ۔
اٹھ اٹھ بہہ بہہ کے ۔
چڑھ چڑھ لہہ لہہ کے ۔
پھر بھجن نسن ۔
بھج بھج کے دسن ۔
ہے چال جوانی ۔
ہے لہر جوانی ۔
ہے بھال جوانی ۔
ہے بحر جوانی ۔
مر جائے جوانی، جاں مردیاں لہراں ۔
دس کے نس گئیاں، اوہ تردیاں لہراں ۔

میں کھڑدی تے مسکاندی ۔
میں مہکاں پئی ہنڈھاندی ۔
میں موہی تیریاں گیتاں ۔
میں کوہی تیریاں پریتاں ۔
توں منہ نہ میتھوں موڑیں ۔ نہ توڑیں وے نہ…

میں پھلّ-ڈوڈی دی جائی ۔
تینوں ہاں مانن آئی ۔
میں وسدی تیری خاطر ۔
میں ہسدی تیری خاطر ۔
کوئی ہور کلی نہ لوڑیں ۔ نہ توڑیں وے نہ…

آ ونڈ لے میرا ہاسہ ۔
پر میرا بھر دے کاسہ ۔
توں 'راگ' اوہدے وچ پا دے ۔
گاؤن دی چیٹک لا دے ۔
توں ہسیں تے میں گاواں ۔
آ کھیڈ لئیے رل ساواں ۔

باوا بدھ سنگھ جی کرتا 'ہنس چوگ'،
'بمبیہا بول' آدی دی موت سمیں
لکھیاں گئیاں سطراں ۔

پنجابی ماں ولوں :-

اوہ چاننا جس دے گیاں،
اکھیاں دی میری لو گئی ۔
'رونق' اوہ جس دے مٹدیاں،
سنجی میری ککھ ہو گئی ۔

اوہ آدراں دی 'ٹھنڈھ'،
جو سینہ سی تپدا ٹھاردی ۔
اوہ حسنی بھولی جہی،
صورتَ سی میرے 'پیار' دی ۔

اٹھ سول اس دی موت دا،
میرا کلیجہ چیردا ۔
ہیرے پتر دی یاد دل تے،
کم کردی 'تیر' دا ۔

پوتے وی نے دوہتے وی نے،
پروار گہِ گچّ وسدا ۔
نکے نیانے کھیڈدے،
کوئی رونودا کوئی ہسدا ۔

پر کول میرے آن کے،
اس وانن کئی بہندا نہیں ۔
میں سہکدی ہاں پتّ باجھوں،
کوئی 'ماں' کہندا نہیں ۔

میں ایس گھر تڑپھاں پئی،
اوہ آپ 'اگلے گھر' گیا ۔
میں 'مرن جوگی' جیؤندی،
اوہ 'جیؤن جوگا' مر گیا ۔

جد لاڈلے دے لاڈ دل دے،
آن پیلاں پاؤندے ۔
'مائیں' تے 'اگو' کہن دے،
چیتے جاں اس دے آؤندے ۔

اوہ 'جھنڈ کھلری' 'بال باوا'،
ساہمنے آ جائے جاں ۔
'اوہو ای تیرا مر گیا'،
کوئی اندروں سمجھائے جاں ۔

بھنچال آوے جند تے،
بس 'برج دل دا' ڈھیہہ پوے ۔
دو 'چھاتیاں' دا دودھ،
دونہ 'اکھاں' چوں چھم چھم وہِ پوے ۔

کی ہو گیا ؟ جے اوس دی،
داڑھی دے دھؤلے وال سی ۔
لوکاں دے بھا سی بڈھڑا،
میرے لئی تاں بال سی ۔

'ماں ماں' بلاندا سی اوہ،
میں 'بچہ' ! بلاندی ساں پئی ۔
لے بڈھڑے جہے بال نوں،
گودی کھڈاندی ساں پئی ۔

بھکھا رہا اوہ پیار دا،
رج کے نہ لوری لے گیا ۔
رو رو بڑا ای روکیا،
پر 'کال' زوری لے گیا ۔

'ہیرے' نوں لمبو لاندیاں،
لوں لوں ہے کولا ہو گیا ۔
'برکت' ردے دی اجڑی،
دل بی ہے 'کھولا' ہو گیا ۔

'ممتا دا پھلّ' جاں ٹٹیا،
موہ-ویل چوندی رہِ گئی ۔
پتّ لاڈلے دے جاندیاں،
بے بس روندی رہِ گئی ۔

ہن 'ٹھنڈھ کئی' نہیں ماندا،
ڈولے پئی 'چھاں' سکھنی ۔
پتر بنا وسدی پئی،
ویران ہاں 'ماں' سکھنی ۔

ہتھ وچّ رمبا، سر تے کھاری ۔
'لسے' جہے دی، بکل ماری ۔

پنچھیاں نوں، خوش حالی ونڈدی ۔
کنکاں اندر، لالی ونڈدی ۔

چھنک چھنک، ونگاں چھنکاندی ۔
ہیکاں لا لا، 'ماہیا' گاندی ۔

ہرنی واننوں، چنگیاں بھردی ۔
گائیاں جوگا 'نیلا' کردی ۔

قلی قلی، لیلھی، پولھی ۔
ددھل، تے پلواہ، پٹولی ۔

رمبدی جاوے، پٹدی جاوے ۔
ربی دولت، لٹدی جاوے ۔

جیوں جیوں مارے، گھاہ وچّ رمبا ۔
ہووے ساہو، ساہ مکھنی ۔
----------------
تک مکھنی نوں، کنکاں نچیاں ۔
مستی آ گئی، راساں مچیاں ۔

حسن پیا، کھیتاں وچّ دھمے ۔
اوکڑ اوکڑ، نیواں ہو ہو ۔
سورج پیا 'سہپن' چمے ۔

بھولیپن دی بھولی مورت ۔
سادے پن دی سوہنی صورتَ ۔

نکھری روح پیاراں دی ۔
لالی جویں اناراں دی ۔

پنچھی گیت اوسے دے گاون ۔
منہ توں نکلے واہ ! مکھنی ۔
--------------------
گائیاں جوگا 'نیلا' کر کے ۔
چوٹو چوٹ کھاری نوں بھر کے ۔
آ گئی جھٹّ شتوتاں ہیٹھاں ۔

کھڑدی کھڑدی 'ہسدی ہسدی' ۔
'ہپھدی ہپھدی' 'نسدی نسدی' ۔
نیناں چوں دل دسدی دسدی ۔

چھاویں آ گئی 'ٹھنڈھک' بن کے ۔
قدرت دی اوہ 'لاڈاں پالی' ۔
پنڈاں دی بھولی، جہی گھگی ۔

اجل وگدے، پانی ورگی ۔
بیٹھی کھاری، لاہ مکھنی ۔
-----------------
پھر مکھنی نے، للھاں تکیاں ۔
مٹھیآں مٹھیآں، پکیاں پکیاں ۔

اکھ جھمکن وچّ، اپر چڑھکے ۔
ٹہنی اوس، ہلونی پھڑکے ۔
پھر دوہاں نے، رل مل چنیاں ۔

چن چن خوب، جھلونگھا بھریا ۔
ٹر پئے دوویں، کھاندے کھاندے ۔

مکھنی کڈھ کڈھ، دیوے مینوں ۔
میں آکھاں توں، خواہ مکھنی ۔

گلاں کردی گولھاں کھاندی ۔
آ کے موڑ گلی دے اتے ۔

'تکدی تکدی'، 'جھکدی جھکدی' ۔
پے گئی اپنے راہ مکھنی ۔
------------------
ہن وی جد میں، جاندا جاندا ۔
ویکھاں اوہ، شتوت جھماندا ۔

اوہو مکھنی، اوہو کھاری ۔
اوہو للھاں، پھل بہاری ۔

اوہو جھلونگھا، میں اوہ دوویں ۔
دسیئے 'کھاندے، جاندے' اوویں ۔

دو پرچھاویں، دو-دیہیاں دے ۔
اوویں تردے، نظری آون ۔
اک بیتی ہوئی، یاد لیاون ۔
----------------------
ہن وی پھردی، اکھیاں اندر ۔
اوہو 'بے-پرواہ مکھنی' ۔

اوہ سوہنا چلا گیا، جو ویہڑے وسدا سی ۔
جو میری رونق سی،
جو میرا میلہ سی ۔
جو ہس ہس تکدا سی، جو تک تک ہسدا سی ۔

نیناں وچ نین رلا، جو پریت ودھاندا سی ۔
وچ ودھدیاں پریتاں دے،
جو کھڑ کھڑ پھل پھل کے ۔
نت وانگر مصری دے، جو گھلدا جاندا سی ۔

جو گھل گھل ایس طرحاں منّ مٹھڑا کردا سی ۔
جو تک تک جیؤندا سی،
نیناں دی نیںء اندر ۔
جو تر تر ٹھردا سی، جو ٹھر ٹھر تردا سی ۔

جس دی گل گل چوں نیں ! پیا شہد اچھلدا سی ۔
نیں ! جس دیاں بلھیاں تے،
اک کومل سپنا سی ۔
جس چوں رس پی پی کے، جوبن پیا پلدا سی ۔

نیں ! جس دے بولن وچّ، نیں ! جدھے بلاون وچّ ۔
نیں ! جس دے ویکھن وچّ،
نیں ! جس نوں ویکھن وچّ،
نیں ! جس دے ہسنے وچّ تے جدھے ہساون وچّ ۔

کوئی جیؤندا جادو سی، نیں جس دے گاون وچّ ۔
ماہی دیاں مسخریاں،
ڈھولے دیاں لاڈلیاں ۔
کھیوی کر دندیاں سن، رسن تے مناون وچّ ۔

نیں ! اوہو میل گھڑی، کئی کرماں والی سی ۔
میری اوہ دنیاں سی،
ریجھاں تے چاواں دی ۔
کوکاں توں سکھنی سی، آہاں توں خالی سی ۔

گھر سوہنا لگدا سی، گھر چیرے والا سی ۔
میں بن بن بہندی ساں،
نت لاندی مہندی ساں ۔
چوڑا چھنکاؤندی ساں، گل پھبدی مالا سی ۔

اوہ راج پیاراں دا، اوہ دیس ملھاراں دا ۔
نیں ! سکھیئے اجڑ گیا،
اوہ جد دا چلا گیا ۔
میرے لئی بنیاں ایں، ہن جگ انگیاراں دا ۔

اگّ لاواں پینگھاں نوں، جے جھوٹن نال دیاں ۔
دس کویں مناواں میں،
نیں ! ساویں ساون دے ۔
اکھیاں برساتاں ہن، ہن نیر اچھال دیاں ۔

کوئی 'گاؤن ماہیئے دا'، جد کنیں پیندا نیں !
پھر جو کجھ ہندا اے،
اوہ دسیا جاندا نہیں ۔
جند غوطے کھاندی نیں ! دل ڈوباں لیندا نیں ۔

اکھیاں وچّ تانگھاں آ، سوہنے نوں بھال دیاں ۔
جے پونی لے بیٹھاں،
تند ٹٹّ ٹٹّ پیندی نیں ۔
چرخے دیاں کوکاں وی، کوکاں نیں کال دیاں ۔

جد داجل پلنگھ پیا، میں سکھنا تکدی ہاں ۔
چوڑے نوں ویکھدیاں،
رتّ ڈلھدی اکھیاں توں ۔
دکھ پھول نہ سکدی ہاں، کجھ بول نہ سکدی ہاں ۔

رل رہی جوانی نیں ! نہ مڑیا جانی نیں !
میں جیؤندی موئی نیں،
مویاں وچّ ہوئی نیں !
پردیسیں جا وسیا، اوہ لا کے کانی نیں !

ہن بدلی وسدی اے، دل اندر یاداں دی ۔
ہنجھوآں وچّ سوہنا اوہ،
نت نھاؤندا رہندا اے ۔
سکھیئے ! ہے دل میرا ! 'دنیاں فریاداں دی' ۔

دنیاں میری 'ولولیاں' دی،
پیار-دیسر ہے میرا دیس ۔
'درد ونڈانا' 'مذہب' میرا اے،
'پھل کلیاں' ہن میرا ویس ۔
ایس 'جگت' وچّ ایس 'دیس' وچّ،
ایس مذہب وچّ رہندا ہاں ۔
ایس ویس وچّ رات دہاڑی،
کھڑ کھڑ پھلّ پھلّ بہندا ہاں ۔

میں ونجارا در در پھردا،
ونج کرن لئی دل دا ۔
'شکلوں سوہنے' ملن ہزاراں،
'دل سوہنا' نہیں ملدا ۔

جے وسّ میرے وچّ ہووے،
میں ڈھلّ کدے نہ لاواں ۔
میں اک اک کر کے اپنے،
سالاں تے چولی پاواں ۔
اک سال جو میرا 'پہلا'،
جو پہلے پہل ہنڈھایا ۔
جس مینوں 'لوری' دتی،
جس مینوں 'گودی' پایا ۔
جس چنگھن لئی 'انگوٹھا'،
مینوں سی چیٹک لائی ۔
جس میری خاطر جگ تے،
اک 'دنیاں' نویں وسائی ۔
'گلوکڑی' پاواں اس نوں،
تے 'ڈسک ڈسک' کے روواں ۔
جے وسّ میرے وچّ ہووے،
میں 'مڑ کے بچہ ہوواں' ۔

دل بھردا دیدے ڈلھدے نے،
درداں دے ہنجھو ورھدے نے ۔
فقراں وچّ ہوش گواچی اے،
ورلاپ ولولے کردے نے ۔

دھرتی دے اک 'ہلونے' نے،
پرلو پل وچّ لیاندی اے ۔
'بیتی' دے وہناں اندر ہی،
ایہہ جندڑی رڑھدی جاندی اے ۔

کی دساں ؟ کی ساں ؟ کی بنیاں ؟
میرے تے کی کی ورتی اے ؟
کھا کھا کے مار بھچالاں دی،
تھیہ ہو گئی دل دی دھرتی اے ۔

کلھ 'کوئٹہ' میرا وسدا سی،
شاناں سن رنگ نیارے سن ۔
اسدے وچّ میں لکھ-پتیا ساں،
میرے کئی محل منارے سن ۔

دھرتی دے 'قہری کامبے' نے،
پھڑ تخت میرا الٹا دتا ۔
لکھ-پتیؤں 'کنگلا' کر دتا،
'ٹھوٹھا' اج ہتھ پھڑا دتا ۔

اج 'منگتے' میرے 'داتے' نے،
اوہناں توں ہن میں منگدا ہاں ۔
کلھ کھلے لنگر لاؤندا ساں،
اج آٹا لبھدا ڈنگ دا ہاں ۔

'دو چانن' 'بال' بجھا دتے،
ہونی نوں کتوں انھیر پیا ۔
آساں سبھ ڈھیری ہو گئیاں،
جھگا ہے ہویا ڈھیر پیا ۔

'ملبے' چوں لوڑاں 'لال' پیا،
جو اچن چیت گوا لئے نے ۔
جو ڈھڈوں کڈھے 'ہیرے' سی،
ہونی نے ڈھڈ وچّ پا لئے نے ۔

لسی جہی دھی موہ مورت وی،
دکھ میری ہکّ تے دھر گئی اے ۔
ویرے نوں کچھڑ چکیاں ای،
'انیائی موتے' مر گئی اے ۔

سیتا ستونتی نونہہ رانی،
بھاوی دے منہ وچّ پے گئی اے ۔
لجیا دی مورت لاجوتی،
گھنڈ وچّ ہی سدھراں لے گئی اے ۔

روندا ہاں ڈھاہاں مار مار،
سددا ہاں مڑ خوش حالی نوں ۔
'کھنڈراں' دے پتھر پٹّ پٹّ کے،
لبھدا ہاں کرماں والی نوں ۔
آساں دی رڑھی 'ریاست' ہے،
میرے جیہا کوئی غریب نہیں ۔
میرے 'مکھناں دے پلیاں' نوں،
'کھپھن' وی ہوئے نصیب نہیں ۔

ایہہ ڈاواں ڈول انجان جیہا،
میرے جو کول کھلوتا ہے ۔
'چنن' ہے میرے 'چانن' دا،
'سولاں وچّ پھلّ' پروتا ہے ۔

سبھ کجھ توں ایہہ کجھ بچیا اے،
اس دی زندگانی باقی ہے ۔
میرے اجڑے ہوئِ باغ وچوں،
اک پھلّ نشانی باقی ہے ۔

محلاں دی تھاں وچّ چھپری دے،
ہن 'دادا پوتا' وسدے ہاں ۔
کر یاد کدے رو پیندے ہاں،
اٹھ اٹھ کھنڈراں ول نسدے ہاں ۔

چھپری ایہہ ساڈی بھاگ بھری،
دو کنیاں وسیاں چوندی ہے ۔
روندے ہاں اسیں نصیباں نوں،
ایہہ 'دردن' سانوں روندی ہے ۔

بھکھے رہِ رہِ کے ڈنگ کئی،
رجّ رجّ قسمت نوں روندے ہاں ۔
ایوں دادا پوتا دوویں ای،
پئے داغ دلاں دے دھوندے ہاں ۔

جد یاد گھڑی اوہ آؤندی ہے،
تد دکھ وچّ چھاتی چردی ہے ۔
'پرلو' دی اکھ وچّ پھردے ہاں،
'اکھیاں وچّ' پرلو پھردی ہے ۔

اوہ قلی قلی، اوہ پیاری پیاری ۔
اوہ لس لس کردی، اوہ کننج کوآری ۔
اوہ ٹھنڈھک پاندی، لچکارے کھاندی ۔
پھل-چوک سجا کے، اکھیاں مٹکا کے ۔
پئی پیلی وچّ سی، لہراندی گندل ۔

کھیتاں چِ کھلوتی، اوہ مستی طوطی ۔
کوئی مہک لیا کے، اوہ سرمہ پا کے ۔
کجھ نین رلا کے، پھر نینویں پا کے ۔
اوہ سوہنیؤں سوہنی، اوہ واہ من موہنی ۔
سی گجھی گجھی، مسکاندی گندل ۔

اس دے مسکایاں، پئی قدرت ہسے ۔
کھیتاں وچّ بن بن، مہارانی وسے ۔
آ آ کے اس نوں، وا پکھا کردی ۔
تے تریل وی اس دا، سی پانی بھردی ۔
سورج دیاں کرناں، سی کھاندی گندل ۔

اک ناچ انوکھا، اوہ نچدی جاپے ۔
کھیوی ہو ہو کے، جھومے پئی آپے ۔
بنھ ساوی ساڑھی، اوہ بن گئی لاڑی ۔
کل کوملتائیاں، ویکھن لئی آئیاں ۔
سی لکّ انوکھا، لچکاندی گندل ۔

اوہ مونہوں بھاویں، نہ کجھ وی بولی ۔
دل لے گئی ایپر، بن عالی بھولی ۔
اس نیڑے ہویا، میں گل لگ رویا ۔
اوہ 'کننج کوآری'، اوہ 'بھین پیاری' ۔
سی درد ونڈاندی، ٹھنڈھ پاندی گندل ۔

اس ہس ہس دسی، 'قربانی' کرنی ۔
ہوراں لئی اپنی، 'ویرانی' کرنی ۔
'آزادی' اندر، اس وسنا دسیا ۔
اس 'کھڑنا' دسیا، اس 'ہسنا' دسیا ۔
نت 'قدرت پینی'، نت 'قدرت کھانی' ۔
گھٹ گھٹ 'گلوکڑی'، قدرت نوں پانی ۔
سی 'سینت' کر کر، سمجھاندی گندل ۔

گاؤندی اے :-

"میں ہاں موتیاں جڑی،
میں ہاں لعلاں دی لڑی ۔"

میرے موتی انمول ۔
رکھاں سانبھ سانبھ کول ۔
چٹے پیلے رتے لال ۔
ونوں ونّ دی مثال ۔
جوڑے ہوئے پالو پال ۔
لائے ہوئے چھاتی نال ۔

میں ہاں رانی پٹرانی ۔
میری شان ہے بڑی ۔
"میں ہاں موتیاں جڑی ۔"

میرے سونے رنگے وال ۔
میری طوطے رنگی شال ۔
میرا روپ رتا رنگ ۔
میرے رسّ گجھے انگ ۔
مست میٹی ہوئی اکھ ۔
وچّ گھنڈ دے ہی رکھ ۔

ویکھو ساوا ساوا سوٹ ۔
میں ہاں پہن کے کھڑی ۔
"میں ہاں موتیاں جڑی ۔"

سئیاں لاگیوں ہسان ۔
اکو جہیاں اکو ہان ۔
ساوے ساریاں دے ویس ۔
سوہنے سونے رنگے کیس ۔
جویں تلے والی تار ۔
بجلی دی لشکار ۔

ہوا پھیردی ہے کنگھی،
آن گھڑی دی گھڑی ۔
"میں ہاں موتیاں جڑی ۔"

رکھاں رشم نال میل ۔
پیواں رجّ کے تریل ۔
لگے دل جاں گھرن ۔
کھاواں چند دی کرن ۔
آوے ہکّ نوں ابھار ۔
لواں جوبن نکھار ۔

نھانودی ہاں رجّ رجّ،
جدوں وسدی جھڑی ۔
"میں ہاں موتیاں جڑی ۔"

جدوں آؤن نکے بال ۔
توڑ لین چاواں نال ۔
لاہ لاہ سٹدے نے شال ۔
کھوہ کھوہ سٹدے نے وال ۔
میرے ویکھ ویکھ دانے ۔
کھلی پانودے بڑی ۔

"کہ چھلی ہیریاں جڑی،
کہ چھلی موتیاں جڑی ۔"

قلم لکھدیاں، اس طرحاں قلم بولی ۔
"کوی بھولیا ! مینوں سمجھیں نہ گولی ۔

میں مالک دی 'ملکہ'، میرا راج جگ تے ۔
میں تاجاں دی مالک، بنی تاج جگ تے ۔

میری جیبھ اندر، ہے تدبیر بدھی ۔
میرے نقطیاں وچّ، ہے تقدیر بدھی ۔

سی قادر نے قدرت، جدوں ایہہ بنانی ۔
بنسپت تے پربت، سمندر تے پانی ۔

ایہہ دھنداں، ایہہ بدل، ایہہ اگاں ہواواں ۔
ایہہ سورج تے تارے، ایہہ پتر تے ماواں ۔

'جاں پھرنے دی مایہ'، سی اس نے پساری ۔
کرم ساں میں لکھدی، سی 'قادر لکھاری' ۔

ہے دنیاں دا مالک، میرا جنم داتا ۔
میں قادر دی دھی ہاں، تے ویداں دی ماتا ۔

میری جیبھ اتے، ہے جوتش تے گنتی ۔
سمندر دا ماپن، تے امبر دی منتی ۔

میں سامبھی اے گروآں، فقیراں دی بانی ۔
میرا تیغ بھردی اے، دن رات پانی ۔

میری لیک اندر، پئے راج بدھے ۔
میرے حکم اندر، تخت، تاج بدھے ۔

اشارے میرے تے، حکومت ہے چلدی ۔
میرے ساہمنے دال، دل دی نہ گلدی ۔

میرا اک نقطہ، اوہ جوہر وکھاندا ۔
کہ 'محرم' نوں پھڑکے، ہے 'مزرم' بناندا ۔

میں شاعر دے دل نوں، ہاں باہر لیاندی ۔
چترکار دے دل دی، مورت بناندی ۔
میں پھرنے پڑچھاں، نظارے وی رنگاں ۔
کراں چاننا جتھوں، جتھوں دی لنگھاں ۔

جیہڑی قوم جگ تے، میرا مان کردی ۔
ادھے سیس تے ہاں، سدا تاج دھردی ۔"

اٹھ کسانا ! ستیا، اٹھ ! تے اکھیاں کھولھ ۔
ستیاں ستیاں ہیریا، تیرا لٹیا جا رہا بولھ ۔
ڈاکو نی لے جا رہے، چوری بھر بھر جھول ۔
تیرے لئی ونجاریاں، رکھ لئے کانے تول ۔
میں رات دہاڑی رو رہی، رتّ دے ہنجھو ڈولھ ۔
اج دانہ دانہ اڈّ گیا، ککھّ وی رہا نہ کول ۔
میں ویکھاں جد پتّ ولکدے، بھج بھج ہوواں ہول ۔
میں موتی ہیرے ککھ دے، اج گھٹے چھڈے رول ۔
اٹھ ! اٹھ ! وے جیون جوگیا ! ہن وجع پیا ای ڈھول ۔
جو لٹن تینوں رات دن، کر نال اوہناں دے گھول ۔
جو بنے ہوئے ہمدرد سن، اج کھل گیا سبھ دا پول ۔
تینوں ستیا ماہیا ! ویکھ کے، تیرے کھیسے رہے نی پھول ۔
اٹھ اپنا آپ سنبھال ۔ کسانا بھولیا وے-

میں چھم چھم روواں بیٹھ کے، پئی نینوں ڈولھاں نیر ۔
مینوں روٹی جڑے نہ رجویں، میرے تن تے رہی نہ لیر ۔
میرے گہنے 'گہنے پے گئے'، فٹّ گئی تقدیر ۔
میرے ہیرے بھکھے ولکدے، پر ویری کھاندے کھیر ۔
مینوں بچی کر گئے 'معاملے' پر موجاں لین وزیر ۔
وچّ جوبن دے ہی کڑ گیا، میرا سرو سریر ۔
اٹھ جاگ وے ماہیا رانجھنا، تینوں پئی جگاوے ہیر ۔
من آئیاں 'کھیڑے' کر رہے، مینوں لگدے پئے نی 'تیر' ۔
اٹھ اپنی ہیر سنبھال، کسانا رانجھیا وے ۔
<ہ2 aلگن=لeڈٹ>3. متھہاسکواد
1930 دی یاد

ساجن والے دل کوی دا،
سدھراں نال بنایا ۔
سبھ جگّ نالوں درد سہپن،
اس وچّ بہتا پایا ۔
کھنڈاں، برہمنڈاں دے نقشے،
اکرے اس دے دل تے ۔
لے کروڑاں بھاوَ قدرتی،
شاعر جگ تے آیا ۔

مٹھی مٹھی پہُ دا پھٹنا،
چڑھدیوں دہوں دا اگنا ۔
اوہ ! چہکنا چڑیاں دا،
اوہ ! چہک چہک کے چگنا ۔
اوہ ! پورب دی نوری لالی،
اوہ گھاہاں دے موتی ۔
ادھے ہوئے کوی دے دل نوں،
کر دیندے نے دگنا ۔

'اوہ ! کوئل دی کوُ کوُ پیاری'،
'اوہ بلبل دی بولی' ۔
'اوہ پھلاں دا ہسن کھیڈن'،
'اوہ بھوراں دی ٹولی' ۔
'اوہ کلیاں دے اکھ-مٹکے'،
'اوہ سروآں دیاں سیدھاں' ۔
سوچ-گڑچے ہوئے کوی نوں،
دین خوشی ان-تولی ۔

'چٹیاں چٹیاں چن دیاں کرناں'،
'جھل مل کردے تارے' ۔
'اوہ ہلٹاں دی گھیں گھیں گھوں گھوں'،
الر رہے پھہارے ۔
'اوہ واواں نیاں دی ساں ساں'،
'اوہ چھلاں' 'اوہ لہراں' ۔
دین کوی دے دل نوں رل کے،
عرشی پریم-ہلارے ۔

'ونگے چبے ساوے سوہنے،
پربت رکھ کھلوتے' ۔
'کالے بدل' 'مور پپیہے'،
'گھگھیاں تلیئر طوطے' ۔
'کھنڈر' 'محل' 'مسان' 'مقبرے'،
'دھپاں' تے 'پرچھاویں' ۔
کردے مالا مال کوی نوں،
دین خیال 'اچھوتے' ۔

'اوہ کن-مننا ساون-مانہہ دا'،
'اوہ ترننجن دا بھرنا' ۔
'اوہ بدلاں دا امبر اتے،
مار بیٹھنا دھرنا' ۔
دئے اچھال کوی دے دل نوں،
سجرے بھاوَ سجھاوے ۔
'عرشیں چاڑھ دئے کنیاں دا،
کن من، کن من کرنا' ۔

اس دنیاں تے اس نوں لوڑن،
بنے ڈھنڈاؤ لکھاں ۔
ڈٹھا اس نوں مول کسے نہ،
پھر جنگل جوہ رکھاں ۔
پر شاعر ہر رنگ وچ ہر نوں،
ویکھ ویکھ 'ہرکھاوے' ۔
قادر نے آپ شاعر نوں دتیاں،
'نوروں' 'نوری اکھاں' ۔

بندے نے جد ڈٹھا پچھے، اپنا ہی پرچھاواں ۔
کھجھ کے اس نوں آکھن لگا:-میں پھریاں سبھ تھاواں ۔
دبے پیر رہوں مگرے ہی، توں نہ مگروں لتھوں ۔
ٹاہوآں وانگن کردا ایں پچھا، جس پاسے میں جاواں ۔

میں سواں تاں، توں سوندا ایں، میں جاگاں توں جاگیں ۔
میں اٹکاں، توں اٹکیں نالے، تردا ویکھ وراگیں ۔
نالوں نال رہیں، کی گل اے ؟ پل کھہڑا نہیں چھڈدا ۔
کی لبھدا ای اس پینڈے چوں، کیوں ایہہ جھاگن جھاگیں ؟

ہل جل ارھاں پرھاں پرچھاویں، ایہہ بھید سمجھایا ۔
"تیرا میں رکھوالا ہاں، توں سمجھیں کیوں پرایا ؟
دنیاں تے توں جد آئیوں، تاں سائیں سچے مینوں ۔
تیری ہی راکھی لئی جگ تے، گھلیا تاں میں آیا ۔

چپ چپیتا ہاں میں بھاویں، تینوں کجھ نہیں کہندا ۔
پر جو کجھ کم کردا ایں توں، میں ہاں تکدا رہندا ۔
لکھدا جاندا ہاں سبھ دل تے، گن اؤگن سبھ تیرے ۔
تاہیئیں تاں میں تیرے مگروں، پل گھڑی نہیں لہندا ۔

میں ہاں پورا جانو تیرا، توں جانو نہیں بھاویں ۔
تینوں میں نہیں بھلدا پل وی، توں بھاویں بھل جاویں ۔
تیرے چنگے مندے کیتے، نال تیرے ہی لے کے ۔
دھرم راج دے اگے جا کے، رکھ دیاںگا ساویں ۔"

اک دن ربّ دے بوہے اگے، آن پتنگا رویا ۔
"اگ-وچھوڑے دی وچ سڑ کے، کئی وار ہاں مویا ۔
ہے ربّ جی ! میں دیوے اتے، نور سمجھ کے تیرا ۔
اک مک ہون لئی ہسدا ای، مڑ مڑ صدقے ہویا ۔

پر نہ پوری سدھر ہوئی، جند واری لکھ واری ۔
نور تیرے توں وکھرا بھٹکاں، پھرے کلیجے عاری ۔
جم جم مر مر تھک لتھا ہاں، سڑ سڑ کولے ہویا ۔
کی اؤگن اے میرے اندر، کیتو ای 'نوریؤں' 'ناری' ۔

نور نوریا ! کر دیہہ مینوں، نوری ڈلھکاں پا دے ۔
ول وتکرے وتھاں پاڑے، وچوں سبھ مٹا دے ۔
توں نہ میتھوں وکھرا ہوویں، میں نہ وچھڑاں تیتھوں ۔
توں میں والا کڈھ وکھیواں، اپنے جیہا بنا دے ۔"

صاحب دے دل وچ وی کھبھا، ایہہ بھمبٹ دا کہنا ۔
آکھن لگا:-توں میرا ہیں، میں ہاں تیرا گہنہ ۔
توں میرے وچّ، میں تیرے وچّ، سڑیں نہ وچ بھلیکھے ۔
ایوں پتنگے وچ سما کے، بن گیا آپ ٹٹہنا ۔

سر دا پانی ڈلھ ڈلھ کردا، لہراں ڈلھکاں بھریا ۔
جاپے، جیوں قدرت رانی نے، کڈھ کے شیشہ دھریا ۔
آن آن کے منہ تکدے نے، اس دے وچوں سارے ۔
کنڈھے، بوٹے، اڈدے پنچھی، سورج تے چن تارے ۔

کرناں دا آسن ہے جاں ایہہ، وچھیا دھوتا ہویا ۔
جاں مچھیاں دا محل جھولنا، لہر-پروتا ہویا ۔
جاں قدرت نے اپنی خاطر، کومل سیج وچھائی ۔
اس دے اتے چک کھلاری، لہراں دی دریائی ۔

کول پھلاں لئی کومل دھرتی، جاں ایہہ گئی بنائی ۔
جاں ایہہ سندرتا نے آ کے، اپنی جھلک وکھائی ۔
راتی چمکن تارے اس وچ، اوہناں دا کی کہنا ۔
وچ انھیرے اڈدا دسے، لکھ کروڑ ٹٹہنا ۔

جگدی دسے دیوالی نوری، نوری ڈلھکاں والی ۔
ڈلھ ڈلھ پئے نور کنڈھیاں تے، جوت نہ جائے سمبھالی ۔
واہ واہ تیریاں لہراں ڈلھکاں، واہ او ! سر دا پانی ۔
تیرے اتے سدا کھیڈدی، آ آ قدرت-رانیت ۔

ویکھیں ایدھر میرے ول وی، او ! راہ جاندے راہی ۔
پت-جھڑیا میں کوکاں میری، پت-جھڑ نے پت لاہی ۔
نہ اوہ سوہج شنگار رہا اج، نہ پھلاں دیاں مہکاں ۔
بہڑیؤ ! پت-جھڑ نے میری، لٹّ لئی اے شاہی ۔

جیؤندے جی، وسدی دنیاں چوں، پھلّ چگے گئے میرے ۔
ٹٹدیاں اوہناں نیناں وچوں، ترپ ترپ ہنجھو کیرے ۔
اج اودھوت دساں میں سبھنوں، دنیاں دوروں لنگھدی ۔
اجڑ-کھولا لگدا ہاں ہن، ڈھیہہ گئے سھوج-بنیرے ۔

اوہ وی دن سن، میرے اتے، سارا جگ سی بھلدا ۔
سر میرے تے تاج پھلاں دا، سی ان-ملے ملدا ۔
چور، سگندھی مہکاں دا سی، جھلدا میرے اتے ۔
اج پر، پر-کھتھیاں دے وانگو، وچو وچّ ہاں گھلدا ۔

لئی بیٹھا ہاں پیارے راہیا، لکھ مراداں اندر ۔
روکیاں ہوئیاں نے اوئِ ! سجنا، میں فریاداں اندر ۔
دھوں کڈھدا نہیں باہر رتا وی، اپنے دل دی اگّ دا ۔
وسدا ہاں سکھ-محلّ کھہا کے، پچھلیاں 'یاداں' اندر ۔

مہکاؤن دے لئی جگت نوں، دھر توں گئے ساں گھلے ۔
آئے انگنویاں آساں لے کے، تیرے کچھڑ پلے ۔
ٹٹن دی چت چنتا نہیں سی، رل مل ساں پئے ہسدے ۔
لگے ہوئے، دھراں دے لائے، (اج) بے-خبرے ٹٹّ چلے ۔

رجّ نہ مانے سکھ اساں ہا ! دل دی ریجھ ن لاہی ۔
اج آئے تے اج ہی چلے، رہے راہی دے راہی ۔
وس سکھی ہے بوٹے ! ساڈا جوڑ میل سی اتنا ۔
ٹٹّ چلے گھڑیاں وچ، (ساڈی) لٹی گئی اے شاہی ۔

کپڑا لگا کہن منکھ نوں، اک دن جھکدا جھکدا ۔
"دل چاہوے کجھ آکھاں تینوں، پر کہہ وی نہیں سکدا ۔
پہلے پہل ملیں جد مینوں، پھل کھڑ کے گل لاویں ۔
پر جاں پاٹ پرانا ہوواں، توں نہیں مڑ کے تکدا ۔

تیرے وانگ کدے نہیں کیتی، کسے دیاں ہمسایاں ۔
لاہ کے گلوں، وگاہ کے ماریں، مینوں وانگ پرایاں ۔
'دیہہ وی کپڑا، میں وی کپڑا'، جے ایہہ گل ہے سچی ۔
تڑپھیں ولکیں کیوں پھر ایویں، پلٹن لگیاں قعیاں ۔"

ٹہنی ٹٹدے پھلّ نوں:-

نہ جاہ وے ! نہ جاہ ! وچھڑ کے، میرے سوہج-شنگارا ۔
وے میریا ! وے ہیریا مکھنا ! کرن لگوں کی کارا ؟
تیرے باجھوں میریا پھلاّ ! قدر گھٹیگی میری ۔
جیون جوگیا جیون میرا، ہوسی کوڑا سارا ۔

میں مر گئی، میں کیکن جیساں، وے ! جد توں ٹر جاسیں ۔
رو ساں میں موہ-بھنے اتھرو، توں ٹٹّ کے دکھ پاسیں ۔
لگا رہُ 'لگی نہ ٹٹے'، دھر دی لگی ہوئی ۔
میں پئی ایتھے جھورے جھرساں، توں ٹٹّ کے کملاسیں ۔

ساون ماہ دی کالی بدلی، گڑ گڑ کردی آ گئی ۔
گوڑھے واننوں کھلری سارے، امبر اتے چھا گئی ۔
لس لس کر اس بدلی وچوں، بجلی چمک وکھا گئی ۔
اپجی ہسدی ہسدی پل وچ، روندی ہوئی سما گئی ۔

جیون کی اے ؟ قدرت کی اے، کی اے نور سائیں دا ۔
اکھ جھمکن دی ڈھل دے اندر، ایہہ سبھ کجھ سمجھا گئی ۔

سوچاں اندر چپّ چپیتا، نیویں تھاں دا پانی ۔
ڈلھ ڈلھ ایوں سناون لگا، اپنی رام کہانی ۔
"اس دنیاں دے اندر جیویں ! سچے متر ورلے ۔
ساری دنیاں رڑک رہی اے، اپنی گٔوں دا پانی ۔

میں جگ وچ سبھ تھاواں گاہیاں، یار نہ ملیا کوئی ۔
ہر اک نے دھکے ہی مارے، کسے نہ دتی ڈھوئی ۔
'اچیاں' کول کھلون نہ دتا، گاہیاں میں سبھ تھاواں ۔
ملیا نہ انگ-پال کوئی وی، چاہ نہ پوری ہوئی ۔

کہندے نے پر ہمتی دا رب، قرب دلوں ہے کردا ۔
ایہہ سن کے اٹھ ٹریا میں وی، چاہ وچ ڈبدا تردا ۔
وسطی کولوں دور دراڈے، بھال سجن دی اندر ۔
آ پجا ہاں ایس ٹکانے، آخر جیؤندا مردا ۔

لبھدیاں لبھدیاں لبھیا متر، ایہہ 'نیوان' پیارا ۔
ایس جیہا میں کوئی نہ ڈٹھا، پرکھ لیا جگ سارا ۔
ہردے اس دے وچ میں رہکے، کھیڈاں ملاں حساں ۔
لہراں نال گزاراں ویلا، وسدا ہاں سکھیارا ۔

دنیاں دے کھپن کھجھن توں، ڈر کے ہاں میں نسدا ۔
انت آسرا تک کے اسدا، آ ایتھے ہاں وسدا ۔
ایہہ مینوں اپناوے سوہنا، سر اپنے تے چکے ۔
امبر وچ وجاواں مے وی، دھونسا اسدے جسدا ۔

پر سورج نہیں ویکھ سکھاندا، ساڈا میل دوہاں دا ۔
پولیس بھیج کے کرناں دی اوہ، مینوں پھڑ منگواندا ۔
اس سجن بن سجنا ! ڈولے، دل میرا جاں اوتھے ۔
قیداں کڑیاں توڑ ٹراں میں، روندا تے کرلاندا ۔

اندر مینوں ویکھ ڈولدا، سی سردی دی رتے ۔
ہتھاں نال پلوس بٹھاوے، سکھر ہمالہ اتے ۔
اتھے وی پر 'یاد' سجن دی، کر دئے بگا پونی،
بے-سدھ ہو چپھال ڈھیہہ پواں، وانگن راہی ستے ۔

پرتے ہوش جدوں، ادوں ہی، سہجے سہجے رسکاں ۔
اکھ بچا کے سورج کولوں، چوراں واننن کھسکاں ۔
واہو داہی کول ایس دے، پہنچاں ہتّ دا بدھا ۔
پیار اسے دا مارن لگ پئے، میرے اندر لشکاں ۔

اس دے میری دنیاں اندر، سانجھے مینجھے ساہ نے ۔
لوکاں بھانے ندیاں نالے، نہراں وہندے واہ نے ۔
ایہہ گل نہیں ایہہ دنیاں بھلی، بھید سمجھ نہیں سکدی ۔
اوہ تاں اس نوں لبھن دے لئی، میرے ڈنڈیاں راہ نے ۔

بے-شک پرلو آوے جم جم، نگھرے دنیاں ساری ۔
ٹٹے بھاویں تند دے واننوں، کچی دنیاں داری ۔
میرا اس دا ہتّ دا ناطہ، تاں بھی رہے گا ساواں ۔
پکی پیڈی تے ان-ٹٹ ہے، ساڈی مترا چاری ۔

روح-گلاب پساری نے جاں، شیشی چوں الٹایا ۔
جھکدا جھکدا اکو ٹیپا، باہر شیشیؤں آیا ۔
بھاوَ اندرلا اس نے لکھیا، اسدے ہتھ دے اتے ۔
ایہہ انترا اپنا اسنے، بھلے نوں سمجھایا ۔

"توں مینوں ہٹی تے ویچیں، 'پھلاں دا روح' قہقے ۔
میں وی یاد کسے دی اندر، وکدا ہاں چپ رہکے ۔
اوئِ ! بھولیا !! سچ پچھیں تاں، میں ہاں پھلّ دی جندڑی ۔
وچھڑ گئی ہاں پیارے نالوں، نیناں وچوں ڈھیہہ کے ۔

سن، تینوں میں دساں میرا، کویں وچھوڑا ہویا ؟
توں جد پھلّ کتیوں مل لے کے، مدھیا اتے مدھویا ۔
رنھ ابالے دتے نی جد، دیگاں دے وچ پا کے ۔
میں وچھڑی ! ہاں اودوں ہر پھل، رتّ-ہنجھو سی رویا ۔

شالہ ! جیویں، پائے مراداں، دل دی سن میں دساں ۔
دھرتی تے الٹا دے مینوں، دھوڑی وچ میں دھساں ۔
مٹی دے وچ مٹی ہو کے، روپ اروپوں دھاراں ۔
پیارے پھل دے نیناں اندر، پھر جند ہو کے وساں ۔

بڈھے کھوڈھو دے لڑ لائی، ماپیاں بالی لاڑی ۔
ڈھاہیں مار روئی سڑ بل کے، دکھاں جدوں لتاڑی ۔
پٹی:-ماپیاں کیہر کمایا، پاندھے بھڑوئے لوہیا ۔
سڑ گئی سئیؤ ! پنگردی ہی، میری سکھ-پھلواڑی ۔

پندھ لمیرا، عمر چھٹیری، 'میں' کدوں ٹکانے پجساں ۔
گلیاں گوہیاں واننوں دھکھ دھکھ، ڈھیری ہوساں بجھساں ۔
ساری دنیاں سکاں سدھراں، دل دیاں پوریاں کردی ۔
پر میں اک کرماں دی تتی، بھٹھی وچ پئی بھجساں ۔

مٹی ہو نیں رتیئے مہندیئے ! سڑ وے چوڑیا ! سوہیا ۔
ہا ! ربا !! آساں میریاں دا، پت پت گیا بھروہیا ۔
آہو میریؤ ! اگّ-المبے، بن بن اندروں نکلو ۔
ساڑو اوہناں چندریاں نوں، جنہاں کلی نوں لوہیا ۔"

'کرنا' 'کہنا' تن تن اکھر، سگھڑاں شبد بنایا ۔
'کرنے' نوں پر 'کہنے' نالوں، سبھناں نے وڈیائیا ۔
کیونکہ 'کرنے' والے آپوں، 'کہنا' سمجھیا نیواں ۔
کیتا اس نے 'کرنا' 'کہنا'، نہیں اوہنوں وی بھایا ۔

'کرنا' ادم 'کہنا' آلس، ایہہ گھنڈی کئی جانے ۔
'کرنا' کردا 'کہنا' تکدا، بٹ بٹ جی-بھیانے ۔
'کرنے' والا ہے کر لیندا، 'کہنے' والے جھوٹھے ۔
'کرنا' باغیں موجاں لٹے، 'کہنا' پھاہیاں تانے ۔

'کرنا' پھلّ اے مہکن والا، 'کہنا' چھت دا جالا ۔
'کرنا' کھڑے کھڑاوے جگ نوں، 'کہنا' ٹھوکے تالا ۔
'کرنا' رسّ پیار نرا ای، 'کہنا' اے خود غرضی ۔
'کہنا' ننگ دلدری بھکھا، 'کرنا' کرماں والا ۔

'کہنا' چھڈّ کے دانا بندہ، جے اپنائے 'کرنا' ۔
کرنیوں کرنی کر کے دسے، سر جاوے ان-سرنا ۔
'کہنے' نوں ہیٹھی ہی سمجھے، 'کرنے' نوں وڈیائی ۔
اوس لئی سنسار-سمندر، پھر اوکھا نہیں ترنا ۔

کاہلی کاہلی پہیہ رتھ دا، دھر وچ پھردا تکیا ۔
دھنّ اپنی وچّ نٹھدا جاوے، پیا پھرے انجھکیا ۔
پچھیا اسنوں کاہلی کی ؤ ؟ کدھر بھجدا جاویں ؟
اےداں بیت چلی اے تیری، بھوندا نہیں توں تھکیا ؟

چیکاں مار بولیا پہیہ:-"کی توں پچھیں ؟ جھلیا ۔
میرے دل وچ پیار 'کسے' دا، نہیں ٹھلھیدا ٹھلھیا ۔
مینوں 'مہاں بھارت' وچ جسنیں انگلی اتے پھرایا ۔
اوس 'سانولے' سجن نوں میں، لبھن لئی ہاں چلیا ۔

یاد اوہدی دا چکر چڑھیا، اندروں اندر گھردا ۔
ہتھ پوتر لگے اسدے ایہہ چیتا اے چردا ۔
کاہن اوہو، اوہ مکھن-چوٹا، پل مینوں نہیں بھلدا ۔
اسے نوں سجناں میں تھاں تھاں، لبھدا ہاں نت پھردا" ۔

پانی اتے بلبلیاں نے، دسے جدوں نظارے ۔
کوی کھلوتا کنڈھے نیںء دے، اےداں پیا وچارے ۔
کی ایہہ سندرتا نے تنبو اپنے لئی نے لائے ۔
جاں قدرت نے نوری گھونگرو، اپنے پیریں پائے ۔

جاں چھالے نے ابھرے ہوئے، وہندے پانی اتے ۔
جاں سریاں کڈھ بیٹھے نینگر، چادر تانی اتے ۔
کرناں راہیں امبر اتوں، جاں ایہہ اترے تارے ۔
قدرت نے جاں آپ پتاسے، کھلے دل کھلارے ۔

جاں مچھیاں نے اپنے اتے، چٹے چھتر تانے ۔
کھیڈ کھیڈ کے سٹّ گئے جاں، ایہہ بلور انجانے ۔
کوی تربکیا تے کہہ اٹھیا، "اوہو ! ایہہ کی پھریا ۔
ایہہ تاں ہین بلبلے اٹھے"، ایہہ کہہ اتھوں تریا ۔

شوکا شاکی کردا جاوے، ناگ وانگ ول کھاوے ۔
چمدا جاوے گیٹیاں تائیں، کنڈھیاں نوں گل لاوے ۔
پل نہ اٹکے کول کسے دے، بھندا جاوے اٹکاں ۔
برہوں کسے دے اندر تڑپھے، رووے تے کرلاوے ۔

نٹھدا جاندا کہندا جاوے:-مڑ نہیں ایتھے آنا ۔
گیٹے پیارے پھیر نہ ملنے، ملنیاں نہیں چٹاناں ۔
کنڈھے، رکھاں دے پرچھاویں، رہِ جانے نے ایتھے ۔
چلیا ہاں میں اس تھاں جتھے، لکھیا 'انت سمانا' ۔

"لوکو ہاں میں دنیاں اندر، نیواں اتے نمانا ۔
ٹیچیوں اکھڑ بھٹک رہا ہاں، ملدا نہیں ٹکانا ۔
لکھ کروڑاں ٹھیڈے کھادھے، اوہ نہ ملیا مینوں ۔
ایدھر اودھر اگے پچھے، ویکھاں جی بھیانا ۔

اس دنیاں دے راہاں اندر، سیاں سال گزارے ۔
لکھاں دیاں اسیساں اس نوں، اک ٹھیڈا جو مارے ۔
آکھاں:-جی وے ! مار ٹکا کے، پینڈا مکے میرا ۔
ایس طرحاں ہی پہنچ پواں میں، خبرے اس دے دوارے" ۔

ٹٹا پھلّ ٹہنی دے نالوں، پل پچھوں کملایا ۔
چدھڑ مدھڑ کر سوہنی نے، کوڑے تے سٹ پایا ۔
گلیا سڑیا روڑی بن گئی، مالی نے لے اوہنوں ۔
کٹّ کھرچ کے چھابا بھریا، بوٹے دے مڈھ لایا ۔

مٹی اندر پھلّ دا اصلا، جو سی گنیا ہویا ۔
بوٹے دے پیراں وچ بہہ کے، ایہہ گل کہندا رویا ۔
"میلو پھیر، مکاؤ وچھوڑا، جند جیون وچ لیاؤ ۔
جے ترٹھو تاں گھڑیاں اندر، جی اٹھاں میں مویا" ۔

جودڑیاں سن ترٹھا سجن، میہراں دا مینہہ وسیا ۔
پیارے نوں اپنایا پیارے، کھیڑے دی رتّ رسیا ۔
اندرو اندر اس اصلے نوں، بوٹے نے سر چکیا ۔
پھلّ نے روپ دھاریا مڑ کے، ٹاہ ٹاہ کر کے ہسیا ۔

چکور:-

ہے چنا ! وے سوہنیا چنا، سوہنیاں تیریاں کرناں ۔
کرناں نہیں ایہہ رب نے تینوں، دتا آپ سمرنا ۔
سویں دہاڑی، راتیں جاگیں، سیل کریں اسمانیں ۔
او کنی کتراؤا کتھوں، سکھیا ای ایہہ پھرنا ؟

ویکھ میرے ول، تیرے باجھوں پل چھن رہِ نہ سکاں ۔
اکھ جھمکن دی ڈھل وی تیرا، نکھڑن سہِ نہ سکاں ۔
بدلاں وچ جد 'لکن میٹی'، کھیڈیں میریا ! چنا ۔
تڑپھاں لچھاں پر میں مونہوں کجھ وی کہہ نہ سکاں ۔

توں پر ہیں نرموہ اجیہا، مول نہ پیاریں مینوں ۔
ٹھنڈھا ہیں پر لوکاں لئی ہیں، کدے نہ ٹھاریں مینوں ۔
لوکی تینوں کہن چندرما، پر میں 'چندرا' آکھاں ۔
کیونکہ 'پتھر-دل !' تڑپھا کے، نت نت ماریں مینوں ۔

چن:-

ویکھ چکورا ! مار نہ میہنے، چڑھدا جاہ ایوں سر نہ ۔
بھوندا پھردا ہاں میں دکھیا، جھلدی کوئی دھر نہ ۔
او سجنا ! ایہہ پندھ دکھاں دے، اوکھے بکھڑے مارو ۔
مول نہ مکدے پاندھی کولوں، جد تک لگدا سر نہ ۔

میں وچھڑ کے نور الاہیؤں، 'شہہ' وچ غوطے کھاواں ۔
روز دہاڑے نکلاں ڈباں، نور لبھن ہی جاواں ۔
کر کر پین میرے ایہہ ہنجھو، تریل جنوں توں آکھیں ۔
ایہو سکّ سدا دل اندر، مڑ اس وچ سماواں ۔

چڑھدیوں لیہندے تیکر جا جا، روز اوسنوں لوڑاں ۔
سورج توں لے منگواں چانن، جھاگاں کوہ کروڑاں ۔
'اسدی' بھال لئی میں بھیجاں، نت اکھیاں دے تارے ۔
میں اونا ہاں نور وہونا، اسے دیاں نے تھوڑاں ۔

اسنے میرے متھے لکھیا، تھاں تھاں بھوندے پھرنا ۔
پت پت وچ اس ہر-تھاوے نوں، لبھن میریاں کرناں ۔
لسے پر اوہ ہتھ نہ آوے، بجلی دی لس واننوں،
وا ورولے وانن پھرساں، لبھسی جتنا چر نہ ۔

قینچی نے ہینکڑ وچ 'بولی'، ایوں سوئی نوں ماری ۔
"میرے ساویں توں کی وٹیں، موڑھ چھلیڈو ناری ۔
'منہ گھسی' 'سر پاٹی' پتلی، تیلی سکڑی بھگڑی ۔
سلّ دلاں نوں لنگھن والی، ہتّ ! پاپن !! ہتیاری ۔

میں رانی ہاں جگ تے اڑیئے ! آدوں راج کماواں ۔
ویترن دی لکھ ویونت جاناں، سوہج-شنگار بناواں ۔
میرے باجھوں پرہِ پنچیتاں، رہندیاں نے ادھ-واٹے ۔
اوس پرہِ وچ پئے نہ پوری، جس وچ میں نہ جاواں ۔

درزی مینوں 'داتی' آکھن، انّ کھواؤن والی ۔
ناراں مینوں کہن 'پیاری'، فب پھباؤن والی ۔
میں سارے جگ دے من بھانی، ہر کوئی مینوں چاہوے ۔
سیاں فیشن ونّ-سونے، 'میں بناؤن والی' ۔

ویکھ رتا اپنے ول سوئیے، کی توں مان رکھاویں ۔
دکھی ہوئی اے دنیاں تیتھوں، وج وج رتّ وگاویں ۔
جگّ تے جیکر میں نہ ہوواں، کوئی نہ پچھے تینوں ۔
نی کمذاتے ! شرم ہوئی تاں، چپنی وچ ڈب جاویں" ۔

سن سن کے سوئی دیاں گلاں سوئی ست کے کوئی:-
"نی میں سدا کراواں 'ایکا'، توں پواویں 'دوئی' ۔
سنیا نہیں توں ! پرکھ پرکھ کے، آکھیا ایہہ دناواں ۔
'قینچی کوجھی کپے پاڑے'، 'سیئے سچجی سوئی' ۔

نی ڈینے ! توں کئی کلیجے، عاری بن کے پاڑیں ۔
لتریئے ! منہ پھٹیئے نعرے ! وسدے تھان اجاڑیں ۔
پھٹیئے ! توں پھٹناں دی پھیٹی، ایکے دی ہیں ویرن ۔
بسّ کر نی ! 'لوہے دیئے چوہیئے'، الٹی مینوں جھاڑیں ۔

اکھیں ویکھے جگ دے لوکی، مینوں نے وڈیاندے ۔
شاہوں لے غریباں توڑی، میرے ہی گن گاندے ۔
توں 'پاڑیں' میں 'جوڑاں پاٹے'، داج قصیدے کڈھاں ۔
'لجن کجن پت دی راکھی'، مینوں لوک سناندے ۔

اک نالوں جو اڈرا کر کے، وتھّ پوائے پاڑے ۔
دنیاں اس نوں 'پاڑو' کہہ کے، جھڑکے، گھورے، جھاڑے ۔
ایکا ردّ وکھیواں پاوے، قرب ہوئے نہ اس دا ۔
میلن والے نوں ربّ سچا، ملدا کڈھ کے ہاڑے ۔

میلن والیاں نوں جگّ پوجے، سمر اوس نوں جیوے ۔
گورو 'وچولا' آکھے دھو دھو، پیر اوس دے پیوے ۔
پر اس جگت-انھیرے اندر، سمجھن ٹانوے ٹانوے ۔
جنہاں جنہاں دے دل دے اندر، جگدے 'نوری دیوے' ۔

اک نوں پچھیا کی کردا ایں ؟ کویا مار کھنگھورا:-
'کم کردا ہاں مترا جو سی، کلھ دا پیا ادھورا ۔
ہسکے تد ایہہ آکھیا اس نوں، سن اوئِ دنیاں دارا ۔
ایہہ 'کم' اس دن 'پورا' ہوسی، جس دن 'ہوسیں پورا' ۔

جس نوں دنیاں 'کم' کہندی اے، ارتھ ادھا ہے گھٹنا ۔
اس نے دس کی پورا ہونا ؟ روز ہوئے جس گھٹنا ۔
'کم کم' کردی دنیاں سجنا، ہپھ کے پوری ہو گئی ۔
'پورا ہو' کمیاں چوں نکل، کم چوں کی ؤ گھٹنا ۔

جمدیاں ہی بال اننجانا، دائی جھٹ لکویا ۔
ڈاڈھاں نکلیاں جمدے ای، اچی اچی رویا ۔
آکھن لگا چکڑ دنیاں، چلھنا پئیگا مینوں ۔
کتھے ساں، آ ڈھٹھا کتھے، اوہو ! ایہہ کی ہویا ؟

پیلے ہو کجھ پتّ پپل دے، بھوں تے ڈھٹھے جھڑکے ۔
ہریاں پتاں خوشی منائی، نچے کدے کھڑکے ۔
'ہیٹھلیاں' نے 'اتلیاں' نوں، پر اےداں 'سمجھایا' ۔
کھڑ کھڑ مول نہ کرو بھراؤ، رخ دے موڈھیں چڑھکے ۔

ہسن دا پھل 'رونا' نکلے، نچن دا پھل 'ڈھہنا' ۔
ہوچھے نوں ہوچھا-پنچھا کر کے، دکھ پیندا اے سہنا ۔
رہندے دن دڑ وٹ کے کٹو، رولا رپا چھڈو ۔
نہیں تاں گھٹے وچّ رلوگے، پھر نہ کجھ وی کہنا ۔

بجلی 'موت' سبھس دے سر تے، بھارو ہو کے کڑکے ۔
جھاڑے ساڑے پئی کسے نوں، تے کئیاں نوں تڑکے ۔
سانوں اس 'کھڑکن' 'ٹپن' نے، دور ٹکانیوں کیتا ۔
ہونی نے پٹکایا بھنجے، پل وچ دھونو پھڑکے ۔

موتوں سہمیں دنیاں ساری، جیون-ترلا کردی ۔
ہر کوئی جگت بچا دی سوچے، جو جو جس توں سردی ۔
پر جیون توں مرن چنگیرا، مر کے جیون ملدا ۔
مر کے ہی پلٹیوے قعیاں، ہندی اے 'جگ-گردی' ۔

جویں چاننا ہندا جیوں جیوں، مکدا جائے انھیرا ۔
بیتے رات پرط پئے جھٹ ہی، نالو نال سویرا ۔
چانن-انتن انھیرا ہندا، رات پچھوں دہوں آوے ۔
تویں موت توں پرتے جیون، زندگی پاوے پھیرا ۔

پریم-بینیم اس تہاڈی اندر، پریم-راگیم ہے پیارا ۔
پریم-راگیم وچ رہے پریم-سریم، مٹھا جس جگّ سارا ۔
پریم-سروں بن بن کے نکلے، واہ پریم-کھچم پیاری ۔
پریم-کھچم وچّ وسے اک رس، جادو پریم نیارا ۔
اس جادو نے ساڈے اتے، پورا اثر وکھایا ۔
بین، راگ، سر، کھچّ دے ہت وچّ، دل ساڈا تڑپھایا ۔
بین، راگ، سر، کھچّ دے وچوں، پئے تسیں ہو دسدے ۔
ایس طرحاں دا 'روپ تہاڈا'، ساڈے وچّ سمایا ۔

سدھراں نال اچیچی ہٹیؤں، کسے منگائی مہندی ۔
پیٹھی، پیہ، گھول کے رکھی، خوب رسائی مہندی ۔
جاں ہتھاں تے لائی اسنے، رنگ ویکھکے سوہا ۔
آکھن لگی "اڑیؤ خونن، کتیوں آئی مہندی" ۔

مہندی روئی رت دے ہنجھو:-ساڑ دتا ای نعرے ۔
تیری خاطر کومل دیہہ تے، میں لکھاں دکھ سہارے ۔
رگڑاں سہِ چکی دیاں اڑیئے ! کول تیرے ہاں آئی ۔
توں اگوں وڈیاؤن دی تھاں، الٹے میہنے مارے ۔

میری رتّ شنگار تیرا اے، سوہج پھبا من-بھانا ۔
میری موت تیرا اے ہاسہ، گٹکن جی پرچانا ۔
رتّ نچوڑ لئیں سبھ میری، کرکے پھوگڑ سٹیں ۔
نی ! سکھیئے اپکار کسے دا، چنگا نہیں بھلانا ۔

تیرے سوہج شنگار لئی جے، پیڑاں نہ میں سہندی ۔
نہ ککھاں توں ہؤلی ہندی، توں نہ 'خونن' کہندی ۔
خون کریں میرا تے الٹی، مینوں خونن آکھیں ۔
جیکر میں نہ ہندی توں وی، بن بن مول نہ بہندی ۔

اچا، نیواں، جگ تے بنیا، گنجھل دار جھمیلا ۔
جات، کجات، براہمن، شودر، نیچ اوچ گر-چیلا ۔
پر اصلوں اے نیواں 'اچا'، اچا اصلوں نیواں ۔
اودھر دنیاں بن سمجھائے، پئی کرے وا ویلا ۔

سر اچا وسے چوٹی تے، نیویں پیر نمانے ۔
پر پیراں بن سر اچا وی، رہندا نہیں ٹکانے ۔
جس دے پیر نہیں اوہ کچا، پیراں بن سر مردہ ۔
سر نوں نویں نہ کوئی پیریں، پیندے سدا سیانے ۔

سمبل دا رکھ اچا سدھا، دوروں جاپے پھلیا ۔
ویکھ پکھنو آوے بھجا، چاہ وچ بھٹکیا بھلیا ۔
بھکھن بھانا پرتے پچھے، ہوکا دیندا جاوے ۔
"اچے اپھل ہندے بھائی، بھید ویکھ کے کھلیا ۔"

نیویں اتے گریبن بیری، برا نہ دلوں چتارے ۔
پھل دیوے 'وٹے دے وٹے' جے کوئی اسنوں مارے ۔
پانی نیواں جائے نوانیں، وسے تاں جگّ وسے ۔
اچا دھوآں امبر تے جا، دھند غبار کھلارے ۔
اچے اپھل کدے نہ ہوئیے، نیویں سپھل رہیئے ۔
اچے ہو کے ڈگن نالوں، پدھر نیویں بہیئے ۔
اچے وچ نویائی ہندی، نیویں وچ اچیائی ۔
نہ اچھل کے اچے ہوئیے، نہ سر پرنے ڈھہیئے ۔

نوری پریاں سوہجاں بھریاں، چن راجے دیاں 'جائیاں' ۔
چمکاں ڈلھکاں دیاں اوہ بنیاں، راتیں بھوں تے آئیاں ۔
رات ایس لئی آئیاں تاں جو، ویکھ نہ کوئی سکے ۔
چھوہے اوہناں نال پھلاں دے، آ کے 'اکھ-مٹکے' ۔
'ادھروں آئیاں' 'اودھر گئیاں'، اودھروں 'سر' ول گئیاں ۔
'نچن' 'نھاون' چبھیاں مارن، 'چھالاں مارن' پئیاں ۔
'سر-شیشے' چوں کدے کھلوکے، اڑ اڑ ویکھن شکلاں ۔
جوبن متیاں بجلی نوں وی، لاون سو سو نقلاں ۔

ناچ کرن اوہ 'ٹھم ٹھم' پھل دی کھمبھڑی کھمبھڑی اتے ۔
پر اوہ ناچ 'چپیتا' نچن، 'چپّ-چانن' دی رتے ۔
'اوہ آئیاں'، 'اوہ گئیاں'، 'اودھر' چلن چال اچھوتی ۔
مونہاں چوں اگلچھی جاون، امرت-بھنیت موتی ۔
'پہُ' توں سنیاں چن راجے جاں، سورج دیاں اوائیاں ۔
اکو سینت نال اوسنے، اپنے کول بلائیاں ۔
اوہ 'شرمیلیاں' روپ ونتیاں، اکو جہیاں سئیاں ۔
مار اڈاری پل دے پل وچ، امبر تے چڑھ گئیاں ۔
پر اوہ جاندیاں کڈھ کے گئیاں، ایسی کتّ-کتاڑی ۔
ہسّ ہسّ دوہری ہو گئی پچھوں، پھلاں دی پھلواڑی ۔

آؤندی 'دھپ' نوں پچھے ہٹکے، ایہہ آکھیا 'پرچھاویں' ۔
"پچھے ہٹ ! سر سڑیئے کاہنوں، سر تے چڑھدی آویں ؟
میں ہاں تیتھوں ڈاڈھا سڑیا، ستیا تتیئے نعرے !
شرنی ونڈاں سکھیا ہوواں، جیکر توں مر جاویں ۔
تینوں ویکھدیاں ہی ڈینے، ساہ میرا ہے سکدا ۔
دوروں ویکھ لواں جے تینوں، اندر وڑ ہاں لکدا ۔
پر توں 'جھرنیاں' 'جھیتھاں' تھانی، آن چڑھیں سر اتے ۔
لوڑ نہیں تیری، میں تیرے منہ تے وی نہیں تھکدا ۔

تیرا میرا میل بھلا کی، توں تتی میں ٹھنڈا ۔
توں میرے دل نوں ایوں چبھیں، جیوں ککر دا کنڈا ۔
جتھے توں میں رہاں نہ اتھے، توں نہ بھاویں مینوں ۔
مر جا، لہہ جا میرے مگروں، میں چنگا ہاں رنڈا ۔"

بولی دھپ "سن وے 'پرچھاویاں' بے-دوشی نوں جھڑکیں ۔
کرماں دی 'تتی' دے دل تے، لون سگوں توں چھڑکیں ۔
کی گوایا ! کی ڈوہلیا ؟ ہوئی کی اوگیا ؟
لڑ لگی نوں کھوہ کھوہ سٹیں ؟ دانے واننن تڑکیں ۔

ویکھ لئی میں سبھ پرکھ کے، دس ن پیا دلیری ۔
ربّ دی سہں جے دنیاں اتے، ہوند نہ ہندی میری ۔
ککھّ قرب نہ ہندا تیرا، بن بن ساؤُ نہ بہندوں ۔
رنڈیاں واننن رلدوں کدھرے پچھ نہ ہندی تیری ۔

مینوں تاں ایہہ شرم ماردی، لئیاں توں میں لاواں ۔
'پتِ-پتنی' دا تیرا میرا، ساک قدرتوں ساواں ۔
کدھرے تیتھوں چھٹڑ ہو کے، پت جیوں پت نہ اڈے ۔
ایس گلے ڈردی ہاں نہیں تاں، منہ نہ تینوں لاواں ۔

تیری میری لوڑ ویکھ کے، ربّ بنایا سانوں ۔
اوسے نے ای دے کے پھیرے، ہے 'پرنایا' سانوں ۔
توں میری پت، میں تیری پت، وے پرچھاویاں پتیا !
سورج کرناں اتے دھر کے، کٹھیاں لیایا سانوں ۔

آ سگنچ کے رہیئے دوویں، مندا اے گھر پھٹنا ۔
میں تیتھوں نہیں نکھڑ سکدی، توں نہیں میتھوں چھٹنا ۔
جد تکّ دنیاں دہوں ہوند وچ، جیؤن جوگیا رہسی ۔
تیرا میرا پکا ناطہ، پک جانی نہیں ٹٹنا ۔

ورھیا مینہہ سنجریا پانی، کیتا ربّ وسیلہ ۔
اگیا آن کنک دا دانہ، کر کے ہمت حیلہ ۔
اگن سار دپتر ہویا، ساتے بعد چپترا ۔
پلریا تے اچا ہویا، جاپن لگا تیلا ۔
ڈیڈھ کو ہتھ ادھے تے ڈٹھی، نکھری آن جوانی ۔
لہہ لہہ کرے کچاہ دے وانگوں، پینگھ جھوٹ مستانی ۔
ڈھلدے چیتر، وچ پیلی دے، جد نسرن تے آیا ۔
گبھی بجھی آ سر اتے، پکن رنگ نشانی ۔

گبھی دے وچ 'سٹہ' بیٹھا، سٹے دے وچ دانے ۔
سٹے نوں اوہ آکھن لگے، 'دوویں ہو' نمانے ۔
ککھاں دی چھنّ اندر رہنا، سٹیا سجنا چنگا ۔
باہر نکلیوں تاں سچ جانیں، ملنیگے جروانے ۔

ویکھیں مٹی وچ نہ رولیں، ساڈیاں سدھراں آساں ۔
پھوگڑ کہہ کے رول نہ گھتیں، ایہہ ترلے ارداساں ۔
توں نکل کے دلیا جاسیں، تیلا 'شوہدا' بھرسی ۔
دکھیئے اسیں نمانے دانے، ایویں پیٹھے جاساں ۔

پر کتھوں سی سندا 'سٹہ'، سر چڑھیا ہنکاری ۔
تڑ کے اوہ جھٹّ باہر 'نکلیا'' ودھ ودھ چنگی ماری ۔
پیلا بھوک ہو گیا تھاں تے، ویکھے جد جروانے ۔
آن گلے تے 'پھری داتری، جیوں لکڑ وچ عاری ۔

ستھر لاہ لاہ دھرے 'واڈھیاں'، وڈھے گئے سمولے ۔
شاماں ویلے گھٹ گھٹ بدھے، سیاں بھریاں پولے ۔
جیٹھ ہاڑھ دی دھپے پائے، کرویں اڈرے سکنے ۔
واہ سائیاں ! سکّ بھرڑو ہو گئے، جو سن کومل کولے ۔

گاہ پیا بھریاں دے سر تے، پھلھے کساناں ڈھوئے ۔
جوگاں جپیاں تنگلاں والے، آن دوالے ہوئے ۔
سٹے دیاں اکھاں وچ چوبھے، لکھاں کنڈے پھلھیاں ۔
ایدھر اودھر نٹھے بھجے، سٹے ہوریں روئے ۔

پر دانے سٹے تیلے دا، وسّ نہ کوئی چلیا ۔
پھلھیاں کھراں نہ سنی کسے دی، سبھ نوں درڑیا دلیا ۔
تنے دھڑ پچھتاون لگے، اج توں خوس گیا ایکا ۔
جس ویلے توں ڈردے ساں پئے، اوہ نہیں سر توں ٹلیا ۔

تیلا بھر کے توڑی ہویا، چکی دلیا دانہ ۔
پسن لگیاں وچ پڑاں دے، دکھیا بڑا نمانا ۔
ہیٹھوں اپروں کیہا پڑاں نے، 'ہن کی بندا دھن کے ؟
تنے تسیں جے ایکا رکھدے، نہ پیندا پچھتانا ۔'

ایکے دے وچ برکت ساری، ڈٹھی دنیاں داراں ۔
اک اکلا اک ہی ہندا، دو مل بندے یاراں ۔
جیکر مل کے ایکا کردے، تیلا، دانہ، سٹہ ۔
لٹدے موج بہار اکٹھے، جھلدے مول ن ماراں ۔

جنگل جوہ وچ ڈٹھا کوئی، رکھ دی اوٹ کھلوتا ۔
سوچوں پرے ہو گیا پریمی، مار عشقَ وچ غوطہ ۔
پریم لے وچ 'لیلاں لیلاں' آکھے، اک نے پچھیا ۔
ایہہ کی ؟ مجنوں ! کہن لگا، میں لیلیٰ دا ہاں طوطا ۔

'لٹّ پٹّ پنچھی' میں نہیں پڑھیا، دن لنگھاون والا ۔
بنا چوریؤں بنا پانیوں، اک وچ ہاں متوالہ ۔
اوہ تے میں اکو ہاں دوویں، دسن وچ ہاں وکھرے ۔
'لیلاں' میرے گل دی 'گانی'، لیلاں میری 'مالا' ۔

جدوں پھلیرے لے کے پھلّ نوں، سوئی وچ پروئیا ۔
وجھن وجھا، لوں لوں دکھیا، ڈاڈھا اؤکھا ہویا ۔
اس نوں ویکھ پھلیرا ہسیا، پھلّ نے آکھیا کھجھّ کے ۔
بھید ہسن دا سمجھیں توں، میں کلھ ہسیا، اج رویا ۔

رات انھیری جھکھڑ جھلے، پت کھڑکے میں روواں ۔
اسل-وٹّ بھناں تے لچھاں، اٹھ اٹھ پئی کھلوواں ۔
اپنے ہی پرچھاویں دا جاں، پئے جھاؤلا آ کے ۔
سمجھاں آپے آ گئے نے اوہ، ودھ ودھ اگے ہوواں ۔

واسا تیرا ہر ہر اندر، ہر تھاں ہے پیارے ۔
نور تیرا نیاں دے اندر، ڈلھکے تے جھلکارے ۔
رنگن تیری ون ترن وچوں، ڈلھ ڈلھ کے پئی پیندی ۔
تیری چمکوں چمکن ڈلھکن، امبر تے چن تارے ۔

بھاویں کال کلوٹی دنیاں، دسدی انھ انھیری ۔
لک لکا لکھاں ہی کیتے، جگّ دی ہیرا پھیری ۔
تاں بھی ہسدیاں روندیاں وچوں، روپ تیرا جھل ملدا ۔
کرناں، کنیاں، تبکیاں وچوں، صورتَ دسدی تیری ۔

ٹہکن، چہکن، چمکن وچوں، اپنا ہونا دسیں ۔
وسدی دنیاں وچ وی وسیں، اجڑی وچ وی وسیں ۔
اجڑی توں وی پرے ٹکانا، تیرا ٹکواں استھر ۔
اوہ سمجھے ہو چانن جس وچ، لس لس کر کے لسیں ۔

'چن اساڈا' دنیاں نالوں، وکھرا تے نورانی ۔
اس چن اگے ایہہ چن پھکا، پھردا جو اسمانی ۔
ایہہ اٹکواں، نمھا، ہوچھا، گھٹدا ودھدا رہندا ۔
تاہیئیں ساڈے نوری چن دا، ہو نہیں سکدا ثانی ۔

ساڈا چن ساڈے نیناں وچ، ایہہ امبر تے وسدا ۔
ساڈا چن چنناوے ہر شے، ایہہ پل دا پل لسدا ۔
ایہہ نت ساڈے چن دے کولوں، چانن لیندا منگواں ۔
ساڈا چن ٹکواں، اک رس اے، ایہہ چن اٹھ اٹھ نسدا ۔

اس چن دا چانن ہے پھکا، ساڈے چن دے اگے ۔
ایہہ چن ساڈے چن دے ساہویں، کال کلوٹا لگے ۔
ایہہ راتیں ہے روپ وکھاندا، دن نوں دسدا بھسا ۔
ساڈا چن ہر ویلے ہر وچ، چمکے تے جگ مگے ۔

ایہہ 'بجی' تے پھٹکیا ہویا، جوٹھا سوچ-وگچا ۔
اس دے نالوں چن اساڈا، پاک پوتر سچا ۔
جس اکھ نے ساڈا چن ڈٹھا، اوہ نہیں اس نوں تکدی ۔
اس چنے نالوں چن اساڈا، لکھ گناں اے اچا ۔

نوری اکھیاں والے اسنوں، تھکدے نہیں وڈیاندے ۔
جھوٹھے چن دے ویکھن ولوں، اکھیاں نت چراندے ۔
جس چن دا پرچھاواں ہے ایہہ، اس چن نوں اوہ ویکھن ۔
ٹچ سمجھن اسمانی چن نوں، اصلی چن جو پاندے ۔

اہیؤ ساڈا پیارا چن اے، ہور نہ بھاوے کوئی ۔
اس چن اندر وس کے سئیؤ، 'میں' ساڈی ہے موئی ۔
چن ساڈے وچ چمک رہا اے، نور نرے ہاں ہو گئے ۔
چن ول تکدی رچدی چن وچ، 'میں' ساڈی 'چن ہوئی' ۔

ربوں ارھے ملی وڈیائی، جس دے پیارے 'ناں' نوں ۔
ہر کوئی سدھراں وچ گڑچا، مانے جس دی چھاں نوں ۔
دل اوسدا درد نرا ای، سچے رب بنایا ۔
"پتر نوں جد کنڈا چبھے، سولاں اٹھن ماں نوں" ۔

جیون-موتن

ہسڑ ہویا 'کھنب' دھرتی چوں، نکلی ہی سی حالاں ۔
"اوہ کھنب نکلی ! پٹ لو-دھوہ لو" کھلی پائی بالاں ۔
ایہہ سنکے اوہ پونی ہو گئی، آکھن لگی ایہہ کی ؟
ہن ہی دہوں جیون دا ہن ہی، جیون دیاں ترکالاں ؟

پھل دی عمر

ستے پھل دی تڑکے ہی جاں، کھلھی اکھ سویرے ۔
واہو داہی بھجے آؤندے، ویکھے اوس پھلیر ۔
آئی موت گیا جھٹ کھوہیا، سہم گیا تے کمبیا ۔
جیون مکا ! کہندیاں اس نے، ترپ ترپ ہنجھو کیرے ۔

آوا-گون

گیڑو کھوہ دیاں گڑدیاں ٹنڈاں، اگڑ پچھڑ رلیاں ۔
ہے بندے ! سمجھاؤن تینوں، متی دے دے بھلیاں ۔
'آوا-گون' گیڑ ہے کھوہ دا، مورکھ ! مان ن کریئے ۔
"ہنے اسیں ساں بھریاں آئیاں ، ہنے ہاں خالی چلیاں" ۔

تانگھن

چن چڑھے چڑھ ویکھے دنیاں، میں کھونجے بہہ روآں ۔
سپنے وچ وی دسن جیکر، پیر اوہناں دے دھوآں ۔
ہاں ربا ! میرے چن اتے، کال گھٹا اے چھا گئی ۔
نہ اوہ چڑھے نہ میں اٹھ ویکھاں، نہ سئیاں جہی ہوواں ۔

دوجا چن

بھل بھلیکھے امبر اتے، ویکھ لواں جاں چن نوں ۔
لوں لوں میرا 'لوسن' لگے، اگ لگی جیوں بن نوں ۔
"ایہہ چن میرا چن نہیں چنا، ایہہ ہے دوجا کوئی ۔
اسنوں اپنا چن ن سمجھیں"، آکھاں اپنے من نوں ۔

ویکھیں !

اس دنیاں دے اندر جیویں، جھکھڑ ڈاڈھا وگدا ۔
اسنوں ایہہ انھیاں کر سٹدا، جس جس نوں اے لگدا ۔
اچے لمے شملے والیا ! سمبھل سمبھل چلیں ۔
ویکھیں رہیں چکنا ہو کے، کریں سمبھالا پگّ دا ۔

چکّ

پاڑ پٹ کے پنڈ دے لوکاں، چکّ جاں وچ وہایا ۔
ہیٹھاں اترن لگیاں چک نے، چیک چہاڑا پایا ۔
کیہا کسے نے کیوں اوئے ! کی ؤ، آکھن لگا سن لے ۔
میں چلیاں ہاں اس تھاں جتھوں، مڑ کے کوئی نہیں آیا ۔

کوی

قادر نے دسن لئی آپا، قدرت تائیں بنایا ۔
قدرت دے ہر رنگ وچ قادر، ہر ہر تھاؤں سمایا ۔
پر جد نوری اکھاں والے، ٹاویں ٹاویں ڈٹھے ۔
قدرت وچوں قادر دسن، شاعر جگ تے آیا ۔

جیون-شہن

جیون شہہ دے اندر بندے، سمبھل ہوئیں اگیرے ۔
چھلاں کپر پین کروڑاں، عرباں گھمن گھیرے ۔
جان پیتلا پیر نہ پاویں، ایہہ ڈونگھا اسگاہ ای ۔
ہینکڑ باج اتے من-تارو، ڈوبے ایس گھنیرے ۔

سادھو

سادھو بنیوں جٹاں ودھائیاں، ملّ لئی ؤ کندر ۔
آسا ترشنا کٹھی کر کر، کئی اساریں مندر ۔
لکھاں چیلے منے بھاویں، عرباں پوتھے گھوٹیں ۔
پر اوہ تینوں لبھنا ہے نہیں، جو وسدا اے اندر ۔

سائیں خاطر

کتا ہاں میں سارے لوکیں، کہندے مینوں کتا ۔
کراں صاحب دی چونکیداری، راتیں سوچ وگتا ۔
سوچاں ایہو 'اکرت گھناں'، وچ، کتے نہ لکھیا جاواں ۔
سائیں خاطر جاگے کٹاں، جد ہووے اوہ ستا ۔

موت-سنیہے

اچھلیں جوش جوانی اندر، پھرکن تیرے ڈولے ۔
ڈلھ ڈلھ پئیں روپ تے جیوں جیوں، پین عشقَ دے جھولے ۔
حسن، جوانی کھیڈ دناں دی، کی توں ایہہ نہیں سنیا ۔
موت-سنیہے لے کے آؤندے، بندے دے لئی دھولے ۔

مٹی

مٹی دی رچنا سبھ جگّ تے، کالی، پیلی، چٹی ۔
لکھاں ویس وٹاوے پل وچ، اک مٹی دی کھٹی ۔
تردی، پھردی، ہسدی، روندی، چولھ چلبلے کردی ۔
ڈھیہہ ڈھیری ہندی پل پچھوں، پھر 'مٹی دی مٹی' ۔

تریل

سوچ سوچ کے بدھ بدھنا نے، میری بنت بنائی ۔
سہل پنا وی دتو سو مینوں، 'سندرتا' وی پائی ۔
کوئی موتی، کوئی ہنجھو، کوئی تریل بلاوے ۔
پر میں اس دی 'قدرت' بن کے، دنیاں تے ہاں آئی ۔

رنگوں رنگ

پیلی دے وچ جیوں ہی آیا، پکن تے خربوزہ ۔
کولوں اس نوں کناں دے وچ، آکھن لگا دوجا ۔
"ایسے رنگ وچ رہُ بھراوا، ہور نہ دکھ سہیڑیں ۔
رنگ وٹا کے کرنی پیندی، قربانی دی پوجا ۔"

رچنا

چھلّ پئی پانی وچ جیوں ہی، قدرت دیس وسایا ۔
نکا وڈا روپ اگمیا، بلبلیاں رنگ لایا ۔
ہر اک تڑیا، ہر اک پھلیا، پھر مڑ چھلّ ن وجی ۔
پل وچ تھیہ اوہ دیس ہو گیا، کوئی نہ نظری آیا ۔

اوہ تے میں

اوہ تے میں سئیؤ ! اک ہوئے، دوئی دلوں مٹائی ۔
اوہ میرے لوں لوں وچ، رچیا، 'میں اس' وچ سمائی ۔
'رانجھن' میرا میں 'رانجھن دی، چھٹے 'کھیڑے' جھیڑے ۔
اس دی ہو میں آپا بھلی، اوہ دسے ہر جائی ۔

نہ پھل ایڈا

نہ پھل ایڈا جیویں جے توں، چار 'چھلڑ' نے جوڑے ۔
چھاتی تے دھر لے جاوینگا، کی ایہہ ہاتھی گھوڑے ؟
خالی ہتھیں واہنے پیریں، اوس دیس ہے جانا ۔
جتھوں جا کے راجا رانا، کوئی نہ واگاں موڑے ۔

بھل بھلئیاں

ٹھیڈے کھاندا من کلپاندا، ایویں در در رلدا ۔
بھل بھلئیاں دنیاں اندر، پیا بھٹکدا بھلدا ۔
جس نوں لوڑیں اوہ نہ لبھے، تھاں تھاں چھائیاں چھانے ۔
اوہ نہیں دسنا دل دا جندرا، جد تیکر نہیں کھلھدا ۔

مجنوں بوٹے

سارا سال سکدیاں سکاں، تانگھاں وچ لنگھائیے ۔
لیلاں-رتاں دے آون اتے، ہس ہس گدھے پائیے ۔
پر جد پری-بہار پرط پئے، توڑ وچھوڑا کر کے ۔
'مہنوں' بن کے تھاں کھلوتے، تکدے ہی رہِ جائیے ۔

وچھڑی

'لدّ گئیاں رنگ-رلیاں خوشیاں، کالے آئے دہاڑے ۔
یاد کسے دی دھوہاں پاوے، آہاں دی اگّ ساڑے ۔
کال قصائی نے نہیں سنیا، چیک چہاڑا میرا ۔
نیناں دے ہڑ وچ سبھ رڑھ گئے، منتاں، ترلے، ہاڑھے ۔

سچے-موتیے

ہنجھو نہیں ایہہ موتی سچے،ہیسن کتے لکائے ۔
آکھاں بھیٹ اوہناں دی کرساں، جدوں پیا جی آئے ۔
ایپر سار تساں نہیں لیتی، میں ول پائے ن موڑے ۔
اکھاں ڈبیاں وچوں ڈلھ گئے، اچنچیت گوائے ۔