بنے چنے دے بھرا افضل احسن رندھاوا
"سبزہ گلزار رنگ دی اوہ گھوڑی بڑی وڈی ساری گھوڑی سی۔ لکھاں 'چوں اک-ادھا جانور ہی ایڈا پورا، ایڈا سوہنا، ایڈا ساؤُ تے ایڈیاں صفتاں والا ہندا ہے۔ اوہ گھوڑی دیسی سی، ماں-پیو ولوں خالص پنجابی، پر چنگیاں سوہنیاں ستھریاں سندھی، بلوچی، عربی، عراقی تے تھارو نسل دیاں گھوڑیاں رنگ-روپاں، کم تے دم وچ کدھرے اوہدے نیڑے-تیڑے وی نہیں سن ڈھکدیاں۔ اوہ گھوڑی ویکھن نوں تصویر تے اڈن نوں پری سی-ویکھیاں اوہنوں بھکھاں لیہندیاں تے اتے چڑھے سوار نوں لے کے ہوا ہو جاندی۔ منہ دی نرم، طبیعت دی گرم تے ساہ دی پکی۔ لمی، دوڑ، زور تے ساہ دم وچ تھارو-نسلاں وی اوہدے اگے سر سٹّ جاندیاں۔ دس کوہ اوہنوں سرپٹ دوڑاؤ، پھیر وی نویں نکور، تیار تے تازہ دم-ذرا لگام نوں اشارہ دیو تے پھیر سوار نوں لے کے اڈ جائے۔ اوہدے لہو وچ جاں اگّ سی جاں بجلیاں۔ نراں توں چوڑی اوہدی چھاتی وچ نراں توں کدھرے ودھ حوصلہ تے دلیری سی!
جوان کڑیاں ورگیاں شوخیاں، تیزیاں تے چگھیاں بھرن دے شوق دے نال نال دانیاں-پردھانیاں سوانیاں ورگا سہپن، ٹھہراؤ، نگھّ تے ساؤپنا وی اوہدے وچ واپھر سی-کی کدے اس وڈھن نوں منہ کھولھیا تے مارن نوں پوڑ چکیا ہونا ایں؟ کلے بدھی دی پوچھل نال بھاویں اننجانے لمک کے کھیڈدے رہن، پر اک واری لگام دے کے کاٹھی اوہدے اتے پا کے رکاب وچ پیر دھرن دی دیر ہندی تے گھوڑی اپنے چارے پوڑ زمین 'تے دھرنے ہی نہیں اکٹھے-تے ایہہ وی آکھیا جاندا کہ شاہ سوار اوہ، جہڑا اوہدے اتے چڑھ کے اوہدے چارے پوڑ 'کٹھے زمین اتے لوا دیوے۔ سوار اوہ نہیں ہے، جہڑا گھوڑی 'تے چڑھ کے اوہنوں اپنی منمرضی دی چال چلا ئے۔ گھوڑی سرپٹ دوڑنا چاہوے تاں سوار اوہنوں پوئیے 'چوں نہ نکلن دیوے۔ گھوڑی پوئیے پینا چاہوے تاں سوار اوہنوں لگام 'چوں نہ نکلن دیوے۔ گھوڑی ٹاپ پینا چاہوے تاں سوار اوہنوں روال ٹورے۔ گھوڑی چگھیاں بھردی چھٹن لئی لگام دی ڈھلّ منگے تاں سوار اوہنوں پوئیے 'چوں کڈھ کے ٹاپ وچ لے جائے-تے پھیر جدوں چاہوے ٹاپ توں پوئیے پا لئے تے جدوں چاہوے پوئیے توں سرپٹ سٹّ دیوے، تے پھیر جدوں چاہوے سرپٹ نوں تھمھ کے پھیر لگام ٹور لئے۔ اجیہے سوار ہی شاہ سوار اکھواؤن دے لایق ہندے نے!! شاہ سوار دیاں لگاماں پھڑن والیاں انگلاں وچ ہنر، رکاب وچ دھرن والے پبّ وچ ستّ، گھوڑی دوالے جمور وانگ کسے ہوئے پٹاں وچ طاقت تے گھوڑی دی حرکت، ہر ادا 'تے نظر رکھن والی اکھ وچ سمجھ-سیان دا نور ہووے تے گھوڑی اپنا جسا سوار دے جسے نال رلا لیندی اے۔
سبزہ گلزار رنگ دی اوس انمول گھوڑی نوں، اوہدی ساری حیاتی وچ اک ہی اجیہا شاہ سوار لبھا سی-اوہ میرے بھائی صاحب سن۔
اوہ گھوڑی ضلع سرگودھا دے چکّ چالی دی جمپل سی۔ اس ای چکّ دے اک تگڑے سوکھے مسلمان جٹّ دی گھوڑی دی وچھیری سی، جہنوں جٹّ نے بڑی ریجھ تے بڑی جان مار کے پالیا سی۔ جدوں گھوڑی جوان ہون لگی، تاں اوہدی دھم دور-دور تکّ کھلر گئی۔ سرگودھے، لائلپر دیاں منڈیاں وچ، نہ اس گھوڑی دی کدے منہ وکھائی ہوئی تے نہ ہی اوہ دوڑی، تاں وی اوہدی دسّ بھینی صاحب ساڈے گورو صاحب نوں پے گئی۔ گورو صاحب مہاراج بھینی صاحب توں چڑھے تے سرگودھا، چالی چکّ وچ جا اترے-اوہ گھوڑی دیکھی، جانچی تے اوہدا ملّ کرکے اک تیلا مالک دی تلی اتے رکھیا سائی دا تے آ گئے۔ آؤندیاں فرمائیو نے، 'ساڈا بندہ آئیگا۔ پیسے دے جائیگا تے گھوڑی لے جائیگا۔ ادوں تیک ساڈی ایس گھوڑی دی اگے وانگ ہی سیوا کریں۔' سائیں 'آمین' آکھیا تے سبزہ گلزار رنگ دی اوس گھوڑی نوں گروآں دی گھوڑی جان کے اگے نالوں وی ودھ سیوا کرن لگّ پیا۔
ایس گلّ دا ہن مینوں تھہو نہیں بھئی گورو مہاراج ادوں ہی اوہدا ملّ تار کے گھوڑی لے کیوں نہ گئے؟ کھورے ایس گلّ وچ وی کوئی حکمت سی؟ پھیر ایہہ گلّ پتہ نہیں کداں کئی مہینے گورو صاحب مہاراج ہراں دے منوں وسر گئی؟
کوئی چار-پنج مہینے مگروں جدوں گراں دا بندہ پیسے لے کے گھوڑی لین گیا تاں گھوڑی مالک نے کدھرے ہور ویچ چھڈی ہوئی سی۔ جدوں گورو صاحب دے بندے نے مالک نوں سودے توں پھر جان 'تے ہوئے توئے کیتی تاں خچرے جٹّ نے ہتھ جوڑ کے کیہا، "مہاراج! بادشاہاں دے گھر لعلاں دا کی کال؟ گورو ہوراں کول تے دنیاں جہان دیاں چنگیاں چنگیاں تے اک توں اک ودھ گھوڑیاں نے۔ تسیں بھوں کے بہڑے ہی نہ، تے میں سمجھیا گھوڑی تہانوں پسند ہی نہیں آئی۔ اتوں اس گھوڑی نے تاں میریاں نیندراں ہی حرام کر چھڈیاں سن۔ بندوقاں والے دو بندے رات اوہدا پہرہ دیندے۔ تاں وی چار وار چور اوہدے 'تے جھپٹے۔ جیوں ہی گھوڑی گھروں گئی، مگروں لتھی۔ ہن امن دی نیند سوندا آں۔ گروآں دا میں دیندار آں۔ ہن جدوں اوہدی ماں سوئی، توڑ آ کے وچھیرا-وچھیری گراں دے اصطبل وچ بنھ آوانگا۔ گولی کیہدی تے گہنے کیہدے۔"
جدوں گھوڑی لین گئے بندے نے بھینی صاحب پرط کے خالی ہتھ بنھ کے گورو نوں ساری گلّ سنائی تاں گورو دے سکھاں دا لہو کھول گیا۔ پر گورو مہاراج گھڑی کو چپّ رہے، پھیر پھرماؤن لگے، "اسیں وی تے بھلّ ہی گئے ساں۔ چلو گھوڑی کوئی شوقین بندہ لے گیا۔ موجاں لٹے! اوہدے نصیب۔"
ایہہ گلّ سارے پنجاب وچ پنجاں دریاواں دے ہڑ وانگ کھلر گئی کہ کوئی بندہ گروآں دے سودے اتے سودا کرکے اوہناں دی گھوڑی لے گیا، پر کہڑا مائی دا لال؟ بڑے چر تکّ مینوں ایہہ پتہ نہ لگّ سکیا۔
ایس گلّ دے کوئی چھ مہینے مگروں میں بھینی صاحب گراں دے درشناں نوں گیا۔ گورو مہاراج لاہور چڑھائیاں کر رہے سن۔ مینوں وی ساتھ چلن دا حکم دتو نے۔ میرے دھنّ بھاگ! لاہور اپڑ کے اپنے رسالے تے پیدلاں نوں گردوارے اپڑن دا حکم دتا۔ تے مینوں تے پنج ہور سیوکاں نوں اپنے نال چلن لئی آکھیا۔ دھنّ بھاگ۔
"کدھر؟" میرے من وچ سوال پنگریا۔
گورو مہاراج تے دلاں دے بھید جانن والے سن، ہسّ کے کہن لگے، "بھائی ٹہل سہاں! تیرے بھرا چودھری ولّ چلے آں۔ اوہدے گھر دا راہ آؤندا ای؟'
"اہ مہاراج۔" میں ہتھ بنھ کے عرض گزاری، "دھنّ بھاگ اوہدے!"
'شاہو دی گڑھی بھائی صاحب دے گھر اپڑے تاں اوہ آپ گھر کوئی نہیں سن۔ گورو مہاراج ایس گلّ دی پرواہ کیتیوں بغیر گھوڑیاں دے کھرل ولّ گئے۔ اک گھوڑی دے کول اپڑ کے اوہنوں تھاپی دتیؤ نے۔ پھیر اوہدی دھون نوں کلاوا بھر کے اوہدا منہ اپنے سینے نال لا لیو نے، جویں کوئی ماں اپنے وچھڑ کے ملے لال نوں اپنے نال چموڑ لیندی اے۔ گورو ہوریں بڑی دیر گھوڑی دا منہ سر چھاتی نال لائی، اوہنوں پیار کردے تے اوہدے متھے اتے ہتھ پھیردے رہے۔ نوکراں پروہنے دیکھ کے اندروں نویاں-نواری منجیاں کڈھیاں، نویں سرہانے-کھیس لیا کے سرہاندی پواندی رکھے۔ پر گورو مہاراج بیٹھے نہ۔ گھوڑی نوں پیار کرکے پچھانہ پرتے تے باہروں بھائی ہوریں آ گئے۔ اک وار تاں اوہ گورو مہاراج نوں دیکھ کے حیران ہوئے۔ پھیر ست سری اکال بلا کے میرے کول آ کے کھلو گئے۔
'بسملھا مہاراج!' بھائی آکھیا، 'اج تے سچی-مچی کیڑی دے گھر نرائن آ گیا اے۔ تشریف رکھو۔ انّ پانی دی سناؤ؟'
'انّ-پانی ولوں پرباش۔' گورو ہوریں کھلوتیاں ای کہن لگے، "چودھری توں گھوڑی کیوں ماڑی کر چھڈی اے۔"
بھائی ہوریں اچی ساری ہسّ پئے، کہن لگے، "مہاراج! ایہہ گراں دی گھوڑی تے نہیں نہ؟ جنھے کلے بدھی نے دانے چردیاں-چردیاں مجھّ بن جانا ایں۔ ایہہ تے غریب جٹّ دی گھوڑی اے، جیہدے اتے میں دو ویلے سواری کرنا آں۔ سواری والی گھوڑی ماڑی تے بھاویں نہ ہووے، پر اوہدے اتے وادھو ماس وی تے نہیں چڑھدا ماہراج!"
گورو مہاراج کھڑکھڑا کے ہسّ پئے۔ کہن لگے، "گلّ ٹھیک آکھی آ چودھری!"
"اگاڑیاں-پچھاڑیاں پا کے بدھی، نہاتے-دھوتے جسے اتے چمکدے پھلاں والی سبزہ گلزار رنگ دی گھوڑی اگے نالوں ماڑی تے نہیں، سگوں چست، بانکی تے بہت سوہنی پئی لگدی سی۔ اپنے مالک نوں نیڑے ویکھ کے گھوڑی نے ہنک کے سر ہلایا تے اوہدے گلے دیاں جھالراں ہلیاں۔ بھائی ہوراں اگانھ ہو کے گھوڑی نوں تھاپی دتی تے گورو ہوراں دوجے بنیوں اوہنوں پیار دتا تے اسیں پرط آئے۔ گھوڑی والی ساری گلّ میری سمجھ وچ آ گئی سی تے میں نموشی وچ ڈبدا جاندا ساں، پر گورو مہاراج دے چہرے 'تے اوہو نور سی۔ اوہ گھوڑی نوں دیکھ کے بہت خوش سن۔ میری نموشی تاڑ کے کہن لگے، "تیرا بھرا شوقین اے گھوڑیاں دا تے ایس گھوڑی دی سانبھ وی اوہو ای کر سکدا سی۔ ویکھ کہی سوہنی سانبھ کے رکھی سو گھوڑی؟ جیوندا وسدا روھے۔" میں اپنے من وچ شرمسار ساں، کی آکھدا؟
اگلے ورھے گورو مہاراج ساڈے پنڈاں ولّ آئے۔ میں اوہناں دے آون دی خبر لاہور بھائی ہراں نوں گھلی۔ ہڑ والے میدان وچ گراں دے ڈیرے سن۔ آلے دوآلے دے پنڈاں دے لوک گورو ہراں دے درشناں نوں آئے ہوئے، تنّ-چارن ہزار سکھاں وچ گورو مہاراج بیٹھے ہوئے۔ انج لگدا جویں تاریاں وچ چودھویں رات دا چن۔ ہوا دیاں لہراں وچ بہت ساریاں آوازاں تے راگ رلے ہوئے چپھیرے کھلرے ہوئے سنے جاندے:
ساڈے بھاگ بھلے
گراں دے درشن پائے
ساڈے بھاگ بھلے۔
بھائی ہوریں آئے۔ اوہناں دے ہتھ وچ سبزہ گلزار رنگ دی اوس گھوڑی دا رسا پھڑیا ہویا سی، جہنوں کل اوہ لاہوروں گڈی وچ پا کے پنڈ لے کے آئے سن۔ گورو صاحب اٹھے تے اگانھ ودھ کے اوہناں بھائی نوں دعاواں دتیاں تے گھوڑی دا منہ-سر چھاتی نال لا کے اوہنوں پیار کیتو نے۔ سنگتاں دیاں نظراں گراں اتے گڈیاں ہوئیاں سن۔
بھائی ہراں گھوڑی دا رسا گورو صاحب نوں پیش کردیاں کیہا، "مہاراج! ایہہ تہاڈا مال اے، قبول کرو۔"
گورو صاحب نے رسا پھڑ لیا تے گھوڑی دے پنڈے اتے پیار نال ہتھ پھیر کے رسا بھائی نوں پھڑاؤندیاں فرمان لگے، "چودھری وسدا رہُ۔ تیری گھوڑی سانوں اپڑ گئی۔"
"ایہہ گھوڑی تے مہاراج تہانوں لینی پئیگی!" بھائی ہراں ادب تے پیار نال آکھیا، "ایس گھوڑی توں تسیں میرے بھرا نال غصے او۔"
گورو ہراں فرمایا، "چودھری تیرا بھرا بھائی ٹہل سنگھ بھلا لوک آدمی اے۔
اوہدے نال تے اسیں بھورا وی ناراض نہیں۔ اوہنوں تے اساں ایہہ گلّ کدے جتائی وی نہیں۔ گھوڑی ساڈی ہو گئی، پر ایہہ روھیگی تیرے کول بھائیا! ساتھوں ایہدی سانبھ تیرے ورگی تے نہیں نہ ہو سکدی۔
تے گورو ہراں خوش ہو کے دعاواں دتیاں، سوار نوں وی تے گھوڑی نوں وی۔
1940-41 دی ایہہ کہانی چاچا ٹہل سنگھ مکیریاں ضلع ہشیارپور توں اپنے خط وچ مینوں 1981 وچ لکھدا اے تے نال مینوں اس کہانی نوں لکھن لئی آکھدا اے۔ ایس کہانی وچ بھینی صاحب والے گورو، گورو پرتاپ سنگھ جی ہریں نے۔ چاچا ٹہل سنگھ نویں پنڈ والا بھائی ٹہل سنگھ رندھاوا نامدھاری اے، جہڑا میرے والد دا پگّ وٹّ بھرا، دوست، جماعتی تے ساتھی سی۔ ہن مکیریاں ضلع ہشیارپور وچ بیٹھا اے۔ کہانی وچ اوہدا بھائی صاحب تے سبزہ گلزار رنگ دی گھوڑی گراں توں اتوں دی ملّ دے کے لے آون والا بندہ میرا والد اے۔ ایہہ میرے ہوش سنبھالن توں پہلوں دیاں باتاں نے۔ میں اس گھوڑی نوں دیکھیا وی نہیں۔ پر چاچے ٹہل سنگھ دا ایہہ خط پڑھ کے مینوں اس گھوڑی بارے ہور جانن دا شوق کدیا۔
اک دن پنڈ بیٹھیاں گھوڑیاں دیاں گلاں ہو رہیاں سن تے میں وچ سبزہ گلزار رنگ دی اس گھوڑی دی گلّ واہ دتی۔ پرھاں چپّ کرکے بیٹھے ابا جی دیاں تشبیہ پھیردیاں انگلاں کھلو گئیاں۔ اوہناں دیاں بھوریاں بدامی خوبصورت چمکدیاں اکھیاں دے وچ وی مشالاں جہیاں بلیاں۔
"بھائی، اوہ بڑی گھوڑی سی!" اوہ آکھ کے چپّ کر گئے۔ تے تسبیح دے دانے پھیر اوہناں دیاں انگلاں وچ پھرن لگّ پئے۔ چاچا ٹہل سنگھ اوہناں نوں بڑا پیارا سی تے اوہدے ذکر 'تے ابا جی سدا ہی اداس ہو جاندے۔ میں دکھاں-درداں دے پھولنے تے نہیں پھولنا چاہندا ساں، پر دو-تنّ گلاں پچھیوں بناں میتھوں رہِ وی نہ ہویا، "جدوں تہانوں چاچا ٹہل سنگھ ایڈا ای پیارا سی تاں پھیر تساں اوہدے گورو صاحب دے سودے اتے سودا کیوں کیتا؟"
"ایہنوں ہوڑمتّ تے مورکھپنا ہی کیہا جا سکدا اے۔" ابا جی نے نکا جیہا جواب دے کے گلّ مکائی۔ "گھوڑی ویکھ کے میں رہِ نہ سکیا تے گھوڑی میں لئی وی گورو صاحب دے ملّ توں بہتا ملّ تار کے تے بڑیاں زوراں نال-تاں وی میں سمجھیا میں گھوڑی ککھاں دے ملّ لے آندی اے۔ گورو صاحب دے گھر روپئے پیسے دی کاہدی تھوڑھ؟ اوہ تے آپنیاں سکھاں نوں اشارہ کردے تے اگلے گھوڑی سونے نال تول کے وی لے آؤندے۔"
میرا دوسرا سوال، میں کیہا "اصول نال تے سائی دین مگروں گھوڑی اوہناں دی ہو گئی، پھیر اوہ اس گھوڑی دے بڑے عاشق سن، تاں وی اوہناں تہاڈی ایس حرکت دا برا نہ منایا؟ تہاڈی ایس حرکت توں اوہ چاچے ٹہل سنگھ نال رنج کیوں نہ ہوئے؟"
"ایہدے وچ کیوں نہ ہوئے؟ دا کی سوال اے بلیا؟ ایہہ گورو ہراں دی وڈیائی سی۔ ایویں تے نہیں لکھاں بندے اوہناں دیاں منتاں کردے رہے؟ اوہ بڑے حوصلے تے بڑیاں صفتاں والے انسان سن۔ جدوں اوہ گھوڑی نوں ملن میرے گھر آئے، جے میں ادوں گھوڑی اوہناں دی نظر کردا تے گلّ ہولی رہِ جاندی۔ ایس کرکے ہی میں توڑ پنڈ آ کے گھوڑی اوہناں دی نظر کیتی جہڑی اوہناں قبول تاں کر لئی، پر گھوڑی نہ لئی۔ میں بھائی ٹہل سنگھ دی وجہ توں ہی گھوڑی اوہناں دی نظر کرنا چاہندا ساں تاں جو اوہ میرے مورکھپنے توں بھائی نال ناراض نہ ہون تے اپنے سکھ، اپنے اک منن والے اپنے اک چیلے دا مینوں بھرا سمجھ کے ہی اوہناں میتھوں گھوڑی نہ لئی-ایہو جہیاں وڈیائیاں بندیاں وچ نہیں، پھرشتیاں وچ ہندیاں نے تے اوہ سچیں-مچی فرشتاں ورگے ہی منکھ سن۔"
میں آخری سوال ریڑھیا، "پھیر اس گھوڑی دا کی بنیا؟"
"بننا کی سی؟" ابا جی نمھا جیہا ہسّ کے بولے، "جس گھوڑی دے ایسراں دے اینے سارے قصے بن جان، ٹر تے آخر اوس جانا ہی سی۔ بڑے بڑے سیٹھ شاہوکار، راجے، مہاراجے تے امیر-غریب لوک اوہدے گاہک بنے، پر میں کد ویچدا ساں اوہنوں؟ پر پنج ہتھیاں اگے میری کوئی پیس نہ گئی۔"
"کویں؟" میرے مونہوں نکلیا۔
"پنج ہتھے، پنجے بھرا تنّ وڈے نوٹاں دیاں بوریاں تے دس سیر پکے سونے دیاں ٹومباں دی پنڈ لے کے میرے بوہے 'تے آ کے بہہ گئے۔ پنج ہتھے تے اوہناں دی الّ پے گئی ہوئی سی۔ اوہ پنجے بھرا بڑے بھارے جوان تے وڈے ڈاکو سن، پر سن اپنی برادری دے بھرا، نال دے پنڈ دے۔ آپنیاں پنڈاں وچ تے اوہ کدے کسے نوں کنیں پایاں وی نہ دکھدے۔ دور-دور دے شہراں وچ جا کے ڈاکے ماردے۔ اک اک بندہ پنجاں-پنجاں ہتھاں والا لگدا تے ایس پاروں ہی لوک اوہناں نوں پنج ہتھے آکھن لگّ پئے۔
جدوں اوہ آئے، رات انّ پانی کھوا کے ہسدیاں-ہسدیاں پچھیا، لاہور لٹن آئے او پنج ہتھیو؟
ایشر سنگھ دی چٹی داڑھی سی تے ساریاں بھراواں وچوں وڈا۔ سرھوں اپنی پگّ لاہ کے گل وچ پا لئیؤ سو تے ہتھ جوڑ کے بولیا، 'بھرا جہڑی گھوڑی دا ملّ گورو تے راجے-مہاراجے نہیں دے سکے، اساں کی دے لینا اے؟ پر پھیر وی اسیں اپنی ساری عمر دی کمائی لے کے آئے آں تے جاوانگے گھوڑی لے کے۔ نہیں تے سہں بھائیے دی! ساری عمر تیرے بوہے 'تے بہہ رہانگے۔ تیرے مال ڈنگر نوں پٹھا-دتھا پا چھڈیا تے تیریاں روٹیاں توڑ چھڈیاں کراںگے۔' ایشر سنگھ دی گلّ اٹلّ سی۔"
"پھیر گھوڑی لے گئے پنج ہتھے؟" میں پچھیا۔
"لے گئے"۔ ابا جی ہسّ کے بولے، "سویرے اوہناں نوں شاہ ویلا کھوا کے میں گھوڑی کھولھ کے اوہناں دے ہتھ پھڑائی تے اوہ چھالاں ماردے اڈ گئے۔"
"کنے دی؟" میں قیمت پچھن لئی بے چین ساں۔" "آخر ایڈی نامی-گرامی تے وڈی گھوڑی دا کی ملّ لگیا؟"
"ملّ؟" ہسّ کے ابا جی نے کیہا، "اک روپیہ چاندی دا۔" "اک روپیہ؟" مساں ای میرے مونہوں نکلیا۔
"آہو کاکا! بنے چنے دے بھرا سن تے بوہے 'تے آ کے بیٹھے ہوئے سن۔ میں اوہناں توں گھوڑی دا ملّ لیندا چنگا لگدا ساں۔"
ابا جی کہن لگے۔
"تے روپیہ کننج ہویا پھیر؟"
"ملّ دین لئی اوہناں دے زور لاؤن 'تے میں چاندی دا اک روپیہ اوہناں توں لے لیا۔"
ابا جی ہنیرے وچ دیکھدیاں ہویاں ہسّ کے بولے!
ہن ایہہ میرے لئی لکھیا گیا اے کہ کیامپر تے مکیریاں وچ ایدھر-اودھر کھلریاں ہوئیاں کہانیاں نوں 'کٹھیاں کر کے لکھدا روھاں۔
