Punjabi Poetry : Santosh Ram

ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ : ਸੰਤੋਸ਼ ਰਾਮ



1. ਛਾਪ

ਤੇਰੀ ਸਾਂਝ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੋਣਾ ਨਹੀਂ ਲੋਚਦਾ ਹੈ ਮਨ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਕੱਲਿਆਂ ਈ ਮਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਮਨ ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਮੇਰੀ ਏਸ ਸਾਂਝ ਤੋਂ ਕਿ....ਮੇਰੀ 'ਸੋਚ' ਵਿਚ ਤੇਰੀ 'ਆਮਦ' ਸਦਾ ਲਈ ਕੈਦ ਹੋ ਗਈ ਤੂੰ ਤੇ ਆ ਕੇ ਟੁਰ ਗਿਓਂ ਪਰ ਇਹ ਸਾਂਝ ਗਹਿਰੀ ਛਾਪ ਛੱਡ ਗਈ ਹੁਣ ਤੁਹੀਓੁਂ ਕੁਝ ਕਰ, ਸਾਂਝ ਤਾਂ ਮਿਟਾ ਗਿਓਂ ਪਰ 'ਛਾਪ' ਵੀ ਮਿਟਾਵੇਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਜਾਣਾਂ ਏਸ 'ਛਾਪ' ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਂਦਿਆਂ ਜੇ ਹੋਰ... 'ਛਾਪ' ਨਾ ਛੱਡਦਾ ਜਾਂਏਂ ਤੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਜਾਣਾਂ

2. ਤੇਰੀ ਦੀਦ

ਅਣਖ ਮੇਰੀ ਤੈਂ ਮਾਰ ਮੁਕਾਈਆ 'ਮੈਂ' ਵਿੱਚ 'ਮੈਂ' ਨਾ ਰਹੀ ਸੱਜਣਾ ਬੱਸ ਇੱਕ ਏਰਾਂ ਆ ਤੇ ਦੇਖ ਬੇਨੂਰ ਚੇਹਰਾ, ਧੱਸੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਅਜਬ ਜਿਹੀ ਕਾਇਆ, ਹਰੀਆਂ ਨਾੜਾਂ, ਇਕੋ-ਈ ਝੋਰਾ ਤੇ ਇਕੋ-ਈ ਟੱਪਲਾ ਤੇਰੀ ਦੀਦ, ਤੇਰੀ ਦੀਦ, ਤੇ ਬੱਸ ਤੇਰੀ ਦੀਦ.

3. ਤ੍ਰਿਸ਼ਾ ਦੇ ਨਾਂ ...

ਤੜਕੇ ਉੱਠ ਹੱਥ ਮੂੰਹ ਧੋ ਪਹਿਲਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲਵੀਂ ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਬੱਲ, ਬੁੱਧੀ ਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੇਵੇ ਇਹ ਅਰਦਾਸ ਜੋਦੜੀ ਕਰੀਂ ਤੂੰ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਚੌਂਕਾ ਸਾਫ ਕਰ ਰੋਟੀ ਪਾਣੀ ਸਭ ਤਿਆਰ ਕਰੀਂ ਭਾਡੇ- ਟੀਂਡੇ ਸਾਂਭ, ਕੱਪੜੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਚ' ਪਾ ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਸਫਾਈ ਕਰੀਂ ਜੇਕਰ ਚਾਰ ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਘਰ ਆ ਗਏ ਤੇਰੇ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਨੌਂ ਬਰ ਨੌਂ ਕਰੀਂ ਤੇਰੇ ਘਰ ਦੇ ਫੁੱਲ-ਬੂਟੇ ਤੇ ਪੰਛੀ ਸਭ ਦਾ ਤੂੰ ਖਿਆਲ ਕਰੀਂ ਗੁਆਂਢੀ ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਸਭ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੀ ਸਾਂਝ ਆਲਾ ਪਿਆਰ ਧਰੀਂ ਜੇ ਕੋਈ ਮੱਥੇ ਵੱਟ ਪਾਵੇ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਆਪ ਹੀ ਓਹਦਾ ਹੀਲਾ ਕਰੀਂ ਜਦ ਮਾੜ੍ਹੀ ਮੋਟੀ ਊਣਤਾਈ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੱਥੀਂ ਬੱਧੀਂ ਮੁਆਫੀ ਵੀ ਮੰਗ ਲਵੀਂ ਕੁਛ ਨਹੀੰ ਜਾਣਾ ਤੇਰਾ ਮਾੜ੍ਹੇ ਨੂੰ ਗਲ ਨਾਲ ਲਾ ਲਵੀਂ ਦੋ ਚਾਰ ਆਨੇ ਕੱਢ ਆਪ ਦੀ ਨੇਕ ਕਮਾਈ ਚੋਂ ਕੋਈ ਨੇਕੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੇ ਖਰਚ ਆਵੀਂ ਕੋਈ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਘਰ ਚ' ਤਾਂ ਤੂੰ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਵਾਂਗਰਾਂ ਸੇਵਾ ਕਰੀਂ ਜੋ ਗਿਆਨ ਹੈ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਸਾਰਾ ਉਹ ਸਾਰਾ ਹੀ ਤੂੰ ਵੰਡ ਦੇਵੀਂ ਤੂੰ ਰਜਨੀ ਵਰਗੀ ਪਤਨੀ ਬਣ ਕਾਗੋ ਹੰਸ ਹੁੰਦੇ ਵੇਖ ਲਵੀਂ ਪਰਵਾਰ ਦੀ ਲਹਿੰਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਵੇਲੇ ਛੋਟੇ ਵੱਡੇ ਦੀ ਰਹਿ ਨੁਮਾਈ ਕਰੀਂ ਕੁਝ ਨੀ ਮਿਲਣਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਬਦਲੇ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਤਮਗੇ ਦੀ ਕੋਈ ਆਸ ਰੱਖੀਂ ਮੈਂ ਜਾਣਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸੁਘੜ, ਸਿਆਣੀ ਤੇ ਸਮਝਦਾਰ ਹੈਂ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਦੇ ਜ਼ਹਿਨ ਚ' ਵਸਾ ਹਰ ਦਮ ਹੀ ਆਪ ਦਾ ਨਿਭਾਅ ਕਰੀਂ ਜੇ ਮੈਂ ਭੁੱਲ ਗਈ ਏਥੇ ਲਿਖਣਾ ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੱਥੀਂ ਬੱਧੀਂ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰੀਂ ਮੈਂ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹਾਂਗੀ ਸਦਾ ਤੇਰੇ ਤੂੰ ਆਪ ਦੀ ਰੱਬੀ ਸ਼ੁਹਬਤ ਆਲਾ ਰੰਗ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਦੇਵੀਂ ਇਹ ਅੰਬਰ, ਇਹ ਧਰਤ, ਇਹ ਰੁੱਖ ਤੇ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਨੌਂ ਨਿਧਾਂ ਤੇ ਬਾਰ੍ਹਾਂ ਸਿਧਾਂ ਦੇਣ ਤੈਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪ ਦਾ ਮਨ ਸਦਾ ਹੀ ਨੀਂਵਾਂ ਰੱਖੀਂ ਤੂੰ ਆਪ ਦਾ ਮਨ ਸਦਾ ਹੀ ਨੀਂਵਾਂ ਰੱਖੀਂ...

4. ਕੀ ਸੁਆਦ ?

ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਚੇਟ ਤੇ ਜੇ ਡੰਕਾ ਨਾ ਵੱਜੇ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਅਨਹਦ ਨਾਦ ਜੇ ਨਾਂ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਜੇ ਤੇਰੇ ਅੱਖਰ ਨਾ ਸੁੱਚੇ ਮੋਤੀ ਲਿਸ਼ਕੇ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਰਾਹੀਂ ਤੁਰਦਿਆਂ ਜੇ ਨਾ ਪੈੜਾਂ ਛੱਡੇਂ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਜੇ ਨਾ ਯੁਗ ਪਲਟੀ ਕੀਤੇ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਤੇਰਿਓ ਗੱਲ ਜੇ ਤੇਰੀ ਹੀ ਨਾ ਅੋਲਾਦ ਮੰਨੇਂ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਦਲੀਲਾਂ ਦੇ ਕੇ ਵੀ ਜੇ ਨਾ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਮਨਾਵੇਂ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ? ਪੜ੍ਹ ਲਿਖ ਕੇ ਵੀ ਜੇ ਜਾ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖਾਕ ਛਾਣੇਂ ਤਾਂ ਕੀ ਸੁਆਦ ?

5. ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ

ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਮੇਰਾ ਜੀਅ ਕਰਦਾ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਜੋ ਸੜਕੀਂ ਆ ਗਏ ਧਰਨੇ ਤੇ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੁਲਸਿਆਂ ਦੀ ਜੋ ਡੰਡੇ ਈ ਮਾਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ ਥਾਂ ਥਾਂ ਤੇ ਰਿਸ਼ਵਤ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਜੋ ਔਖੇ ਹੋ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਟੈਕਨੋਲਜੀ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਲੂਮ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਜੋ ਝੁੱਗੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਰੁਲਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਦੇਸਿਆਂ ਦੀ ਜੋ ਮਾਤ ਭੋਇੰ ਨੂੰ ਹਰ ਦੰਮ ਹੀ ਤਰਸਦੇ ਨੇ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੋਹੜਾਂ, ਪਿੱਪਲਾਂ, ਨਿੰਮਾਂ ਦੀ ਜੋ ਜਾਂਦੇ ਪਏ ਗੁਆਚਦੇ ਨੇ ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੇਡਾਂ, ਫੁਲਕਾਰੀਆਂ ਤੇ ਗੰਦਲਾਂ ਦੀ ਜੋ ਮੇਰੀ ਜੰਮਣ ਭੋਇੰ ਦਾ ਵਿਰਸਾ ਨੇ, ਮੈਂ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਜੋ ਕਿਡਨੀਆਂ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਕੱਡਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਮੈਂ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜ਼ਿਉਣਾ ਸਿਖਾਉਂਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭਨਾਂ ਦੀ ਜੋ ਆਪਣੀ ਅਧੂਰੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਰੋਂਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਂਵਾਂ ਦੀ ਜਿਹਦੇ ਪੁੱਤ ਨਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਖਾਰ ਖਾਂਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੇਲਿਆਂ ਦੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਘਿਆੜ ਰਾਹਾਂ ਚ' ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਜੋ ਮਰ ਮਰ ਹੁੱਜਤਾਂ ਸਹਿੰਦੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ ਮੈਂ ਚਰਖੇ ਦੀ ਜਿਹਦੇ ਤੱਕਲੇ ਤੇ ਤੰਦਾਂ ਟੁੱਟ ਗਏ ਨੇ ਫੇਰ ਮੈਂ ਸੋਚਾਂ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਕਾਂਵਾਂ ਰੌਲੀ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਕਿਸੇ ਨਾ ਪੜ੍ਹਨੀ ਹੈ ਮੇਰੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸੁਆਦ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਡਾਹਢੇ ਦਾ ਇਹ ਅਭਿਸ਼ਾਪ ਹੋਈ ਹੁਣ ਕੌਣ ਮੁਨੀ ਅਵਤਾਰ ਲਵੇ ਜੋ ਮੇਰੀ ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਤਾਰ ਦਵੇ ਇਸ ਬੇਸੁਆਦੀ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਤੇ ਇਹਦੇ ਸਾਰੇ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਆ ਕੇ ਆਪਣਾ ਵਰਦਾਨ ਦਵੇ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਤੇ ਗੌਤਮ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪਸਾਰ ਦਵੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਕਰੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਕਰੇ ਜਿੱਥੇ ਲਫਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਹੋਵੇ ਸਰਤਾਜ ਦਾ ਸੁੱਚਾ ਸੁਰ ਹੋਵੇ ਹੁਣ ਨਾ ਕੋਈ 'ਬਿਰਹਾ ਤੂੰ ਸੁਲਤਾਨ' ਕਹੇ ਤੇ ਚਿੜੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲਾ ਅੋਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉਦਾਸੀਆਂ ਤੇ ਭੇਜਣ ਵਾਲਾ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਸਮਝਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਕੋਈ ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਲਾ ਬੁਲੰਦ ਖਿਆਲ ਘਰ ਘਰ ਵਸੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਕਰੇ ਮੇਰਾ ਹਰਿਆ-ਭਰਿਆ ਪੰਜਾਬ ਕਰੇ

6. ਚੇਤਾ

ਕੌਣ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਛੜ ਜਾਵੇ ਜੇ ਰੂਹ ਕੋਈ ਤਾਂ ਚੇਤਾ ਭੁੱਲ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਚੇਤਾ ਤਾਂ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਗਲ ਦੇ ਆਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਹ ਵਾਂਗਰਾਂ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਵਾਂਗਰਾਂ ਅੱਖ, ਨੱਕ, ਕੰਨ੍ਹ ਦੇ ਦੇਖਣ, ਸੁੰਘਣ ਤੇ ਸੁਣਨ ਵਾਂਗਰਾਂ, ਚੇਤਾ ਤੀਬਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਮਾਨ ਤੇ ਚੜ੍ਹੇ ਤੀਰ ਵਾਂਗਰਾਂ ਮਾਂ ਤੇ ਧੀ ਦੇ ਮੋਹ ਵਾਂਗਰਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀ ਜੂਹ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਗੱਡ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਵੀ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਰਾਤ ਦੇ ਪਹਿਰੇ ਦਾਰ ਵਾਂਗਰਾਂ ਗੱਲ ਗੱਲ ਤੇ ਵਿੜਕਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸਿੱਧ ਯੋਗੀ ਆਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਆਪ ਉਸ ਵਿਛੜੇ ਦੀ ਰੂਹ ਤੇ ਕਲਬੂਤ ਦਾ ਜ਼ਾਮਾ ਪਾ ਲਿਸ਼ ਲਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਇੱਕ ਜ਼ੀਂਦਾ ਜਾਗਦਾ ਇਨਸਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅੰਗ ਸੰਗ ਵਿਚਰਦਾ ਹੈ ਸਦਾ ਸਦਾ ਚੇਤਾ ਚੇਤੰਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਾਰੇ ਹੋਏ ਨਿਪੁੰਨ ਖਿਡਾਰੀ ਵਾਂਗਰਾਂ ਫੇਰ ਟਿਕਦਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਉਬਾਲੇ ਖਾਦਾ ਹੈ ਉੱਬਲਦੇ ਹੋਏ ਦੁੱਧ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਅਚੇਤ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਕਲਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਦੀ ਕਰਾਰੀ ਮੂੰਹ ਤੇ ਲੱਗੀ ਚਪੇੜ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਥੰਮਦਾ ਨਹੀਂ ਤੇ ਖੜਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਮੰਦਰ ਤੇ ਟੰਗੇ ਘੜਿਆਲ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਸੰਨ੍ਹ ਲਾਈ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਕਾਲੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਚੋਰ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਅਡੋਲ ਟਿਕਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੀ ਤਨੀ ਹੋਈ ਬੰਦੂਕ ਵਾਂਗਰਾਂ ਚੇਤਾ ਢੀਠ ਹੋਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਅੜਬ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਬੱਚੇ ਵਾਂਗਰਾਂ ਫੇਰ ਕੋਈ ਗੱਲ ਨੀ ਸੁਣਦਾ ਚੇਤਾ ਪਰਦੇਸੀਂ ਬੈਠਿਆਂ ਦੀ ਮੱਤ ਮਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਸ਼ੁਦਾਈ ਵਾਂਗਰਾਂ ਇਹ ਆਪੇ ਜੁੜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਪੁਲ ਤੇ ਪੌੜੀਆਂ ਆਂਗਰਾਂ ਇਹ ਆਪਣਾ ਉੱਸਰਣਾ ਤੇ ਨਿੱਸਰਣਾ ਆਪ ਤੈਅ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗਰਾਂ ਪਰ ...... ਚੇਤਾ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਹਰੇਕ ਗੱਲ ਦਾ ਤੇ ਹਰੇਕ ਰੂਹ ਦਾ ਕਦੇ ਭੁੱਲਦਾ ਨਹੀਂ ਕੌਣ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਛੜ ਜਾਵੇ ਜੇ ਰੂਹ ਕੋਈ ਤਾਂ ਚੇਤਾ ਭੁੱਲ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ? ਚੇਤਾ ਤਾਂ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਸਦਾ ਸਦਾ .......

7. ਵਿਛੜਿਆ ਪੰਛੀ

ਮੈਂ ਡਾਰ ਤੋਂ ਵਿਛੜ ਗਏ ਪੰਛੀ ਜਿਹੀ ਹਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰ ਰਹੀ ਹਾਂ ਇਕੱਲੀ ਆਂ ਪਰ----ਫੇਰ ਵੀ ਉਡੀਕਦੀ ਆਂ ਕਿ ਕੋਈ ਇੱਕ ਈ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤੇ ਡਾਰ ਜਿਹੀ ਗੱਲ ਬਣ ਜਾਵੇ ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਆਖਾਂ ਕਿ ਹੁਣ ਮੈਂ ਜਿਉਂਦੀ ਆਂ 'ਉਹ ਇੱਕ' ਤੇ ਇਹ ਮੁਰਾਦ ਖਿੰਡੀ ਡਾਰ ਜਿਹੇ ਨੇ ਤੇ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਖਰਾਂ ਵਾਂਗ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਨਾ ਲੋਚਦੀ ਆਂ !

8. ਹੋਣਹਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ

ਕਿੰਨਾ ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ 'ਤੂੰ' ਤੇ 'ਮੈਂ' 'ਅਸੀਂ' ਹੁੰਦੇ 'ਇਹ' ਤੇ 'ਉਹ' 'ਸਾਡਾ' ਹੁੰਦਾ 'ਤੇਰਾ' ਤੇ 'ਮੇਰਾ' 'ਆਪਣਾ' ਹੁੰਦਾ ਪਰ ਸਾਰਾ ਕੁਛ ਜਾਤ ਪਾਤ ਤੇ ਧਰਮ ਚ' ਗੜੱਚ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖ ਤਨ ਤੇ ਹੰਢਾ ਕੋਈ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਜਾਂਦੀ ਦੇਖ ਏਸ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਦੇ ਹਰ-ਹਰ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਨਾਂਗੇ ਸਾਧੂ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ..... ਅਸੀਂ ਕੋਈ ਭਾਸ਼ਾ, ਉਹਦੀ ਮੁਹਾਰਨੀ, ਲਿਪੀ ਵਿਆਕਰਨ, ਲਗਾਂ, ਮਾਤਰਾਂਵਾਂ, ਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਹੇਰ ਫੇਰ ਤੋਂ ਡੂੰਘੇ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁਹੱਬਤ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ ਕਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਹਾਰ ਵਿਦਵਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ........ !

9. ਮੇਰੀ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਗਰੀ

ਮੇਰੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਗਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਕਹਾਉਂਦੀ ਸੀ ਓਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸਾਖੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ ਮੇਰੀ ਭੂਆ, ਮਾਸੀ ਆਉਂਦੀ ਸੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਰੌਣਕ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਚਾਚੇ ਮਾਮੇ ਰਲ ਕੇ ਸਾਰੇ ਤੜਕੇ ਨਾਉਣ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਸਾਰਾ ਗ੍ਰੌਹ ਧੋ ਕੇ ਫੇਰ ਮੱਥੇ ਟੇਕਣ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਘਰ ਨੂੰ ਮੁੜ ਕੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਮਿਲ ਕੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਖਾਂਦੇ ਸੀ ਉਹ ਹਾਸੇ ਠੱਠੇ ਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਫੇਰ ਦੀ ਮੇਲੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਪੰਘੂੜੇ, ਗੋਲ -ਗੱਪੇ, ਤੇ ਜ਼ਲੇਬੀ ਬੜੀ ਗਹਿਰੀ ਬਾਤ ਬਣਾਈ ਸੀ ਭੀੜ ਭੜੱਕੇ ਚ' ਧੂੜਾਂ ਪੱਟਦੇ ਅਸੀਂ ਸ਼ਾਮੀਂ ਪਈ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਆਉਂਦੇ ਸੀ ਉਹ ਮੇਰੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਗਰੀ ਸੀ ਓਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸਾਖੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ ਇੱਕ ਕੱਚੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬੁਗਨੀ ਸੀ ਓਹਦਾ ਲਾਲ ਸੂਹਾ ਜਿਹਾ ਰੰਗ ਸੀ ਤੇ ਹੱਥੀਂ ਫੜਨੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਠੰਢੀ ਸੀ ਓਸ ਬੁਗਨੀ ਚ' ਮੈਂ ਧੇਲੇ ਪਾਕੇ ਤੇ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਬਹੁਤ ਖਣਕਾਉਂਦੀ ਸੀ ਸ਼ੋਰ ਬੜਾ ਮੈਂ ਪਾਉਂਦੀ ਸੀ ਕੱਢ -ਕੱਢ ਪੈਸੇ ਵਾਪਸ ਪਾਵਾਂ ਵੱਸ ਏਹੀ ਕੰਮ ਮੈਂ ਕਰਦੀ ਸੀ ਮੇਰੀ ਬੁਗਨੀ ਤੇ ਧੇਲੇ ਮੈਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦੀ ਬਰਕਤ ਸਮਝਾਈ ਸੀ ਧੇਲਾ ਧੇਲਾ ਜੋੜਦੀ ਨੇ ਮੈਂ ਕੱਖਾਂ ਤੋਂ ਲੱਖ ਬਣਾਏ ਸੀ ਲ਼ੱਖ ਬਣਾ ਕੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਹੀਲੇ ਫਿਰ ਬੈਠ ਜ਼ਹਾਜੇ ਆ ਗਈ ਸੀ ਉਹ ਭੂਆ, ਮਾਸੀ, ਮਾਮੇ, ਚਾਚੇ ਤੇ ਬੁਗਨੀ ਧੇਲੇ ਆਲੇ ਮੇਲੇ ਮੁਲਕ ਬੇਗਾਨੇ ਗੁਆਚ ਗਏ ਨੇ ਟੁੱਟ ਗਈ ਬੁਗਨੀ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਮੇਲਾ ਹੱਥ ਸਦਾ ਹੀ ਘੁੱਟਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਜਦ ਵੀ ਕਰਾਂ ਹੁਣ ਖਰਚੇ ਮੈੰ ਬੈਠੀ ਸੋਚਾਂ ਹੁਣ ਕੀਕਣ ਪਾਂਵਾਂ ਓਹੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਾਤਾਂ ਮੈਂ ਜਾਨ ਮੇਰੀ ਦਾ ਕਜ਼ਿਆ ਉਲਝ ਗਿਆ ਤੇ ਬੈਠੀ ਅੱਖਰਾਂ ਦੇ ਪੂਰਨੇ ਪਾਂਵਾਂ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕਿੱਥੋਂ ਲਿਆਵਾਂ ਉਹੀ ਰੂਹਦਾਰੀ ਆਲੇ ਮੇਲੇ ਮੈਂ ਮੇਰੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਗਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਕਹਾਉਂਦੀ ਸੀ ਓਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਵਿਸਾਖੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ

10. ਇੱਕ ਚਿੜੀ

ਇੱਕ ਚਿੜੀ ਬਰੂਹੋਂ ਪਾਰ ਉੱਡੀ ਤੇ ਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਦਾ ਜ਼ਹਾਨ ਵੇਖ ਆਈ ਕਿ ਜਦ ਵਾਪਸ ਪਰਤੀ ਤਾਂ ਕਾਗਾਂ ਓਹਦੀ ਚੋਗ ਖੋਹ ਲਈ ਆਲ੍ਹਣਾ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਡਾਰੋਂ ਵਿਛੋੜਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਓਸ ਉਮਰ ਭਰ ਕੱਲਿਆਂ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫਤਵਾ ਵੀ ਲਾ ਦਿੱਤਾ ਚਿੜੀ ਕੁਰਲਾ ਤਰਲਾ ਕੀਤਾ ਕਾਂਵਾਂ ਕਾਂ ਕਾਂ ਕਰ ਓਹਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੁਣ ਉਹ ਚਿੜੀ ਆਪਣੀ ਚੀਂ ਚੀਂ ਨਾਲ ਜੀ, ਜੀਅ, ਜੀਵ ਤੇ ਜੀਣ ਦੇ ਅਰਥ ਲੱਭਦੀ ਕੱਲੀ ਉੱੜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੇ ਕਿਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਹੜੇ ਆ ਗਈ ਤਾਂ ਬੁੱਧੀ ਜੀਵੀਓ, ਸੋਚ ਲੈਣਾ ਕਿ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ? ਪਿੰਜਰੇ ਚ' ਪਾਉਣਾ ਹੈ ? ਪਰਲੇ ਪਾਸੇ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦੇਣਾ ਹੈ ? ਫਤਵਾ ਲਾਈ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ? ਜਿਉਣਾ ਹਰਾਮ ਕਰ ਦੇਣਾ ਹੈ ? ਕਿ ਮਾਰ ਦੇਣਾ ਹੈ ? ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ ?! ਸੋਚ ਲੈਣਾ ਸੋਚ ਲੈਣਾ

11. ਕੋਈ ਪੀਰ ਸੱਚਾ

ਕੋਈ ਪੀਰ ਸੱਚਾ ਜੇ ਕਿਤੇ ਮੈਨੂੰ ਥਿਆਵੇ ਦੁੱਧੀਂ ਧੋਵਾਂ ਬਰੂਹਾਂ, ਦਰ ਕਰਾਂ ਮੈਂ ਸੁੱਚੇ ਬਣਾਵਾਂ ਨਿਆਜ਼ਾਂ, ਵਜ਼ਾਵਾਂ ਚਿਮਟੇ ਖੇਲ੍ਹਦੀ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਬਿੰਦ ਨਾ ਥੱਕੇ ਬਾਲਾਂ ਚਿਰਾਗ, ਚੜਾਵਾਂ ਚੁੰਨੀਆਂ ਨੋਟਾਂ ਰੇ ਹਾਰ ਵੀ ਵੰਨ -ਸੁਵੰਨੇ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਚ' ਰੂਹ ਮੇਰੀ ਪਾਵੇ ਲੁੱਡੀਆਂ ਸੱਚੀ -ਸੁੱਚੀ ਲੋਰ ਦੇ ਪਾਂਵਾਂ ਘੁੱਟ ਘੁੱਟ ਜੱਫੇ ਪਰ ਐਸਾ ਪੀਰ ਮੁਰਸ਼ਦ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮਿਲਦਾ ਵੇਖਿਆ ਸਿਰਫ ਸੰਗਲਾਂ ਦੀ ਸੱਟੇ ਸੰਗਲਾਂ ਦੀ ਸੱਟੇ

12. ਇੱਕ ਮਿੰਨੀ ਕਹਾਣੀ ; ਮੇਰੀ ਬੀਬੀ, ਹਾਅ ਤੇ ਹਾਂ

ਮੇਰੀ ਬੀਬੀ ਜਦ ਮੈਂ ਵਧੀਆ ਨੰਬਰ ਲਿਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ : 'ਬਚ ਕੇ ਰਹਿ ਤੈਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਅ ਲੱਗ ਜਾਣੀ !' ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭੇਣ ਭਰਾ ਕੱਠੇ ਕਿਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੀ : 'ਹਾਏ ਰੱਬਾ !' ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹਾਅ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਆ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਲਕੋ ਲਵਾਂ !' ਮੈਂ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਆਹਦੀ: 'ਕੋਈ ਪੁੱਛੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਤਨਖਾਹ ਨਾ ਦੱਸੀਂ ਹਾਅ ਪੈ ਜਾਣੀ !' ਫੇਰ ਮੇਰਾ ਭਰਾ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਪੇਪਰ ਆ ਗਏ ਤਾਂ ਬੀਬੀ ਕਹਿੰਦੀ : 'ਹਾਅ ਲੱਗ ਜਾਣੀ, ਜਦ ਤੱਕ ਪਰਦੇਸੀਂ ਪਹੁੰਚ ਨਾ ਜਾਵੇ ਦੱਸਿਓ ਨਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ !' ਫੇਰ ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭੈਣ ਭਰਾ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰ ਪਰਦੇਸੀਂ ਆ ਗਏ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਅਸੀਂ ਫੇਸ ਬੁੱਕ ਤੇ ਬਹੁਤ ਫੋਟੋਆਂ ਪਾਉਂਣੇ ਆਂ ਆਂਹਦੀ : 'ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਆ ਬਚ ਕੇ ਰਿਹੋ, ਕਦੀ ਫੋਟੋ ਨਾ ਪਾਇਓ !' ਗਹਾਂ ਚਲ ਕੇ ਅਸੀਂ ਭੈਣ ਭਰਾ ਮਾਂ ਬਾਪ ਬਣ ਗਏ ਤੇ ਮਾਂ ਆਂਹਦੀ : 'ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲਕੋ ਕੇ ਰੱਖੋ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੇ ਆ ਕਿਤੇ ਹਾਅ ਈ ਨਾ ਪੈ ਜਾਵੇ !' ਫੇਰ ਸਾਡਾ ਘਰ ਬਦਲ ਕੇ ਕੱਚੇ ਤੋਂ ਪੱਕਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਬੀਬੀ ਨਜ਼ਰ ਵੱਟੂ ਟੰਗਣ ਲੱਗੀ ਘਰ, ਮੋਟਰ, ਕਾਰਾਂ ਵੀ ਆਈਆਂ ਤਾਂ ਹਾਅ ਦੀ ਫਿਕਰ ਮੁਹਰੇ ਫੇਰ ਮੈਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਆਖਰ ਨੂੰ ਕਹਿ ਹੀ ਦਿੱਤਾ: 'ਬੀਬੀ, ਇਹ ਹਾਅ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਿੰਦੀ ਲਾ ਹਾਅ ਤੋਂ ਹਾਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਬਣ ਸਕੀ ? ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਹੀ ਇਹਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ' ਬੀਬੀ ਆਂਹਦੀ : 'ਵਾਖਰੂ !' 'ਹਾਂ ਜੀ !' 'ਹਾਂ ਜੀ, ਹਾਂ ਜੀ !!'

13. ਜਾਗ ਪਏ ਨੇ ਲੋਕ

ਜਾਗ ਪਏ ਨੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਨਾ ਰਹਿਣ ਡਰ ਕੇ ਘਰੋਂ ਤੁਰ ਪਏ ਨੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਓਟ ਧਰ ਕੇ ਕੋਈ ਪੁਲਿਸ,ਬੈਰੀਕੇਡ ਰਾਹਾ ਰੋਕ ਨਾ ਸਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਫੁਹਾਰ ਵੀ ਇਹ ਬੰਦ ਕਰ ਗਏ ! ਤਗੜੇ ਇਹ ਜੁੱਸੇ ਕੱਦ-ਕਾਠ ਰੱਖਦੇ ਰਾਹਾਂ ਦੇ ਰੋੜੇ ਵੀ ਸਿਜਦੇ ਨੇ ਕਰਦੇ ਸਬਰ,ਸਿਦਕ,ਸਿਰੜ ਦਾ ਨੇ ਦੰਮ ਭਰਦੇ ਤਾਂਹੀਂ ਹੌਂਸਲੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੁਲੰਦ ਰੱਖਦੇ ‘ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਏਡ’ਨੇ ਸਿਰ ਮੱਥੇ ਧਰ ਲਏ ਤੇ ਆੜ੍ਹੀਆਂ ਨਾਲ ਆੜ੍ਹੀ ਆਣ ਖੜ੍ਹ ਗਏ ਬੀਬੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਦੇ ਲੰਗਰ ਦਾਲ-ਰੋਟੀ, ਦਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਗੁਰੂਆਂ ਪਿਆਰਿਆਂ ਦੀ ਓਟ ਸਦਕੇ ਭੁੱਖੇ ਤੇ ਗਰੀਬ ਜਾਣ ਰੱਜ-ਰੱਜ ਕੇ ਦਿਲੋਂ ਦੇਣ ਇਹ ਦੁਆਂਵਾਂ ‘ਸੁਖੀ ਰਹੋ ਵਸਦੇ!’ ਸਕੂਨ ਨਾਲ ਬੈਠ ਹੱਸ-ਹੱਸ ਖਾਂਵਦੇ ਤੰਬੂਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਕੂਲ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬਾਲ ‘ਤੇਰਾ-ਤੇਰਾ’ ਸਿੱਖਦੇ ਰਾਈ,ਰੱਤੀ, ਮਾਸ਼ਾ ਨਾਲੇ ਯੋਗਾ ਸਿੱਖਦੇ ‘ਓਮ’ ਬੋਲਦੇ ਤੇ ‘ਇੱਕ ਓਮ ਕਾਰ’ ਜਪਦੇ ਮੀਡੀਏ ਦੇ ਮੂਹਰੇ ਵੀ ਜ਼ਰਾ ਨਾ ਝਕਦੇ ਵੋਲੰਟੀਅਰਜ਼ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੇ ਅਸ਼-ਅਸ਼ ਕਰਦੇ ਤਾਣੇ ਜੋ ਤੰਬੂਰੇ ਸਿੰਗੂ ਬਾਰਡਰ ਦੇ ਉੱਤੇ ਇਹਦੇ ਜਾਹੋ-ਜਲਾਲ ਦੂਰ ਤਾਂਈਂ ਬੋਲਦੇ ਦੂਰ ਬੈਠ ਪਰਦੇਸੀਂ ਮੇਰੀ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਚੱਲੇ ਕੋਈ ਕੱਢ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਝੱਟ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਘੱਲੇ ਅੱਖਾਂ ਭਰ-ਭਰ ਵੇਖਾਂ ਨਿੱਕੇ ਬਾਲ ਠਰ੍ਹਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਬਾਲ ਵੀ ਜ਼ਰਾ ਨਾ ਡਰਦੇ ਪਰ ਨਰੜਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਤੇ ਨਾ ਜੂੰ ਸਰਕੇ ਇਹ ਤਾਂ ਐਸੀ ਢਾਬ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਚੜ੍ਹਕੇ ਮਰਿਆਂ ਦੇ ਦੁੱਖ ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਸੀਅ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੀ ਜੇ ਸੁਮੱਤ ਇਹਨਾਂ, ਕਲੈਣ੍ਹੇ ਤੇ ਕੁਮੱਤੇ ਕਾਲੇ ਇਹ ਕਨੂੰਨ ਭਲਾ ਕਿਉਂ ਘੜਦੇ ! ਜੇ ਲਾਲੋ ਅਤੇ ਭਾਗੋ ਵਾਲੀ ਸਾਖੀ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੱਕ-ਸੱਚ ਦੀ ਕਮਾਈ ਤੇ ਨਾ ਲੱਤ ਮਾਰਦੇ ਨਾਲੇ ਵੀਹ ਰੁਪਈਆਂ ਦਾ ਵੀ ਮੁੱਲ ਜਾਣਦੇ ਲੰਗਰ ਵੀਹ ਰੁਪਈਆਂ ਵਾਲਾ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਵਰਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਭ ਕੱਠੇ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੇ ਕਰਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਤੇ ਸੀ ਉਹ ਹਓਕੇ ਭਰਦੇ ਕਰਾਂ ਦਿਲੋਂ ਮੈਂ ਦੁਆਂਵਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਸਿਰ ਧਰ ਤਾਜ਼ ਮੁੜਨ ਜੰਗ ਸਰ ਕਰਕੇ ਜੁੜੀ ਰਹੇ ਇਹਦੀ ਤੰਦ ਕਦੀ ਨਾ ਤਿੜਕੇ ਭਾਈਆਂ ਨੂੰ ਭਾਈ ਸਦਾ ਈ ਰਹਿਣ ਮਿਲਦੇ ਦਿੱਲੀਏ ਨੀ ਦਿੱਲੀਏ, ਕਰ ਕੁਛ ਅੜੀਏ, ਦਰ ਆਏ ਨੇ ਸੁਆਲੀ ਤੇਰੇ ਸਿਰ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਰਹੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਮਿਹਰ,’ਕਿਸਾਨੀ’ ਦੇ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਦਿਲ ਇਹਦੇ ਵਿੱਚ ਧੜਕੇ ਮੈਂ ਵਾਰੀ -ਵਾਰੀ ਜਾਂਵਾਂ ,ਨਾਲੇ ਜੀ ਸਦਕੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਾਂ ਦੇ ਰਹਿਣ ਇਹ ਰਾਹ ਸਜਦੇ ਜਾਗ ਪਏ ਨੇ ਲੋਕ ਹੁਣ ਨਾ ਰਹਿਣ ਡਰ ਕੇ ਘਰੋਂ ਤੁਰ ਪਏ ਨੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਓਟ ਧਰ ਕੇ ।

14. ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ

ਇਹ ਅਮੀਰੀ ਤੇ ਇਹਦੇ ਸੁੱਖ-ਅਰਾਮਾਂ ਤੋਂ ‘ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ’ ਨਾ’ ਜੁੜ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਬੱ ਚਿਆਂ ਲਈ ਸਾਰੇ ਕੰਮ,ਕਰ-ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਨੂੰ ‘ਗੁਆਚੇ ਬਚਪਨ’ ਨੂੰ ਦੋਬਾਰਾ ਫੇਰ ਤੋਂ ਜੀਣਾ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਥਾਂ-ਸਿਰ ਰੱਖ-ਰਖਾ ਖਿੱਲ਼ਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ, ਇੰਜ ਘਰ ਦੇ ਹਰਿੱਕ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਸਜ਼ਾ ਪਾ ਕੇ ਸਜਾ ਰੱਖਣਾ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਹਫਤੇ ਦੋ ਲਈ ‘ਵਰ੍ਹੀਂ ਕਾਲੀਂ ‘ ਪ੍ਰਦੇਸ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਕੇਰਾਂ ‘ਜੂਹ ਤੇ ਜ਼ੱਦ’ ਤਾਂਈਂ ਭੱਜ ਕੇ ‘ਦੇਖ-ਸੁਣ’ ਆਉਣਾ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਵੱਧਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਤੌਖਲੇ ਤੋਂ ਡਰਿਦਆਂ-ਡਰਦਿਆਂ ਜੋ ਵੀ ਜੀਵਿਆ, ਮਾਣਿਆਂ, ਹੁਣ ਤੀਕ ਹੰਢਾਇਆ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ‘ਜੀਜਸ ਕ੍ਰਾਈਸਟ’ ਦੀ ‘ਲੈਂਡ’ ਤੇ ਸੂਹੀ ਸੱਜਰੀ ਸਵੇਰੇ ‘ਗੁਰਬਾਣੀ’ ਸੁਣਦਿਆਂ ਸਾਝਰੇ ਸਭ ਆਹਰ ਮੁਕਾ ਲੈਣਾ ਬੜਾ ਹੀ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ।

15. ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ

ਇਹ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਤਾਂ ਹੈ ਕੁਛ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਿ ਗਿਣਤੀ ਇੱਕ ਵੀ ਜੇਕਰ ਗਲ਼ਤ-ਮਲਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਭ ਕੀਤਾ ਕਰਾਇਆ ਝੱਟ ਕਾਟਾ-ਮਾਟਾ ਹੈ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸਵਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਐਸਾ ਨਹੀਂ ਜਿਹੜਾ ਹੱਲ ਨਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ! ਤਰੀਕਾ ਸਮਝ ਆ ਜਾਵੇ , ‘ਤੇ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਯਾਦ ਹੋ ਜਾਵਣ ਜ਼ੀਰੋ ਤੋਂ ਹੀਰੋ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਨਾਲਾਇਕ ‘ਹੁਸ਼ਿਆਰ’ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ! ਨਿੱਤ ਅਭਿਆਸ ਜੋ ਕਰਦਾ, ਜਿਗਿਆਸਾ ਵੱਸ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਗੁਰੂ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਭਾਅ ਜਾਂਦਾ, ‘ਮੋਢੀ’ ਜੱਗ ‘ਤੇ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ‘ਸੁਡੁੱਕੂ’ ਵੀ ਹੱਲ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ,ਜ਼ਰਬਾਂ,ਤਕਸੀਮਾਂ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮੇਹਰ ਸਦਕੇ ਹੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਘੜਾ ਦੂਣਾ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਉਦ੍ਹੇ ਬਿਨਾਂ ਸਭ ਘਾਟਾ-ਵਾਧਾ ਸਿਫ਼ਰ ਤੇ ਆਣ ਖੜ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਖਾਲ਼ੀ ਘੜਾ ਐਂਵੇ ਈ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਝੱਟ ਦੇਣੀ ਹੈ ਤਿੜਕ ਜਾਂਦਾ

16. ਦੋ ਝਾਂਜਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰ ਦੇ

ਦੋ ਝਾਂਜਰਾਂ ਦੇ ਬੋਰ ਦੇ, ਚਾਰ ਬੋਲੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਦੇ ਨੱਚਣੇ ਦਾ ਮਨ ਹੈ ਮੇਰਾ, ਰੰਜ ਛੱਡ, ਤਾਲ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਮੈਂ ਆਦਿ, ਆਖਰ ਵਿਚਾਲੇ ਨਿਹਚਾ ਦੇ ਨਾਲ ਨੱਚਾਂ ਤੂੰ ਹਨੇਰ ਤੋਂ ਸਵੇਰ ਵੱਲ, ਰਾਹ ਵਖਾ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਲੋਰ ਦੇ ਬੇਮਤਲਬ ਹੀ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਤੇ ਕਾਸ ਤੋਂ ਵਰ੍ਹ ਰਹੇ ਬੱਦਲ਼ ਥਲਾਂ ਤੇ ਨੱਚਣੇ ਨੂੰ ਤਰਸਦੇ ਨੇ ਪੈਰ ਮੇਰੇ ਮਨ-ਮੋਰ ਦੇ ਮੈਂ ਕੱਲੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਮੇਰੇ ‘ਚ ਮੇਰਾ ਆਦਿ ਤੇ ਜੁਗਾਦਿ ਹੈ ਨਵਾਂ ਪੁਰਾਣਾ ਜੋੜ ਲਾਂ, ਸੁਲੱਖਣੇ ਪਲ ਐਸੇ ਮੈਨੂੰ ਹੋਰ ਦੇ

17. ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰ ਕਰ ਥੱਕੀ

ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰ ਕਰ ਥੱਕੀ ਨੀ ਮੈਂ ਅੱਡੀਆਂ ਚੁੱਕ ਚੁੱਕ ਥੱਕੀ ਇੱਕ ਵੀ ਧੁਰੇ ਮੈਨੂੰ ਪਾਰ ਨਾ ਲਾਇਆ ਗੋਲ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮੀ ਜ਼ਿੰਦ ਨਿਮਾਣੀ ਹੁਣ ਕੂਕਾਂ ਮਾਰੇ ਚੀਰ ਹੁੰਦੀ ਜਿਉਂ ਤਿੱਖੇ ਆਰੇ ਆ ਮਿਲ ਯਾਰ ਨਿਮਾਣੜੀ ਨਿੱਤ ਵਾਜਾਂ ਮਾਰੇ ਹਉਕੇ ਹਾਵਾ ਹੂਕ ਛਡਾ ਦੇ ਲਾ ਦੇ ਯਾਰ ਕਿਨਾਰੇ ਮਾਧੋ ਹੁਸੈਨ ਤੇਰਾ ਪੱਲਾ ਫੜਿਆ ਤਨ ਮਨ ਸਭ ਰੁਸ਼ਨਾ ਦੇ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਕੋਈ ਸੋਹਣਾ ਮਾਧੋ ਗੂੜ੍ਹੀਆਂ ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਪਾਂਵਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅੱਡਾ ਤਾਣੀਂਏਂ ਤਾਂਣਾਂ ਹਿਜਰ ਦੀ ਰੇਸ਼ਮੀ ਤੰਦ ਪਾ ਕੇ ਸੂਹੀ ਫੁਲ਼ਕਾਰੀ ਬਣਾਂਵਾਂ ਸਿਰ ਤੇ ਲੈ ਕੇ ਮੈਂ ਵੀ ਆਖਾਂ “ਮੈਂ ਨਾਂਹੀਂ ਸਭ ਤੂੰ”.

18. ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ

ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ ਜਚਦੀ ਜੋ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਮੇਰੇ ਮੇਚ ਦੀ ਉਹ ਮਹਿੰਗੀ ਬੜੀ ਹੀ ਮੁੱਲ ਦੀ ‘ਤੇ ਮੇਰੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਵੀ ਬਾਹਰ ਹੈ ਏਥੇ ਸਮਾਨ ਨਾ’ ਤੁੰਨ ਦੁਕਾਨ ਹੈ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਵਾਜਾਂ ਜਾਵੇ ਮਾਰਦੀ ਐਪਰ ਹਰ ਰੀਝ ਪੈਸੇ ‘ਤੇ ਤੁੱਲ ਦੀ ‘ਤੇ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਹੀ ਬੱਸ ਪਰਧਾਨ ਹੈ ਪੈਰ ਰੱਖਣੇ ਨੂੰ ਤਿਲ ਵੀ ਨਾ ਥਾਂ ਹੈ ਭੀੜ ਵੀ ਧੱਕੇ ਮਾਰਦੀ ਨਾ ਰੱਜਦੀ ਇੱਕ ਲੁੱਟੇ , ਦੂਜੇ ‘ਤੇ ਨੇਰ੍ਹੀ ਝੁੱਲਦੀ ਅਮੀਰੀ ਗਰੀਬੀ ਜੱਗ-ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਇੱਕ ਤਾਂ ਉੱਚੇ ਘਰ ਦੀ ਰਕਾਨ ਹੈ ਦੂਜੀ ਅੰਤਾਂ ਦੇ ਤਰਲੇ ਜਾਵੇ ਮਾਰਦੀ ਉਦ੍ਹੇ ਹੱਡੀਂ ਗਰੀਬੀ ਸਾਫ਼ ਦਿੱਖਦੀ ਰੇਟ ਕਰਦੀ ਵੀ ਹੋ ਗਈ ਖ਼ੁਆਰ ਹੈ ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ ?! ਇਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਹੈ ?!

19. ਆ ਮਿਲ ਯਾਰ ਮੈਂਡੜਿਆ

ਆ ਮਿਲ ਯਾਰ ਮੈਂਡੜਿਆ, ਰੱਖ ਗ਼ਫ਼ਲਤਾਂ ਨੂੰ ਪਾਸੇ ਵੇਲੇ ਦੀ ‘ਕੁਰਸੀ’ ਖਾ ਗਈ, ਸਾਡੇ ਜੋ ਸਾਂਝੇ ਸੀ ਹਾਸੇ ਟੁੱਕ ਵੀ ਸਾਡੇ ਖਾ ਗਏ ‘ਇਨ੍ਹਾਂ’ਧਨ ਵੀ ਜੋੜ ਲਏ ਖਾਸੇ ਰੱਤ ਸਾਰੀ ਨਿਚੋੜ ਲਈ, ਸਾਡੇ ਹੱਥੀਂ ਬੱਸ ਖਾਲ਼ੀ ਕਾਸੇ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਜਦ ਮਸਲੇ ਉਲਝਦੇ , ਦਿਲ ਰਹਿਣ ਉਦਾਸੇ ਸਾਂਝੀ ਸ਼ਕੀਰੀ ਜਾਨ ‘ਚ ਜਾਨ, ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਕਿਸ਼ਨ-ਸੁਦਾਮੇ ਸ਼ਾਤਰ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਨਾ ਚੱਲਣਾ ,ਹੁਣ ਕਿਤੇ ਵੀ ਆਸੇ - ਪਾਸੇ ਸੁਬ੍ਹਾ ਦੇ ਭੁੱਲਿਆਂ ਜਦ ਮੁੜਨਾ, ਗਲ਼ ਲਾ ਲਵੀਂ ,ਨੀ ਆਸੇ! ਪਲ ਦੇ ਖੁੰਝੇ ਸਦੀ ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਭੱਜੀ ਬਾਹੀਂ ਸਦਾ ਭੌਂਦੇ ਨਿਰਾਸੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਜੀਅ ਜਾਨ ਜੇ ਛਿੜਕੋਂ, ਵੰਡਾਂ ਖੰਡ ਮਿਸਰੀ ਪਤਾਸੇ

20. ਮਾਂਏਂ ਨੀ !

ਮਾਂਏਂ ਨੀ ! ਅੱਜ ਤੇਰੇ ਬਾਝੋਂ ਜਿਉਂ ਕਿੱਕਰੀਂ ਟੰਗੀ ਲੀਰ ਮੇਰੀ ਅੱਖਿਉਂ ਵਹਿੰਦਾ ਨੀਰ ਵੇਦਨਾ ਜਾਂਦੀ ਸੀਨਾ ਚੀਰ ਮਾਂਏਂ ਨੀ ! ਤੇਰੇ ਘਰ ਬੈਠੇ ਪੁੱਛੀਂ ਬਨੇਰੇ ਦਿਆਂ ਕਾਂਵਾਂ ਮੈਂ ਕਿਹੜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਆਂਵਾਂ ਤੇਰੇ ਗਲ਼ ਬਾਹਵਾਂ ਪਾਂਵਾਂ ਮਾਂਏਂ ਨੀ ! ਮੈਂ ਬੈਠੀ ਸੋਚਾਂ ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਦੀ ਛੋਹ ਨਾ’ਬਣਿਆਂ ਹੁਣ ਕਿਤ ਬਿੰਦ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਤਾਵਾਂ ਘਰ ਦਾ ਰਿਜ਼ਕ ਪਕਾਂਵਾਂ ਮਾਂਏਂ ਨੀ ! ਇੱਕ ਤੇਰਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਗਾਹਲਾਂ, ਚੰਡਾਂ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਵੀ ਗੁੜ, ਸ਼ਹਿਦ, ਸ਼ੱਕਰ ਤੋਂ ਮਿੱਠਾ ਜੱਗ ਤੇ ਹੋਰ ਨਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਡਿੱਠਾ ਤਾਂਹਿਉਂ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਤੇਰੀ ਲੋਰ ਕਾਸ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਪਰਦੇਸੀਂ ਤੋਰ ਚਿੱਤ ਰਹੇ ਬੱਸ ਡੱਕੇ ਡਾਂਵਾਂ ਡੋਲ ਨੱਠ ਕੇ ਆ ਜਾ ਕਦੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ........

21. ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਔਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨੀਂਵੀਂ ਜ਼ਾਤ ਦੇ ਗਰੀਬ ਬੱਚੇ ਲਈ ਮੈਲ਼ੀ ਟਾਕੀਆਂ ਜੜੀ ਵਰਦੀ ਪਾ ਕਲਾਸ ‘ਚ ਅਮੀਰ ਬੱਚਿਆਂ ਸੰਗ ਬਹਿਣਾ ਫ਼ੀਸਾਂ ਨਾ ਭਰਨਾ ਬੋਲ-ਕੁਬੋਲ ਜ਼ਰਨਾ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਹੀਣਾ ਜਿਹਾ ਹੋ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ਕਲਾਸ ਦੇ ਕੋਨੇ ‘ਚ ਜਾ ਉੱਠਣਾ ਅਤੇ ਬਹਿਣਾ ਵਿਤਕਰਾ ਸਹਿਣਾ ਕੁਛ ਨਾ ਕਹਿਣਾ. ਚੁੱਪ ਦੀ ਚੀਕ ਲੈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਗਹਿਰੇ ਪਾਠ ਸਿੱਖ ਅਪਣੇ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਲਹਿਣਾ. ਭੁੱਖੇ ਢਿੱਡੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਮਰ ਕੇ ਜੀਣਾ ਹਾਂ ਜੀ, ਹਾਂ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਐਸੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਅੌਖਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਬਣਦਾ ਹੱਕ ਲੈਣਾ ਇਹ ਫੇਰ ਵੀ ‘ਭੀਮ’ ਬਣ ਹੀ ਜਾਂਦੇ ਹਨ .

22. ਕਿੱਸਾ ਭਗਤ ਪੂਰਨ -ਔਰਤ ਮਨ ਦੀ ਵੇਦਨਾ

ਉਸਨੂੰ ਦੱਸੋ ਮੇਰੇ ਮਨ ਜੁਦਾਈ ਅੱਤ ਦਾ ਸ਼ੋਰ ਮਚਾਈ ਜਾਵੇ ਉਹ ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਆਵੇ ‘ਤੇ ਸਾਹਵੇਂ ਬਹਿ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਮੁਕਾਵੇ ***** ਉਸਦੇ ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਮੇਰੇ ਦਰ ਤੱਕ ਜੇ ਹੈ ਕੋਹਾਂ ਦਾ ਰਸਤਾ ਮਨ ਨੇ ਮਨ ਦਾ ਪੰਧ ਨਾ ਛੱਡਿਆ,ਸੌਦਾ ਕੀਤਾ ਸਸਤਾ ****** ਜਦ ਵੀ ਮਨ ਦੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਤਾਂਈਂ ਰਾਜੇ ਸਲਵਾਨ ਨੇ ਡੱਕਣਾ ਪੂਰਨ ਜਿਹੇ ਬੇਦੋਸ਼ਿਆਂ ਜਿਸਮਾਂ ਦੋਸ਼ ਸਦਾ ਸਦਾ ਹੀ ਲੱਗਣਾ ****** ਮੇਰੀ ਤੇਹ ਦੇ ਊਣੇ ਘੜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਬੂੰਦ ਤਾਂਹ ਨਾ ਆਈ ਕਾਲਿਆਂ ਕਾਂਵਾਂ ਤੇਰੀ ਜੁਗਤ ਨੇ ਵੀ ਸਦਾ ਤ੍ਰੇਹ ਨਾ ਬੁਝਾਈ ***** ਅੱਖੀਆਂ ਤੇਰੀ ਰਾਹ ਤੱਕਣ,ਬੌਰੇ ਮਨ ਹੋਰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਝੂਰਨਾ ਮੈਨੂੰ ਅਪਣੇ ਗਲ ਨਾ’ ਲਾ ਲੈ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਤੇਰੀ ਵੇ ਪੂਰਨਾ

23. ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ

ਸਾਡੇ ਪੁਰਖੇ ਅਪਣੇ ਖੂਨ ਪਸੀਨੇ ਨਾਲ ਟਕਾ ਟਕਾ ਕਮਾਉਂਦੇ, ਜੋੜਦੇ. ਟਕਾ ਦੇ ਕੇ ਗੱਲ ਤੋਰਦੇ ਸਾਕ ਪੱਕੇ ਕਰਕੇ ਰੋਕਦੇ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਟੇਕਦੇ ਗੱਲ ਵੀ ਟਕਾ ਕੇ ਕਰਦੇ ਕਦੇ ਵੀ ਟੱਕ ਨਾ ਲਾਉਂਦੇ ਸਭ ਕੁਝ ਅੱਖੀਂ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਅਸੀਂ ਟਕਰਾਅ ‘ਚ ਰਹਿੰਦੇ ਟਕਾਅ ਤਾਂ ਬੱਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਚ ਸੀ ਟਕਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਲ ਭਲਾ ਅਸੀਂ ਕੀ ਜਾਣੀਏ, ਸਮਝਾਈਏ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਸ਼ਗਨਾਂ ਵੇਲੇ ਵੀ ਟਕੂਏ ਤੇ ਟਕੂਆ ਖੜਕਾਈਏ... ਫੇਰ ਬਿਨਾਂ ਟੱਕ ਲਾਏ, ਸਾਕ ਸਾਂਭ, ਟਕਾਅ ‘ਚ ਕਿਵੇਂ ਰਹੀਏ ?!

24. ਛੁੱਟੀਆਂ

ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ: ਘਰ ਦਾ ਕੋਨਾ ਕੋਨਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਰਿਹਾ ਰਿਜ਼ਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਕਾ ਖਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਜੀਅ ਜੁੜ ਕੇ ਬੈਠ ਰਹੇ ਬਰਕਤਾਂ , ਸੱਤਿਆ -ਸੰਤੋਖ ਬੱਝ ਰਹੇ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ : ਨੱਠ-ਭੱਜ ,ਹੋ- ਹੱਲਾ ਹਾ-ਲਾ-ਲਾ ,ਜਲਦਬਾਜ਼ੀ ਦੱਬੀ ਚੀਕ,ਕਾਰਾਂ- ਮੋਟਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਸੇ ਹੋ - ਧਰਤੀ ਤੇ ਪੈਰ ਟਿਕਾ ਬੰਦਿਆਂ ਵਾਲਾ ਜੀਣਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ‘ਜੁਗਾੜੂ’ ਬਿਰਤੀ ‘ਸਹਿਜ’ ਹੋ ਰਹੀ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ : ਬੰਦਗੀ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਹੋ ਰਹੀ ਖਿਆਲ ਸ਼ਬਦ ਫੜ ਰਹੇ ਦਿਨ ‘ਚ ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ ‘ਚ ਰਾਤ ਪਰਤ ਆਏ ਰੂਹ ਨੂੰ ਖੇੜਾ ਆਇਆ ਚਾਅ ਚੜਿ੍ਹਆ ਦੂਣ ਸਵਾਇਆ ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ - ਕੋਈ ਪਲ ਵਿਹਲਾ ਹੋ ਸਾਡੇ ਵਿਹੜੇ ਵੀ ਆਇਆ

25. ਇੱਕ ਹੁਸੀਨ ਪਲ

My Son & The Sun ਧੁੱਪ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸੁੱਖ ਬਗ਼ਲ ‘ਚ ਬੈਠਾ ਪੁੱਤ ਵੇਖ ਵੇਖ ਭੁੱਖ ਲੱਥੇ, ਮਨ ਨੱਚੇ, ਤਨ ਹੱਸੇ, ਹਰ ਗ਼ੱਲੇ ਸੱਚ ਦੱਸੇ ਮਿੰਨਾ ਹਾਸਾ ਹੱਸੇ ਬੋਲਣੇ ਤੋਂ ਬੁੱਲ੍ਹ ਕੱਸੇ! ਸਚਿਆਰੀ ਚੁੱਪ

26. ਬੱਦਲ਼ ਰੰਗੀਏ, ਸੱਧਰੇ ਨੀ!

ਬੱਦਲ਼ ਰੰਗੀਏ, ਸੱਧਰੇ ਨੀ! ਚਿੱਟਿਆਂ ਤੋਂ ਜੇ ਕਾਲੇ ਹੋਈਏ ਭਰ ਕੇ ਵਰ੍ਹੀਏ ,ਔੜਾਂ ਹਰੀਏ ਸੌਂਧੀ ਸੌਂਧੀ ਖੁਸ਼ਬੋਈ ਵੰਡੀਏ ਖੇੜੇ ‘ਚ ਆ,ਵਿਛੋੜੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਸਲ ਦਾ ਪੱਲਾ ਨਾ ਛੱਡੀਏ ਬੱਦਲ਼ ਰੰਗੀਏ, ਸੱਧਰੇ ਨੀ! ਕਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਜੇ ਬੱਗੇ ਹੋਈਏ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗੇੜ ‘ਚ ਬੱਝੇ ਰਹੀਏ ਤੱਤੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ ਹੱਸ ਕੇ ਜ਼ਰੀਏ ਵਿੱਥ ਤੋਂ ‘ਨੇੜ’ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰੀਏ ਮਾੜਾ ‘ਪਾਏਦਾਰ’ ਕਰ ਦਈਏ ਬੱਦਲ਼ ਰੰਗੀਏ ਸੱਧਰੇ ਨੀ! ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਬਹਿ ਕੇ ਸਦਾ ਸੂਫ਼ ਦੇ ਸਫੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੀਏ ਦੁੱਖ ‘ਤੇ ਸੁੱਖ ਦੇ ‘ਦੱਦੇ- ਸੱਸੇ’ ਵਾਲੀ ਗੁੱਝੀ ‘ਦੱਸ’ ਨੂੰ ਫੜੀਏ ਰਜ਼ਾ ਦੀਆਂ ਰਮਜ਼ਾਂ ‘ਚ ਰਹੀਏ ਬੱਦਲ਼ ਰੰਗੀਏ ਇੱਕ ਸੱਧਰੇ ਨੀ!

27. ਆਏ ਗਏ ਤਾਂਈਂ ਖੱਲ੍ਹ-ਖੂੰਜਾ ਉਹ

ਆਏ ਗਏ ਤਾਂਈਂ ਖੱਲ੍ਹ-ਖੂੰਜਾ ਉਹ ਝੱਟ ਦੇਣੀ ਸਭ ਸੁਆਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਹਿੱਕੜੀ ਦਾ ਖੂਨ ਦੇ ਕਰੇ ਚਾਕਰੀ ਇੱਕ ਵੀ ਦਿਨ ਨਾ ਛੁੱਟੀ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਕੁੱਬੀ ਹੋ ਜੀਆਂ ਦੇ ਕਾਜ ਸਾਂਭਦੀ ਰੱਤੀ ਭਰ ਨਾ ਬਹਿ ਦਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਦਿਨ ਰਾਤ ਦੇ ਗੇੜ ਬੱਝੀ ਸੁਆਣੀ ਉੱਚਾ ਨੀਂਵਾਂ ਵੀ ਸਭ ਜ਼ਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਬੇਕਦਰੇ ਬੜਬੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਬਖਸ਼ਾ ਲੈੰਦੀ ਹੈ ਖੁਦ ਨੂੰ ਭੁੱਲੀ ਪਰ ਭਲਾ ਲੋੜਦੀ ਖੁਦਾ ਦੀ ਖੁਦੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪਾ ਲੈੰਦੀ ਹੈ ਐਪਰ ਬੰਦਿਆਂ ਹੱਥੋਂ ਹਾਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ

28. ਦੁਆ

ਜੋ ਵਿਸਾਖੀ ਦਿਆਂ ਝੂਲਿਆਂ ਤੇ ਮੌਜਾਂ ਮਾਣ ਰਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੱਚੇ ਇਹ ਵਤਨੋਂ ਦੂਰ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ ਸ਼ਾਹੀ ਠਾਠ ਸਦਾ ਨਵਾਬੀ ਫੱਬੇ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੀ ਨਾ ਰਹੇ ਕਮੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨੱਚੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ *** ਰੌਂਅ ਤੇ ਆਂਵਾਂ ਤਾਂ ਲਿਖ ਲਿਖ ਵਰਕੇ ਭਰ ਦੇਵਾਂ ਤੱਕ ਕੇ ਬੈਠਾਂ ਤਾਂ ਇੱਕ ਵੀ ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਔੜੇ ! ਸ਼ਬਦ ਸੁਜਾਖੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸੁਖਾਵੀਂ ਗੱਲ ਨਾ ਔੜੇ

29. ਈਦ ਦੇ ਦਿਨ

ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ, ਯਾ ਅੱਲਾ, ਕਿਵੇਂ ਖ਼ੈਰ ਹੋਵੇ ? ਪਿੰਡਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਾ ਏਨਾ ਵੀ ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਵੇ ਕੁਰਸੀ ਸਹਾਰੇ ਤੁਰ ਕੇ ਕੋਹਾਂ ਮੀਲ ਜਿੱਥੇ ਭੋਰਾ ਕੁ ਪੈਨਸ਼ਨ ਆਵੇ ਹਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਹਿੱਸੇ ਤੂੰ ਅੰਗੂਠਿਆਂ ਦੇ ਗੁਆਚੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੇਲ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਤੋਂ ਘਰਾਂ ਦੇ ਗੁਆਚੇ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਲ ਦੇ ਬਾਬੂ- ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਰਤਾ ਕੁ ਰਹਿਮ ਭੇਜ ਦੇ ਹਰ ਦਾਦੀ- ਨਾਨੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜ ਭੇਜ ਦੇ ਮੇਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ,ਯਾ ਅੱਲਾ , ਫੇਰ ਤੋਂ ਖ਼ੈਰ ਹੋਵੇ !

30. ਘਾਹ ਦੀ ਪੰਡ ਤੇ ਵਗਦੀ .ਖਾਲ ਦਾ ਪਾਣੀ

ਘਾਹ ਦੀ ਪੰਡ ਤੇ ਵਗਦੀ .ਖਾਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਿੱਥੇ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਚੱਤੇ ਪਹਿਰ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਵੱਸਦੀ ਹੁਣ ਓਸੇ ਈ ਸਾਡੇ ਖੂਹ ‘ਤੇ ਹੈ ਅੱਧ ਵਿਚਾਲੇ ਫਸੀ ਦਾ ਕਿੰਝ ਉਤਾਰ ਹੋਵੇ ? ਮਾਂ ਜੇ ਭਰੇ ਕਲਾਵੇ ਤਾਂ ਸੌਖਾ ਹੋਵੇ ਭਾਰ ਖਨੀਂ ਬੜਾ ਅੱਜ ਜੋ ਮੇਰੀ ਚੰਦਰੀ ਰੂਹ ‘ਤੇ ਹੈ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਜੋ ਡਫਲੀ ਵਜਾ ਵਜਾ ਕੇ ਸਮਝਾ ਗਿਆ ਉਹ ਭਗਵੇਂ ਬਾਣੇ ਵਾਲਾ ਫ਼ੱਕਰ ਵੀ ਵੱਸਦਾ ਓਸੇ ਮੇਰੀ ਜੂਹ ‘ਤੇ ਹੈ ਨਿੰਮਾਂ ਥੱਲੇ ਰੱਜ ਰੱਜ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਲੁੱਟੇ ਜੋ ਹਾਣ ਦੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਅੜੀ ਪਈ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕੋ ਬੱਸ ਸੂਹ ‘ਤੇ ਹੈ ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ ਵਿਖੇ ‘ਕਰਤਾਰਪੁਰ’ ਉਂਝ ਤਾਂ ਰੱਜ ਹੱਸੇ ਖੇਡੇ ਮੱਲੇ ਥੱਕੇ ਤਨ ਦੀ ਟੋਟ ਤਾਂ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਪਤੀਲੀ ਰਿੱਧੀ ਚਾਹ ਚੂਹ ‘ਤੇ ਹੈ

31. 1 ਮਈ : ਮਜ਼ਦੂਰ ਦਿਵਸ ਤੇ

ਦਿਹਾੜੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਧੀ ਹਾਂ ‘ਤੇ ‘ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ‘ ਸਮਝਦੀ ਹਾਂ ਅਪਣੀ ਖ਼ੈਰ ਮਨਾ ਲੈਣ ਓ ਪੂੰਜੀ ਸਾਡੀ ਦੀ ਢਾਬ ਤੇ ਜੋ ਸਜੇ ਬੈਠੇ *** ਘਰ ਦੇ ਬਾਗ ਬਗੀਚੇ ਸੋਹਣੇ ਮਖ਼ਮਲ ਵਰਗੇ ਲੱਗਦੇ ਨੇ ਜ਼ਿਹਨ “ਚ ਸੁੱਕੇ ਸਿਆੜ ‘ਚ ਬੀਤਿਆ ਬਚਪਨ ਚੇਤੇ ਹੈ ਤਿੱਖੀ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਕਣਕਾਂ ਦੀ ਵਾਢੀ ਚੇਤੇ ਹੈ ਚਾਹ ਦੇ ਡੋਲੂ ਭਰ ਕੇ ਖੇਤੀਂ ਜਾਣਾ ਚੇਤੇ ਹੈ ਤੜਕੇ ਜਾ ਕੇ ਰਾਤ ਬਰਾਤੇ ਮੁੜਨਾ ਚੇਤੇ ਹੈ ਡਿੱਗਦੇ ਢਹਿੰਦੇ ਵਾਟਾਂ ਕੱਟਣਾ ਅਜੇ ਚੇਤੇ ਹੈ ਹੱਥੀਂ ਰੱਟਣ, ਪਾਟੀਆਂ ਬਿਆਈਆਂ ‘ਤੇ ਲਾਲੀ ਮੂੰਹ ਤੇ ਲੈ ਦਿਨ ਢਲੇ ਘਰ ਮੁੜਨਾ ਖੱਲੀਆਂ ਪਈਆਂ ਲੱਤਾਂ ਤੁਰਨੋਂ ਨਾ ਥੱਕੀਆਂ ਨ੍ਹਾ ਕੇ ਖਾਣਾ ਹੰਭ ਕੇ ਮੰਜੇ ਡਾਹੁਣਾ ਚੇਤੇ ਹੈ ਸਰ੍ਹੋਂ ਤੇ ਸੂਰਜਮੁਖੀ, ਪਰਮਲ ਖਾ ਖਾ ਕੇ ਛਾਂ ਬਰੋਟੇ ਦੀ ਬਹਿਕੇ ਉੱਚੀ ਗਾ ਗਾ ਕੇ ਕਿੰਨੇ ਫ਼ਾਕੇ ਕੱਟੇ ਦੜ ਵੱਟੇ ਕੇਣ ਰਾਹ ਰੋਕੇ ਪੱਤਾ ਪੱਤਾ ਕੱਠਾ ਕਰ ਪੰਡ ਬੰਨ੍ਹੀ ਵੀ ਚੇਤੇ ਹੈ ਹੱਥਾਂ ਪੈਰਾਂ ‘ਚ ਲੋਹਾ ਬੀੜ ਮੁੜਾਸੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਸੀ ਖੇਤਾਂ ਚੋਂ ਅਨਮੋਲ ਖਜਾਨਾ ਭਰਿਆ ਚੇਤੇ ਹੈ ਭਾਂਤ ਭਾਂਤ ਦੇ ਫਲ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਜੋ ਖਾਧੇ ਸੀ ਹਾੜ੍ਹੀ ਸਾਉਣੀ ਮਾਰਾਂ ਖਾ ਹੱਥ ਜੋੜੇ ਚੇਤੇ ਹੈ ਘਾਹ ਦੀ ਪੰਡ ਤੇ ਵਗਦੀ ਖਾਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜਿੱਥੇ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਚੱਤੇ ਪਹਿਰ ਮੇਰੀ ਰੂਹ ਵੱਸਦੀ ਹੁਣ ਓਸੇ ਈ ਸਾਡੇ ਖੂਹ ਤੇ ਹੈ

32. Labour Day

ਮੈਂ ਬਾਗ਼ੀ ਸੁਰ ਕਿਵੇਂ ਲਿਖ ਦਿਆਂ ਕਿ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲਾ ਕੇ ਜਦ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨੇ ਬੱਸ! ਮਿਹਨਤ ਅਤੇ ਹਲੀਮੀ ਖੱਟੀ ਹੈ

33. ਵਿਅੰਗ

National Health Service (NHS-U.K.) ਏਸ ਮੁਲਕ ਦੀ ਐੱਨ.ਹੈਚ.ਐੱਸ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਹਾਲ ਕਿੰਝ ਦੱਸੀਏ- ਘੰਟਿਆਂ ਵੱਧੀਂ ਨਾ ਏਥੇ ਜੀ.ਪੀਂ * ਇੱਕ ਵੀ ਵਾਰ ਟੱਕਰੇ ! ਫ਼ੋਨ ‘ਤੇ ਟੰਗੇ ਰਹਿ ਜਾਈਏ ਗੱਲ ਫੇਰ ਵੀ ਨਾ ਬਣੇ! ਏ ਐਂਡ ਈ.* - ਬਲਿਹਾਰ ਜਾਈਏ ਪੰਜ ਛੇ ਘੰਟਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਏਥੇ ਵੀ ਵਾਜ ਨਾ ਮਾਰੇ ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਜੀ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਮਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ! ਵੱਨ ਵੱਨ ਵੱਨ * ਦਾ ਜੋ ਟੋਟਕਾ ਗੱਲ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਾ ਬੱਸ ਸੱਪ ਕੀਲ ਕੇ ਪਟਾਰੀ ਜਾਣੋਂ ਕੋਈ ਜੋਗੀ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ! ਏਸ ਮੁਲਕ ਦੀ ਐੱਨ.ਹੈਚ.ਐੱਸ ਦਾ ਕੀ ਹੈ ਹਾਲ ਕਿੰਝ ਦੱਸੀਏ ! GP* - General Practitioner A& E*_ Accidents and Emergency 111*- Emergency contact number

34. ਕੌਣ ਜਾਣੇ ਹੁਣ ਹਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਜੂਹਾਂ ਦਾ

ਕੌਣ ਜਾਣੇ ਹੁਣ ਹਾਲ ਸਾਡੀਆਂ ਜੂਹਾਂ ਦਾ ਮਜਬੂਰੀ ਵੱਸ ਵਿੱਛੜ ਗਈਆਂ ਰੂਹਾਂ ਦਾ ਖੇਡਣ ਮੱਲਣ ਵਾਲੇ ਵਤਨਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਗਏ ਕੋਈ ਨਾ ਓਦਰੇ ਦਿਲ ਦੀ ਹੁਣ ਸਾਰ ਲਏ ਸੱਤ ਬੇਗਾਨੇ ਮੁਲਖ ‘ਚ ਧੁੜਕੂ ਵੱਢ ਖਾਂਦਾ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸਾਰੀ ਬਾਜ਼ੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹਾਰ ਗਏ ਜੇਸ ਜਹਾਜ਼ੇ ਬੈਠ ਖੁਦ ਵਤਨਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਗਏ ਐਣ ਓਹੀ ਛਾਪ ਘਰ ਦੀ ਛੱਤ ਤੋਂ ਵਾਰ ਗਏ ਭਰਿਆ ਲਾਣਾ ਛੱਡ ਕੇ ‘ਤੇ ਡੱਬ -ਡੱਬ ਰੋ-ਰੂ ਕੇ ਜਵਾਨੀ ‘ਚ ਬੁਢੇਪਾ ਲੈ ‘ ਮੁੜ’ ਵਿੱਚ ਕਾਰ ਗਏ

35. ਸੋਚ ਰਹੀ ਹਾਂ

ਸੋਚ ਰਹੀ ਹਾਂ ਕਿੰਨੀ ਸੋਹਣੀ ਹੋਏਗੀ ਉਹ ਜੁੱਤੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਨੇ ਰੱਬ ਦਾ ਧਿਆਨ ਧਰ ਨਿਹਚਾ ਅਤੇ ਲਗਨ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜੋ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਉਦਾਸੀਆਂ ਤੇ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਅਪਣੇ ਪੈਰੀਂ ਪਾਈ ਜੋ ਨਾਨਕਿਆਂ ਨੇ ਗੂੜ੍ਹੇ ਮੋਹ ਨਾਲ ਸੁੱਚੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਮਾਣ ਵਧਾ ਕੇ ਨਾਨਕੀ ਛੱਕ ‘ਚ ਲਿਆ ਸਜਾਈ ਜੋ ਨਵੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸੱਜਰੀਆਂ ਰੀਝਾਂ ਨੂੰ ਮਨ ‘ਚ ਭਰ ਕੇ ਵਿਆਂਹਦੜ ਨੇ ਚਾਂਈਂ ਪੈਰੀਂ ਪਾਈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰਹ ਨੇ ਸੱਸ ਸਹੁਰੇ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਆਦਰ ਭਾਵ ਨਾਲ ਆਪ ਦੇ ਹੱਥੀਂ ਪਾਈ ਜੋ ਮਾਂ ਬਣਨ ਦੇ ਚਾਅ ‘ਚ ਸੁਆਣੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਬਾਰ ਸਲਾਈਆਂ ਤੇ ਚਾੜ ਮੋਹ ਦੇ ਕੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਉਣਾਈ ਏਸ ਜੁੱਤੀ ਨੇ ਜੀਅ ਜਾਨ ਦੇ ਉੱਬੜ-ਖਾਬੜ ਜੀਵਨ ਪੰਧ ਦੀ ਮੰਜ਼ਲ ਸੇਧ ਧਰਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਸੋਚਾਂ ਖਾਲੀ ਬੋਤਲ ਤੇ ਸੇਬੇ ਦੀਆਂ ਵੱਧਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਚੱਪਲਾਂ ਬਾਰੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਈ ਦੀ ਰੂਹ ਕੰਬਾਈ ਰਾਹਾਂ ਤੇ ਪੈੜ ਧਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁੰਮ ਹੋਈ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਬਣਾਈ

36. ਤਰਲੇ ਲੈ ਜੋ ਲਿਖਣੇ ਸਿੱਖੇ ਸੀ

ਤਰਲੇ ਲੈ ਜੋ ਲਿਖਣੇ ਸਿੱਖੇ ਸੀ ਪਾ ਫੱਟੀ ਤੇ ਪੂੰਝੇ ਨੇਰ੍ਹੀ ਦੇ ਬੱਸ ਇੱਕੋ ਈ ਝਟਕੇ ਅਰਥ ਗਏ ਨੇ ਹੂੰਝੇ ਕਿਸੇ ਗਰੀਬ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਜੇ ਵੇਖਾਂ ਦਿਲ ਹੋ ਜਾਏ ਤਾਰ ਤਾਰ ਫ਼ਰਸ਼ ਤੋਂ ਅਰਸ਼ ਦੀ ਵਿੱਥ ਜੇ ਵੇਖਾਂ ਮਨ ਰੋਂਦਾ ਹੈ ਵਾਰ ਵਾਰ ਕੀ ਤਬਾਹੀ ਮਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਮਾਰੂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ? ਬੰਦਾ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦਾਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹਾਣੀ ਸ਼ੁਕਰ ਮਨਾਂਵਾਂ ਰੱਬਾ ਤੇਰਾ ਜੀਅ ਜਾਨ ਲਾ ਕੇ, ਵੰਡ ਨਾ ਕਰਕੇ ਕਾਣੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੀ ਦਿਸ ਰਹੀ ਮੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਹਰ ਢਾਣੀ ਖੂਹ ਖਾਤੇ ਹੁਣ ਹੋਰ ਪੁੱਟਾਂਗੇ ਗੰਦ ਮੰਦ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਸੁੱਟਾਂਗੇ ਸੁਖੀ ਵੱਸੇ ਸਾਡੀ ਧਰਤੀ ਮਾਤਾ ‘ਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਵਗੇ ਸਾਡਾ ਪਿਤਾ ਪਾਣੀ

37. ਛੁੱਟੀਆਂ

ਬੱਚੇ ਘਰ ਦੇ ਜੀਆਂ ਦੀ ਨਾ ਕੁਛ ਸੁਣ ਰਹੇ , ਨਾ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ! ਨਾ ਹੁੰਗਾਰੇ ਭਰ ਰਹੇ ਕੁਛ ਵੀ ਬੋਲਣ -ਸੁਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਵੱਡਿਆਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸਖ਼ਤ ਤਾੜਨਾ ਕਰ ਰਹੇ ! ਨਾ ਟਾਇਮ ਸਿਰ ਖਾ ਰਹੇ , ਨਾ ਪੀ ਰਹੇ ਬੱਸ! ਅਪਣੇ ਗੇਮ, ਵਿਡਿੳ ਤੋਂ ਹੀ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਰਹੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਕਿ: ਆਈ ਪੈਡ, ਆਈ ਫ਼ੋਨ ,ਰੋਬਲਾੱਕਸ, ਯੂ ਟਿਊਬ ਦੇ ਵਿੰਗ ਵਲ਼ੇਵੇਂ ਧੌਣ ਦੇ ਮਣਕੇ ਕੱਸ ਰਹੇ । ਮਾਂ ਗੱਚ ਭਰ ਕੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਕੇ ਮਨੋਂ ਮਨੀ ਇਹ ਸੋਚੇ ਕਿ ਉਹਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਦੇ ਮੁਆਇਨੇ ਸਿਰਫ ਨਾਨਕੇ - ਦਾਦਕੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਕਚੀਚੀਆਂ ਲੈ ਲੈ ਇਹ ਲੋਚੇ ਕਿ ਕਾਸ਼! ਬੱਚੇ ਏਸ ਆਈ. ਟੀ. ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕੁ ਬਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਾਂ ਵਿਹਲੇ ਹੁੰਦੇ ,ਫੇਰ ਖੌਰੇ ਓਸ ਵੱਲ ਵੀ ਦੇਖਦੇ , ਕੁਛ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ, ਹੱਸਦੇ- ਹਸਾਉਂਦੇ , ਖੇਡਦੇ-ਮੱਲਦੇ , ਛੁੱਟੀਆਂ ਸਹੀ ਕੱਟਦੇ । ਕਾਸ਼ ! ਇਹ ਅੱਜ ਦੇ ਹਾਈ- ਟੈੱਕ ਬੱਚੇ ਛੁੱਟੀਆਂ ‘ਚ ਮਾਂ -ਬਾਪ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਬਚੇ ਰਹਿੰਦੇ

38. ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਕਿਉਂ ਉੱਖੜੀਂ ਫਿਰਦੀ

ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਕਿਉਂ ਉੱਖੜੀਂ ਫਿਰਦੀ ਓਸ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਚੱਲ ਜਿੱਥੇ ਤੇਰੇ ਅਪਣੇ ਵਸਦੇ ਤੇਰੀ ਸਾਰੀ ਜਾਣਦੇ ਸੱਲ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਕਿਉਂ ਹੌਂਸਲੇ ਢਾਏ - ਰੂਹ ਦੇ ਸਾਕ ਤੈਂ ਧੁਰੋਂ ਲਿਖਾਏ ਨੇੜੇ ਹੋ ਜੇ ਕੁਝ ਪਲ ਹੰਢਾਏਂ ਤੇਰੀ ਭਟਕਨ ਦੇਣਗੇ ਠੱਲ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ! ਤੂੰ ਵਾਹਲੀ ਸੋਹਣੀ ਅਪਣਿਆਂ ਦੀ ਤੂੰ ਮਨ ਮੋਹਣੀ ਦਿਲ ਦੇ ਭੇਤ ਨਾ ਗੁੱਝੇ ਰੱਖੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪੇ ਹਰ ਗੱਲ ਟੋਹਣੀ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਤੇਰਾ ਰੋਮ ਰੋਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੈ ਕਰਜਾਈ ਸ਼ਗਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਥੱਕਣ ਨਾਹੀਂ ਜਿਉਂ ਨਨਦਾਂ ਨੂੰ ਭਰਜਾਈ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਤੇਰਾ ਭਤੀਜਾ ਮਿੱਠਾ ਮਿੱਠਾ ਜਿਉਂ ਪਤੀਸਾ ਢਾਕੇ ਚੱਕ ਕੇ ਖੇਡੀਂ ਮੱਲੀਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਨਾ ਆਵੇ ਤੀਜਾ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ! ਤੇਰੀ ਅੰਮਾ ਜਾਇਆ ਨਾਲ ਫਿਰੂ ਬਣ ਤੇਰਾ ਸਾਇਆ ਪਲਟ ਦੇਣਗੇ ਤੇਰੀ ਕਾਇਆ ਤੇਰੀ ਭੂਆ , ਚਾਚਾ ‘ਤੇ ਤਾਇਆ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ ! ਚਾਰ ਤੰਦਾਂ ਪਰੋ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹ ਆਂਵੀਂ ਇੱਕ ਡੋਰ ਸੱਚੇ ਸੁੱਚੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਵਾਲੀ ਸਦਾ ਚੜ੍ਹੀ ਰਹੇ ਤੈਨੂੰ ਲੋਰ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ! ਮਾਮੇ-ਮਾਸੀਆਂ ਘੱਟ ਕੋਈ ਨਾ ਜਾਣੀਂ ਗਲ ਲੱਗ ਲੱਗ ਹਰਿੱਕ ਜੀਅ ਦੇ ਰੱਬੀ ਨੇੜ ਸਦਾ ਮਾਣੀਂ ਸੁਣ ਨੀ ਜਿੰਦੇ! ਹੱਕ ਹਕੂਕ ਦੀ ਖਾਈਂ ਉੱਚਾ ਨੀਂਵਾਂ ਬੋਲ ਨਾ ਬੋਲੀਂ ਸੋਹਰੇ ਪੇਕੇ ਮਾਣ ਵਧਾ ਕੇ ਵਸਦੀ ਰਸਦੀ। ਵੱਧ ਜਾਂਈਂ 2 ਹਫਤੇ ਇਟਲੀ ‘ਚ ਅਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸੰਗ ਲੋਹੜੇ ਦੇ ਮੋਹ ਨਾਲ

39. ਐਲਕਸ (ਭਤੀਜਾ) ਦੇ ਪਹਿਲਾ ਪੱਬ ਧਰਨ ਵੇਲੇ

ਪਹਿਲਾ ਪੋਲਾ ਪੱਬ ਮੁਬਾਰਕ ਨੰਨ੍ਹੀ ਪੈੜ -ਚਾਲ ਮੁਬਾਰਕ ਬਾਪ ਦੀ ਨਿੱਘੀ ਓਟ ਮੁਬਾਰਕ ਮਾਂ ਦੀ ਦਿੱਤੀ ਅਸੀਸ ਮੁਬਾਰਕ ਧਰੇਜੇ!* ਸਗਲ ਧਰਤ ਮੁਬਾਰਕ ਸੁੱਚੇ ਚਾਅ -ਮਲ੍ਹਾਰ ਮੁਬਾਰਕ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਭਾਓ ਮੁਬਾਰਕ ਜੀਵਨ ਪੁਰ -ਜ਼ੋਰ ਮੁਬਾਰਕ ਪਹਿਲਾ ਪੋਲਾ ਪੱਬ ਮੁਬਾਰਕ ਨੰਨ੍ਹੀ ਪੈੜ -ਚਾਲ ਮੁਬਾਰਕ

40. ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ

ਕਰੀਂ ਮਿਹਰ ਕਿ ਤੇਰੀ ਬਾਣੀ ਨਾ ਵਿਸਰੇ ਮੈਂ ਕੰਠ ਕਰ ਸਕਾਂ ਸੁੱਚੇ ਬੋਲਾਂ ਦੇ ਮਿਸਰੇ

  • ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪੰਜਾਬੀ-ਕਵਿਤਾ.ਕਾਮ ਵੈਬਸਾਈਟ