Punjabi Kavita
Maulvi Ghulam Rasool Alampuri

Punjabi Kavita
  

Chitthi Sayyid Roshan Ali De Naam Maulvi Ghulam Rasool Alampuri

چٹھی سید روشن علی دے نام مولوی غلام رسول آلمپری

سید روشن علی

سید روشن علی، مولوی غلام رسول دا بہت ہی پیارا شاگرد سی ۔ اسنے نابھے (مالوے) جا کے نوکری کر لئی ۔ اوہ چھٹیاں وچ آ کے مولوی صاحب نوں مل جاندا ۔ مولوی صاحب نے اسدی شادی اپنے پنڈ دی لڑکی نال کروا دتی تاں جو سنبندھ گوڑھے بنے رہن ۔ شادی توں بعد روشن علی مڑ آلمپر نہیں آیا ۔ کدے کدائیں خط ہی آؤندے سن تے ایہہ ساہتک چٹھی روشن علی دے خط دا ہی جواب ہے ۔

بسملا ہرہمانُ-رہیمانُ

1

ندیوں پار وگ چٹھیئے لئیں خبراں،
کہے پئے معاملے درد والے ۔
ساڈے نین وچھننڑے رتّ بھنے،
لہراں مار وگانودے ندی نالے ۔
نئیوں پار وسیندیا بیلیا او،
تیریاں الفتاں دے ڈٹھے عجب چالے ۔
تیرے درد فراقَ دیاں شورشاں نے،
ترسندڑے نین وچ نیر گالے ۔
اکھیں تکدیاں تکدیاں پکّ رہیاں،
وگدی پوٹلی داروؤں رنگ ڈھالے ۔
نیناں میریاں وعدے پریتِ والے،
چنگیاں گوڑھیاں لالیاں نال پالے ۔
بھاویں پچھ لے آن تئلکے تھیں،
نیناں میریاں تے گزرے کیڈ حالے ۔
منتظر دیاں دھیریاں دھاریاں تے،
رسدے زخم فراقَ بیئند-مالید ۔

تیرا خط آیا لاٹاں ماردا او،
ساڈے جگر اندر پاندا گیا چھالے ۔
واہ واہ جھوٹھیاں وعدیاں تیریاں نے،
لامبو وچّ کلیجڑے خوب بالے ۔
لکھے قول قرار توں آنودے سو،
اوہ گئے گزرے ڈٹھے باجھ فالے ۔
سانوں رہی اڈیک نت آونے دی،
نت آس ٹٹی گیا چا نالے ۔
رتاں بدلیاں تے موسم ہور آئے،
دھپاں گزریاں تے لگے پون پالے ۔
اسیں سردیاں گرمیاں چکھّ گزرے،
دکھ درد والے رو رو وقت جالے ۔
کندن پھٹے پرکھنے ہار نردھن،
اسیں کئی کٹھالیاں وچ گالے ۔
اساں کھولھ سہاگ دیاں پٹیاں نوں،
جٹادھاریاں وانگُ گل وال ڈالے ۔
واہ رنگ سہاگ پریتِ دے دا،
کجھ پیر نیلے کجھ ہتھ کالے ۔
سوہنیاں یاریاں نال خواریاں دے،
وگیا تیر تقدیر دا کون ٹالے ۔۔1۔۔

(بسملا=شروع کرنا، ہرہمانُ-رہیمانُ=
ربّ دے ناں نال جو رحم والا تے کرپالو ہے،
نئیوں=ندیوں، الفت=پیار، شورشاں=
بغاوتاں، نیر=ہنجھو، پوٹلی=اکھ دی پتلی،
منتظر=اڈیکوان، بیئند-مالید=زخم نہ
بھرنا، جالے=لنگھائے، کندن=سونا)

2

رو رو لکھیئے چٹھیئے درد بھریئے،
پتہ لئیں پردیس دے واسیاں دا ۔
پھیرا گھتّ پرانیاں سجناں تے،
چل پچھ لے حالَ اداسیاں دا ۔
اکو حالَ پئے سڑدے کالجے نے،
سڑنا روونا جویں اک واسیاں دا ۔
لے جا سکھ سنیہڑا دکھ والا،
اکھیں روندیاں دید پیاسیاں دا ۔
جھوٹھے عہد پیمانے لکھدیاں نوں،
کہیں سامھنے حالَ نراسیاں دا ۔
پینڈے مکدے نہیں فراقَ والے،
دل ہو گیا بیل کھراسیاں دا ۔
اینوں غین محجوب برات پائی،
دکھ دیکھ وچھوڑے دیاں پھاسیاں دا ۔
نفس-ال-امر معاملہ جان بیٹھا،
چکناچور خیال وسواسیاں دا ۔

وے میں واریاں سوہنیاں کہاں کسنوں،
جاپے رازاں نوں راز اگاسیاں دا ۔
آزادیاں نال سناونے ہاں،
ہالہ ویکھ کے بے ہراسیاں دا ۔
چھٹا بیٹ تیتھیں دھریا پیٹ اگے،
لبھا مالوا بل شناسیاں دا ۔
تیتھیں وچھڑے اسیں توں گیا ساتھیں،
گھاٹا دوہاں نوں پیا چھیاسیاں دا ۔
بیٹھوں توڑ پریتِ دے رشتیاں نوں،
گیا اثر پرانیاں گھاسیاں دا ۔
اہل-اے-دردل نے پیرہن چاک جاتا،
خلئتِ فکھرے خلفائ اباسیاں دا ۔
ساڈی زلزلہ ناک فریاد دل دی،
جاتا تساں کلیان مراسیاں دا ۔
بے درد کی درد دی سار جانن،
ماواں ماریاں خوف کی ماسیاں دا ۔

جنہاں درد دیاں لزتاں چکھیاں نے،
نہیں اوہناں نوں چاؤ خلاسیاں دا ۔
نہیں جنہاں نوں چاؤ خلاسیاں دا،
تنھاں حوصلہ کمکاں خاصیاں دا ۔
فکر جنہاں نوں بے اخلاسیاں دا،
چاؤ تنھاں نوں نہیں خلاسیاں دا ۔
سادات کرام دی زدِ امجد،
شافا وچّ کونین ہے عاصیاں دا ۔۔2۔۔

(خراس=کوہلو، محجوب=گپت، نفس-
ال-امر=اصل مدعا، راز=بھید،
اگاسیاں=وادھو وعدیاں والیاں
دا بھید، بے ہراسیاں=نڈر، بیٹ=
دوآبے دا علاقہ (عالمپور)، مالوا=
ستلج توں دکھن والا پنجاب (نابھہ)،
شناسیاں=پچھان، اہل-اے-دردل=درد
والیاں، پیرہن=کڑتا،جامہ، خلئتِ=
سروپا، فخر=مان، اباسی=عربی خاندان
دے، خلفائ=خلیفے،بادشاہ، زلزلہ ناک=
بھچال لیاؤن والی، کمکاں=مدداں، بے
اخلاسیاں=دوستی توں رہت، کرام=
سیدپناں،بزرگی، امجد=مڈھلا وڈپن،
شافا=نروگ ہونا، کونین=دوہیں جہانی،
عاصیاں=فریادی)

3

سانوں رہی اڈیک توں نہ آیا،
اساں بہت مصیبتاں جھلیاں او ۔
آہیں درد بھریاں ساڈے کالجے تھیں،
تیرے مالوے تے چڑھ چلیاں او ۔
بے-بس دل درد تساڈے اندر،
آہیں جاندیاں نہیں ہن ٹھلھیاں او ۔
انتظار دے درد دیاں تیز نوکاں،
ساڈے نیناں دیاں دھیریاں سلیاں او ۔
اسیں وانگُ پردیسیاں دیش اندر،
کہڑے دیس تساں کوٹاں ملیاں او ۔
مڑ بہڑ پردیسیا میریا او،
مینوں باجھ نہ تساں تسلیاں او ۔
سکے خطاں دیاں چکمکاں جھاڑدا ایں،
ایہہ چنگیاں نہیں اولیاں او ۔
تیرے خطاں نے جگر وچ خط پائے،
اکھیں تپدیاں درد تھرتھلیاں او ۔
باہاں میل مل جاہ دکھ جان میرے،
اجے زخم دیاں شورشاں الیاں او ۔
ایہہ اکھیاں روندیاں دیدناں نوں،
ندیؤ ندیں پھر خون اچھلیاں او ۔
جے توں اپنا نہیں سی دغیبازا،
کاہنوں جھوٹھیاں چٹھیاں گھلیاں او ۔
ساڈے دل دیاں زاریاں مات پئیاں،
چھیڑ چھاڑ تھیں پھیر اچھلیاں او ۔
اکھیں دید وچھنیاں جگّ دیئے،
رہِ سکدیاں نہیں اکلیاں او ۔
بھاویں کیتیاں تساں کولیاں ہی،
اساں ذاتیاں سبھ سولیاں او ۔۔3۔۔

(چکمک=اگّ پیدا کرن والا
پتھر، دیدناں=دیدار)

4

وے توں نجّ ویاہیا جانودوں وے،
لیندوں نال مہورتاں نجّ پھیرے ۔
ملیا نویں سہاگاں دا دھرم دھکہ،
ندیوں پار ہو گئے مہبوب میرے ۔
چڑھی جنج فراقَ دے جانجیاں دی،
چھٹا دیس پردیس وچ پئے ڈیرے ۔
ملیا شگن جاں دیس نکالڑے دا،
ہویا لاٹ فراقَ وچ جگر بیرے ۔
میرے یار رنگ رتڑے لاڈلے نوں،
پئے پریم سہاگ دے کہے گھیرے ۔
زنجیر تقدیر دے پئے بھارے،
نہ کجھ وسّ میرے نہ کجھ وسّ تیرے ۔
تیری مرے جوڑی وے توں رہیں رنڈا،
کدی پھیر آویں مڑ پاس میرے ۔
مینوں چاہ دیدار دی اک واری،
میں ول موڑ واگاں ذرا ڈھکّ نیڑے ۔
سانوں ہجر معاملے پئے جہڑے،
ساڈے کرم کولڑے آپ بھیڑے ۔
تیریاں شوق محبتاں لگیاں نے،
سانوں چاڑھیا چا فراقَ بیڑے ۔
سانوں پار ارار اک سار بنیا،
وے میں کاسنوں پریت دے پیچ چھیڑے ۔

جاں ایہہ پیچ چھیڑے ڈٹھا ڈھکّ نیڑے،
درد دکھ دے لمڑے پئے جھیڑے ۔
جنہاں دید پریت دے کھیت بیجے،
انت تنھاں دو نیناں دے ہلٹ گیڑے ۔
جنہاں عشقَ دیاں ٹھوکراں وجیاں نے،
تھاؤں اکھڑے پھیر نہ وسے کھیڑے ۔۔4۔۔

(بیرے=ٹکڑے، ہجر=وچھوڑے دا دکھ)

5

روادار ہیں جے لائیاں یاریاں دا،
مڑ قصد کر مکھ دکھاونے نوں ۔
آپے جوڑدا ہیں جوڑ توڑدا ہیں،
آوے روندیا ! یاریاں لاونے نوں ۔
جے تیں پٹنا سرے تے سجھدا سی،
کاہنوں پیا سیں ویاہ کراونے نوں ۔
گھر دے پئے دھندے تینوں کیہے مندے،
دلوں یاریاں بھلّ بھلاونے نوں ۔
ساتھوں اوہ چنگی جہدے نال رجھوں،
سانوں ختّ لکھے پتیاونے نوں ۔
سانوں ڈھیڈھ جاتا آپ چتر بنیوں،
گلاں لکھیاں بال پرچاونے نوں ۔
تیری چاہ او سیدہ ! موڑ واگاں،
دلوں جھلّ دوالے ول آونے نوں ۔
سچا پیرہن تے کر باہڑی او،
درد منداں دے درد ہٹاونے نوں ۔

پیرا سچ دیا وے، لاجاں رکھدیا وے،
پردے کجدیا عیب چھپاونے نوں ۔
تیرے دل دہیاں توں بہڑ جھبدے،
ساڈی دکھ تھیں جان چھڑاونے نوں ۔
میں ول آویں واریاں رجّ ویکھاں،
چھڈّ عذرداری لکھ پہنچاونے نوں ۔
جے توں آونا نہیں تے لکھ سانوں،
اسیں آپ آئیے درشن پاونے نوں ۔
ایہہ بھی نہیں منظور تے نشر ہو کے،
اسیں پھرانگے حالَ وکھاونے نوں ۔
سوزناک ہوئی دل تھیں آہ دھوئیں،
زلف یار دی ہتھیں ول کھاونے نوں ۔
ہوواں خون بہہ نین تھیں وگاں سارا،
رکھ مہندی دے جڑھیں سماونے نوں ۔
رچے رنگ ہو برگ تے یار شاید،
منظور کرے پیریں لاونے نوں ۔

پیریں لگیاں دی انت لاج پالے،
کرے شرم صاحب لڑ لاونے نوں ۔
ایہہ دور ناہیں رحم یار دے تھیں،
اؤگنہار تے فضل کماونے نوں ۔
اسیں عشقَ زنزیریاں گھتّ پیریں،
لکھیاں چٹھیاں درد سناونے نوں ۔
تھیا تھئی نچایا اے سوز تیرے،
دھمک پئی جنونّ بلاونے نوں ۔
ایدھر چڑھی بہار جنونیاں تے،
بیٹھا یار خود طبل وجاونے نوں ۔
واجا وجیا تے تاراں ہلیاں نے،
عشقَ گجیا رمز سمجھاونے نوں ۔
رمزاں لائیاں نال اچوانیاں دے،
مڑ ستیاں کلاں جگاونے نوں ۔
تار تار سرشار تے تاب اندر،
ندی نشے دی چاڑھ جھلاونے نوں ۔

بھریا دور شراب دا کلّ عالم،
ساقی اٹھیا جام پلاونے نوں ۔
رخ ساقی دے جھلک وچ جام دتا،
پیونہار دے روبرو گاونے نوں ۔
عشقَ روہڑدا تے روہڑ ساڑدا ای،
ندیاں وہندیاں تھیں لاٹاں چاونے نوں ۔
اساں بھیت کہے وچ کھیت رہے،
لگوں کاسنوں اگّ سلگاونے نوں ۔
ایہہ عشقَ ہے بہرے عمیق بھارا،
کاہنوں پیا ہیں بھیت پھلاونے نوں ۔
میاں سیدہ ! آ مل، ملن تیرا،
دیندا لزتاں پیونے کھاونے نوں ۔
ساڈا پیونا کھاونا زہر بنیا،
دم دم کھڑے ہاں دکھ اٹھاونے نوں ۔
تیرا آونا ہووے جے بہت مشکل،
میں ول گھلدے خط بلاونے نوں ۔
پہنچے اساں ول خط بلاونے نوں،
تاں تیار ہو بہانگے آونے نوں ۔
لکھیں سچ، کجھ کریں نہ کچّ میاں،
لکھیں خط ناہیں آزماونے نوں ۔
انکار جے کریں توں آونے تھیں،
اساں آونا تیرے لیاونے نوں ۔۔5۔۔

(قصد=ارادہ، ڈھیڈھ=مورکھ، پیرہن=
جامہ، نشر کرنا=پرسارنا، سوزناک=
سڑن والی، برگ=پتہ، فضل=
ادارتا، جنونّ=پاگلپن، رمز=
بھیت، اچوانیاں=پیٹوآں،بھکھڑاں،
سرشار=پورا بھریا، عالم=سنسار،
بحر=سمندر، عمیق=ڈونگھا)

6

بیہو بیٹھا نیں پریت دیاں رنگتاں نوں،
نویاں لگیاں اج وچ زور ہوئیاں ۔
گئیاں بطخاں بیٹ دیاں چھپڑاں توں،
وڑیاں مالوے وڑدیاں ہور ہوئیاں ۔
ایتھے 'اسیں' آہے اتھے بنے 'آپاں'،
جدوں بولیاں ہور دیاں ہور ہوئیاں ۔
جھنکاں چا لائیاں گلے لا لئیاں،
پرانیاں چھٹڑاں چور ہوئیاں ۔
جنہاں وچھڑے یار نہ ملے مڑکے،
اوہ لیکھ نوں روندیاں ٹھور ہوئیاں ۔
اوہ زندگی تے زار زار روئیاں،
تے اوہ باجھ مویاں وچ گور ہوئیاں ۔
زمیاں جہڑیاں دے سائیں چھوڑ بیٹھے،
بناں سانبھ کلر بنجر شور ہوئیاں ۔
اوہ دار بکا وچ رہن ایویں،
جہڑیاں دار فنا وچ گور ہوئیاں ۔

دکھ چپّ چپاتیاں جرن کیونکر،
جہڑیاں اندروں سخت پرشور ہوئیاں ۔
جنہاں بلبلاں گل دی ملی نسہت،
ٹٹے پنجرے تے کھلھی ڈور ہوئیاں ۔
پائی شمع دی چمک پروانیاں نے،
اکھیں نیر بھریاں آتش خور ہوئیاں ۔
جنہاں آب لے رسا کماونے دی،
بھاویں کانگڑاں سی اوہ بھی نور ہوئیاں ۔
جنہاں تانگھ مہبوب دی جالیا ہے،
نال اپنے چند چکور ہوئیاں ۔۔6۔۔

(گور=قبر، شور=شورا، دار بکا=
ابناشی گھر،سرگ، دار فنا=
ناشوان سنسار، پرشور=دکھی،
نسہت=نکہت،خوشبو، آتش خور=
اگّ کھان والیاں،لال-سرخ، کانگڑاں=
کانیاں، نور=نور)

7

وائیں ٹھنڈھیاں جھلیاں رتّ بدلی،
لئیاں بدلیاں جوڑیاں دردیاں او ۔
واؤ سمیں دی وگی مجازی بدلے،
پئیاں وچّ طبیعتاں سردیاں او ۔
اہول چشم نوں اک تھیں دو دسن،
تے نصیحتاں اثر نہ کردیاں او ۔
وے میں ہور ناہیں تے توں ہور ناہیں،
یاروں مورتاں اصل سوردیاں او ۔
معنے اک وچ صورتاں فرق بھاویں،
اکو اک ایہہ بھی دم بھردیاں او ۔
جنہاں فرق جاتا سو اوہ غرق ہوئے،
بھا تنھاں دے دھروں نامردیاں او ۔
گلزار بہار سینسار دے تے،
اکھیں کھلھیاں نشے وچ تردیاں او ۔
توں بھی کھولھ اکھیں نیناں والیا او،
عرضاں کردیاں گھر دیاں بردیاں او ۔

کس تھیں دور تسیں کس دے نال وسوں،
کہیاں سجناں ایہہ بیدردیاں او ۔
مغرور ہوئیوں ساتھیں دور ہوئیوں،
شاید دیس وچ شوخیاں زردیاں او ۔
ویہن لزتاں شوق محبتاں او،
ہور سائیاں جت جت ہردیاں او ۔
لون تیل مرچاں ہلدی دال آٹا،
وچّ ایہناں دے شوخیاں گھردیاں او ۔
گھر لیون وچے جے کچھ رہؤں باقی،
گل آن لگ بکلاں تردیاں او ۔
وگنوں اکھیاں بسّ نہ کردیاں او،
نہ ایہہ مچھیاں صبر دے سر دیاں او ۔
جھبدے پہنچ بیلی ! ہن ویلڑا ای،
ایدوں پرے تکلیف نہ جردیاں او ۔
میاں حالَ جنجال دے پئے تینوں،
جان جال کالی ایدھر مردیاں او ۔

وچّ سفنیاں دے چمکاں دیونا ایں،
سکھ سون تھیں اکھیاں ڈردیاں او ۔
میریا سجنا ! ساڈیاں ویریاں تے،
دھاری تیز تلوار دی دھردیاں او ۔
چھڈّ چار دن گھر دیاں دھندیاں نوں،
کہیاں دکھ مصیبتاں گھردیاں او ۔
مل جا سانوں، وے ! توں جگ جیویں،
گلیاں سنجیاں شوق نگر دیاں او ۔
گھر دا فکر دن چار بھلا دل تھیں،
مربانیاں ربّ کاریگر دیاں او ۔
زمیوار جہان دے رزق واہے،
اوہدیاں ہرنیاں جنگلی چردیاں او ۔
دکھ جھلنے نوں انسان بنیاں،
نفس پروری خصلتاں خر دیاں او ۔
اسیں سچیاں کھولھ سناونے ہاں،
جہیاں اساں بیدلاں تھیں سردیاں او ۔

پرو بال سڑ جان پنکھیروآں دے،
لاٹاں چھٹیاں اج جگر دیاں او ۔
پرواز ساڈا پیراں حوصلے تے،
جویں شوخیاں مرغ بے-پر دیاں او ۔
بے-پراں دیاں شوخیاں تڑپھنا ہے،
قلماں چلیاں جویں قدر دیاں او ۔
وچّ سینیاں بجلیاں ورہ دیاں او،
جتھے تابشاں شور شرر دیاں او ۔
سانوں فائدہ رنج پریت دی دا،
سینے شورشاں تے رخ زردیاں او ۔
آہاں لمیاں وانگُ نکمیاں او،
اچووائیاں تے سردردیاں او ۔
سوہنے یار دے اجے وچ کارخانے،
نہیں کمی حساب وچ تردیاں او ۔
جھلیں سوہنیاں او ! زاری کردیاں نوں،
ایہہ بردیاں فضل دے دردیاں او ۔۔7۔۔

(اہول=بھینگی، چشم=اکھ،سر=تلإ،
نفس پروری=اپنا آپا پالنا،
خصلتاں=عادتاں، خر=گدھا، پرو بال=
کھنبھ، پرواز=اڈاری، مرغ=پنچھی، قدر=
قادر، کرتار، تابشاں=گرمیاں، شرر=
چنگیاڑیاں، رخ=منہ، زردی=پیلتن،
اچووائیاں=اچوی،بچینی)


8

جے ہیں یار میرا میں ول کریں پھیرا،
ایس جند دا کجھ اعتبار ناہیں ۔
خاکی پتلا کلا دا پنجرہ اے،
اڈیا بھور تے پھیر درکار ناہیں ۔
ایہہ کلا دی تار تے وجدا اے،
ٹٹی پھیر مڑ وجنی تار ناہیں ۔
جدوں پھیر مڑ وجنی تار ناہیں،
ویلا ہنے ہے گھڑی ادھار ناہیں ۔
اس کھڑکدے ساز دے سند وگڑے،
ملّ پانودے کسے بازار ناہیں ۔
ملّ جنہاں دا کسے بازار ناہیں،
روا تنھاں تے کرن بلکار ناہیں ۔
دنیاں کوچ مقام ہے راہیاں دا،
ایتھے لمبڑے پیر پسار ناہیں ۔
چلاچلی دے ٹلّ پئے کھڑکدے نے،
ایویں کوڑ دے کوٹ اسار ناہیں ۔

میں تیں وانگُ اساردے کئی گزرے،
لیا کسے نے کڈھ بخار ناہیں ۔
پریم نشے دی جنہاں دے جھوک دل نوں،
ایہہ ٹٹنا جوش خمار ناہیں ۔
جس دا ٹٹنا جوش خمار ناہیں،
طلب اوس دی باجھ دیدار ناہیں ۔
طلب جس نوں باجھ دیدار ناہیں ۔
اوہ میں ہی ہاں میرا دلدار ناہیں ۔
دلدار نوں نہیں پرواہ ساڈی،
ساڈے دید دا اوہ طلب غار ناہیں ۔
اسیں باجھ دیدار بے-آب ماہی،
تپنے تڑپھنے باجھ روزگار ناہیں ۔
سانوں زخم وچھوڑیاں تیریاں دے،
دیندے گھڑی آرام قرار ناہیں ۔
تیز زخم فراقَ دے بیلیا اوئِ،
ایسی تیز تلوار دی دھار ناہیں ۔

نہ توں لائیاں لا نہ ذاتیاں او،
سانوں لگیاں تے تینوں سار ناہیں ۔
تیرا سچ دا قول اقرار ناہیں،
یاری لاونی جان شکار ناہیں ۔
جس نعر دا کونت زمیوار ناہیں،
ایہہ کونت ناہیں تے اوہ نعر ناہیں ۔
جہڑا یار دا یار غمخوار ناہیں،
جگّ پچھ دیکھو اوہ کجھ یار ناہیں ۔
جے توں چار دن مالوا چھڈّ آویں،
تیری جاونی گھس پٹوار ناہیں ۔
نوکر دسّ توں کس سرکار دا ہیں،
پرے سیدوں ہور سردار ناہیں ۔
سانوں وچّ فراقَ دے مار ناہیں،
کیتے قول اقرار تھیں ہار ناہیں ۔
ساڈے درد دی سنیں پکار ناہیں،
پور کار ہے انت کٹار ناہیں ۔

جے کر سچ پچھیں قلم ہتھ ساڈے،
قلم جہی بھی ہور تلوار ناہیں ۔
گھائل کراںگے قلم دے نال زخماں،
خالی جانودا علم دا وار ناہیں ۔
وگی قلم دے زخم نہ کدے مٹدے،
وڈا قلم تھیں ہور ہتھیار ناہیں ۔
قلم دلاں نوں قلم کر سٹدی اے،
قلم جیڈ کو بڑی پیکار ناہیں ۔
دفتر راز جہان دے قلم لکھدی،
کہڑا شاہ اسدا خدمتگار ناہیں ۔
وچّ ملک حکومتاں قلم کردی،
کھاندی وچ جنگ جدل دے ہار ناہیں ۔
مشکیں زاد گلرنگ دلدار زیبا،
قلم جیڈ سر مست نگار ناہیں ۔
خوشی عیش دا گرم بازار ناہیں،
جس بزم وچ قلم سردار ناہیں ۔

پرے قلم تھیں عیش بہار ناہیں،
جوش قلم جیہا لالا زار ناہیں ۔
وہندا آب حیات سر قلم دے تھیں،
جہیاں وہن ندیاں کوہسار ناہیں ۔
جف-ال-قلم دا جدوں تے راز کھلھا،
قلموں بڑی کوئی پئی پکار ناہیں ۔
قلم دھروں تے نور انوار آہی،
نورو نور ہے شرح مینار ناہیں ۔
ایتھے شرح مینار تے حشر کہیا،
کس راز دی قلم پرکار ناہیں ۔
جوش دلاں دے قلم اکھاڑدی اے،
ودھ قلم تھیں ہور سچیار ناہیں ۔
نخرے بھری لڈکڑی ناز بھنی،
قلم جیہی مہبوب مٹیار ناہیں ۔
شیریں سخن نبات لب قلم جیہی،
کوئی لاڈلی شہد رخسار ناہیں ۔

کوکب ریز مہتاب تے شمش تلئت،
قلم جیڈی کوئی زر کار ناہیں ۔
کھرے کھوٹ زر قلب پرکھنے نوں،
باجھوں قلم کوئی ہور میار ناہیں ۔
فیض قلم دے تھیں چار کوٹ اندر،
بے پرواہ شگار قبار ناہیں ۔
وچ کارخانے دنیاں دین والے،
باجھوں قلم صاحبُ افتخار ناہیں ۔
میدان بیان دا الٹ وگیا،
اجے چشم ساڈی بے دار ناہیں ۔
ٹریا مالوے ولّ جا سندھ وڑیا،
ملی کونج وچھنڑی ڈار ناہیں ۔
غافل یار تھیں پلک ہوشیار ناہیں،
ڈھوئی اوس نوں وچ دربار ناہیں ۔
ساڈیاں غفلتاں بیڑیاں روڑھیاں نے،
فضلوں رکھ لے ڈوب وچکار ناہیں ۔

میریاں کیتیاں ولّ نہ جا سائیاں،
میرے وانگُ کوئی گناہ گار ناہیں ۔
کر فضل توں فضل ہے کار تیرا،
تیرے فضل باجھوں بیڑا پار ناہیں ۔
تیرا نام غفور رحیم سائیاں،
تیرے فضل دے باجھ درکار ناہیں ۔
تیری ہو مڑ ہور دے ولّ تکے،
اس تھیں ہور پھر ودھ خوار ناہیں ۔
سچے یار دا یار اغیار ناہیں،
جویں این دا غین اؤتار ناہیں ۔
سچی پریت دا پالنا بہت مشکل،
مستہک اس دا مکار ناہیں ۔
دید باز چاہیئے جان باز ہووے،
کچے یار جیہا کوٹھیار ناہیں ۔
کچے یار نوں یار نہ جاننے ہاں،
سر اوس دے صدق دستار ناہیں ۔

کچے یار دی نظر ولّ غیر جاندی،
گھر یار دے کدے اغیار ناہیں ۔
دیکھو کچّ نوں رنگتاں چڑھدیاں ہے،
کدی سچ نوں رنگدی خار ناہیں ۔
وچّ رنگتاں وہم دیاں گردشاں تھیں،
رنگ بھنیا کدی چھٹکار ناہیں ۔
ساڈے جھلّ نے سبھ وگاڑ پائی،
کدے چھڈیا کجھ سوار ناہیں ۔
جاہل آپ نوں سٹّ جو ماردا اے،
کدی کوئی دشمن سکدا مار ناہیں ۔
میاں سیدہ ! مالوے وسدیا او،
لائی توڑ نہ مرد دی کار ناہیں ۔
جھبّ آ مل ملن دی چاہ سانوں،
تیں بن زندگی کجھ مزیدار ناہیں ۔
جے توں انّ وچ مالوے کھاوناں ایں،
مردی بھکھ وچ ایہہ دیار ناہیں ۔

ساڈا بیٹ تن پیٹ ہے نعمتاں دا،
تیرے مالوے کنک جوار ناہیں ۔
تیرا مالوا رنگ تلوین دا ہے،
خشک دسدا وچ انہار ناہیں ۔
ساڈے بیٹ نوں جان نمکین میاں،
ایسا بلبلاں نوں گلزار ناہیں ۔
وے توں آنودا کیوں نہیں ملن سانوں،
پئیاں الفتاں منوں وسار ناہیں ۔
وفادار وساردے یار ناہیں،
وفادار ہو بنیں غدار ناہیں ۔
شاید خصلتاں تیریاں ہور ہوئیاں،
رہیا اساں دے نال پیار ناہیں ۔
یا تے گھروں تینوں ازن نہیں ملدا،
دیندی چھٹیاں اجے سرکار ناہیں ۔
تیرا سفر دا ساز تیار ناہیں،
ساڈے درد دا انت شمار ناہیں ۔

جے تیں درد دے اثر دی خار ناہیں،
خط لکھدیاں وی سانوں بھار ناہیں ۔
اساں آپ لکھنا سانوں بھار کیہا،
ہونا منشیاں دا منتدار ناہیں ۔
اسیں لکھانگے جدوں تک نہ آویں،
گھاٹا کاغذاں دا بازار ناہیں ۔
ساڈے دیش وچ کمی نہ کانیاں دی،
قلماں گھڑن تھیں ہتھ بے زار ناہیں ۔
رنگا رنگ دواتاں دے رنگ ساڈے،
کہڑا ساز جو اج تیار ناہیں ۔
ہر رنگ وچ رنگتاں رنگدے ہاں،
ساڈے رنگ نوں کدے زنگار ناہیں ۔
کدوں شعر؎ دا قافیہ تنگ ساڈا،
کدے وگڑدا وزن مقدار ناہیں ۔
تکتیہ دے وچّ میزان تلدا،
متلء ہشوِ عروض کجدار ناہیں ۔

وچ اکت معنے واحد قافیئے دی،
سوچ ویکھ لے پیا تکرار ناہیں ۔
ایہہ شعر؎ شعور تھیں دور بھاویں،
ایپر سحر ہے ہرفِ اشار ناہیں ۔
نوک قلم دی چھاندی موتیاں نوں،
ایسا ابرِ نیساں گوہر بار ناہیں ۔
گوہر ریز دو نین جو عاشقاں دے،
رکھدے صبر دا کدی شعار ناہیں ۔
ایویں قلم پرونودی کدوں ساڈی،
لڑی موتیاں دی تارو تار ناہیں ۔
ایہناں موتیاں دی قدر سوئی جانے،
جسدا خوشی تے دارو مدار ناہیں ۔
جہڑا آپ دیکھے نالے یار تکے،
اوہ خوشی دے باجھ ہسار ناہیں ۔
رمزاں وگدیاں ویکھ کس کارنے تے،
کارے ہار یا غیر چتار ناہیں ۔

نقد دماں دے ونج دا اج ویلا،
پھر لبھنے درم-دینار ناہیں ۔
مڑ چٹھیاں لکھنیاں پھیر کس نے،
گوہر ہوونے نت نثار ناہیں ۔
تیرے سیر دا وقت پیاریا او،
مڑ ہوونا پھیر سیار ناہیں ۔
ہو زبہ قربانی دیا مینڈھیا او،
ایتھوں دوڑ کے جاہ مردار ناہیں ۔
رل ڈار وچّ کدے مکلدا وے،
جائیں خدی تے مفت سر وار ناہیں ۔
چھوڑ مالوا چار دن سیر کر لے،
مڑ لبھنی ایہہ بہار ناہیں ۔
جھوکے خزاں دے جھلنے انت اک دن،
مڑ کھلنی ایہہ گلزار ناہیں ۔
ایتھے پھیر کد آونا سجنا او،
لدّ گئے مڑ ملن ونجار ناہیں ۔

ایس امب دے کرے تربوز کیوں کر،
قایم رہے گا ایہہ اچار ناہیں ۔
بے درد نوں درد سناونے کی،
گھٹنے اساں دے درد انبار ناہیں ۔
جیہا درد دکھاں سانوں گھیریا اے،
ایسا چند نوں کدے پروار ناہیں ۔
یار سنے نہ سنے سناونے ہاں،
ہٹنی ہجر دی ایہہ بیگار ناہیں ۔
خط لکھدیاں دے دفتر ہوئے کالے،
لینی ساڑ کے کسے نسوار ناہیں ۔
اسیں بھید سارے پھول دسنے ہاں،
جدوں سکدے درد سہار ناہیں ۔
یار نہیں اکھاڑدا راز دل دے،
اساں وانگُ اوہ نرا گوار ناہیں ۔
عمراں بیتیاں جاندیاں وچّ درداں،
دلدار ساڈا ملنسار ناہیں ۔

تیریاں منیاں اسیں کرامتاں او،
پتھر ڈوب کے توڑیاں تار ناہیں ۔
ساڈیاں لائیاں اساں ول لاونا ایں،
سانوں لاونے تھیں انکار ناہیں ۔
متھے چمّ چماراں دے ماردا ہیں،
ہن سامبھدے چمّ چمار ناہیں ۔
باہوں پکڑ کے پھیر جواب دیویں،
ہویا کوڑ دا ونج وپار ناہیں ۔
تیریاں کیتیاں اسیں مناونے ہاں،
تیرے دل وچ اجے وچار ناہیں ۔
ساڈے درد دی آہ تھیں جگر کہڑا،
جہڑا ہونودا اج فگار ناہیں ۔
ساڈے گل اقبال دا اجے غنچہ،
ساڈے ویریاں دی اکھیں خار ناہیں ۔
ساڈے نال دیاں بال کھڈاندیاں نے،
ساڈی لٹکدی زلف خمدار ناہیں ۔

کیا بس ساڈے، ساڈے لیکھ ایویں،
سانوں پھبدے ہار شنگار ناہیں ۔
سنجے ہار شنگار نوں اگّ لگے،
اساں جوگناں دا گھر بار ناہیں ۔
وے میں نیند وگتیاں باجھ تیرے،
گلے لگّ اکلڑی ٹھار ناہیں ۔
جنہاں دلاں نوں نشے دی تار ناہیں،
بے بال ہے اوہ پروار ناہیں ۔
مقدار کی تڑپھنے پھڑکنے تے،
کدے ہونودی ڈڈّ اڈار ناہیں ۔
سانوں درد دیاں لشکراں سرد کیتا،
اڈدا ویکھیا تساں غبار ناہیں ۔
جویں کٹک فرنگ دے مار دھاوا،
قابل چھڈیا سنے قندھار ناہیں ۔
چڑھی فوج غنیم فراقَ دے دی،
جیہدے جیڈ کوئی خون خار ناہیں ۔

دل دے وسّ تھیں صبر قرار باغی،
پار ہو گیا رہا ارار ناہیں ۔
رہن حکم روا وچ دیس دل دے،
ایہہ باجھ فراقَ مختار ناہیں ۔
تینوں یار ہو گیا آرام سارا،
اساں جیہا کوئی اج بیمار ناہیں ۔
جہڑا ہجر دے درد دا دے دارو،
ساڈے پنڈ وچ کوئی عطار ناہیں ۔
اج اضل دے ہتھ مہار ساڈی،
جے توں موڑنی اج مہار ناہیں ۔
دکھ درد ساڈے گزر گئے حدوں،
دو چار سو لکھ ہزار ناہیں ۔
اوہدے درد دا انت شمار کہیا،
جہدے ہتھ وچ یار غمخوار ناہیں ۔
دردمنداں دے درد بے درد اگے،
باجھوں جھوٹھ دے لاف شمار ناہیں ۔۔8۔۔

(بخار=جوش، ماہی=مچھی، کونت=کنت،
پتی، پور کار=سیانا، قلم=قتل،
پیکار=جنگ، راز=بھیت، جنگ-جدل=
لڑائی-بھڑائی، مشکی=کالا، جاد=
زلفاں، گلرنگ=گلاب ورگا، زیبا=
سسوبھت، نگار=بتّ،معشوق، لالا
زار=لال رنگ دا اک پھلّ، آب
حیات=امرت، سر=سر، کوہسار=
پہاڑی علاقہ، جف-ال-قلم=
قلم دا دھکا، انوار=جوتی-سروپ،
حشر=پرلوں، شیریں=مٹھی، نبات=
مشری، کوکب ریز=ٹٹدا تارہ،
مہتاب=چن، شمش=سورج، تلئت=
نظارہ، زرکار=سونا، قلب=دل،
فیض=بخشش، شگار=چھوٹا، قبار=
وڈا، افتخار=مان یوگ، بے دار=
جاگنا، غفور=بخشنہار، اغیار=
غیر، مستہک=حقدار، گردش=چکر،
دیار=دیش،علاقہ، تلوین=رنگ
برنگا، انہاہ=ندیاں-نالیں، ازن=
اجازت، بے زار=دکھی، زنگار=جنگال،
قافیہ=تکانت، تکتیہ=انوپراس،
میزان=جوڑ،ناپ-تول، ہشوِ=فضول
مضمون، عروض=پنگل، کجدار=نقص
والا، واحد=اکو، سحر=جادو،
اشار=لفظی ہنر، نیساں=ہزری
سنّ مطابق ستواں مہینہ، کہندے نے
اس مہینے مینہہ وچ سوانتی بونداں
ڈگدیاں ہن، گوہر بار=موتیاں
دی ورکھا کرن والا، گوہر ریز=
موتیاں ورگے ہنجھو ڈیگن والے، شعار=
عادت، دارو مدار=آسرا، ہسار=
کلا، درم،دینار=کرنسی دا ناں،
سیار=قافلہ، فگار=زخمی، غنچہ=
کلی،ڈوڈی، کٹک فرنگ=پہلے افغان
یدھ (1839-40) ولّ اشارہ ہے،
غنیم=دشمن، لاف=گپّ)

9

جانن بھری تکلیف تھیں گلّ ساڈی،
گھوڑے عشقَ جو ہوئے سوار ناہیں ۔
شاید مشرکوں اج کلھ تسیں چڑھدا
تکدے ہووسوں کجھ اصرار ناہیں ۔
دمدار تارہ چڑھیا مالوے تے،
آتش باز دا ایہہ انار ناہیں ۔
لامبو بال فراقَ دے کھڑھا ہویا،
ساڈا لیکھ دیکھو سازگار ناہیں ۔
تیرے دیس اتے گھٹاں چھائ رہیاں،
باجھوں آہ والی دھندو کار ناہیں ۔
دل وچ جانیاں ہووسی یاد ساڈے،
اجے نین روندے زارو زار ناہیں ۔
ساڈیاں روز میثاق دیاں لگیاں دا،
لاونہار باجھوں جاننہار ناہیں ۔
کوٹ صبر دے عشقَ ویران کیتے،
نظری آنودا اج مئمار ناہیں ۔

جہڑا موڑ خورنکاں توں کرے قایم،
نیڑے وسدا اوہ سنیار ناہیں ۔
سانوں آسرا نہیں مہبوب باجھوں،
ساڈا ہور تھیں کجھ سروکار ناہیں ۔
دم دم فضل دی آس نراسیاں نوں،
یار صرف جبار قہار ناہیں ۔
کج فہم کلام دے سلسلے نوں،
دیکھ کہنگے ایہہ ہموار ناہیں ۔
ہموار کلام دا سلسلہ ہے،
کیتا عشقَ نے کوڑ اظہار ناہیں ۔
اظہار جے عشقَ دا کوڑ ہندا،
ملدا عشقَ نوں ایڈا اشہار ناہیں ۔
بے-درد خود راز نہ پانودا ہے،
بے درد تھیں ہور بریار ناہیں ۔
بے-مزہ طعام بے-درد دا ہے،
اوہدی دال وچ مرچ وسار ناہیں ۔

اوہ دیاں سرد تنور دیاں کچیاں ہے،
اوہدا پکّ اتے اختیار ناہیں ۔
تاؤ دیکھ تنور تن اپنے دا،
ایہہ پھیر مڑ لبھنا وار ناہیں ۔
چاڑھ چکمکا اگّ سلگا یارا،
تیرے رہنگے کبر ہنکار ناہیں ۔
جدوں وگے تن چرخ لتائفاں دا،
موج گھٹیگی ایس سندھار ناہیں ۔
تینوں وہم افلاس دے چور کیتا،
بے-خبر ہیں توں نادار ناہیں ۔
کھولھ ویکھ مدفون خزانیاں دا،
رہنی انت مایا مستار ناہیں ۔
دھریاں ویکھ امانتاں وچ تیرے،
کھائیں ہوونا ہے تینوں آر ناہیں ۔
بے-ترس اوہناں سکھ وسدیاں دا،
دکھ جنہاں نوں پیا دم چار ناہیں ۔

دکھ جنہاں نوں پیا دم چار ناہیں،
ساڈی سمجھ اوہ اہلگفتار ناہیں ۔
ساڈے دیس وسے، ساڈی گلّ سمجھے،
ہندی سمجھدے اہل تاتار ناہیں ۔
لوہار دا کم لوہار جانے،
ہندی زرگری باجھ سنیار ناہیں ۔
آہیں درد فراقَ دیاں ویکھ یارا،
اکدوں وگدیاں بنھ قطار ناہیں ۔
دلوں درد وچھوڑے دے لٹیاں نوں،
جوش اٹھدے کویں ایسار ناہیں ۔
وے میں کویں خبراں لاٹاں وچّ سینے،
اس تھیں ودھ ہن سچ نتار ناہیں ۔
یار پڑھے نہ پڑھے خط نال درداں،
میری قلم نوں اجے کھلھیار ناہیں ۔۔9۔۔

(مشرق=پورب، اصرار=بھید، میثاق=
دھر درگاہ، مئمار=راج مستری،
خورنکاں=بیبیلونیا دا شاہی محل،
سروکار=سنبندھ، جبار=دھکیشاہ، قہار=
قہر کرن والا، کج فہم=تھوڑھی
سمجھ والے، اظہار=پرگٹاوا،
اشہار=مشہوری، طعام=کھانا،
چکمکا=چمک پتھر، کبر=ہنکار،
چرخ=ریشمی دھاگہ، لطائف=نرم،
سندھار=سندھارا، افلاس=غریبی،
نادار=کنگال، مدفون=دبیا
ہویا خزانہ، مایا=سامان،
مستار=منگیا ہویا، آر=
شرم، اہلگفتار=بولن وچّ
چتر، زرگری=سونے دا کم، ایسار=
قربانی)

10

قلم تیز زبان وچھنیاں دی،
جولاں ماردی تند سواریاں تے ۔
سامبھی گئی نہ قلم دکھ بھنیاں دی،
سبھناں منشیاں ہور پٹواریاں تے ۔
ایس صدر دی شست تھیں دور چارہ،
پھٹّ کٹنے حکم خواریاں تے ۔
ایتھے کنھے نہ رشوتاں دینیاں ہے،
تے نہ پہنچنا ہتھ کواریاں تے ۔
ایہہ قلم سپرد میں ڈر گئیاں،
جند جنہاں دی تیغ دیاں دھاریاں تے ۔
جہڑے ٹرے فنا دیاں منزلاں نوں،
دفتر لدّ مصیبتاں بھاریاں تے ۔
جنہاں سکھ تے دکھ نوں اک جاتا،
او ہس رہے اپنیاں یاریاں تے ۔
رنگا رنگ دے رنگ ہنڈھانودی ہے،
یک رنگ دیاں ہیٹھ اماریاں تے ۔

اساں چٹھیاں لکھیاں ورجنے نوں،
گجھی رہی نہ کھیل کھلاریاں تے ۔
اساں کھیل دا جنہاں نے بھیت پایا،
اوہ رٹھّ گئے بعضیاں ہاریاں تے ۔
جے میں کوجھڑی سوکنے ہسدیئے نی،
نکّ چاڑھ ناہیں دلوں واریاں تے ۔
انت نظر ہے کونت لڈکڑے دی،
چھیج بھردیاں تے پتیاریاں تے ۔
چکڑ بھریاں نوں یار گل لانودا ہے،
اعتبار نہ کجھ شنگاریاں تے ۔
قربان دل جان سدکڑے نی،
یار رحم کردا اؤگنہاریاں تے ۔
فریاد او بیلیا ! لئیں ساراں،
کریں رحم فراقَ دیاں ماریاں تے ۔
گھر اجڑے وسن جے کریں پھیرا،
کاری پوے علاج بیماریاں تے ۔

میں کہاں کی یار تے واریاں میں،
بلکہ یاریاں کلّ پیاریاں تے ۔
جنہاں دخل دربار منظوریاں دا،
نظر تنھاں دی نہیں سرداریاں تے ۔
جنہاں تیغ-اے-فراقَ دے زخم جھلے،
اوہ سید قربان شکاریاں تے ۔
سوزش عشقَ دی نوں نہیں ٹھنڈھ ملنی،
نہیں سو آب چشم دیاں تاریاں تے ۔
ساڈے درد دیاں وجدیاں رہن تاراں،
جاں لگ یاراں نوں حوصلہ یاریاں تے ۔
سکھ وسدیا سجنا ! دکھ سنکے،
پھیرا گھتّ جا منو وساریاں تے ۔
وجے جٹاں دا ساز نگار دیسی،
تیرے درد دیاں جوش خماریاں تے ۔
ہتھ لئیں طنبور خط پڑھیں ساڈا،
ہر رنگ دیاں چاڑھ اڈاریاں تے ۔

اسیں چپ چپ یاریاں لائیاں سن،
پیا گاونا نال تمباریاں تے ۔
واہ واہ او سیدہ میریا او،
پیا ٹپنا دنیں دشواریاں تے ۔
دھنّ بھاگ اونھاں جنہاں درد ناہا،
ایویں لیکھ سی اساں ارہاریاں تے ۔۔10۔۔

(جولاں=چھڑپے، یک=اک، کاری=ڈوننگھا،
سید=شکار ہون والا، سوزش=سڑی
ہوئی تھاں، تمباریاں=طنبورا، ارہاریاں=
دل-ڈھٹھیاں)

11

انت چاہیئے یار سی ایہو جہے،
اساں جیہیاں بے-شؤریاں دے ۔
وچّ اوہناں دیاں رسیاں سونہدیاں ہن،
پھمن انہاں دے گلاں وچ بھوریاں دے ۔
یار جنہاں دے کوڑیاں خصلتاں دے،
مزاں تنھاں نوں وچھیاں ہوریاں دے ۔
سٹاں جھلّ مقابلے پھیر کرنے،
ایہہ حوصلے پوریاں سوریاں دے ۔
جنہاں کتیاں پالیاں وچّ بکل،
منہ چمنے پئے کتوریاں دے ۔
جنہاں مندیاں وادیاں وچ واسا،
باز آونے نہیں بن گھوریاں دے ۔
جنہاں روگ پرانے دی رڑک سیتی،
دکھ جاونے نہیں گھنگوریاں دے ۔
ساڈے دکھ نہ گئے لکھ جوش مارے،
ایہو جوش سی بے دستوریاں دے ۔
ویہڑے وصل دے دسّ دکھ بہت پائے،
مکدے پیر نہ کنّ کھزوریاں دے ۔
چتّ چاٹ کماؤ دیاں پوریاں دی،
پئے چوسنے رس دھتوریاں دے ۔
رنج طب دا علم میں یاد کیتا،
رنگ دیکھیئے پئے کروریاں دے ۔۔11۔۔

(خصلتاں=سبھاؤ، کرورا=پیشاب)

12

ندیاں نیناں دیاں اج اچھل آئیاں،
اسیں سفر تیاریاں لائیاں ہے ۔
لامبو بگڑ جدائیاں لایا ہے،
خبراں صبر دیاں ساڑ سدھائیاں ہے ۔
تیرے خطاں نوں سچ کر جانیاں سی،
چٹھیاں موڑ جواب دیاں پائیاں ہے ۔
جے توں اساں نوں ملن نوں جھوردا ایں،
ایدھر بلدیاں دون سوائیاں ہے ۔
توں تارو میں واریاں جگّ جیویں،
لئیاں تیریاں اسیں بلائیاں ہے ۔
سانوں آن مل ملن دیا شونکیا او،
تینتھیں ودھ سانوں اچووائیاں ہے ۔
تینوں چائ ساڈا سانوں چائ تیرا،
دوہاں دلاں نوں سوز جدائیاں ہے ۔
منتظر دے دیس تے گھتّ پھیرا،
اسیں گردناں آپ نوائیاں ہے ۔

اسیں کھڑے اڈیکدے راہ تیرا،
ساڈے دینودے نین دہائیاں ہے ۔
حالَ حالَ او سجنا ! حالَ ویکھیں،
حالَ اساں دا مثل سودائیاں ہے ۔
اسیں اکھیں دیاں دھیریاں گھولیاں ہے،
کھولھ وچ دوات الٹائیاں ہے ۔
اسیں چٹھیاں لکھ پچائیاں ہے،
توں تاں واچ کے پاڑ گوائیاں ہے ۔
یار ! تیریاں بے-پرواہیاں نے،
ساڈیاں رڑکدیاں ہور رڑکائیاں ہے ۔
ایہہ استغفاریاں تیریاں ہے،
ایہہ بھڑکدیاں ہور بھڑکائیاں ہے ۔
نقش زعفرانی عشقَ یار دے نے،
لاٹاں بال دل وچ چمکائیاں ہے ۔
جیں ول نظر وگدی جلوا یار دا ہے،
اجے یار نوں بے-پرواہیاں ہے ۔
نورِ لامیاں وچ دماغ رسیا،
دیندا صدق نوں صاف صفایاں ہے ۔
اس جامیاں نور دی لہر اندر،
ندیاں نور دیاں خوب وگائیاں ہے ۔
جے میں ہتھ تیرے توں کد دور مینتھیں،
میں تاں کہندیاں تے پچھوتائیاں ہے ۔
آپے آپ توں بعضیاں لائیاں ہے،
آپے دیکھیاں آپ دکھائیاں ہے ۔۔12۔۔

(منتظر=اڈیکوان، مثل=وانگوں،
استغفاریاں=معافی دیاں بخششاں،
نورِ لامیاں=چمکن والا پرکاش،
جامیاں=سبھ تھاں)

13

اسیں درد دے بحر دے موتیاں تھیں،
لڑیاں مزغاں دی نوک پروتیاں ہے ۔
جاں لگ سوز فراقَ دے تپنے نوں،
رو رو خون وچ اکھیاں دھوتیاں ہے ۔
میاں سیدہ ملیں نہ جدوں تاکر،
ساڈیاں شورشاں تم نہ ہوتیاں ہے ۔
دھندے درد دے گرد دیاں بھرتیاں تھیں،
نہراں وگدیاں اٹک کھلوتیاں ہے ۔

ڈاکخانے دی وچ سندوکچی دے
اسیں لکھ لکھ چٹھیاں طوطیاں ہے ۔
تیرے مالوے تے اسیں دنے راتیں،
فوجاں دلے دے درد دیاں ڈھوتیاں ہے ۔
بے-درداں تھیں درد دی داد لینی،
اسیں آؤوناں کھانگراں چوتیاں ہے ۔
آدمزاد دے وچ خمیرِ دہشت،
تاؤ چاڑھ طبیعتاں موتیاں ہے ۔

حضرت عشقَ والی درد قشط گاری،
اسیں دور-اے-ہلاں وچ جوتیاں ہے ۔
یک رنگ دے بحر-اے-فنار اندر،
دقّ داریاں روڑھ وگوتیاں ہے ۔
ایہہ فراقَ دیاں دور گوائیاں بھی،
آخر جما وچ آن سموتیاں ہے ۔
اجے منتاں نال بلاونے ہاں،
نوکاں تان دیاں پھیر پھروتیاں ہے ۔

جے توں نہ آیا اسیں پھیر ایویں،
گلے بھنّ دیاں چکیاں جھوتیاں ہے ۔
دیکھ خط غلام رسول دے نوں،
وچ مالوے اکھیاں روتیاں ہے ۔۔13۔۔

(بحر=سمندر، مزغاں=اکھاں
دی دھیری،پلکاں، سوز=درد، تم=
ختم، طوطیاں=تونا،ٹھوس ٹھوس کے
بھرنا، کھانگراں=کھانگڑاں، خمیرِ
دہشت=ڈر دا سبھاؤ، موتیاں=
گنھ دتیاں، قشط گاری=کھیتی
باڑی، دور-اے-ہلاں=ہلاں دی پال،
بحر-اے-فنار=ناشوان دنیاں
روپی سمندر، وگوتیاں=وگائیاں)

14

ہوئیاں مدتاں عشقَ دی لاٹ سوزاں،
ساڈے دل تے موجاں ماندی سی ۔
سینے وچ اڈاریاں ماردی سی،
خرمن سویا نہ برق دی بان دی سی ۔
سدماگاہ بلا دی جان ساڈی،
ہمدوش کبریئت دی یان دی سی ۔
دھندوکار اندھیرڑی سوز والی،
گرد درد دی جگر وچ چھاندی سی ۔
ہمزاد الماس دے جان ساڈی،
آہنودوز برمی ترکھان دی سی ۔
سنگین دل ٹمب پروونے نوں،
سر ایسدے تے تیزی سان دی سی ۔
لگی رڑکنے جاں دلے جگر اندر،
مکھی زہر بھری خونی دھان دی سی ۔
زخم رڑکیا تے دل دھڑکیا سی،
ہوش غم ہو گئی اوسان دی سی ۔

جان سوز جو کتڑی سوز والی،
دردوں صبر قرار نوں ران دی سی ۔
چڑھیا تاؤ سواریاں شطر کھتھا،
تے نہ شطر نوں شطر پلان دی سی ۔
وجیاں دستکاں نال انگشتگاں دے،
جھلی لہر جیوں بھیت مسان دی سی ۔
چشمہ سارا اراد توں موج وگی،
ہوئی تر بتر فصل کرسان دی سی ۔
چھٹیاں آہ دل خواہ کلیجڑے تھیں،
جہڑی وچّ سینے تنبو تاندی سی ۔
تاں میں کڈھ بخار دکھ قول گھلے،
جاندی ٹٹدی نین دی پران دی سی ۔
ساڈی جان قربان ہو رہی یارا،
انت دیکھ لے حق پچھان دی سی ۔۔14۔۔

(خرمن=کھلواڑا، برق=بجلی،
ہمدوش=برابر دا ساتھی،
کبریئت=بزرگی، ہمزاد=نال
جمی، الماس=ہیرا، آہنودوز=
لوہا چیرن والی، اوسان=عقل،
شطر=اوٹھ، دستکاں=تاڑیاں،
انگشتگاں=انگلیاں، چشمہ
سارا اراد=جتھے بہتے چشمے ہون)

15

عالم پروں ول مالوے ٹری چٹھی،
ہن رہیا نہ وقت تاخیر دا ہے ۔
ساڈے لکھے تے کسے نے روونا ایں،
ولّ چلیا تیر تقدیر دا ہے ۔
دل دے جوش دے خون دا رنگ کھلھا،
خاک ہجر دی پاک تصویر دا ہے ۔
اس سبز تر برگ دا رنگ خونی،
کھولھ دیکھیا راز لفگیر دا ہے ۔

تفصیر اس راز دی دلاں اندر،
دھردی خواب میں حکم تعبیر دا ہے ۔
تعبیر اس خواب دی خواب دائم،
پابند جنون زنزیر دا ہے ۔
کیتا ختم کلام دے سلسلے نوں،
اگے خوف ہن عمل کجیر دا ہے ۔
قایم رہی نماز جے عشقَ والی،
جان فضل کریم قدیر دا ہے ۔

جانی یار دی وچّ دوکان بہہ کے،
پیا ایہہ اتفاق تحریر دا ہے ۔
دردیں بھرے دل مجھ لہجّ دے نے،
رو رو ڈولھیا رنگ تاثیر دا ہے ۔
اکھیں دکھدیاں نال میں خط لکھیا،
دو پہر دا وقت دن پیر دا ہے ۔
اج اٹھویں ماہ مہرموں ہے،
صدی تیرھویں سال اخیر دا ہے ۔۔15۔۔

(تاخیر=دیر،برگ=پتہ، لفگیر=
دھوآں، تفصیر=خلاصہ، میں=وچّ،
تعبیر=سپنے دا پھل دسنا، قدیر=
قادر، تحریر=لکھنا، لہجّ=لجھدے،
پیر=سوموار، ماہ=مہینہ)