ڈاکٹر. فقیر دی غزل نور محمد 'نور'
ڈاکٹر. فقیر دی غزل
ڈاکٹر. فقیر محمد 'فقیر' سن 1900 وچ پیدا ہوئے اتے ویہویں صدی دی دوجی دہائی وچ شعور دی اکھ کھولھی ۔ اوہناں نوں اپنے من وچ نچدے موراں دیاں پیلاں، خواہشاں دے چکوراں نوں چن ولّ اڈدیاں تے چالو ووہار وچ رسے وسے لوکاں دی ہیاتی دا گیان ہولی ہولی ہون لگّ پیا۔ایہہ اوہ سماں سی جدوں میاں محمد بخش دی بھیتاں بھری شاعری روزانہ جیون دا ضروری رنگ بنی ہوئی سی۔اردو مشاعریاں دا رواج زوراں اتے سی۔اس رواج دا کجھ اثر پنجابی لیکھکاں نے وی لیا تے مولٰی بخش کشتہ نے اپنیاں غزلاں دا دیوان چھپوایا۔بھاویں اس سمیں دوہرے اتے کافی وی لکھی جا رہی سی پر اپنے مخصوص وشیاں کارن اوس صنف وچ لکھنا ہر عاری کاری دا کم نہیں سی اتے نہ ہی لوک غزل دے مقابلے ایہناں صنفاں نوں قبول کر رہے سن۔مشاعریاں دی روایت نے ایس رحجان نوں ہور پکیاں کیتا تے پنجابی لکھن والے شاعراں نے وی اس صنف نوں سینے نال لایا۔
جے ویکھیا جاوے تے ایس دور وچ لکھی جان والی پنجابی غزل اسیں اردو فارسی دے تنقیدی سنچیاں وچ رکھ کے روائتی غزل دا ناں دے سکدے ہاں۔ڈاکٹر. فقیر محمد 'فقیر' دی شاعری دے پچھوکڑ وچ پنجابی شاعری دا ورشا وی سی تے نویں زمانے وچ پنگھرن والی نویں صنف غزل دے نمونے وی۔اوہ مولانا ہالی دی اصلاحی شاعری 'تے تنقیدی خیالاں توں وی واقف سن تے اوہناں دے سامھنے ڈاکٹر. اقبال دی نظریہ شاز بلند شاعری وی سی۔جناب انور مسعود اپنی اک نظم 'فقیر محمد فقیر تے پنجابی بولی' دی پنجابی شاعری دے مجموعے 'دیوے تھلے' جیہنوں محمد جنید اکرم ہوراں نے تیار کرکے 1979 وچ چھپوایا سی دے اک شعر؎ وچ آکھدے نے؛
تیری ہر اک گلّ سی بابا پنڈ نصیحت والی۔
تیرے اندر دوویں ڈٹھے عبدل حق تے ہالی۔
اپنے دور وچ پرچلت ادب دی ریسو ریسی کرکے کہو جاں ڈاکٹر. فقیر محمد 'فقیر' دی اپنے دوآلے دے معاشرتی حالات دا اثر کہ اوہناں نے معاشرے دے مثلیاں نوں اپنی تخلیق دا وشا بنایا؛
بھٹھیاں وچ بے گناہ گلدے نے پئے۔
اپنے سکے نویں ڈھلدے نے پئے۔
جدوں زمانہ رخ بدلدا اے تاں ایہدے وشے وی بدل جاندے نے ۔ وشیاں دے نال نال شاعر دی زبان اتے مہاندرے وچ وی تبدیلی آؤندی اے۔ڈاکٹر. فقیر محمد دی غزل سمیں دیاں بدلدیاں قدراں، تجربیاں اتے مشاہدیاں دی دین کہی جا سکدی ہے۔اوہناں دے سمیں وچ مولٰی بخش کشتہ اتے پیر فضل گجراتی پنجابی غزل دے پڑ وچ اپنی تھاں بنا چکے سن۔ڈاکٹر. فقیر دی قلم نے وی پنجابی غزل نوں پنجابی زبان دا تہزیبی روپ دتا؛
خورے کیوں منمتا بندہ کردا منوں وچار نہیں۔
صدیاں دا سامان نے ایتھے گھڑیاں دا اعتبار نہیں۔
دل وچ نے اوہدے پیار دیاں کجھ بھکھیاں تساں کی دساں۔
کی میتھوں دل دیاں پچھدے او میں دل دیاں دساں کی دساں۔
غزل دی شاعری دا اک وصف اوہدا تلمیحاں دین دا انداز ہندا اے جدوں شاعر کسے تاریخی جاں قدیمی واکئے دا پورے دا پورا بیان اک اشارے وچ کر جاندا اے۔ڈاکٹر. فقیر محمد فقیر ہوراں نے ایس وصف نوں خوب ورت کے اپنی شاعری دیاں حداں نوں تخلیق دے پڑ وچ دور دور تکّ کھلاریا اے؛
ایتھوں تیکر کی کوئی دسے پہنچ گیا اے کیکن اوہ،
ساڈیاں اکھیاں سامھنے سولی تیکر سی منصور گیا۔
عشقَ مچایا بھامبڑ جہڑا عاشق باجھ بجھاندا کون،
جد تکّ ہوش 'چ آئے موسیٰ تد تیکر سڑ طور گیا۔
ڈاکٹر. فقیر محمد 'فقیر' اتے پیر فضل گجراتی چنگے شاعر ہون دے نال نال چنگے متر وی سن۔دوہاں دی اپنی غزلیا شاعری وچ اکو جہیاں بحراں اتے زمیناں لبھدیاں نے۔جے دوواں دے کلام نوں آہمنے ساہمنے رکھ کے پڑھیا جاوے تاں کئی وشیاں اتے اکو جہے شعر؎ ملدے ہن پر دوہاں شاعراں دی پرواز اتے انداز دا گھیرا وکھرا وکھرا اے۔دوویں شاعر پنجابی دے مہان 'تے موہسن نے۔دوواں نے پنجابی ادب دی ترقی لئی دن رات کم کیتا تے اج دوواں بزرگاں دا پالیا ہویا ایہہ دیوَ اسمان تے چن وانگ چمک کے اپنی چاننی وکھیر رہا اے۔ڈاکٹر. فقیر دی غزل دے شعر؎ دیکھو؛
کیتا سی کدی پیار بڑی دیر دی گلّ اے۔
دو اکھیاں سن چار بڑی دیر دی گلّ اے۔
آیا سی بہاراں 'تے کدی باغ جوانی،
کھڑیا سی ایہہ گلزار بڑی دیر دی گلّ اے۔
انج تے ڈاکٹر فقیر دی غزل وچ ہور مضمون وی ملدے نے جویں وسیب، کوہجھ، ہمت تے ادم دا سبق تے دنیا دا عارضی وسیبا آدی پر ایہہ سارے آٹے وچ لون ہون دے برابر نے۔اوہناں دی غزل دا اپنا اکھڑواں تے نکھیڑواں رنگ اے۔اپنے ایس خاص رنگ وچ ڈاکٹر فقیر نے جہڑی فنی کاریگری وکھائی اے ایہدے اتے اوہناں نوں آپ وی مان اے۔اسے لئی کئی تھاواں تے اوہ کہندے نے؛
چل وچ پنجاب ایران ولوں غزل گو شیراز دے آونے نیں،
گیا جدوں 'فقیر' ایران ولے میری غزل دا رنگ پنجاب وچو۔
اس توں علاوہ غزل دی صنف نوں اوہ جویں حسن دا قصیدہ سمجھدے سن اسے طرحاں خود غزل نوں وی خوبصورت ویکھنا چاہندے سن۔اوہناں دی اک پوری غزل ہی اجیہے وچاراں نال پربھور اے۔کجھ شعر؎ دیکھو؛
آوے نال خیال کسے دے جدوں خیال غزل دا۔
حسن جمال کسے دا بندا حسن جمال غزل دا۔
لفظ بنن کناں دے بوندے مصرعے ہار گلاں دے،
دین طبیعت دے تاء جس دم سونا ڈھال غزل دا۔
حسن قصیدے حسن اوہدے دے شعر؎ 'فقیر' غزل دے،
رکھے کول کویں نہ تحفہ یار سنبھال غزل دا۔
