Urdu Poetry in Punjabi : Mirza Ghalib

ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ : ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ

1. ਆਹ ਕੋ ਚਾਹੀਯੇ ਇਕ ਉਮਰ ਅਸਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਆਹ ਕੋ ਚਾਹੀਯੇ ਇਕ ਉਮਰ ਅਸਰ ਹੋਨੇ ਤਕ
ਕੌਨ ਜੀਤਾ ਹੈ ਤੇਰੀ ਜ਼ੁਲਫ਼ ਕੇ ਸਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਦਾਮ ਹਰ ਮੌਜ ਮੇਂ ਹੈ ਹਲਕਾ-ਏ-ਸਦਕਾਮੇ-ਨਹੰਗ
ਦੇਖੇਂ ਕਯਾ ਗੁਜ਼ਰੇ ਹੈ ਕਤਰੇ ਪੇ ਗੁਹਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਆਸ਼ਿਕੀ ਸਬਰ ਤਲਬ ਔਰ ਤਮੰਨਾ ਬੇਤਾਬ
ਦਿਲ ਕਾ ਕਯਾ ਰੰਗ ਕਰੂੰ ਖੂਨੇ-ਜਿਗਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਹਮਨੇ ਮਾਨਾ ਕਿ ਤਗਾਫੁਲ ਨ ਕਰੋਗੇ ਲੇਕਿਨ
ਖ਼ਾਕ ਹੋ ਜਾਏਂਗੇ ਹਮ ਤੁਮਕੋ ਖ਼ਬਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਪਰਤਵੇ-ਖੁਰ ਸੇ ਹੈ ਸ਼ਬਨਮ ਕੋ ਫ਼ਨਾ ਕੀ ਤਾਲੀਮ
ਮੈਂ ਭੀ ਹੂੰ ਏਕ ਇਨਾਯਤ ਕੀ ਨਜ਼ਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਯਕ-ਨਜ਼ਰ ਬੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਫੁਰਸਤੇ-ਹਸਤੀ ਗਾਫ਼ਿਲ
ਗਰਮੀ-ਏ-ਬਜ਼ਮ ਹੈ ਇਕ ਰਕਸੇ-ਸ਼ਰਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

ਗ਼ਮੇ-ਹਸਤੀ ਕਾ 'ਅਸਦ' ਕਿਸ ਸੇ ਹੋ ਜੁਜ਼ ਮਰਗ ਇਲਾਜ
ਸ਼ਮਾ ਹਰ ਰੰਗ ਮੇਂ ਜਲਤੀ ਹੈ ਸਹਰ ਹੋਨੇ ਤਕ

(ਦਾਮ=ਜਾਲ, ਹਲਕਾ-ਏ-ਸਦਕਾਮੇ-ਨਹੰਗ=ਮਗਰਮੱਛ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜਬਾੜੇ,
ਗੁਹਰ=ਮੋਤੀ, ਤਗਾਫੁਲ=ਅਣਦੇਖੀ, ਬਜ਼ਮ=ਮਹਫ਼ਿਲ, ਰਕਸੇ-ਸ਼ਰਰ=ਚਿੰਗਾਰੀ
ਦਾ ਨਾਚ, ਜੁਜ਼ ਮਰਗ=ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਸਹਰ=ਸਵੇਰ)

2. ਬਸ ਕਿ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਹੈ ਹਰ ਕਾਮ ਕਾ ਆਸਾਂ ਹੋਨਾ

ਬਸ ਕਿ ਦੁਸ਼ਵਾਰ ਹੈ ਹਰ ਕਾਮ ਕਾ ਆਸਾਂ ਹੋਨਾ
ਆਦਮੀ ਕੋ ਭੀ ਮਯੱਸਰ ਨਹੀਂ ਇਨਸਾਂ ਹੋਨਾ

ਗਿਰੀਯਾ ਚਾਹੇ ਹੈ ਖਰਾਬੀ ਮਿਰੇ ਕਾਸ਼ਾਨੇ ਕੀ
ਦਰੋ-ਦੀਵਾਰ ਸੇ ਟਪਕੇ ਹੈ ਬਯਾਬਾਂ ਹੋਨਾ

ਵਾਏ ਦੀਵਾਨਗੀ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਕਿ ਹਰਦਮ ਮੁਝਕੋ
ਆਪ ਜਾਨਾ ਉਧਰ ਔਰ ਆਪ ਹੀ ਹੈਰਾਂ ਹੋਨਾ

ਜਲਵਾ ਅਜ਼-ਬਸਕਿ ਤਕਾਜ਼ਾ-ਏ-ਨਿਗਹ ਕਰਤਾ ਹੈ
ਜੌਹਰੇ-ਆਈਨਾ ਭੀ ਚਾਹੇ ਹੈ ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਹੋਨਾ

ਇਸ਼ਰਤੇ-ਕਤਲਗਹੇ-ਅਹਲੇ-ਤਮੰਨਾ ਮਤ ਪੂਛ
ਈਦੇ-ਨੱਜ਼ਾਰਾ ਹੈ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਕਾ ਉਰੀਯਾਂ ਹੋਨਾ

ਲੇ ਗਏ ਖ਼ਾਕ ਮੇਂ ਹਮ, ਦਾਗ਼ੇ-ਤਮੰਨਾ-ਏ-ਨਿਸ਼ਾਤ
ਤੂ ਹੋ ਔਰ ਆਪ ਬਸਦ ਰੰਗ ਗੁਲਿਸਤਾਂ ਹੋਨਾ

ਇਸ਼ਰਤੇ-ਪਾਰਾ-ਏ-ਦਿਲ, ਜ਼ਖ਼ਮ-ਤਮੰਨਾ ਖਾਨਾ
ਲੱਜ਼ਤੇ-ਰੇਸ਼ੇ-ਜਿਗਰ, ਗ਼ਰਕੇ-ਨਮਕਦਾਂ ਹੋਨਾ

ਕੀ ਮਿਰੇ ਕਤਲ ਕੇ ਬਾਦ, ਉਸਨੇ ਜਫ਼ਾ ਸੇ ਤੌਬਾ
ਹਾਯ, ਉਸ ਜੂਦ ਪਸ਼ੇਮਾਂ ਕਾ ਪਸ਼ੇਮਾਂ ਹੋਨਾ

ਹੈਫ਼, ਉਸ ਚਾਰ ਗਿਰਹ ਕਪੜੇ ਕੀ ਕਿਸਮਤ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਜਿਸਕੀ ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਹੋ, ਆਸ਼ਿਕ ਕਾ ਗਿਰੇਬਾਂ ਹੋਨਾ

(ਗਿਰੀਯਾ=ਰੋਣਾ, ਕਾਸ਼ਾਨੇ=ਘਰ, ਸ਼ੌਕ=ਇੱਛਾ, ਅਜ਼-ਬਸਕਿ=ਇਸ ਹੱਦ ਤੱਕ,
ਜੌਹਰੇ-ਆਈਨਾ=ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਦਾਗ਼, ਮਿਜ਼ਗਾਂ=ਪਲਕਾਂ, ਇਸ਼ਰਤੇ=ਸ਼ਾਨ, ਉਰੀਯਾਂ=ਨੰਗਾ,
ਨਿਸ਼ਾਤ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਬਸਦ ਰੰਗ=ਸੈਂਕੜੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਸ਼ਰਤੇ-ਪਾਰਾ-ਏ-ਦਿਲ=ਦਿਲ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦਾ ਰੰਗ,
ਲੱਜ਼ਤੇ-ਰੇਸ਼ੇ-ਜਿਗਰ=ਜਿਗਰ ਦੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਦਾ ਸੁਆਦ, ਜੂਦ=ਜਲਦੀ, ਹੈਫ਼=ਹਾਏ)

3. ਦਰਦ ਮਿੰਨਤ-ਕਸ਼ੇ-ਦਵਾ ਨ ਹੁਆ

ਦਰਦ ਮਿੰਨਤ-ਕਸ਼ੇ-ਦਵਾ ਨ ਹੁਆ
ਮੈਂ ਨ ਅੱਛਾ ਹੁਆ, ਬੁਰਾ ਨ ਹੁਆ

ਜਮਾ ਕਰਤੇ ਹੋ ਕਯੋਂ ਰਕੀਬੋਂ ਕੋ ?
ਇਕ ਤਮਾਸ਼ਾ ਹੁਆ ਗਿਲਾ ਨ ਹੁਆ

ਹਮ ਕਹਾਂ ਕਿਸਮਤ ਆਜ਼ਮਾਨੇ ਜਾਏਂ
ਤੂ ਹੀ ਜਬ ਖ਼ੰਜਰ-ਆਜ਼ਮਾ ਨ ਹੁਆ

ਕਿਤਨੇ ਸ਼ਰੀਂ ਹੈਂ ਤੇਰੇ ਲਬ ਕਿ ਰਕੀਬ
ਗਾਲੀਯਾਂ ਖਾ ਕੇ ਬੇ ਮਜ਼ਾ ਨ ਹੁਆ

ਹੈ ਖ਼ਬਰ ਗਰਮ ਉਨਕੇ ਆਨੇ ਕੀ
ਆਜ ਹੀ ਘਰ ਮੇਂ ਬੋਰੀਯਾ ਨ ਹੁਆ

ਕਯਾ ਵੋ ਨਮਰੂਦ ਕੀ ਖ਼ੁਦਾਈ ਥੀ
ਬੰਦਗੀ ਮੇਂ ਮੇਰਾ ਭਲਾ ਨ ਹੁਆ

ਜਾਨ ਦੀ, ਦੀ ਹੁਈ ਉਸੀ ਕੀ ਥੀ
ਹਕ ਤੋ ਯਹ ਹੈ ਕਿ ਹਕ ਅਦਾ ਨ ਹੁਆ

ਜ਼ਖ਼ਮ ਗਰ ਦਬ ਗਯਾ, ਲਹੂ ਨ ਥਮਾ
ਕਾਮ ਗਰ ਰੁਕ ਗਯਾ ਰਵਾਂ ਨ ਹੁਆ

ਰਹਜ਼ਨੀ ਹੈ ਕਿ ਦਿਲ-ਸਿਤਾਨੀ ਹੈ
ਲੇ ਕੇ ਦਿਲ, ਦਿਲਸਿਤਾਂ ਰਵਾਨਾ ਹੁਆ

ਕੁਛ ਤੋ ਪੜ੍ਹੀਯੇ ਕਿ ਲੋਗ ਕਹਤੇ ਹੈਂ
ਆਜ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਗ਼ਜ਼ਲਸਰਾ ਨ ਹੁਆ

(ਮਿੰਨਤ-ਕਸ਼ੇ-ਦਵਾ=ਦਵਾ ਦਾ ਅਹਿਸਾਨਮੰਦ, ਨਮਰੂਦ=ਇੱਕ ਰੱਬ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲਾ ਰਾਜਾ,
ਹਕ=ਸੱਚ, ਰਹਜ਼ਨੀ=ਡਾਕਾ, ਦਿਲ-ਸਿਤਾਨੀ=ਦਿਲ ਦੀ ਚੋਰੀ, ਦਿਲਸਿਤਾਂ=ਦਿਲ ਦਾ ਚੋਰ)

4. ਦਾਯਮ ਪੜਾ ਹੁਆ ਤੇਰੇ ਦਰ ਪਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਦਾਯਮ ਪੜਾ ਹੁਆ ਤੇਰੇ ਦਰ ਪਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ
ਖ਼ਾਕ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪੇ ਕਿ ਪੱਥਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਕਯੋਂ ਗਰਦਿਸ਼-ਏ-ਮੁਦਾਮ ਸੇ ਘਬਰਾ ਨ ਜਾਯੇ ਦਿਲ
ਇਨਸਾਨ ਹੂੰ ਪਯਾਲਾ-ਓ-ਸਾਗ਼ਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਯਾ ਰਬ ! ਜ਼ਮਾਨਾ ਮੁਝਕੋ ਮਿਟਾਤਾ ਹੈ ਕਿਸ ਲੀਯੇ
ਲੌਹ-ਏ-ਜਹਾਂ ਪੇ ਹਰਫ਼-ਏ-ਮੁਕਰਰਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਹਦ ਚਾਹੀਯੇ ਸਜ਼ਾ ਮੇਂ ਉਕੂਬਤ ਕੇ ਵਾਸਤੇ
ਆਖ਼ਿਰ ਗੁਨਹਗਾਰ ਹੂੰ, ਕਾਫ਼ਿਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਕਿਸ ਵਾਸਤੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ ਮੁਝੇ ?
ਲਾਲੋ-ਜ਼ਮੁਰਰੁਦੋ-ਜ਼ਰ-ਓ-ਗੌਹਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਰਖਤੇ ਹੋ ਤੁਮ ਕਦਮ ਮੇਰੀ ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਕਯੋਂ ਦਰੇਗ਼
ਰੁਤਬੇ ਮੇਂ ਮੇਹਰ-ਓ-ਮਾਹ ਸੇ ਕਮਤਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

ਕਰਤੇ ਹੋ ਮੁਝਕੋ ਮਨਅ-ਏ-ਕਦਮ-ਬੋਸ ਕਿਸ ਲੀਯੇ
ਕਯਾ ਆਸਮਾਨ ਕੇ ਭੀ ਬਰਾਬਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ

'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਵਜ਼ੀਫ਼ਾਖ਼ਵਾਰ ਹੋ, ਦੋ ਸ਼ਾਹ ਕੋ ਦੁਆ
ਵੋ ਦਿਨ ਗਯੇ ਕਿ ਕਹਤੇ ਥੇ, "ਨੌਕਰ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਮੈਂ"

(ਦਾਯਮ=ਸਦਾ, ਗਰਦਿਸ਼-ਏ-ਮੁਦਾਮ=ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਾ
ਚੱਕਰ, ਲੌਹ-ਏ-ਜਹਾਂ=ਸੰਸਾਰ ਰੂਪੀ ਪੰਨਾ, ਹਰਫ਼-
ਏ-ਮੁਕਰਰਰ=ਬਾਰ ਬਾਰ ਲਿਖਿਆ ਸ਼ਬਦ, ਉਕੂਬਤ=
ਕਸ਼ਟ, ਲਾਲੋ-ਜ਼ਮੁਰਰੁਦੋ-ਜ਼ਰ-ਓ-ਗੌਹਰ=ਲਾਲ,ਪੰਨਾ,
ਸੋਨਾ,ਮੋਤੀ, ਮੇਹਰ-ਓ-ਮਾਹ=ਸੂਰਜ-ਚੰਨ, ਮਨਅ-ਏ-
ਕਦਮ-ਬੋਸ=ਪੈਰ ਛੁਹਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰਨਾ)

5. ਧਮਕੀ ਮੇਂ ਮਰ ਗਯਾ, ਜੋ ਨ ਬਾਬੇ-ਨਬਰਦ ਥਾ

ਧਮਕੀ ਮੇਂ ਮਰ ਗਯਾ, ਜੋ ਨ ਬਾਬੇ-ਨਬਰਦ ਥਾ
ਇਸ਼ਕੇ-ਨਬਰਦ ਪੇਸ਼ਾ, ਤਲਬਗਾਰੇ-ਮਰਦ ਥਾ

ਥਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਂ ਮਰਗ ਕਾ ਖਟਕਾ ਲਗਾ ਹੁਆ
ਉੜਨੇ ਸੇ ਪੇਸ਼ਤਰ ਭੀ ਮੇਰਾ ਰੰਗ ਜ਼ਰਦ ਥਾ

ਤਾਲੀਫ਼ੇ-ਨੁਸਖਾਹਾ-ਏ ਵਫ਼ਾ ਕਰ ਰਹਾ ਥਾ ਮੈਂ
ਮਜਮੂਅ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ ਅਭੀ ਫ਼ਰਦ-ਫ਼ਰਦ ਥਾ

ਦਿਲ ਤਾ ਜ਼ਿਗ਼ਰ, ਕਿ ਸਾਹਿਲੇ-ਦਰੀਯਾ-ਏ-ਖੂੰ ਹੈ ਅਬ
ਇਸ ਰਹਗੁਜ਼ਰ ਮੇਂ ਜਲਵਾ-ਏ-ਗੁਲ ਆਗੇ ਗਰਦ ਥਾ

ਜਾਤੀ ਹੈ ਕੋਈ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਅੰਦੋਹੇ-ਇਸ਼ਕ ਕੀ
ਦਿਲ ਭੀ ਅਗਰ ਗਯਾ, ਤੋ ਵਹੀ ਦਿਲ ਕਾ ਦਰਦ ਥਾ

ਅਹਬਾਬ ਚਾਰਾ-ਸਾਜੀਏ-ਵਹਸ਼ਤ ਨ ਕਰ ਸਕੇ
ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਮੇਂ ਭੀ ਖ਼ਯਾਲ, ਬਯਾਬਾਂ-ਨਬਰਦ ਥਾ

ਯਹ ਲਾਸ਼ ਬੇਕਫ਼ਨ, 'ਅਸਦੇ'-ਖ਼ਸਤਾ-ਜਾਂ ਕੀ ਹੈ
ਹਕ ਮਗਫ਼ਿਰਤ ਕਰੇ, ਅਜਬ ਆਜ਼ਾਦ ਮਰਦ ਥਾ

(ਬਾਬੇ-ਨਬਰਦ=ਲੜਾਈ ਯੋਗ, ਇਸ਼ਕੇ-ਨਬਰਦ ਪੇਸ਼ਾ=ਲੜਾਈ 'ਚੋਂ ਅਨੰਦ
ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਪਿਆਰ, ਮਰਗ=ਮੌਤ, ਤਾਲੀਫ਼ੇ-ਨੁਸਖਾਹਾ-ਏ ਵਫ਼ਾ=ਵਫ਼ਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ
ਸੰਪਾਦਨ, ਫ਼ਰਦ-ਫ਼ਰਦ=ਖਿੰਡਿਆ ਹੋਇਆ, ਸਾਹਿਲ=ਕਿਨਾਰਾ, ਅੰਦੋਹੇ-ਇਸ਼ਕ=ਪਿਆਰ
ਦਾ ਗ਼ਮ, ਚਾਰਾ-ਸਾਜੀ=ਇਲਾਜ, ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਕੈਦ, ਬਯਾਬਾਂ-ਨਬਰਦ=ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਘੁੰਮਣਾ,
ਹਕ ਮਗਫ਼ਿਰਤ ਕਰੇ=ਰੱਬ ਰਹਿਮ ਕਰੇ)

6. ਦਿਲੇ-ਨਾਦਾਂ ਤੁਝੇ ਹੁਆ ਕਯਾ ਹੈ

ਦਿਲੇ-ਨਾਦਾਂ ਤੁਝੇ ਹੁਆ ਕਯਾ ਹੈ
ਆਖ਼ਿਰ ਇਸ ਦਰਦ ਕੀ ਦਵਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਹਮ ਹੈਂ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਔਰ ਵੋ ਬੇਜ਼ਾਰ
ਯਾ ਇਲਾਹੀ ਯੇ ਮਾਜਰਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਮੈਂ ਭੀ ਮੂੰਹ ਮੇਂ ਜ਼ੁਬਾਨ ਰਖਤਾ ਹੂੰ
ਕਾਸ਼ ਪੂਛੋ ਕਿ ਮੁੱਦਆ ਕਯਾ ਹੈ

ਜਬਕਿ ਤੁਜ ਬਿਨ ਨਹੀਂ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦ
ਫਿਰ ਯੇ ਹੰਗਾਮਾ-ਏ-ਖ਼ੁਦਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਯੇ ਪਰੀ ਚੇਹਰਾ ਲੋਗ ਕੈਸੇ ਹੈਂ
ਗ਼ਮਜ਼ਾ-ਓ-ਇਸ਼ਵਾ-ਓ ਅਦਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਸ਼ਿਕਨੇ-ਜ਼ੁਲਫ਼-ਏ-ਅੰਬਰੀ ਕਯਾ ਹੈ
ਨਿਗਹ-ਏ-ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਸੁਰਮਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਸਬਜ਼ਾ-ਓ-ਗੁਲ ਕਹਾਂ ਸੇ ਆਯੇ ਹੈਂ
ਅਬਰ ਕਯਾ ਚੀਜ ਹੈ ਹਵਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਹਮਕੋ ਉਨਸੇ ਵਫ਼ਾ ਕੀ ਹੈ ਉੱਮੀਦ
ਜੋ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤੇ ਵਫ਼ਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਹਾਂ ਭਲਾ ਕਰ ਤੇਰਾ ਭਲਾ ਹੋਗਾ
ਔਰ ਦਰਵੇਸ਼ ਕੀ ਸਦਾ ਕਯਾ ਹੈ

ਜਾਨ ਤੁਮ ਪਰ ਨਿਸਾਰ ਕਰਤਾ ਹੂੰ
ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਨਤਾ ਦੁਆ ਕਯਾ ਹੈ

ਮੈਂਨੇ ਮਾਨਾ ਕਿ ਕੁਛ ਨਹੀਂ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਮੁਫ਼ਤ ਹਾਥ ਆਯੇ ਤੋ ਬੁਰਾ ਕਯਾ ਹੈ

(ਮੁਸ਼ਤਾਕ=ਉਤਸੁਕ, ਬੇਜ਼ਾਰ=ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ, ਮਾਜਰਾ=ਮਾਮਲਾ, ਸ਼ਿਕਨੇ-ਜ਼ੁਲਫ਼-ਏ-ਅੰਬਰੀ=
ਸੁਗੰਧਿਤ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਦੇ ਬਲ, ਸਬਜ਼ਾ-ਓ-ਗੁਲ=ਹਰਿਆਲੀ ਤੇ ਫੁੱਲ, ਅਬਰ=ਬੱਦਲ)

7. ਦੋਸਤ ਗ਼ਮਖਵਾਰੀ ਮੇਂ ਮੇਰੀ ਸਅਈ ਫ਼ਰਮਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

ਦੋਸਤ ਗ਼ਮਖਵਾਰੀ ਮੇਂ ਮੇਰੀ ਸਅਈ ਫ਼ਰਮਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ
ਜ਼ਖ਼ਮ ਕੇ ਭਰਨੇ ਤਲਕ ਨਾਖੁਨ ਨ ਬੜ੍ਹ ਜਾਏਂਗੇ ਕਯਾ

ਬੇਨਿਆਜੀ ਹਦ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰੀ, ਬੰਦਾ-ਪਰਵਰ ਕਬ ਤਲਕ
ਹਮ ਕਹੇਂਗੇ ਹਾਲੇ-ਦਿਲ ਔਰ ਆਪ ਫਰਮਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ ?

ਹਜ਼ਰਤੇ-ਨਾਸੇਹ ਗਰ ਆਏਂ ਦੀਦਾ-ਔ-ਦਿਲ ਫਰਸ਼ੇ-ਰਾਹ
ਕੋਈ ਮੁਝਕੋ ਯਹ ਤੋ ਸਮਝਾ ਦੋ ਸਮਝਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

ਆਜ ਵਾਂ ਤੇਗ਼ੋ-ਕਫ਼ਨ ਬਾਂਧੇ ਹੁਏ ਜਾਤਾ ਹੂੰ ਮੈਂ
ਉਜਰ ਮੇਰੇ ਕਤਲ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਵੋ ਅਬ ਲਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

ਗਰ ਕੀਯਾ ਨਾਸੇਹ ਨੇ ਹਮਕੋ ਕੈਦ ਅੱਛਾ ! ਯੂੰ ਸਹੀ
ਯੇ ਜੁਨੇਨੇ-ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਛੂਟ ਜਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

ਖ਼ਾਨਾ-ਜ਼ਾਦੇ-ਜ਼ੁਲਫ਼ ਹੈਂ, ਜੰਜ਼ੀਰ ਸੇ ਭਾਗੇਂਗੇ ਕਯੋਂ
ਹੈਂ ਗਿਰਿਫ਼ਤਾਰੇ-ਵਫ਼ਾ, ਜਿੰਦਾਂ ਸੇ ਘਬਰਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

ਹੈ ਅਬ ਇਸ ਮਾਅਮੂਰਾ ਮੇਂ ਕਹਤੇ (ਕਹਰੇ)-ਗ਼ਮੇ-ਉਲਫ਼ਤ 'ਅਸਦ'
ਹਮਨੇ ਯਹ ਮਾਨਾ ਕਿ ਦਿੱਲੀ ਮੇਂ ਰਹੇਂ ਖਾਯੇਂਗੇ ਕਯਾ

(ਸਅਈ=ਮੱਦਦ, ਬੰਦਾ-ਪਰਵਰ=ਮਾਲਿਕ, ਹਜ਼ਰਤੇ-ਨਾਸੇਹ=ਮਹਾਨ ਉਪਦੇਸ਼ਕ,
ਖ਼ਾਨਾ-ਜ਼ਾਦੇ-ਜ਼ੁਲਫ਼=ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਦੇ ਕੈਦੀ, ਜਿੰਦਾਂ=ਕੈਦਖਾਨਾ, ਮਾਅਮੂਰਾ=ਨਗਰ
ਕਹਤੇ (ਕਹਰੇ)-ਗ਼ਮੇ-ਉਲਫ਼ਤ=ਪ੍ਰੇਮ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦਾ ਅਕਾਲ)

8. ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ ਨ ਸੰਗ-ਓ-ਖ਼ਿਸ਼ਤ

ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ ਨ ਸੰਗ-ਓ-ਖ਼ਿਸ਼ਤ ਦਰਦ ਸੇ ਭਰ ਨ ਆਯੇ ਕਯੋਂ
ਰੋਏਂਗੇ ਹਮ ਹਜ਼ਾਰ ਬਾਰ ਕੋਈ ਹਮੇਂ ਸਤਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਦੈਰ ਨਹੀਂ, ਹਰਮ ਨਹੀਂ, ਦਰ ਨਹੀਂ, ਆਸਤਾਂ ਨਹੀਂ
ਬੈਠੇ ਹੈਂ ਰਹਗੁਜ਼ਰ ਪੇ ਹਮ, ਗ਼ੈਰ ਹਮੇਂ ਉਠਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਜਬ ਵੋ ਜਮਾਲ-ਏ-ਦਿਲਫ਼ਰੋਜ਼, ਸੂਰਤੇ-ਮੇਹ੍ਰੇ-ਨੀਮਰੋਜ਼
ਆਪ ਹੀ ਹੋ ਨਜ਼ਾਰਾ-ਸੋਜ਼, ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਮੁੰਹ ਛਿਪਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਦਸ਼ਨਾ-ਏ-ਗ਼ਮਜ਼ਾ ਜਾਂ-ਸਤਾਂ, ਨਾਵਕ-ਏ-ਨਾਜ਼ ਬੇ-ਪਨਾਹ
ਤੇਰਾ ਹੀ ਅਕਸ-ਏ-ਰੁਖ਼ ਸਹੀ, ਸਾਮਨੇ ਤੇਰੇ ਆਯੇ ਕਯੋਂ

ਕੈਦੇ-ਹਯਾਤੋ-ਬੰਦੇ-ਗ਼ਮ ਅਸਲ ਮੇਂ ਦੋਨੋਂ ਏਕ ਹੈਂ
ਮੌਤ ਸੇ ਪਹਲੇ ਆਦਮੀ ਗ਼ਮ ਸੇ ਨਿਜਾਤ ਪਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਹੁਸਨ ਔਰ ਉਸਪੇ ਹੁਸਨ-ਏ-ਜ਼ਨ ਰਹ ਗਈ ਬੁਲ-ਹਵਸ ਕੀ ਸ਼ਰਮ
ਅਪਨੇ ਪੇ ਏਤਮਾਦ ਹੈ ਗ਼ੈਰ ਕੋ ਆਜ਼ਮਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਵਾਂ ਵੋ ਗ਼ੁਰੂਰ-ਏ-ਇਜ਼ਜ਼-ਓ-ਨਾਜ਼ ਯਾਂ ਯੇ ਹਿਜਾਬ-ਏ-ਪਾਸ-ਏ-ਵਜ਼ਅ
ਰਾਹ ਮੇਂ ਹਮ ਮਿਲੇਂ ਕਹਾਂ, ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਵੋ ਬੁਲਾਯੇ ਕਯੋਂ

ਹਾਂ ਵੋ ਨਹੀਂ ਖ਼ੁਦਾਪਰਸਤ, ਜਾਓ ਵੋ ਬੇਵਫ਼ਾ ਸਹੀ
ਜਿਸਕੋ ਹੋ ਦੀਨ-ਓ-ਦਿਲ ਅਜ਼ੀਜ਼, ਉਸਕੀ ਗਲੀ ਮੇਂ ਜਾਯੇ ਕਯੋਂ

'ਗ਼ਾਲਿਬ'-ਏ-ਖ਼ਸਤਾ ਕੇ ਬਗ਼ੈਰ ਕੌਨ ਸੇ ਕਾਮ ਬੰਦ ਹੈਂ
ਰੋਇਯੇ ਜ਼ਾਰ-ਜ਼ਾਰ ਕਯਾ, ਕੀਜਿਯੇ ਹਾਯ-ਹਾਯ ਕਯੋਂ

(ਸੰਗ-ਓ-ਖ਼ਿਸ਼ਤ=ਪੱਥਰ ਤੇ ਇੱਟਾਂ, ਦੈਰ=ਮੰਦਿਰ, ਹਰਮ=ਕਾਬਾ,
ਆਸਤਾਂ=ਦੇਹਲੀ, ਸੂਰਤੇ-ਮੇਹ੍ਰੇ-ਨੀਮਰੋਜ਼=ਦੁਪਹਿਰ ਦੇ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗ,
ਦਸ਼ਨਾ-ਏ-ਗ਼ਮਜ਼ਾ=ਨਿਹੋਰੇ ਦੀ ਕਟਾਰੀ, ਨਾਵਕ-ਏ-ਨਾਜ਼=ਨਖ਼ਰੇ
ਦਾ ਤੀਰ, ਕੈਦੇ-ਹਯਾਤੋ=ਜੀਵਨ ਦੀ ਕੈਦ, ਬੰਦੇ-ਗ਼ਮ=ਦੁੱਖ ਦਾ
ਬੰਨ੍ਹਣ, ਬੁਲ-ਹਵਸ=ਵੱਧ ਲਾਲਸਾ ਵਾਲਾ, ਗ਼ੁਰੂਰ-ਏ-ਇਜ਼ਜ਼-ਓ-
ਨਾਜ਼=ਇੱਜ਼ਤ ਤੇ ਰੁਪ ਦਾ ਹੰਕਾਰ)

9. ਘਰ ਹਮਾਰਾ ਜੋ ਨ ਰੋਤੇ ਭੀ ਤੋ ਵੀਰਾਂ ਹੋਤਾ

ਘਰ ਹਮਾਰਾ ਜੋ ਨ ਰੋਤੇ ਭੀ ਤੋ ਵੀਰਾਂ ਹੋਤਾ
ਬਹਰ ਗਰ ਬਹਰ ਨ ਹੋਤਾ ਤੋ ਬਯਾਬਾਂ ਹੋਤਾ

ਤੰਗੀ-ਏ-ਦਿਲ ਕਾ ਗਿਲਾ ਕਯਾ ਯੇ ਵੋ ਕਾਫ਼ਿਰ ਦਿਲ ਹੈ
ਕਿ ਅਗਰ ਤੰਗ ਨ ਹੋਤਾ ਤੋ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਹੋਤਾ

ਵਾਦੇ-ਯਕ ਉਮਰ-ਵਰਾਅ ਬਾਰ ਤੋ ਦੇਤਾ ਬਾਰੇ
ਕਾਸ਼ ਰਿਜ਼ਵਾਂ ਹੀ ਦਰੇ-ਯਾਰ ਕਾ ਦਰਬਾਂ ਹੋਤਾ

(ਬਹਰ=ਸਮੁੰਦਰ, ਉਮਰ-ਵਰਾਅ=ਸਾਰੀ ਉਮਰ
ਦੇ ਸੰਜਮ ਬਾਦ, ਬਾਰ=ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਦੇਣਾ, ਬਾਰੇ=
ਜ਼ਰੂਰ, ਰਿਜ਼ਵਾਂ=ਸੁਰਗ ਦਾ ਦਰਬਾਨ)

10. ਹੈ ਬਸ ਕਿ ਹਰ ਇਕ ਉਨਕੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮੇਂ ਨਿਸ਼ਾਂ ਔਰ

ਹੈ ਬਸ ਕਿ ਹਰ ਇਕ ਉਨਕੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਮੇਂ ਨਿਸ਼ਾਂ ਔਰ
ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਮੁਹੱਬਤ ਤੋ ਗੁਜ਼ਰਤਾ ਹੈ ਗੁਮਾਂ ਔਰ

ਯਾ ਰਬ ਵੋ ਨ ਸਮਝੇ ਹੈਂ ਨ ਸਮਝੇਂਗੇ ਮੇਰੀ ਬਾਤ
ਦੇ ਔਰ ਦਿਲ ਉਨਕੋ ਜੋ ਨ ਦੇ ਮੁਝਕੋ ਜ਼ੁਬਾਂ ਔਰ

ਅਬਰੂ ਸੇ ਹੈ ਕਯਾ ਉਸ ਨਿਗਾਹੇ-ਨਾਜ਼ ਕੋ ਪੈਬੰਦ
ਹੈ ਤੀਰ ਮੁਕਰਰਰ ਮਗਰ ਉਸਕੀ ਹੈ ਕਮਾਂ ਔਰ

ਤੁਮ ਸ਼ਹਰ ਮੇਂ ਹੋ ਤੋ ਹਮੇਂ ਕਯਾ ਗ਼ਮ ਜਬ ਉਠੇਂਗੇ
ਲੇ ਆਯੇਂਗੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੇ ਜਾਕਰ ਦਿਲ-ਓ-ਜਾਂ ਔਰ

ਹਰਚੰਦ ਸੁਬੁਕਦਸਤ ਹੁਏ ਬੁਤ ਸ਼ਿਕਨੀ ਮੇਂ
ਹਮ ਹੈਂ ਤੋ ਅਭੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਹੈਂ ਸੰਗੇ-ਗਿਰਾਂ ਔਰ

ਹੈ ਖ਼ੂਨੇ-ਜਿਗਰ ਜੋਸ਼ ਮੇਂ ਦਿਲ ਖੋਲ ਕੇ ਰੋਤਾ
ਹੋਤੇ ਜੋ ਕਈ ਦੀਦਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰਨਾਬਫ਼ਿਸ਼ਾਂ ਔਰ

ਮਰਤਾ ਹੂੰ ਇਸ ਆਵਾਜ਼ ਪੇ ਹਰਚੰਦ ਸਰ ਉੜ ਜਾਏ
ਜੱਲਾਦ ਕੋ ਲੇਕਿਨ ਵੋ ਕਹੇ ਜਾਯੇਂ ਕਿ ਹਾਂ ਔਰ

ਲੋਗੋਂ ਕੋ ਹੈ ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦੇ-ਜਹਾਂ-ਤਾਬ ਕਾ ਧੋਕਾ
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਦਿਖਾਤਾ ਹੂੰ ਮੈਂ ਇਕ ਦਾਗ਼ੇ-ਨਿਹਾਂ ਔਰ

ਲੇਤਾ ਨ ਅਗਰ ਦਿਲ ਤੁਮਹੇਂ ਦੇਤਾ ਕੋਈ ਦਮ ਚੈਨ
ਕਰਤਾ ਜੋ ਨ ਮਰਤਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਆਹੋ-ਫੁਗਾਂ ਔਰ

ਪਾਤੇ ਨਹੀਂ ਜਬ ਰਾਹ ਤੋ ਚੜ੍ਹ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਨਾਲੇ
ਰੁਕਤੀ ਹੈ ਮੇਰੀ ਤਬਅ ਤੋ ਹੋਤੀ ਹੈ ਰਵਾਂ ਔਰ

ਹੈਂ ਔਰ ਭੀ ਦੁਨੀਯਾਂ ਮੇਂ ਸੁਖਨਵਰ ਬਹੁਤ ਅੱਛੇ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਕਾ ਹੈ ਅੰਦਾਜ਼ੇ-ਬਯਾਂ ਔਰ

(ਪੈਬੰਦ=ਸੰਬੰਧ, ਹਰਚੰਦ=ਭਾਵੇਂ, ਸੁਬੁਕਦਸਤ=ਨਿਪੁੰਨ,ਪੱਕੇ,
ਦੀਦਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰਨਾਬਫ਼ਿਸ਼ਾਂ=ਲਹੂ ਵਹਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ,
ਨਿਹਾਂ=ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ, ਆਹੋ-ਫੁਗਾਂ=ਠੰਢੀਆਂ ਸਾਹਾਂ ਤੇ ਵਿਰਲਾਪ,
ਤਬਅ=ਸੁਭਾਅ, ਸੁਖਨਵਰ=ਕਵੀ)

11. ਹਰ ਇਕ ਬਾਤ ਪੇ ਕਹਤੇ ਹੋ ਤੁਮ ਕਿ ਤੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਹਰ ਇਕ ਬਾਤ ਪੇ ਕਹਤੇ ਹੋ ਤੁਮ ਕਿ ਤੂ ਕਯਾ ਹੈ
ਤੁਮਹੀਂ ਕਹੋ ਕਿ ਯੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ-ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਨ ਸ਼ੋਲੇ ਮੇਂ ਯੇ ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਨ ਬਰਕ ਮੇਂ ਯੇ ਅਦਾ
ਕੋਈ ਬਤਾਓ ਕਿ ਵੋ ਸ਼ੋਖੇ-ਤੁੰਦ-ਖ਼ੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਯੇ ਰਸ਼ਕ ਹੈ ਕਿ ਵੋ ਹੋਤਾ ਹੈ ਹਮਸੁਖ਼ਨ ਤੁਮਸੇ
ਵਰਨਾ ਖ਼ੌਫ਼-ਏ-ਬਦ-ਆਮੋਜ਼ੀਏ-ਅਦੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਚਿਪਕ ਰਹਾ ਹੈ ਬਦਨ ਪਰ ਲਹੂ ਸੇ ਪੈਰਾਹਨ
ਹਮਾਰੀ ਜੈਬ ਕੋ ਅਬ ਹਾਜਤੇ-ਰਫ਼ੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਜਲਾ ਹੈ ਜਿਸਮ ਜਹਾਂ, ਦਿਲ ਭੀ ਜਲ ਗਯਾ ਹੋਗਾ
ਕੁਰੇਦਤੇ ਹੋ ਜੋ ਅਬ ਰਾਖ, ਜੁਸਤਜੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਰਗ਼ੋਂ ਮੇਂ ਦੌੜਨੇ-ਫਿਰਨੇ ਕੇ ਹਮ ਨਹੀਂ ਕਾਯਲ
ਜਬ ਆਂਖ ਹੀ ਸੇ ਨ ਟਪਕਾ ਤੋ ਫਿਰ ਲਹੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਵੋ ਚੀਜ਼ ਜਿਸਕੇ ਲੀਯੇ ਹਮਕੋ ਹੋ ਬਹਿਸ਼ਤ ਅਜ਼ੀਜ਼
ਸਿਵਾਯੇ ਵਾਦਾ-ਏ-ਗੁਲਫ਼ਾਮ-ਏ-ਮੁਸ਼ਕ ਬੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਪੀਯੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਅਗਰ ਖ਼ੁਮ ਭੀ ਦੇਖ ਲੂੰ ਦੋ-ਚਾਰ
ਯੇ ਸ਼ੀਸ਼ਾ-ਓ-ਕਦਹ-ਓ-ਕੂਜ਼ਾ-ਓ-ਸੁਬੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਰਹੀ ਨ ਤਾਕਤੇ-ਗੁਫ਼ਤਾਰ ਔਰ ਅਗਰ ਹੋ ਭੀ
ਤੋ ਕਿਸ ਉੱਮੀਦ ਪੇ ਕਹਿਯੇ ਕਿ ਆਰਜ਼ੂ ਕਯਾ ਹੈ

ਹੁਆ ਹੈ ਸ਼ਹ ਕਾ ਮੁਸਾਹਿਬ ਫਿਰੇ ਹੈ ਇਤਰਾਤਾ
ਵਗਰਨਾ ਸ਼ਹਰ ਮੇਂ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਕੀ ਆਬਰੂ ਕਯਾ ਹੈ

(ਬਰਕ=ਬਿਜਲੀ, ਸ਼ੋਖੇ-ਤੁੰਦ-ਖ਼ੂ=ਤੇਜ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲਾ ਮਾਸ਼ੂਕ, ਖ਼ੌਫ਼-ਏ-ਬਦ-ਆਮੋਜ਼ੀਏ-ਅਦੂ=
ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਲਾਉਣ ਬੁਝਾਉਣ ਦਾ ਡਰ, ਹਾਜਤ=ਲੋੜ, ਵਾਦਾ-ਏ-ਗੁਲਫ਼ਾਮ-ਏ-ਮੁਸ਼ਕ ਬੂ=
ਕਸਤੂਰੀ ਵਾਂਗ ਸੁਗੰਧਿਤ ਤੇ ਫੁੱਲ ਵਾਂਗ ਰੰਗੀਨ ਸ਼ਰਾਬ, ਖ਼ੁਮ=ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਢੋਲ,
ਸ਼ੀਸ਼ਾ-ਓ-ਕਦਹ-ਓ-ਕੂਜ਼ਾ-ਓ-ਸੁਬੂ=ਬੋਤਲ, ਪਿਆਲਾ, ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਭਾਂਡਾ, ਸੁਰਾਹੀ,
ਗੁਫ਼ਤਾਰ=ਬੋਲਣਾ, ਮੁਸਾਹਿਬ=ਦਰਬਾਰੀ)

12. ਜਹਾਂ ਤੇਰਾ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਜਹਾਂ ਤੇਰਾ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ
ਖ਼ਿਯਾਬਾਂ ਖ਼ਿਯਾਬਾਂ ਇਰਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਦਿਲ ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਗਾ ਖਾਲੇ-ਕੁੰਜੇ-ਦਹਨ ਕੇ
ਸੁਵੈਦਾ ਮੇਂ ਸੈਰੇ-ਅਦਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਤਿਰੇ ਸਰਵੇ-ਕਾਮਤ ਸੇ, ਇਕ ਕੱਦੇ-ਆਦਮ
ਕਯਾਮਤ ਕੇ ਫਿਤਨੇ ਕੋ ਕਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਰ ਐ ਮਹਵੇ-ਆਈਨਾਦਾਰੀ
ਤੁਝੇ ਕਿਸ ਤਮੰਨਾ ਸੇ ਹਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਸੁਰਾਗ਼ੇ-ਤੁਫ਼ੇ-ਨਾਲਾ ਲੇ ਦਾਗ਼ੇ-ਦਿਲ ਸੇ
ਕਿ ਸ਼ਬ-ਰੌ ਕਾ ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਬਨਾ ਕਰ ਫ਼ਕੀਰੋਂ ਕਾ ਹਮ ਭੇਸ, 'ਗਾਲਿਬ'
ਤਮਾਸ਼ਾ-ਏ-ਅਹਲੇ-ਕਰਮ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

(ਖ਼ਿਯਾਬਾਂ=ਕਿਆਰੀ, ਇਰਮ=ਸੁਰਗੀ ਬਾਗ਼, ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਗਾ=ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਾਲ,
ਖਾਲੇ-ਕੁੰਜੇ-ਦਹਨ=ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਦਾ ਤਿਲ, ਸੁਵੈਦਾ=ਦਿਲ ਦਾ ਦਾਗ਼, ਸੈਰੇ-ਅਦਮ=
ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ, ਸਰਵੇ-ਕਾਮਤ=ਸਰੂ ਜਿਹਾ ਕੱਦ, ਮਹਵੇ-ਆਈਨਾਦਾਰੀ=
ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਦੇਖਣ ਵਿੱਚ ਮਸਤ, ਸੁਰਾਗ਼ੇ-ਤੁਫ਼ੇ-ਨਾਲਾ=ਆਹ ਦੀ ਗਰਮੀ ਦਾ ਪਤਾ,
ਸ਼ਬ-ਰੌ=ਰਾਤ ਦਾ ਰਾਹੀ, ਅਹਲੇ-ਕਰਮ=ਦਾਨੀਆਂ ਦਾ)

13. ਕੀ ਵਫ਼ਾ ਹਮਸੇ ਤੋ ਗ਼ੈਰ ਉਸਕੋ ਜਫ਼ਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਕੀ ਵਫ਼ਾ ਹਮਸੇ ਤੋ ਗ਼ੈਰ ਉਸਕੋ ਜਫ਼ਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ
ਹੋਤੀ ਆਈ ਹੈ ਕਿ ਅੱਛੋਂ ਕੋ ਬੁਰਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਆਜ ਹਮ ਅਪਨੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ-ਏ-ਖ਼ਾਤਿਰ ਉਨਸੇ
ਕਹਨੇ ਜਾਤੇ ਤੋ ਹੈਂ, ਪਰ ਦੇਖੀਏ ਕਯਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਅਗਲੇ ਵਕਤੋਂ ਕੇ ਹੈਂ ਯੇ ਲੋਗ ਇਨਹੇਂ ਕੁਛ ਨ ਕਹੋ
ਜੋ ਮੈ-ਓ-ਨਗ਼ਮਾ ਕੋ ਅੰਦੋਹਰੁਬਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਦਿਲ ਮੇਂ ਆ ਜਾਯੇ ਹੈ ਹੋਤੀ ਹੈ ਜੋ ਫ਼ੁਰਸਤ ਗ਼ਮ ਸੇ
ਔਰ ਫਿਰ ਕੌਨ ਸੇ ਨਾਲੇ ਕੋ ਰਸਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਹੈ ਪਰੇ ਸਰਹਦੇ-ਇਦਰਾਕ ਸੇ ਅਪਨਾ ਮਸਜੂਦ
ਕਿਬਲੇ ਕੋ ਅਹਲੇ-ਨਜ਼ਰ ਕਿਬਲਾ ਨੁਮਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਪਾਏ-ਅਫ਼ਗਾਰ ਪੇ ਜਬ ਤੁਝੇ ਰਹਮ ਆਯਾ ਹੈ
ਖਾਰੇ-ਰਹ ਕੋ ਤੇਰੇ ਹਮ ਮੇਹਰ ਗਿਯਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਇਕ ਸ਼ਰਰ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ ਉਸਸੇ ਕੋਈ ਘਬਰਾਏਗਾ ਕਯਾ
ਆਗ ਮਤਲੂਬ ਹੈ ਹਮਕੋ ਜੋ ਹਵਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਦੇਖੀਏ ਲਾਤੀ ਹੈ ਉਸ ਸ਼ੋਖ਼ ਕੀ ਨਖ਼ਵਤ ਕਯਾ ਰੰਗ
ਉਸਕੀ ਹਰ ਬਾਤ ਪੇ ਹਮ ਨਾਮੇ-ਖ਼ੁਦਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

ਵਹਸ਼ਤ-ਓ-ਸ਼ੇਫ਼ਤਾ ਅਬ ਮਰਸੀਯਾ ਕਹਵੇਂ ਸ਼ਾਯਦ
ਮਰ ਗਯਾ ਗ਼ਾਲਿਬ-ਏ-ਆਸੁਫ਼ਤਾ-ਨਵਾ ਕਹਤੇ ਹੈਂ

(ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ-ਏ-ਖ਼ਾਤਿਰ=ਮਨ ਦੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ, ਮੈ=ਸ਼ਰਾਬ, ਅੰਦੋਹਰੁਬਾ= ਦੁੱਖ ਹਰਨ ਵਾਲਾ,
ਰਸਾ=ਅਸਰਦਾਇਕ, ਸਰਹਦੇ-ਇਦਰਾਕ=ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਹੱਦ, ਮਸਜੂਦ=ਖ਼ੁਦਾ, ਕਿਬਲਾ=ਕਾਬਾ,
ਅਹਲੇ-ਨਜ਼ਰ=ਪਾਰਖੂ, ਅਫ਼ਗਾਰ=ਜ਼ਖ਼ਮ, ਮੇਹਰ ਗਿਯਾ=ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਘਾਹ ਜਿਸਦੇ ਕੋਲ
ਹੋਣ ਨਾਲ ਲੋਕ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨਖ਼ਵਤ=ਘੁਮੰਡ, ਵਹਸ਼ਤ-ਓ-ਸ਼ੇਫ਼ਤਾ=ਦੋ ਕਵੀ,
ਆਸੁਫ਼ਤਾ-ਨਵਾ=ਦਰਦ ਭਰੀ ਕਵਿਤਾ ਕਹਿਣ ਵਾਲਾ)

14. ਕੋਈ ਉੱਮੀਦ ਬਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਕੋਈ ਉੱਮੀਦ ਬਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ
ਕੋਈ ਸੂਰਤ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਮੌਤ ਕਾ ਏਕ ਦਿਨ ਮੁਅੱਯਨ ਹੈ
ਨੀਂਦ ਕਯੋਂ ਰਾਤ ਭਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਆਗੇ ਆਤੀ ਥੀ ਹਾਲੇ-ਦਿਲ ਪੇ ਹੰਸੀ
ਅਬ ਕਿਸੀ ਬਾਤ ਪਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਜਾਨਤਾ ਹੂੰ ਸਵਾਬੇ-ਤਾਅਤ-ਓ-ਜ਼ੋਹਦ
ਪਰ ਤਬੀਯਤ ਇਧਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਹੈ ਕੁਛ ਐਸੀ ਹੀ ਬਾਤ ਜੋ ਚੁਪ ਹੂੰ
ਵਰਨਾ ਕਯਾ ਬਾਤ ਕਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਕਯੋਂ ਨ ਚੀਖੂੰ ਕਿ ਯਾਦ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਮੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਗਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਦਾਗ਼ੇ-ਦਿਲ ਗਰ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਤਾ
ਬੂ ਭੀ ਐ (ਬੂਏ} ਚਾਰਾਗਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਹਮ ਵਹਾਂ ਹੈਂ ਜਹਾਂ ਸੇ ਹਮਕੋ ਭੀ
ਕੁਛ ਹਮਾਰੀ ਖ਼ਬਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਮਰਤੇ ਹੈਂ ਆਰਜੂ ਮੇਂ ਮਰਨੇ ਕੀ
ਮੌਤ ਆਤੀ ਹੈ ਪਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

ਕਾਬਾ ਕਿਸ ਮੂੰਹ ਸੇ ਜਾਓਗੇ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਸ਼ਰਮ ਤੁਮਕੋ ਮਗਰ ਨਹੀਂ ਆਤੀ

(ਮੁਅੱਯਨ=ਨਿਸ਼ਚਿਤ, ਸਵਾਬੇ-ਤਾਅਤ-ਓ-ਜ਼ੋਹਦ=ਅਰਦਾਸ ਤੇ ਵੈਰਾਗ
ਦਾ ਪੁੰਨ, ਚਾਰਾਗਰ=ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ)

15. ਮੇਹਰਬਾਂ ਹੋ ਕੇ ਬੁਲਾ ਲੋ ਮੁਝੇ ਚਾਹੋ ਜਿਸ ਵਕਤ

ਮੇਹਰਬਾਂ ਹੋ ਕੇ ਬੁਲਾ ਲੋ ਮੁਝੇ ਚਾਹੋ ਜਿਸ ਵਕਤ
ਮੈਂ ਗਯਾ ਵਕਤ ਨਹੀਂ ਹੂੰ ਕਿ ਫਿਰ ਆ ਭੀ ਨ ਸਕੂੰ

ਜੋਫ਼ ਮੇਂ ਤਾਨਾ-ਏ-ਅਗ਼ਯਾਰ ਕਾ ਸ਼ਿਕਵਾ ਕਯਾ ਹੈ
ਬਾਤ ਕੁਛ ਸਰ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਠਾ ਭੀ ਨ ਸਕੂੰ

ਜ਼ਹਰ ਮਿਲਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੁਝਕੋ ਸਿਤਮਗਰ ਵਰਨਾ
ਕਯਾ ਕਸਮ ਹੈ ਤਿਰੇ ਮਿਲਨੇ ਕੀ ਕਿ ਖਾ ਭੀ ਨ ਸਕੂੰ

(ਜੋਫ਼=ਕਮਜੋਰੀ, ਤਾਨਾ-ਏ-ਅਗ਼ਯਾਰ=ਵੈਰੀ ਦਾ ਵਿਅੰਗ)

16. ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਨਹੀਂ ਇਤਬਾਰ ਤੈਨੂੰ

(ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ)

ਮੇਰੇ ਸ਼ੌਕ ਦਾ ਨਹੀਂ ਇਤਬਾਰ ਤੈਨੂੰ,
ਆਜਾ ਵੇਖ ਮੇਰਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਆਜਾ ।
ਐਵੇਂ ਲੜਨ ਬਹਾਨਣੇ ਲੱਭਨਾ ਏਂ,
ਕੀ ਤੂੰ ਸੋਚਨਾ ਏਂ ਸਿਤਮਗਾਰ ਆਜਾ ।

ਭਾਵੇਂ ਹਿਜਰ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਵਿਸਾਲ ਹੋਵੇ,
ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਦੋਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਜ਼ਤਾਂ ਨੇ,
ਮੇਰੇ ਸੋਹਣਿਆਂ ਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਵਾਰੀ,
ਆਜਾ ਪਿਆਰਿਆ ਤੇ ਲੱਖ ਵਾਰ ਆਜਾ ।

ਇਹ ਰਿਵਾਜ਼ ਏ ਮਸਜਿਦਾਂ ਮੰਦਰਾਂ ਦਾ
ਓਥੇ ਹਸਤੀਆਂ ਤੇ ਖ਼ੁਦ-ਪ੍ਰਸਤੀਆਂ ਨੇ,
ਮੈਖ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਮਸਤੀਆਂ ਈ ਮਸਤੀਆਂ ਨੇ
ਹੋਸ਼ ਕਰ ਬਣਕੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਆਜਾ ।

ਤੂੰ ਸਾਦਾ ਤੇ ਤੇਰਾ ਦਿਲ ਸਾਦਾ
ਤੈਨੂੰ ਐਵੇਂ ਰਕੀਬ ਕੁਰਾਹ ਪਾਇਆ,
ਜੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਜਨਾਜ਼ੇ ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ
ਰਾਹ ਤੱਕਦੈ ਤੇਰੀ ਮਜ਼ਾਰ ਆਜਾ ।

ਸੁੱਖੀਂ ਵੱਸਣਾ ਜੇ ਤੂੰ ਚਾਹੁਨਾ ਏਂ,
ਮੇਰੇ 'ਗ਼ਾਲਿਬਾ' ਏਸ ਜਹਾਨ ਅੰਦਰ,
ਆਜਾ ਰਿੰਦਾਂ ਦੀ ਬਜ਼ਮ ਵਿੱਚ ਆ ਬਹਿਜਾ,
ਇੱਥੇ ਬੈਠਦੇ ਨੇ ਖ਼ਾਕਸਾਰ ਆਜਾ ।

17. ਨਕਸ਼ ਫਰਿਯਾਦੀ ਹੈ ਕਿਸਕੀ ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਤਹਰੀਰ ਕਾ

ਨਕਸ਼ ਫਰਿਯਾਦੀ ਹੈ ਕਿਸਕੀ ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਤਹਰੀਰ ਕਾ
ਕਾਗ਼ਜ਼ੀ ਹੈ ਪੈਰਹਨ ਹਰ ਪੈਕਰ-ਏ-ਤਸਵੀਰ ਕਾ

ਕਾਵੇ-ਕਾਵੇ ਸਖ਼ਤਜਾਨੀਹਾ-ਏ-ਤਨਹਾਈ ਨ ਪੂਛ
ਸੁਬਹ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮ ਕਾ ਲਾਨਾ ਹੈ ਜੂ-ਏ-ਸ਼ੀਰ ਕਾ

ਜ਼ਜ਼ਬਾ-ਏ-ਬੇਇਖ਼ਤਯਾਰੇ-ਸ਼ੌਕ ਦੇਖਾ ਚਾਹੀਏ
ਸੀਨਾ-ਏ-ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਸੇ ਬਾਹਰ ਹੈ ਦਮ ਸ਼ਮਸ਼ੀਰ ਕਾ

ਆਗਹੀ ਦਾਮ-ਏ-ਸ਼ਨੀਦਨ ਜਿਸ ਕਦਰ ਚਾਹੇ ਬਿਛਾਏ
ਮੁੱਦਆ ਅੰਕਾ ਹੈ ਅਪਨੇ ਆਲਮੇ-ਤਕਰੀਰ ਕਾ

ਬਸ ਕਿ ਹੂੰ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਅਸੀਰੀ ਮੇਂ ਭੀ ਆਤਿਸ਼ ਜ਼ੇਰੇ-ਪਾ
ਮੂਏ-ਆਤਿਸ਼-ਦੀਦਾ ਹੈ ਹਲਕਾ ਮੇਰੀ ਜ਼ੰਜੀਰ ਕਾ

(ਨਕਸ਼=ਚਿਤਰ, ਚਿੰਨ੍ਹ, ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਤਹਰੀਰ=ਸ਼ੋਖੀ ਵਾਲੀ
ਲਿਖਤ, ਪੈਰਹਨ=ਕੱਪੜਾ, ਪੈਕਰ=ਫਰੇਮ, ਸਖ਼ਤਜਾਨੀਹਾ-
ਏ-ਤਨਹਾਈ=ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਦੁਖ, ਜੂ-ਏ-ਸ਼ੀਰ=ਦੁੱਧ ਦੀ
ਨਦੀ, ਆਗਹੀ=ਸਮਝ, ਦਾਮ=ਜਾਲ, ਸ਼ਨੀਦਨ=ਸੁਣਨਾ,
ਅੰਕਾ=ਦੁਰਲਭ, ਅਸੀਰੀ=ਕੈਦ, ਆਤਿਸ਼ ਜ਼ੇਰੇ-ਪਾ=ਪੈਰਾਂ
ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਅੱਗ, ਮੂਏ-ਆਤਿਸ਼-ਦੀਦਾ=ਜਲਿਆ ਵਾਲ)

18. ਨ ਥਾ ਕੁਛ ਤੋ ਖ਼ੁਦਾ ਥਾ, ਕੁਛ ਨ ਹੋਤਾ ਤੋ ਖ਼ੁਦਾ ਹੋਤਾ

ਨ ਥਾ ਕੁਛ ਤੋ ਖ਼ੁਦਾ ਥਾ, ਕੁਛ ਨ ਹੋਤਾ ਤੋ ਖ਼ੁਦਾ ਹੋਤਾ
ਡੁਬੋਯਾ ਮੁਝਕੋ ਹੋਨੇ ਨੇ, ਨ ਹੋਤਾ ਮੈਂ ਤੋ ਕਯਾ ਹੋਤਾ

ਹੁਆ ਜਬ ਗ਼ਮ ਸੇ ਯੂੰ ਬੇਹਿਸ, ਤੋ ਗ਼ਮ ਕਯਾ ਸਰ ਕੇ ਕਟਨੇ ਕਾ
ਨ ਹੋਤਾ ਗਰ ਜੁਦਾ ਤਨ ਸੇ, ਤੋ ਜਾਨੂੰ ਪਰ ਧਰਾ ਹੋਤਾ

ਹੁਈ ਮੁੱਦਤ ਕਿ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਮਰ ਗਯਾ, ਪਰ ਯਾਦ ਆਤਾ ਹੈ
ਵੋ ਹਰ ਇਕ ਬਾਤ ਪਰ ਕਹਨਾ ਕਿ ਯੂੰ ਹੋਤਾ ਤੋ ਕਯਾ ਹੋਤਾ

(ਬੇਹਿਸ=ਹੈਰਾਨ, ਜਾਨੂੰ= ਗੋਡਿਆਂ ਉੱਤੇ)

19. ਨੁਕਤਾਚੀਂ ਹੈ, ਗ਼ਮੇ-ਦਿਲ ਉਸਕੋ ਸੁਨਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਨੁਕਤਾਚੀਂ ਹੈ, ਗ਼ਮੇ-ਦਿਲ ਉਸਕੋ ਸੁਨਾਯੇ ਨ ਬਨੇ
ਕਯਾ ਬਨੇ ਬਾਤ, ਜਹਾਂ ਬਾਤ ਬਨਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਮੈਂ ਬੁਲਾਤਾ ਤੋ ਹੂੰ ਉਸਕੋ, ਮਗਰ ਐ ਜਜ਼ਬਾ-ਏ-ਦਿਲ
ਉਸ ਪੇ ਬਨ ਜਾਏ ਕੁਛ ਐਸੀ, ਕਿ ਬਿਨ ਆਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਖੇਲ ਸਮਝਾ ਹੈ, ਕਹੀਂ ਛੋੜ ਨ ਦੇ ਭੂਲ ਨ ਜਾਯੇ
ਕਾਸ਼ ! ਯੋਂ ਭੀ ਹੋ ਕਿ ਬਿਨ ਮੇਰੇ ਸਤਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਗ਼ੈਰ ਫਿਰਤਾ ਹੈ, ਲੀਯੇ ਯੋਂ ਤੇਰੇ ਖ਼ਤ ਕੋ ਕਿ ਅਗਰ
ਕੋਈ ਪੂਛੇ ਕਿ ਯੇ ਕਯਾ ਹੈ, ਤੋ ਛੁਪਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਇਸ ਨਜ਼ਾਕਤ ਕਾ ਬੁਰਾ ਹੋ, ਵੋ ਭਲੇ ਹੈਂ ਤੋ ਕਯਾ
ਹਾਥ ਆਯੇਂ, ਤੋ ਉਨਹੇਂ ਹਾਥ ਲਗਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਕਹ ਸਕੇ ਕੌਨ ਕਿ ਯੇ ਜਲਵਾਗਰੀ ਕਿਸਕੀ ਹੈ
ਪਰਦਾ ਛੋੜਾ ਹੈ ਵੋ ਉਸਨੇ ਕਿ ਉਠਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਮੌਤ ਕੀ ਰਾਹ ਨ ਦੇਖੂੰ, ਕਿ ਬਿਨ ਆਯੇ ਨ ਰਹੇ
ਤੁਮ ਕੋ ਚਾਹੂੰ ਕਿ ਨ ਆਓ, ਤੋ ਬੁਲਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਬੋਝ ਵੋ ਸਰ ਸੇ ਗਿਰਾ ਹੈ ਕਿ ਉਠਾਯੇ ਨ ਉਠੇ
ਕਾਮ ਵੋ ਆਨ ਪੜਾ ਹੈ ਕਿ ਬਨਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

ਇਸ਼ਕ ਪਰ ਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ, ਹੈ ਯੇ ਵੋ ਆਤਸ਼ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਕਿ ਲਗਾਯੇ ਨ ਲਗੇ ਔਰ ਬੁਝਾਯੇ ਨ ਬਨੇ

(ਨੁਕਤਾਚੀਂ=ਹਰ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਕੱਢਣ ਵਾਲਾ)

20. ਫਿਰ ਮੁਝੇ ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਫਿਰ ਮੁਝੇ ਦੀਦਾ-ਏ-ਤਰ ਯਾਦ ਆਯਾ
ਦਿਲ ਜਿਗਰ ਤਿਸ਼ਨਾ-ਏ-ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਆਯਾ

ਦਮ ਲੀਯਾ ਥਾ ਨ ਕਯਾਮਤ ਨੇ ਹਨੋਜ਼
ਫਿਰ ਤੇਰਾ ਵਕਤੇ-ਸਫ਼ਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਸਾਦਗੀ-ਹਾਏ-ਤਮੰਨਾ, ਯਾਨੀ
ਫਿਰ ਵੋ ਨੌਰੰਗੇ-ਨਜ਼ਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਉਜ਼ਰੇ-ਵਾ-ਮਾਂਦਗੀ ਐ ਹਸਰਤੇ-ਦਿਲ
ਨਾਲਾ ਕਰਤਾ ਥਾ ਜਿਗਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਯੋਂ ਭੀ ਗੁਜ਼ਰ ਹੀ ਜਾਤੀ
ਕਯੋਂ ਤੇਰਾ ਰਾਹਗੁਜ਼ਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਕਯਾ ਹੀ ਰਿਜ਼ਵਾਂ ਸੇ ਲੜਾਈ ਹੋਗੀ
ਘਰ ਤੇਰਾ ਖ਼ੁਲਦ ਮੇਂ ਗਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਆਹ ਵੋ ਜੁਰਰਤ-ਏ-ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕਹਾਂ
ਦਿਲ ਸੇ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਜਿਗਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਫਿਰ ਤੇਰੇ ਕੂਚੇ ਕੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਖ਼ਯਾਲ
ਦਿਲੇ-ਗੁੰਮਗਸ਼ਤਾ ਮਗਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਕੋਈ ਵੀਰਾਨੀ ਸੀ ਵੀਰਾਨੀ ਹੈ
ਦਸ਼ਤ ਕੋ ਦੇਖ ਕੇ ਘਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

ਮੈਂਨੇ ਮਜਨੂੰ ਪੇ ਲੜਕਪਨ ਮੇਂ 'ਅਸਦ'
ਸੰਗ ਉਠਾਯਾ ਥਾ ਕਿ ਸਰ ਯਾਦ ਆਯਾ

(ਤਿਸ਼ਨਾ=ਪਿਆਸਾ, ਹਨੋਜ਼=ਅਜੇ, ਨੌਰੰਗੇ-ਨਜ਼ਰ=ਨਜ਼ਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ,
ਉਜ਼ਰੇ-ਵਾ-ਮਾਂਦਗੀ=ਥੱਕਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ, ਨਾਲਾ=ਰੋਣਾ, ਰਿਜ਼ਵਾਂ=ਸੁਰਗ
ਦਾ ਦਰਬਾਨ, ਖ਼ੁਲਦ=ਸੁਰਗ, ਦਿਲੇ-ਗੁੰਮਗਸ਼ਤਾ=ਗੁੰਮਿਆਂ ਹੋਇਆ ਦਿਲ
ਦਸ਼ਤ=ਜੰਗਲ, ਸੰਗ=ਪੱਥਰ)

21. ਰਹੀਯੇ ਅਬ ਐਸੀ ਜਗਹ ਚਲਕਰ, ਜਹਾਂ ਕੋਈ ਨ ਹੋ

ਰਹੀਯੇ ਅਬ ਐਸੀ ਜਗਹ ਚਲਕਰ, ਜਹਾਂ ਕੋਈ ਨ ਹੋ
ਹਮ-ਸੁਖਨ ਕੋਈ ਨ ਹੋ ਔਰ ਹਮ ਜੁਬਾਂ ਕੋਈ ਨ ਹੋ

ਬੇਦਰੋ-ਦੀਵਾਰ ਸਾ ਇਕ ਘਰ ਬਨਾਯਾ ਚਾਹੀਯੇ
ਕੋਈ ਹਮਸਾਯਾ ਨ ਹੋ ਔਰ ਪਾਸਬਾਂ ਕੋਈ ਨ ਹੋ

ਪੜੀਯੇ ਗਰ ਬੀਮਾਰ, ਤੋ ਕੋਈ ਨ ਹੋ ਤੀਮਾਰਦਾਰ
ਔਰ ਅਗਰ ਮਰ ਜਾਈਯੇ, ਤੋ ਨੌਹਾ ਖ਼ਵਾਂ ਕੋਈ ਨ ਹੋ

(ਹਮਸਾਯਾ=ਗਵਾਂਢੀ, ਪਾਸਬਾਂ=ਪਹਿਰੇਦਾਰ, ਰਾਖਾ, ਤੀਮਾਰਦਾਰ=ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਵਾਲਾ)

22. ਸ਼ੌਕ ਹਰ ਰੰਗ, ਰਕੀਬੇ-ਸਰੋ-ਸਾਮਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਸ਼ੌਕ ਹਰ ਰੰਗ, ਰਕੀਬੇ-ਸਰੋ-ਸਾਮਾਂ ਨਿਕਲਾ
ਕੈਸ ਤਸਵੀਰ ਕੇ ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਭੀ ਉਰੀਯਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਜ਼ਖ਼ਮ ਨੇ ਦਾਦ ਨ ਦੀ ਤੰਗੀਏ-ਦਿਲ ਕੀ ਯਾ ਰਬ
ਤੀਰ ਭੀ ਸੀਨਾ-ਏ-ਬਿਸਮਿਲ ਸੇ ਪਰ-ਅਫ਼ਸ਼ਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਬੂਏ-ਗੁਲ, ਨਾਲਾ-ਏ-ਦਿਲ, ਦੂਦੇ-ਚਰਾਗ਼ੇ-ਮਹਫ਼ਿਲ
ਜੋ ਤਿਰੀ ਬਜ਼ਮ ਸੇ ਨਿਕਲਾ, ਸੋ ਪਰੀਸ਼ਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਦਿਲੇ-ਹਸਰਤਜ਼ਦਾ ਥਾ ਮਾਯਦ-ਏ-ਲੱਜ਼ਤੇ-ਦਰਦ
ਕਾਮ ਯਾਰੋਂ ਕਾ, ਬਕਦਰੇ-ਲਬੋ-ਦੰਦਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਹੈ ਨੌਆਮੋਜ਼ੇ-ਫ਼ਨਾ, ਹਿੰਮਤੇ-ਦੁਸ਼ਵਾਰ-ਪਸੰਦ
ਸਖ਼ਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਕਿ ਯਹ ਕਾਮ ਭੀ ਆਸਾਂ ਨਿਕਲਾ

ਦਿਲ ਮੇਂ ਫਿਰ ਗਿਰੀਏ ਨੇ ਜੋਰ (ਸ਼ੋਰ) ਉਠਾਯਾ, 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਆਹ ਜੋ ਕਤਰਾ ਨ ਨਿਕਲਾ ਥਾ, ਸੋ ਤੂਫ਼ਾਂ ਨਿਕਲਾ

(ਰਕੀਬੇ-ਸਰੋ-ਸਾਮਾਂ=ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਨ, ਕੈਸ=ਮਜਨੂੰ, ਉਰੀਯਾਂ=ਨੰਗਾ, ਪਰ-ਅਫ਼ਸ਼ਾਂ=ਖੰਭ ਝਾੜਦਾ,
ਦੂਦ=ਧੂਆਂ, ਹਸਰਤਜ਼ਦਾ=ਹਸਰਤਾਂ ਦਾ ਮਾਰਿਆ, ਮਾਯਦ-ਏ-ਲੱਜ਼ਤੇ-ਦਰਦ=ਦਰਦ ਦੇ ਮਜ਼ੇ
ਦਾ ਸੁਆਗਤੀ ਮੇਜ਼, ਲਬੋ-ਦੰਦਾਂ=ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਨੌਆਮੋਜ਼ੇ-ਫ਼ਨਾ=ਮੌਤ
ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਅਣਜਾਣ, ਹਿੰਮਤੇ-ਦੁਸ਼ਵਾਰ-ਪਸੰਦ=ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ 'ਚ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਹਿੰਮਤ,
ਗਿਰੀਏ=ਰੋਣ-ਧੋਣ)

23. ਯੇ ਹਮ ਜੋ ਹਿਜਰ ਮੇਂ ਦੀਵਾਰ-ਓ-ਦਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਯੇ ਹਮ ਜੋ ਹਿਜਰ ਮੇਂ ਦੀਵਾਰ-ਓ-ਦਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ
ਕਭੀ ਸਬਾ ਤੋ ਕਭੀ ਨਾਮਾਬਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਵੋ ਆਯੇ ਘਰ ਮੇਂ ਹਮਾਰੇ ਖ਼ੁਦਾ ਕੀ ਕੁਦਰਤ ਹੈ
ਕਭੀ ਹਮ ਉਨਕੋ ਕਭੀ ਅਪਨੇ ਘਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਨਜ਼ਰ ਲਗੇ ਨ ਕਹੀਂ ਉਸਕੇ ਦਸਤ-ਓ-ਬਾਜ਼ੂ ਕੋ
ਯੇ ਲੋਗ ਕਯੋਂ ਮੇਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਜਿਗਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

ਤੇਰੇ ਜਵਾਹਿਰ-ਏ-ਤਰਫ਼-ਏ-ਕੁਲਹ ਕੋ ਕਯਾ ਦੇਖੇਂ
ਹਮ ਔਜ-ਏ-ਤਾਲਾ-ਏ-ਲਾਲ-ਓ-ਗੁਹਰ ਕੋ ਦੇਖਤੇ ਹੈਂ

(ਨਾਮਾਬਰ=ਡਾਕੀਆ, ਜਵਾਹਿਰ-ਏ-ਤਰਫ਼-ਏ-ਕੁਲਹ=
ਟੋਪੀ ਵਿੱਚ ਟੰਗੇ ਰਤਨ, ਔਜ-ਏ-ਤਾਲਾ-ਏ-ਲਾਲ-ਓ-
ਗੁਹਰ=ਲਾਲ,ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਉੱਚਾਈ)

24. ਯੇ ਨ ਥੀ ਹਮਾਰੀ ਕਿਸਮਤ ਕਿ ਵਿਸਾਲੇ-ਯਾਰ ਹੋਤਾ

ਯੇ ਨ ਥੀ ਹਮਾਰੀ ਕਿਸਮਤ ਕਿ ਵਿਸਾਲੇ-ਯਾਰ ਹੋਤਾ
ਅਗਰ ਔਰ ਜੀਤੇ ਰਹਤੇ ਯਹੀ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੋਤਾ

ਤੇਰੇ ਵਾਦੇ ਪੇ ਜੀਯੇ ਹਮ ਤੋ ਯੇ ਜਾਨ ਝੂਠ ਜਾਨਾ
ਕਿ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸੇ ਮਰ ਨ ਜਾਤੇ ਅਗਰ ਐਤਬਾਰ ਹੋਤਾ

ਤੇਰੀ ਨਾਜ਼ੁਕੀ ਸੇ ਜਾਨਾ ਕਿ ਬੰਧਾ ਥਾ ਅਹਦ ਬੋਦਾ
ਕਭੀ ਤੂ ਨ ਤੋੜ ਸਕਤਾ ਅਗਰ ਉਸਤੁਵਾਰ ਹੋਤਾ

ਕੋਈ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਸੇ ਪੂਛੇ ਤੇਰੇ ਤੀਰੇ-ਨੀਮਕਸ਼ ਕੋ
ਯੇ ਖਲਿਸ਼ ਕਹਾਂ ਸੇ ਹੋਤੀ ਜੋ ਜਿਗਰ ਕੇ ਪਾਰ ਹੋਤਾ

ਯੇ ਕਹਾਂ ਕੀ ਦੋਸਤੀ ਹੈ ਕਿ ਬਨੇ ਹੈਂ ਦੋਸਤ ਨਾਸੇਹ
ਕੋਈ ਚਾਰਾਸਾਜ਼ ਹੋਤਾ, ਕੋਈ ਗ਼ਮਗੁਸਾਰ ਹੋਤਾ

ਰਗੇ-ਸੰਗ ਸੇ ਟਪਕਤਾ ਵੇ ਲਹੂ ਕਿ ਫਿਰ ਨ ਥਮਤਾ
ਜਿਸੇ ਗ਼ਮ ਸਮਝ ਰਹੇ ਹੋ ਯੇ ਅਗਰ ਸ਼ਰਾਰ ਹੋਤਾ

ਗ਼ਮ ਅਗਰਚੇ ਜਾਂ-ਗੁਸਿਲ ਹੈ, ਪਰ ਕਹਾਂ ਬਚੇ ਕਿ ਦਿਲ ਹੈ
ਗ਼ਮੇ-ਇਸ਼ਕ 'ਗਰ ਨ ਹੋਤਾ, ਗ਼ਮੇ-ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਹੋਤਾ

ਕਹੂੰ ਕਿਸਸੇ ਮੈਂ ਕਿ ਕਯਾ ਹੈ, ਸ਼ਬੇ-ਗ਼ਮ ਬੁਰੀ ਬਲਾ ਹੈ
ਮੁਝੇ ਕਯਾ ਬੁਰਾ ਥਾ ਮਰਨਾ ? ਅਗਰ ਏਕ ਬਾਰ ਹੋਤਾ

ਹੁਏ ਮਰ ਕੇ ਹਮ ਜੋ ਰੁਸਵਾ, ਹੁਏ ਕਯੋਂ ਨ ਗ਼ਰਕੇ-ਦਰਿਯਾ
ਨ ਕਭੀ ਜਨਾਜ਼ਾ ਉਠਤਾ, ਨ ਕਹੀਂ ਮਜ਼ਾਰ ਹੋਤਾ

ਉਸੇ ਕੌਨ ਦੇਖ ਸਕਤਾ, ਕਿ ਯਗ਼ਾਨਾ ਹੈ ਵੋ ਯਕਤਾ
ਜੋ ਦੁਈ ਕੀ ਬੂ ਭੀ ਹੋਤੀ ਤੋ ਕਹੀਂ ਦੋ ਚਾਰ ਹੋਤਾ

ਯੇ ਮਸਾਈਲੇ-ਤਸੱਵੁਫ਼, ਯੇ ਤੇਰਾ ਬਯਾਨ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਤੁਝੇ ਹਮ ਵਲੀ ਸਮਝਤੇ, ਜੋ ਨ ਬਾਦਾਖ਼ਵਾਰ ਹੋਤਾ

(ਵਿਸਾਲ=ਮਿਲਣ, ਅਹਦ=ਪਰਤੱਗਿਆ, ਉਸਤੁਵਾਰ=ਪੱਕਾ, ਤੀਰੇ-ਨੀਮਕਸ਼=
ਅੱਧਾ ਖਿੱਚਿਆ ਤੀਰ, ਨਾਸੇਹ=ਉਪਦੇਸ਼ਕ, ਚਾਰਾਸਾਜ਼=ਸਹਾਇਕ, ਗ਼ਮਗੁਸਾਰ=
ਹਮਦਰਦ, ਸੰਗ=ਪੱਥਰ, ਸ਼ਰਾਰ=ਅੰਗਾਰਾ, ਜਾਂ-ਗੁਸਿਲ=ਜਾਨ ਲੇਵਾ, ਸ਼ਬੇ-ਗ਼ਮ=
ਗ਼ਮ ਦੀ ਰਾਤ, ਯਗ਼ਾਨਾ=ਬੇਮਿਸਾਲ, ਯਕਤਾ=ਜਿਸ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ,
ਮਸਾਈਲੇ-ਤਸੱਵੁਫ਼=ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਵਲੀ=ਪੀਰ, ਬਾਦਾਖ਼ਵਾਰ=ਸ਼ਰਾਬੀ)

25. ਵੋ ਫ਼ਿਰਾਕ ਔਰ ਵੋ ਵਿਸਾਲ ਕਹਾਂ

ਵੋ ਫ਼ਿਰਾਕ ਔਰ ਵੋ ਵਿਸਾਲ ਕਹਾਂ
ਵੋ ਸ਼ਬ-ਓ-ਰੋਜ਼-ਓ-ਮਾਹ-ਓ-ਸਾਲ ਕਹਾਂ

ਫ਼ੁਰਸਤ-ਏ-ਕਾਰੋਬਾਰ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਕਿਸੇ
ਜੌਕ-ਏ-ਨੱਜ਼ਾਰਾ-ਏ-ਜਮਾਲ ਕਹਾਂ

ਦਿਲ ਤੋ ਦਿਲ ਵੋ ਦਿਮਾਗ਼ ਭੀ ਨ ਰਹਾ
ਸ਼ੋਰ-ਏ-ਸੌਦਾ-ਏ-ਖ਼ੱਤ-ਓ-ਖ਼ਾਲ ਕਹਾਂ

ਥੀ ਵੋ ਇਕ ਸ਼ਖਸ ਕੇ ਤਸੱਵੁਰ ਸੇ
ਅਬ ਵੋ ਰਾਨਾਈ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ ਕਹਾਂ

ਐਸਾ ਆਸਾਂ ਨਹੀਂ ਲਹੂ ਰੋਨਾ
ਦਿਲ ਮੇਂ ਤਾਕਤ ਜਿਗਰ ਮੇਂ ਹਾਲ ਕਹਾਂ

ਹਮਸੇ ਛੂਟਾ ਕਿਮਾਰਖ਼ਾਨਾ-ਏ-ਇਸ਼ਕ
ਵਾਂ ਜੋ ਜਾਵੇਂ, ਗਿਰਹ ਮੇਂ ਮਾਲ ਕਹਾਂ

ਫ਼ਿਕ੍ਰ-ਏ-ਦੁਨਿਯਾ ਮੇਂ ਸਰ ਖਪਾਤਾ ਹੂੰ
ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਔਰ ਯੇ ਵਬਾਲ ਕਹਾਂ

ਮੁਜ਼ਮੰਹਿਲ ਹੋ ਗਯੇ ਕੁਵਾ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਵੋ ਅਨਾਸਿਰ ਮੇਂ ਏਤਦਾਲ ਕਹਾਂ

(ਫ਼ਿਰਾਕ=ਵਿਛੋੜਾ, ਵਿਸਾਲ=ਮਿਲਾਪ,
ਜਮਾਲ=ਸੁਹੱਪਣ, ਰਾਨਾਈ=ਸੁੰਦਰਤਾ,
ਹਾਲ=ਮਸਤੀ, ਕਿਮਾਰਖ਼ਾਨਾ=ਜੂਆਖ਼ਾਨਾ,
ਗਿਰਹ=ਜੇਬ,ਗੰਢ, ਵਬਾਲ=ਝੰਝਟ,
ਮੁਜ਼ਮੰਹਿਲ=ਸੁਸਤ,ਕਮਜ਼ੋਰ, ਕੁਵਾ=
ਤਾਕਤ, ਏਤਦਾਲ=ਸੰਤੁਲਨ)

26. ਨ ਗੁਲ-ਏ-ਨਗ਼ਮਾ ਹੂੰ

ਨ ਗੁਲ-ਏ-ਨਗ਼ਮਾ ਹੂੰ, ਨ ਪਰਦਾ-ਏ-ਸਾਜ਼
ਮੈਂ ਹੂੰ ਅਪਨੀ ਸ਼ਿਕਸਤ ਕੀ ਆਵਾਜ਼

ਤੂ, ਔਰ ਆਰਾਇਸ਼-ਏ-ਖ਼ਮ-ਏ-ਕਾਕੁਲ
ਮੈਂ, ਔਰ ਅੰਦੇਸ਼ਾ-ਹਾਏ-ਦੂਰੋ-ਦਰਾਜ਼

ਲਾਫ਼-ਏ-ਤਮਕੀਂ ਫ਼ਰੇਬ-ਏ-ਸਾਦਾ-ਦਿਲੀ
ਹਮ ਹੈਂ, ਔਰ ਰਾਜ਼ ਹਾਏ-ਸੀਨਾ-ਏ-ਗੁਦਾਜ਼

ਹੂੰ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰੇ ਉਲਫ਼ਤ-ਏ-ਸੈਯਾਦ
ਵਰਨਾ ਬਾਕੀ ਹੈ ਤਾਕਤੇ ਪਰਵਾਜ਼

ਵੋ ਭੀ ਦਿਨ ਹੋ ਕਿ ਉਸ ਸਿਤਮਗਰ ਸੇ
ਨਾਜ਼ ਖੀਂਚੂੰ ਬਜਾਯ ਹਸਰਤੇ-ਨਾਜ਼

ਨਹੀਂ ਦਿਲ ਮੇਂ ਤੇਰੇ ਵੋ ਕਤਰਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰ
ਜਿਸ ਸੇ ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਹੁਈ ਨ ਹੋ ਗੁਲਬਾਜ਼

ਮੁਝਕੋ ਪੂਛਾ ਤੋ ਕੁਛ ਗ਼ਜ਼ਬ ਨ ਹੁਆ
ਮੈਂ ਗ਼ਰੀਬ ਔਰ ਤੂ ਗ਼ਰੀਬ-ਨਵਾਜ਼

ਅਸਦੁਲਲਾਹ ਖ਼ਾਂ ਤਮਾਮ ਹੁਆ
ਐ ਦਰੇਗ਼ਾ ਵਹ ਰਿੰਦ-ਏ-ਸ਼ਾਹਿਦਬਾਜ਼

(ਆਰਾਇਸ਼=ਸ਼ਿੰਗਾਰ, ਕਾਕੁਲ=ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ,
ਅੰਦੇਸ਼ਾ=ਸ਼ੰਕਾ,ਡਰ, ਲਾਫ਼-ਏ-ਤਮਕੀਂ=
ਸਹਿਣ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ, ਸੈਯਾਦ=
ਸ਼ਿਕਾਰੀ, ਮਿਜ਼ਗਾਂ=ਪਲਕਾਂ, ਗੁਲਬਾਜ਼=
ਫੁੱਲਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਵਾਲੀਆਂ, ਦਰੇਗ਼ਾ=
ਆਹ, ਰਿੰਦ=ਸ਼ਰਾਬੀ ਸ਼ਾਹਿਦਬਾਜ਼=
ਸੁਹੱਪਣ ਵਿੱਚ ਲੀਨ)

27. ਜ਼ਿਕ੍ਰ ਉਸ ਪਰੀਵਸ਼ ਕਾ ਔਰ ਫਿਰ ਬਯਾਂ ਅਪਨਾ

ਜ਼ਿਕ੍ਰ ਉਸ ਪਰੀਵਸ਼ ਕਾ ਔਰ ਫਿਰ ਬਯਾਂ ਅਪਨਾ
ਬਨ ਗਯਾ ਰਕੀਬ ਆਖ਼ਿਰ ਥਾ ਜੋ ਰਾਜ਼ਦਾਂ ਅਪਨਾ

ਮਯ ਵੋ ਕਯੋਂ ਬਹੁਤ ਪੀਤੇ ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਗ਼ੈਰ ਮੇਂ, ਯਾਰਬ
ਆਜ ਹੀ ਹੁਆ ਮੰਜ਼ੂਰ ਉਨਕੋ ਇਮਤਹਾਂ ਅਪਨਾ

ਮੰਜ਼ਰ ਇਕ ਬੁਲੰਦੀ ਪਰ ਔਰ ਹਮ ਬਨਾ ਸਕਤੇ
ਅਰਸ਼ ਸੇ ਉਧਰ ਹੋਤਾ ਕਾਸ਼ ਕੇ ਮਕਾਂ ਅਪਨਾ

ਦੇ ਵੋ ਜਿਸ ਕਦਰ ਜ਼ਿੱਲਤ ਹਮ ਹੰਸੀ ਮੇਂ ਟਾਲੇਂਗੇ
ਬਾਰੇ ਆਸ਼ਨਾ ਨਿਕਲਾ ਉਨਕਾ ਪਾਸਬਾਂ ਅਪਨਾ

ਦਰਦ-ਏ-ਦਿਲ ਲਿਖੂੰ ਕਬ ਤਕ, ਜਾਊਂ ਉਨ ਕੋ ਦਿਖਲਾ ਦੂੰ
ਉਂਗਲਿਯਾਂ ਫ਼ਿਗਾਰ ਅਪਨੀ ਖ਼ਾਮਾ ਖ਼ੂੰਚਕਾਂ ਅਪਨਾ

ਘਿਸਤੇ-ਘਿਸਤੇ ਮਿਟ ਜਾਤਾ ਆਪ ਨੇ ਅਬਸ ਬਦਲਾ
ਨੰਗ-ਏ-ਸਿਜਦਾ ਸੇ ਮੇਰੇ ਸੰਗ-ਏ-ਆਸਤਾਂ, ਅਪਨਾ

ਤਾ ਕਰੇ ਨ ਗ਼ੱਮਾਜ਼ੀ, ਕਰ ਲਿਯਾ ਹੈ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੋ
ਦੋਸਤ ਕੀ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਮੇਂ ਹਮ ਨੇ ਹਮਜ਼ਬਾਂ ਅਪਨਾ

ਹਮ ਕਹਾਂ ਕੇ ਦਾਨਾ ਥੇ, ਕਿਸ ਹੁਨਰ ਮੇਂ ਯਕਤਾ ਥੇ
ਬੇਸਬਬ ਹੁਆ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਦੁਸ਼ਮਨ ਆਸਮਾਂ ਅਪਨਾ

(ਰਕੀਬ=ਦੁਸ਼ਮਣ, ਬਾਰੇ=ਆਖਿਰ, ਆਸ਼ਨਾ=ਦੋਸਤ,
ਪਾਸਬਾਂ=ਦਰਬਾਨ,ਰਾਖਾ, ਫ਼ਿਗਾਰ=ਜ਼ਖ਼ਮੀ, ਖ਼ਾਮਾ=ਕਲਮ,
ਖ਼ੂੰਚਕਾਂ=ਖ਼ੂਨ ਵਹਿੰਦਾ, ਅਬਸ=ਬੇਵਜ੍ਹਾ, ਸੰਗ-ਏ-ਆਸਤਾਂ=
ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦਾ ਪੱਥਰ=ਯਕਤਾ=ਖਾਸ)

28. ਸਬ ਕਹਾਂ ? ਕੁਛ ਲਾਲਾ-ਓ-ਗੁਲ ਮੇਂ ਨੁਮਾਯਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਸਬ ਕਹਾਂ ? ਕੁਛ ਲਾਲਾ-ਓ-ਗੁਲ ਮੇਂ ਨੁਮਾਯਾਂ ਹੋ ਗਈਂ
ਖ਼ਾਕ ਮੇਂ ਕਯਾ ਸੂਰਤੇਂ ਹੋਂਗੀ ਕਿ ਪਿਨਹਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਯਾਦ ਥੀ ਹਮਕੋ ਭੀ ਰੰਗਾ-ਰੰਗ ਬਜ਼ਮਆਰਾਇਯਾਂ
ਲੇਕਿਨ ਅਬ ਨਕਸ਼-ਓ-ਨਿਗਾਰ-ਏ-ਤਾਕ-ਏ-ਨਿਸਿਯਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਥੀਂ ਬਨਾਤੁੱਨਾਸ਼-ਏ-ਗਰਦੂੰ ਦਿਨ ਕੋ ਪਰਦੇ ਮੇਂ ਨਿਹਾਂ
ਸ਼ਬ ਕੋ ਉਨਕੇ ਜੀ ਮੇਂ ਕਯਾ ਆਈ ਕਿ ਉਰਿਯਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਕੈਦ ਸੇ ਯਾਕੂਬ ਨੇ ਲੀ ਗੋ ਨ ਯੂਸੁਫ਼ ਕੀ ਖ਼ਬਰ
ਲੇਕਿਨ ਆਂਖੇਂ ਰੌਜ਼ਨ-ਏ-ਦੀਵਾਰ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਸਬ ਰਕੀਬੋਂ ਸੇ ਹੋਂ ਨਾਖ਼ੁਸ਼, ਪਰ ਜ਼ਨਾਨ-ਏ-ਮਿਸ੍ਰ ਸੇ
ਹੈ ਜ਼ੁਲੇਖ਼ਾ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਿ ਮਹਵੇ-ਮਾਹ-ਏ-ਕਨਆਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਜੂ-ਏ-ਖ਼ੂੰ ਆਂਖੋਂ ਸੇ ਬਹਨੇ ਦੋ ਕਿ ਹੈ ਸ਼ਾਮ-ਏ-ਫ਼ਿਰਾਕ
ਮੈਂ ਯੇ ਸਮਝੂੰਗਾ ਕੇ ਦੋ ਸ਼ਮਅਏਂ ਫ਼ਰੋਜ਼ਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਇਨ ਪਰੀਜ਼ਾਦੋਂ ਸੇ ਲੇਂਗੇ ਖ਼ੁਲਦ ਮੇਂ ਹਮ ਇੰਤਕਾਮ
ਕੁਦਰਤ-ਏ-ਹਕ ਸੇ ਯਹੀ ਹੂਰੇਂ ਅਗਰ ਵਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਨੀਂਦ ਉਸਕੀ ਹੈ, ਦਿਮਾਗ਼ ਉਸਕਾ ਹੈ, ਰਾਤੇਂ ਉਸਕੀ ਹੈਂ
ਤੇਰੀ ਜ਼ੁਲਫ਼ੇਂ ਜਿਸਕੇ ਬਾਜ਼ੂ ਪਰ ਪਰੀਸ਼ਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਮੈਂ ਚਮਨ ਮੇਂ ਕਯਾ ਗਯਾ, ਗੋਯਾ ਦਬਿਸਤਾਂ ਖੁਲ ਗਯਾ
ਬੁਲਬੁਲੇਂ ਸੁਨ ਕਰ ਮੇਰੇ ਨਾਲੇ, ਗ਼ਜ਼ਲਖ਼੍ਵਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਵੋ ਨਿਗਾਹੇਂ ਕਯੋਂ ਹੁਈ ਜਾਤੀ ਹੈਂ ਯਾਰਬ ਦਿਲ ਕੇ ਪਾਰ
ਜੋ ਮੇਰੀ ਕੋਤਾਹੀ-ਏ-ਕਿਸਮਤ ਸੇ ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਬਸ ਕਿ ਰੋਕਾ ਮੈਂਨੇ ਔਰ ਸੀਨੇ ਮੇਂ ਉਭਰੀਂ ਪੈ-ਬ-ਪੈ
ਮੇਰੀ ਆਹੇਂ ਬਖ਼ਿਯਾ-ਏ-ਚਾਕ-ਏ-ਗਰੀਬਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਵਾਂ ਗਯਾ ਭੀ ਮੈਂ, ਤੋ ਉਨਕੀ ਗਾਲਿਯੋਂ ਕਾ ਕਯਾ ਜਵਾਬ ?
ਯਾਦ ਥੀਂ ਜਿਤਨੀ ਦੁਆਯੇਂ, ਸਰਫ਼-ਏ-ਦਰਬਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਜਾਂ-ਫ਼ਿਜ਼ਾਂ ਹੈ ਬਾਦਾ, ਜਿਸਕੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਜਾਮ ਆ ਗਯਾ
ਸਬ ਲਕੀਰੇਂ ਹਾਥ ਕੀ ਗੋਯਾ ਰਗ-ਏ-ਜਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਹਮ ਮੁਵਹਿੱਦ ਹੈਂ, ਹਮਾਰਾ ਕੇਸ਼ ਹੈ ਤਰਕ-ਏ-ਰੂਸੂਮ
ਮਿੱਲਤੇਂ ਜਬ ਮਿਟ ਗਈਂ, ਅੱਜ਼ਾ-ਏ-ਈਮਾਂ, ਹੋ ਗਈਂ

ਰੰਜ ਸੇ ਖ਼ੂਗਰ ਹੁਆ ਇਨਸਾਂ ਤੋ ਮਿਟ ਜਾਤਾ ਹੈ ਰੰਜ
ਮੁਸ਼ਿਕਲੇਂ ਮੁਝ ਪਰ ਪੜੀਂ ਇਤਨੀ ਕਿ ਆਸਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

ਯੂੰ ਹੀ ਗਰ ਰੋਤਾ ਰਹਾ 'ਗ਼ਾਲਿਬ', ਤੋ ਐ ਅਹਲ-ਏ-ਜਹਾਂ !
ਦੇਖਨਾ ਇਨ ਬਸਿਤਯੋਂ ਕੋ ਤੁਮ, ਕਿ ਵੀਰਾਂ ਹੋ ਗਈਂ

(ਲਾਲਾ-ਓ-ਗੁਲ=ਲਾਲੇ ਤੇ ਗੁਲਾਬ ਦੇ ਫੁੱਲ, ਬਜ਼ਮਆਰਾਇਯਾਂ=
ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇ ਸ਼ਾਨ ਦੀ ਮਹਫ਼ਿਲ, ਨਕਸ਼-ਓ-ਨਿਗਾਰ-ਏ-ਤਾਕ-ਏ-
ਨਿਸਿਯਾਂ=ਭੁੱਲਣ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਸਜੇ ਵੇਲ-ਬੂਟੇ, ਬਨਾਤੁਨਨਾਸ਼-
ਏ-ਗਰਦੂੰ=ਸਪਤ-ਰਿਸ਼ੀ ਮੰਡਲ, ਨਿਹਾਂ=ਛੁਪੀ, ਉਰਿਯਾਂ=ਪਰਗਟ,
ਰੌਜ਼ਨ=ਮੋਰੀ, ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਜ਼ੇਲ, ਮਾਹ-ਏ-ਕਨਆਂ=ਕਨਆਨ ਦਾ ਚੰਨ,
ਯੂਸੁਫ਼, ਜੂ-ਏ-ਖ਼ੂੰ=ਲਹੂ ਦੀ ਨਦੀ, ਫ਼ਰੋਜ਼ਾਂ=ਜਗਣਾ, ਖ਼ੁਲਦ=ਸੁਰਗ,
ਦਬਿਸਤਾਂ=ਸਕੂਲ,ਪਾਠਸਾਲਾ, ਨਾਲੇ=ਪੁਕਾਰ,ਆਹਾਂ, ਬਖ਼ਿਯਾ-ਏ-
ਚਾਕ-ਏ-ਗਰੀਬਾਂ=ਫਟੇ ਗਲੇ ਦੀ ਸਿਉਣ ਦੇ ਤੋਪੇ, ਜਾਂ-ਫ਼ਿਜ਼ਾਂ=ਜਾਨ-=
ਵਧਾਊ, ਬਾਦਾ=ਸ਼ਰਾਬ, ਮੁਵਹਿੱਦ=ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮੰਨਣ
ਵਾਲਾ, ਕੇਸ਼=ਤਰੀਕਾ, ਮਿੱਲਤੇਂ=ਕੌਮਾਂ, ਅੱਜ਼ਾ=ਹਿੱਸਾ, ਖ਼ੂਗਰ=ਲਗਾਅ)

29. ਮਜ਼ੇ ਜਹਾਨ ਕੇ ਅਪਨੀ ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਮਜ਼ੇ ਜਹਾਨ ਕੇ ਅਪਨੀ ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ
ਸਿਵਾਏ ਖ਼ੂਨ-ਏ-ਜਿਗਰ, ਸੋ ਜਿਗਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਮਗਰ ਗ਼ੁਬਾਰ ਹੁਏ ਪਰ ਹਵਾ ਉੜਾ ਲੇ ਜਾਯੇ
ਵਗਰਨਾ ਤਾਬ-ਓ-ਤਬਾਂ ਬਾਲੋ-ਪਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਯੇ ਕਿਸ ਬਹਿਸ਼ਤ-ਸ਼ਮਾਇਲ ਕੀ ਆਮਦ-ਆਮਦ ਹੈ ?
ਕਿ ਗ਼ੈਰ-ਏ-ਜਲਵਾ-ਏ-ਗੁਲ ਰਹਗੁਜ਼ਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਭਲਾ ਉਸੇ ਨ ਸਹੀ, ਕੁਛ ਮੁਝੀ ਕੋ ਰਹਮ ਆਤਾ
ਅਸਰ ਮੇਰੇ ਨਫ਼ਸ-ਏ-ਬੇਅਸਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਖ਼ਯਾਲ-ਏ-ਜਲਵਾ-ਏ-ਗੁਲ ਸੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ ਮਯਕਸ਼
ਸ਼ਰਾਬਖ਼ਾਨੇ ਕੇ ਦੀਵਾਰ-ਓ-ਦਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਹੁਆ ਹੂੰ ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਗ਼ਾਰਤਗਰੀ ਸੇ ਸ਼ਰਿਮੰਦਾ
ਸਿਵਾਯ ਹਸਰਤ-ਏ-ਤਾਮੀਰ ਘਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

ਹਮਾਰੇ ਸ਼ੇ'ਰ ਹੈਂ ਅਬ ਸਿਰਫ਼ ਦਿਲ-ਲਗੀ ਕੇ ''ਅਸਦ''
ਖੁਲਾ ਕਿ ਫ਼ਾਯਦਾ ਅਰਜ਼-ਏ-ਹੁਨਰ ਮੇਂ ਖ਼ਾਕ ਨਹੀਂ

(ਤਾਬ-ਓ-ਤਬਾਂ=ਸਹਿਣਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਤਾਕਤ, ਬਾਲੋ-ਪਰ=
ਖੰਭ, ਬਹਿਸ਼ਤ-ਸ਼ਮਾਇਲ=ਸੁਰਗ-ਵਰਗਾ, ਗ਼ਾਰਤਗਰੀ=
ਬਰਬਾਦੀ, ਹਸਰਤ-ਏ-ਤਾਮੀਰ=ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਇੱਛਾ)

30. ਮਸਜਿਦ ਕੇ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਸਾਯਾ ਖ਼ਰਾਬਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਮਸਜਿਦ ਕੇ ਜ਼ੇਰ-ਏ-ਸਾਯਾ ਖ਼ਰਾਬਾਤ ਚਾਹਿਯੇ
ਭੌਂ ਪਾਸ ਆਂਖ ਕਿਬਲਾ-ਏ-ਹਾਜਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਆਸ਼ਿਕ ਹੁਏ ਹੈਂ ਆਪ ਭੀ ਏਕ ਔਰ ਸ਼ਖ਼ਸ ਪਰ
ਆਖ਼ਿਰ ਸਿਤਮ ਕੀ ਕੁਛ ਤੋ ਮੁਕਾਫ਼ਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਦੇ ਦਾਦ ਐ ਫ਼ਲਕ ਦਿਲ-ਏ-ਹਸਰਤ-ਪਰਸਤ ਕੀ
ਹਾਂ ਕੁਛ ਨ ਕੁਛ ਤਲਾਫ਼ੀ-ਏ-ਮਾਫ਼ਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਸੀਖੇ ਹੈਂ ਮਹ-ਰੁਖ਼ੋਂ ਕੇ ਲਿਏ ਹਮ ਮੁਸੱਵਰੀ
ਤਕਰੀਬ ਕੁਛ ਤੋ ਬਹਰ-ਏ-ਮੁਲਾਕਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਮਯ ਸੇ ਗ਼ਰਜ਼ ਨਸ਼ਾਤ ਹੈ ਕਿਸ ਰੁ-ਸਿਯਾਹ ਕੋ
ਇਕ-ਗੂਨਾ ਬੇ-ਖ਼ੁਦੀ ਮੁਝੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਹੈ ਰੰਗ-ਏ-ਲਾਲਾ-ਓ-ਗੁਲ-ਓ-ਨਸਰੀਂ ਜੁਦਾ ਜੁਦਾ
ਹਰ ਰੰਗ ਮੇਂ ਬਹਾਰ ਕਾ ਇਸਬਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਸਰ ਪਾ-ਏ-ਖ਼ੁਮ ਪੇ ਚਾਹਿਯੇ ਹੰਗਾਮ-ਏ-ਬੇ-ਖ਼ੁਦੀ
ਰੂ ਸੂ-ਏ-ਕਿਬਲਾ ਵਕਤ-ਏ-ਮੁਨਾਜਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਯਾਨੀ ਬ-ਹਸਬ-ਏ-ਗਰਿਦਸ਼-ਏ-ਪੈਮਾਨ-ਏ-ਸਿਫ਼ਾਤ
ਆਰਿਫ਼ ਹਮੇਸ਼ਾ ਮਸਤ-ਏ-ਮਯ-ਏ-ਜ਼ਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

ਨਸ਼ਵ-ਓ-ਨੁਮਾ ਹੈ ਅਸਲ ਸੇ ''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਫ਼ੁਰੂ ਕੋ
ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਹੀ ਸੇ ਨਿਕਲੇ ਹੈ ਜੋ ਬਾਤ ਚਾਹਿਯੇ

(ਖ਼ਰਾਬਾਤ=ਬਾਰ,ਜੂਆਖ਼ਾਨਾ, ਕਿਬਲਾ-ਏ-ਹਾਜਾਤ=
ਦੂਜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਮੁਕਾਫ਼ਾਤ=
ਮੁਆਵਜ਼ਾ, ਤਲਾਫ਼ੀ-ਏ-ਮਾਫ਼ਾਤ=ਗਲਤੀਆਂ ਠੀਕ ਕਰਨਾ,
ਨਸ਼ਾਤ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਇਕ-ਗੂਨਾ=ਲਗਾਤਾਰ, ਬੇ-ਖ਼ੁਦੀ=ਮਸਤੀ,
ਇਸਬਾਤ=ਗਿਆਨ,ਹੋਂਦ, ਨਸ਼ਵ-ਓ-ਨੁਮਾ=ਵਾਧਾ)

31. ਗ਼ਮ-ਏ-ਦੁਨਿਯਾ ਸੇ ਗਰ ਪਾਈ ਭੀ ਫ਼ੁਰਸਤ

ਗ਼ਮ-ਏ-ਦੁਨਿਯਾ ਸੇ ਗਰ ਪਾਈ ਭੀ ਫ਼ੁਰਸਤ ਸਰ ਉਠਾਨੇ ਕੀ
ਫ਼ਲਕ ਕਾ ਦੇਖਨਾ ਤਕਰੀਬ ਤੇਰੇ ਯਾਦ ਆਨੇ ਕੀ

ਖੁਲੇਗਾ ਕਿਸ ਤਰਹ ਮਜ਼ਮੂੰ ਮੇਰੇ ਮਕਤੂਬ ਕਾ ਯਾਰਬ
ਕਸਮ ਖਾਈ ਹੈ ਉਸ ਕਾਫ਼ਿਰ ਨੇ ਕਾਗ਼ਜ਼ ਕੇ ਜਲਾਨੇ ਕੀ

ਲਿਪਟਨਾ ਪਰਨਿਯਾਂ ਮੇਂ ਸ਼ੋਲਾ-ਏ-ਆਤਿਸ਼ ਕਾ ਆਸਾਂ ਹੈ
ਵਲੇ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਹੈ ਹਿਕਮਤ ਦਿਲ ਮੇਂ ਸੋਜ਼-ਏ-ਗ਼ਮ ਛੁਪਾਨੇ ਕੀ

ਉਨ੍ਹੇਂ ਮੰਜ਼ੂਰ ਅਪਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀਯੋਂ ਕਾ ਦੇਖ ਆਨਾ ਥਾ
ਉਠੇ ਥੇ ਸੈਰ-ਏ-ਗੁਲ ਕੋ ਦੇਖਨਾ ਸ਼ੋਖ਼ੀ ਬਹਾਨੇ ਕੀ

ਹਮਾਰੀ ਸਾਦਗੀ ਥੀ ਇਲਤਫ਼ਾਤ-ਏ-ਨਾਜ਼ ਪਰ ਮਰਨਾ
ਤੇਰਾ ਆਨਾ ਨ ਥਾ ਜ਼ਾਲਿਮ ਮਗਰ ਤਮਹੀਦ ਜਾਨੇ ਕੀ

ਲਕਦ ਕੂਬ-ਏ-ਹਵਾਦਿਸ ਕਾ ਤਹੱਮੁਲ ਕਰ ਨਹੀਂ ਸਕਤੀ
ਮੇਰੀ ਤਾਕਤ ਕਿ ਜ਼ਾਮਿਨ ਥੀ ਬੁਤੋਂ ਕੇ ਨਾਜ਼ ਉਠਾਨੇ ਕੀ

ਕਹੂੰ ਕਯਾ ਖ਼ੂਬੀ-ਏ-ਔਜ਼ਾ-ਏ-ਅਬਨਾ-ਏ-ਜ਼ਮਾਂ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਬਦੀ ਕੀ ਉਸਨੇ ਜਿਸ ਸੇ ਹਮਨੇ ਕੀ ਥੀ ਬਾਰਹਾ ਨੇਕੀ

(ਮਕਤੂਬ=ਸੁਨੇਹਾ,ਚਿੱਠੀ, ਪਰਨਿਯਾਂ=ਚੀਨੀ ਰੇਸ਼ਮ,
ਤਮਹੀਦ=ਬਹਾਨਾ, ਕੂਬ-ਏ-ਹਵਾਦਿਸ=ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ
ਠੁੱਡੇ, ਤਹੱਮੁਲ=ਧੀਰਜ,ਸਬਰ, ਖ਼ੂਬੀ-ਏ-ਔਜ਼ਾ-ਏ-
ਅਬਨਾ-ਏ-ਜ਼ਮਾਂ=ਜ਼ਮਾਨਾ ਸਾਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ੂਬੀਆਂ)

32. ਚਾਹਿਯੇ, ਅੱਛੋਂ ਕੋ ਜਿਤਨਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਚਾਹਿਯੇ, ਅੱਛੋਂ ਕੋ ਜਿਤਨਾ ਚਾਹਿਯੇ
ਯੇ ਅਗਰ ਚਾਹੇਂ, ਤੋ ਫਿਰ ਕਯਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਸੋਹਬਤ-ਏ-ਰਿੰਦਾਂ ਸੇ ਵਾਜਿਬ ਹੈ ਹਜ਼ਰ
ਜਾ-ਏ-ਮੈ ਅਪਨੇ ਕੋ ਖੀਂਚਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਚਾਹਨੇ ਕੋ ਤੇਰੇ ਕਯਾ ਸਮਝਾ ਥਾ ਦਿਲ
ਬਾਰੇ, ਅਬ ਇਸ ਸੇ ਭੀ ਸਮਝਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਚਾਕ ਮਤ ਕਰ ਜੈਬ ਬੇ-ਅੱਯਾਮ-ਏ-ਗੁਲ
ਕੁਛ ਉਧਰ ਕਾ ਭੀ ਇਸ਼ਾਰਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਦੋਸਤੀ ਕਾ ਪਰਦਾ ਹੈ ਬੇਗਾਨਗੀ
ਮੁੰਹ ਛੁਪਾਨਾ ਹਮ ਸੇ ਛੋੜਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਦੁਸ਼ਮਨੀ ਮੇਂ ਮੇਰੀ ਖੋਯਾ ਗ਼ੈਰ ਕੋ
ਕਿਸ ਕਦਰ ਦੁਸ਼ਮਨ ਹੈ, ਦੇਖਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਅਪਨੀ, ਰੁਸਵਾਈ ਮੇਂ ਕਯਾ ਚਲਤੀ ਹੈ ਸਅਈ
ਯਾਰ ਹੀ ਹੰਗਾਮਾਆਰਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਮੁਨ੍ਹਸਿਰ ਮਰਨੇ ਪੇ ਹੋ ਜਿਸ ਕੀ ਉਮੀਦ
ਨਾਉਮੀਦੀ ਉਸ ਕੀ ਦੇਖਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ, ਇਨ ਮਹਤਲਅਤੋਂ ਕੇ ਵਾਸਤੇ
ਚਾਹਨੇ ਵਾਲਾ ਭੀ ਅੱਛਾ ਚਾਹਿਯੇ

ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ ਖ਼ੂਬ-ਰੂਓਂ ਕੋ, 'ਅਸਦ'
ਆਪ ਕੀ ਸੂਰਤ ਤੋ ਦੇਖਾ ਚਾਹਿਯੇ

(ਰਿੰਦਾਂ=ਸ਼ਰਾਬੀ, ਹਜ਼ਰ=ਦੂਰੀ, ਜੈਬ=
ਗਲਾਵਾਂ, ਬੇ-ਅੱਯਾਮ-ਏ-ਗੁਲ=ਬਿਨਾ
ਗੁਲਾਬਾਂ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੇ, ਸਅਈ=ਮਰਜ਼ੀ,
ਮੁਨ੍ਹਸਿਰ=ਨਿਰਭਰ,ਟਿਕੀ ਹੋਈ,
ਮਹਤਲਅਤੋਂ=ਚੰਨ ਵਰਗੇ, ਖ਼ੂਬ-ਰੂਓਂ=
ਸੁਹਣੇ ਚਿਹਰੇ ਵਾਲੇ)

33. ਹਰ ਕਦਮ ਦੂਰੀ-ਏ-ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੈ ਨੁਮਾਯਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਹਰ ਕਦਮ ਦੂਰੀ-ਏ-ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੈ ਨੁਮਾਯਾਂ ਮੁਝ ਸੇ
ਮੇਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਸੇ ਭਾਗੇ ਹੈ ਬਯਾਬਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਦਰਸ-ਏ-ਉਨਵਾਨ-ਏ-ਤਮਾਸ਼ਾ ਬ-ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ ਖ਼ੁਸ਼ਤਰ
ਹੈ ਨਿਗਹ ਰਿਸ਼ਤਾ-ਏ-ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ-ਏ-ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਵਹਸ਼ਤ-ਏ-ਆਤਿਸ਼-ਏ-ਦਿਲ ਸੇ ਸ਼ਬ-ਏ-ਤਨਹਾਈ ਮੇਂ
ਸੂਰਤ-ਏ-ਦੂਦ ਰਹਾ ਸਾਯਾ ਗੁਰੇਜ਼ਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਗ਼ਮ-ਏ-ਉੱਸ਼ਾਕ, ਨ ਹੋ ਸਾਦਗੀ-ਆਮੋਜ਼-ਏ-ਬੁਤਾਂ
ਕਿਸ ਕਦਰ ਖ਼ਾਨਾ-ਏ-ਆਈਨਾ ਹੈ ਵੀਰਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਅਸਰ-ਏ-ਆਬਲਾ ਸੇ ਜਾਦ-ਏ-ਸਹਰਾ-ਏ-ਜੁਨੂੰ
ਸੂਰਤ-ਏ-ਰਿਸ਼ਤਾ-ਏ-ਗੌਹਰ ਹੈ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਬੇ-ਖ਼ੁਦੀ ਬਿਸਤਰ-ਏ-ਤਮਹੀਦ-ਏ-ਫ਼ਰਾਗ਼ਤ ਹੋ ਜੋ
ਪੁਰ ਹੈ ਸਾਏ ਕੀ ਤਰਹ ਮੇਰਾ ਸ਼ਬਿਸਤਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਸ਼ੌਕ-ਏ-ਦੀਦਾਰ ਮੇਂ ਗਰ ਤੂ ਮੁਝੇ ਗਰਦਨ ਮਾਰੇ
ਹੋ ਨਿਗਹ ਮਿਸਲ-ਏ-ਗੁਲ-ਏ-ਸ਼ਮਅ ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਬੇਕਸੀ ਹਾ-ਏ-ਸ਼ਬ-ਏ-ਹਿਜ਼ਰ ਕੀ ਵਹਸ਼ਤ, ਹੈ ਹੈ
ਸਾਯਾ ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ-ਏ-ਕਯਾਮਤ ਮੇਂ ਹੈ ਪਿਨਹਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਗਰਿਦਸ਼-ਏ-ਸਾਗ਼ਰ-ਏ-ਸਦ-ਜਲਵਾ-ਏ-ਰੰਗੀਂ ਤੁਝ ਸੇ
ਆਈਨਾ-ਦਾਰੀ-ਏ-ਯਕ-ਦੀਦਾ-ਏ-ਹੈਰਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਨਿਗਹ-ਏ-ਗਰਮ ਸੇ ਇਕ ਆਗ ਟਪਕਤੀ ਹੈ ''ਅਸਦ''
ਹੈ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਖ਼ਸ-ਓ-ਖ਼ਾਸ਼ਾਕ-ਏ-ਗੁਲਿਸਤਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਬਸਤਨ-ਏ-ਅਹਦ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ ਹਮਾ ਨਾ-ਦਾਨੀ ਥਾ
ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਨਾਕੁਸ਼ੂਦਾ ਰਹਾ ਉਕਦਾ-ਏ-ਪੈਮਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

ਆਤਿਸ਼-ਅਫ਼ਰੋਜ਼ੀ-ਏ-ਯਕ-ਸ਼ੋਲਾ-ਏ-ਈਮਾ ਤੁਝ ਸੇ
ਚਸ਼ਮਕ-ਆਰਾਈ-ਏ-ਸਦ-ਸ਼ਹਰ ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਮੁਝ ਸੇ

(ਦਰਸ-ਏ-ਉਨਵਾਨ-ਏ-ਤਮਾਸ਼ਾ=ਤਮਾਸ਼ੇ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ
ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਲੈਣਾ, ਬ-ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ=ਅਣਡਿੱਠਾ ਕਰਨਾ,
ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ-ਏ-ਮਿਜ਼ਗਾਂ=ਪਲਕਾਂ ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹਣ ਵਾਲਾ ਧਾਗਾ,
ਸੂਰਤ-ਏ-ਦੂਦ=ਧੂੰਏਂ ਵਾਂਗ, ਸਾਦਗੀ-ਆਮੋਜ਼-ਏ-ਬੁਤਾਂ=
ਬੁੱਤ ਨੂੰ ਸਾਦਗੀ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਆਬਲਾ=ਛਾਲਾ, ਜਾਦ-
ਏ-ਸਹਰਾ-ਏ-ਜੁਨੂੰ =ਜੁਨੂਨ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲ ਦਾ ਰਾਹ, ਗੌਹਰ=
ਮੋਤੀ, ਬਿਸਤਰ-ਏ-ਤਮਹੀਦ-ਏ-ਫ਼ਰਾਗ਼ਤ=ਆਰਾਮ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ
ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਸਤਰ, ਸ਼ਬਿਸਤਾਂ=ਸੌਣ ਦਾ ਬਿਸਤਰ, ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ-
ਏ-ਕਯਾਮਤ=ਕਿਆਮਤ ਦਾ ਸੂਰਜ, ਖ਼ਸ-ਓ-ਖ਼ਾਸ਼ਾਕ-ਏ-
ਗੁਲਿਸਤਾਂ=ਬਾਗ਼ ਦੀ ਸੁੱਕੀ ਘਾਹ, ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਨਾਕੁਸ਼ੂਦਾ=ਬੰਦ
ਅੱਖਾਂ, ਆਤਿਸ਼-ਅਫ਼ਰੋਜ਼ੀ-ਏ-ਯਕ-ਸ਼ੋਲਾ-ਏ-ਈਮਾ=ਇੱਕ
ਚੰਗਿਆੜੀ ਦੀ ਚਮਕ)

34. ਵੋ ਆਕੇ ਖ਼੍ਵਾਬ ਮੇਂ ਤਸਕੀਨ-ਏ-ਇਜ਼ਤਿਰਾਬ ਤੋ ਦੇ

ਵੋ ਆਕੇ ਖ਼੍ਵਾਬ ਮੇਂ ਤਸਕੀਨ-ਏ-ਇਜ਼ਤਿਰਾਬ ਤੋ ਦੇ
ਵਲੇ ਮੁਝੇ ਤਪਿਸ਼-ਏ-ਦਿਲ ਮਜਾਲ-ਏ-ਖ਼ਵਾਬ ਤੋ ਦੇ

ਕਰੇ ਹੈ ਕਤਲ, ਲਗਾਵਟ ਮੇਂ ਤੇਰਾ ਰੋ ਦੇਨਾ
ਤੇਰੀ ਤਰਹ ਕੋਈ ਤੇਗ਼ੇ-ਨਿਗਹ ਕੀ ਆਬ ਤੋ ਦੇ

ਦਿਖਾ ਕੇ ਜੁੰਬਿਸ਼-ਏ-ਲਬ ਹੀ ਤਮਾਮ ਕਰ ਹਮਕੋ
ਨ ਦੇ ਜੋ ਬੋਸਾ, ਤੋ ਮੁੰਹ ਸੇ ਕਹੀਂ ਜਵਾਬ ਤੋ ਦੇ

ਪਿਲਾ ਦੇ ਓਕ ਸੇ ਸਾਕੀ, ਜੋ ਹਮਸੇ ਨਫ਼ਰਤ ਹੈ
ਪਯਾਲਾ ਗਰ ਨਹੀਂ ਦੇਤਾ ਨ ਦੇ, ਸ਼ਰਾਬ ਤੋ ਦੇ

'ਅਸਦ' ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਸੇ ਮੇਰੇ ਹਾਥ-ਪਾਂਵ ਫੂਲ ਗਏ
ਕਹਾ ਜੋ ਉਸਨੇ, ਜ਼ਰਾ ਮੇਰੇ ਪਾਂਵ ਦਾਬ ਤੋ ਦੇ

(ਤਸਕੀਨ-ਏ-ਇਜ਼ਤਿਰਾਬ=ਬੇਚੈਨੀ ਨੂੰ ਤਸੱਲੀ)

35. ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕੀ ਕੋਈ ਲੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕੀ ਕੋਈ ਲੈ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਨਾਲਾ ਪਾਬੰਦ-ਏ-ਨੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਕਯੂੰ ਬੋਤੇ ਹੈਂ ਬਾਗ਼-ਬਾਨ ਤੂੰਬੇ
ਗਰ ਬਾਗ਼ ਗਦਾ-ਏ-ਮੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਹਰ-ਚੰਦ ਹਰ ਏਕ ਸ਼ੈ ਮੇਂ ਤੂ ਹੈ
ਪਰ ਤੁਝ-ਸੀ ਕੋਈ ਸ਼ੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਹਾਂ, ਖਾਇਯੋ ਮਤ ਫ਼ਰੇਬ-ਏ-ਹਸਤੀ
ਹਰ-ਚੰਦ ਕਹੇਂ ਕਿ ''ਹੈ'', ਨਹੀਂ ਹੈ

ਸ਼ਾਦੀ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰ, ਕਿ ਗ਼ਮ ਨ ਰਹਵੇ
ਉਰਦੀ ਜੋ ਨ ਹੋ, ਤੋ ਦੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਕਯੂੰ ਰੱਦ-ਏ-ਕਦਹ ਕਰੇ ਹੈ, ਜ਼ਾਹਿਦ
ਮੈ ਹੈ ਯੇ, ਮਗਸ ਕੀ ਕੈ ਨਹੀਂ ਹੈ

ਹਸਤੀ ਹੈ ਨ ਕੁਛ ਅਦਮ ਹੈ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''
ਆਖ਼ਿਰ ਤੂ ਕਯਾ ਹੈ, ਐ, ''ਨਹੀਂ'' ਹੈ

(ਨਾਲਾ=ਦੁਖ, ਪਾਬੰਦ-ਏ-ਨੈ=ਬਾਂਸੁਰੀ ਤੇ
ਨਿਰਭਰ, ਗਦਾ=ਭਿਖਾਰੀ, ਉਰਦੀ=ਬਸੰਤ,
ਦੈ=ਪਤਝੜ, ਕਦਹ=ਪਿਆਲਾ, ਜ਼ਾਹਿਦ=
ਤਪਸਵੀ, ਮਗਸ=ਮਧੂ-ਮੱਖੀ, ਅਦਮ=ਨਾ ਹੋਣਾ)

36. ਜੁਜ਼ ਕੈਸ ਔਰ ਕੋਈ ਨ ਆਯਾ ਬ-ਰੂ-ਏ-ਕਾਰ

ਜੁਜ਼ ਕੈਸ ਔਰ ਕੋਈ ਨ ਆਯਾ ਬ-ਰੂ-ਏ-ਕਾਰ
ਸਹਰਾ ਮਗਰ ਬ-ਤੰਗੀ-ਏ-ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਹਸੂਦ ਥਾ

ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਗੀ ਨੇ ਨਕਸ਼-ਏ-ਸਵੈਦਾ ਕਿਯਾ ਦੁਰੁਸਤ
ਜ਼ਾਹਿਰ ਹੁਆ ਕਿ ਦਾਗ਼ ਕਾ ਸਰਮਾਯਾ ਦੂਦ ਥਾ

ਥਾ ਖ਼ਵਾਬ ਮੇਂ ਖ਼ਯਾਲ ਕੋ ਤੁਝਸੇ ਮੁਆਮਲਾ
ਜਬ ਆਂਖ ਖੁਲ ਗਈ ਨ ਜ਼ਿਯਾਂ ਥਾ ਨ ਸੂਦ ਥਾ

ਲੇਤਾ ਹੂੰ ਮਕਤਬੇ-ਗ਼ਮੇ-ਦਿਲ ਮੇਂ ਸਬਕ ਹਨੂਜ਼
ਲੇਕਿਨ ਯਹੀ ਕਿ ਰਫ਼ਤ ਗਯਾ ਔਰ ਬੂਦ ਥਾ

ਢਾਂਪਾ ਕਫ਼ਨ ਨੇ ਦਾਗ਼ੇ-ਅਯੂਬੇ-ਬਰਹਨਗੀ
ਮੈਂ ਵਰਨਾ ਹਰ ਲਿਬਾਸ ਮੇਂ ਨੰਗੇ-ਵਜੂਦ ਥਾ

ਤੇਸ਼ੇ ਬਗ਼ੈਰ ਮਰ ਨ ਸਕਾ ਕੋਹਕਨ ''ਅਸਦ''
ਸਰਗਸ਼ਤਾ-ਏ-ਖ਼ੁਮਾਰੇ-ਰੁਸੂਮ-ਓ-ਕਯੂਦ ਥਾ

(ਜੁਜ਼=ਬਿਨਾ, ਕੈਸ=ਮਜਨੂੰ, ਬਰੂਏ-ਕਾਰ=ਮੌਕੇ ਤੇ ਕੰਮ
ਆਉਣਾ, ਚਸ਼ਮੇ-ਹਸੂਦ=ਈਰਖਾਲੂ ਦੀ ਅੱਖ, ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਗੀ=
ਡਗਮਗਾਉਣਾ, ਨਕਸ਼ੇ-ਸਵੈਦਾ=ਦਿਲ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ,
ਦੂਦ=ਧੂਆਂ, ਜ਼ਿਯਾਂ=ਹਾਨੀ, ਸੂਦ=ਲਾਭ, ਮਕਤਬ=ਸਕੂਲ,
ਹਨੂਜ਼=ਹੁਣ ਵੀ, ਰਫ਼ਤ ਗਯਾ ਔਰ ਬੂਦ=ਇਹ ਚਾਰੇ ਸ਼ਬਦ
ਗੁਜ਼ਰੇ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਦਸਦੇ ਹਨ, ਦਾਗ਼ੇ-ਅਯੂਬੇ-ਬਰਹਨਗੀ=ਨੰਗੇਜ
ਦੇ ਦੋਸ਼, ਕੋਹਕਨ=ਪਹਾੜ ਚੀਰਨ ਵਾਲਾ,ਫ਼ਰਹਾਦ, ਸਰਗਸ਼ਤਾ-
ਏ-ਖ਼ੁਮਾਰੇ-ਰੁਸੂਮ-ਓ-ਕਯੂਦ=ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਿਆ)


ਪਾਠ ਭੇਦ

ਆਲਮ ਜਹਾਂ ਬ-ਅਰਜ਼-ਏ-ਬਿਸਾਤ-ਏ ਵਜੂਦ ਥਾ
ਜੂੰ ਸੁਬਹ ਚਾਕ-ਏ-ਜੇਬ ਮੁਝੇ ਤਾਰ-ਓ-ਪੂਦ ਥਾ

ਬਾਜ਼ੀ-ਖ਼ੁਰ-ਏ-ਫ਼ਰੇਬ ਹੈ ਅਹਲ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਕਾ ਜ਼ੌਕ
ਹੰਗਾਮਾ ਗਰਮ-ਏ-ਹੈਰਤ-ਏ-ਬੂਦ-ਓ-ਨੁਮੂਦ ਥਾ

ਆਲਮ ਤਿਲਿਸਮ-ਏ-ਸ਼ਹਰ-ਏ-ਖ਼ਾਮੋਸ਼ਾਂ ਹੈ ਸਰ-ਬ-ਸਰ
ਯਾ ਮੈਂ ਗ਼ਰੀਬ-ਏ-ਕਿਸ਼ਵਰ-ਏ-ਗੁਫ਼ਤ-ਓ-ਸੁਨੂਦ ਥਾ

ਤੰਗੀ ਰਫ਼ੀਕ-ਏ-ਰਾਹ ਥੀ ਅਦਮ ਯਾ ਵਜੂਦ ਥਾ

ਮੇਰਾ ਸਫ਼ਰ ਬ-ਤਾਲਾ-ਏ-ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਹਸੂਦ ਥਾ

ਤੂ ਯਕ-ਜਹਾਂ ਕੁਮਾਸ਼-ਏ-ਹਵਸ ਜਮਅ ਕਰ ਕਿ ਮੈਂ
ਹੈਰਤ ਮਤਾ-ਏ-ਆਲਮ-ਏ-ਨੁਕਸਾਨ-ਓ-ਸੂਦ ਥਾ

ਗਰਦਿਸ਼-ਮੁਹੀਤ-ਏ-ਜ਼ੁਲਮ ਰਹਾ ਜਿਸ ਕਦਰ ਫ਼ਲਕ
ਮੈਂ ਪਾ-ਏਮਾਲ-ਏ-ਗ਼ਮਜ਼ਾ-ਏ-ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਕਬੂਦ ਥਾ

ਪੂਛਾ ਥਾ ਗਰਚੇ ਯਾਰ ਨੇ ਅਹਵਾਲ-ਏ-ਦਿਲ ਮਗਰ
ਕਿਸ ਕੋ ਦਿਮਾਗ਼-ਏ-ਮਿੰਨਤ-ਏ-ਗੁਫ਼ਤ-ਓ-ਸ਼ੁਨੂਦ ਥਾ

ਖ਼ੁਰ ਸ਼ਬਨਮ-ਆਸ਼ਨਾ ਨਾ ਹੁਆ ਵਰਨਾ ਮੈਂ 'ਅਸਦ'
ਸਰ-ਤਾ-ਕਦਮ ਗੁਜ਼ਾਰਿਸ਼-ਏ- ਜ਼ੌਕ-ਏ-ਸੁਜੂਦ ਥਾ

(ਇਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਦੀਵਾਨਾਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ।
ਬਾਜ਼ੀ-ਖ਼ੁਰ-ਏ-ਫ਼ਰੇਬ=ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਜੁਆਰੀ, ਤਿਲਿਸਮ=ਜਾਦੂ,
ਸਰ-ਬ-ਸਰ=ਸਾਰੇ, ਕੁਮਾਸ਼=ਆਦਤ, ਗੁਫ਼ਤ-ਓ-ਸ਼ੁਨੂਦ=
ਕਹਿਣਾ ਸੁਣਨਾ)

37. ਕਹਤੇ ਹੋ, ਨ ਦੇਂਗੇ ਹਮ, ਦਿਲ ਅਗਰ ਪੜਾ ਪਾਯਾ

ਕਹਤੇ ਹੋ, ਨ ਦੇਂਗੇ ਹਮ, ਦਿਲ ਅਗਰ ਪੜਾ ਪਾਯਾ
ਦਿਲ ਕਹਾਂ ਕਿ ਗੁਮ ਕੀਜੇ ? ਹਮਨੇ ਮੁੱਦਆ ਪਾਯਾ

ਇਸ਼ਕ ਸੇ ਤਬੀਅਤ ਨੇ ਜ਼ੀਸਤ ਕਾ ਮਜ਼ਾ ਪਾਯਾ
ਦਰਦ ਕੀ ਦਵਾ ਪਾਈ, ਦਰਦ ਬੇ-ਦਵਾ ਪਾਯਾ

ਦੋਸਤ ਦਾਰੇ-ਦੁਸ਼ਮਨ ਹੈ, ਏਤਮਾਦੇ-ਦਿਲ ਮਾਲੂਮ
ਆਹ ਬੇਅਸਰ ਦੇਖੀ, ਨਾਲਾ ਨਾਰਸਾ ਪਾਯਾ

ਸਾਦਗੀ ਵ ਪੁਰਕਾਰੀ ਬੇਖ਼ੁਦੀ ਵ ਹੁਸ਼ਿਯਾਰੀ
ਹੁਸਨ ਕੋ ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ ਮੇਂ ਜੁਰਅਤ-ਆਜ਼ਮਾ ਪਾਯਾ

ਗ਼ੁੰਚਾ ਫਿਰ ਲਗਾ ਖਿਲਨੇ, ਆਜ ਹਮ ਨੇ ਅਪਨਾ ਦਿਲ
ਖੂੰ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਦੇਖਾ, ਗੁਮ ਕਿਯਾ ਹੁਆ ਪਾਯਾ

ਹਾਲ-ਏ-ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਮਾਲੂਮ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਕਦਰ ਯਾਨੀ
ਹਮ ਨੇ ਬਾਰਹਾ ਢੂੰਢਾ, ਤੁਮ ਨੇ ਬਾਰਹਾ ਪਾਯਾ

ਸ਼ੋਰ-ਏ-ਪੰਦੇ-ਨਾਸੇਹ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮ ਪਰ ਨਮਕ ਛਿੜਕਾ
ਆਪ ਸੇ ਕੋਈ ਪੂਛੇ, ਤੁਮ ਨੇ ਕਯਾ ਮਜ਼ਾ ਪਾਯਾ

ਨਾ ਅਸਦ ਜਫ਼ਾ-ਸਾਇਲ ਨਾ ਸਿਤਮ ਜੁਨੂੰ-ਮਾਇਲ
ਤੁਝ ਕੋ ਜਿਸ ਕਦਰ ਢੂੰਢਾ ਉਲਫ਼ਤ-ਆਜ਼ਮਾ ਪਾਯਾ

(ਜ਼ੀਸਤ= ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਦਾਰੇ-ਦੁਸ਼ਮਨ=ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਦੋਸਤ,
ਨਾਲਾ=ਵਿਰਲਾਪ, ਨਾਰਸਾ=ਬੇਅਸਰ,ਫਜ਼ੂਲ, ਪੁਰਕਾਰੀ=
ਚਲਾਕੀ, ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ= ਬੇਪਰਵਾਹੀ, ਸ਼ੋਰ-ਏ-ਪੰਦੇ-ਨਾਸੇਹ=
ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਾ ਰੌਲਾ, ਜਫ਼ਾ-ਸਾਇਲ=ਜ਼ੁਲਮ
ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਜੁਨੂੰ-ਮਾਇਲ=ਪਾਗਲਪਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ)

38. ਦਹਰ ਮੇਂ ਨਕਸ਼-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਵਜਹ-ਏ-ਤਸੱਲੀ ਨ ਹੁਆ

ਦਹਰ ਮੇਂ ਨਕਸ਼-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਵਜਹ-ਏ-ਤਸੱਲੀ ਨ ਹੁਆ
ਹੈ ਯਹ ਵੋ ਲਫ਼ਜ਼ ਕਿ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ-ਏ-ਮਾਅਨੀ ਨ ਹੁਆ

ਸਬਜ਼ਾ-ਏ-ਖ਼ਤ ਸੇ ਤੇਰਾ ਕਾਕੁਲ-ਏ-ਸਰਕਸ਼ ਨ ਦਬਾ
ਯਹ ਜ਼ਮੁੱਰਦ ਭੀ ਹਰੀਫ਼ੇ-ਦਮੇ-ਅਫ਼ਈ ਨ ਹੁਆ

ਮੈਂਨੇ ਚਾਹਾ ਥਾ ਕਿ ਅੰਦੋਹ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਸੇ ਛੂਟੂੰ
ਵਹ ਸਿਤਮਗਰ ਮੇਰੇ ਮਰਨੇ ਪੇ ਭੀ ਰਾਜ਼ੀ ਨ ਹੁਆ

ਦਿਲ ਗੁਜ਼ਰਗਾਹ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲੇ-ਮੈ-ਓ-ਸਾਗ਼ਰ ਹੀ ਸਹੀ
ਗਰ ਨਫ਼ਸ ਜਾਦਾ-ਏ-ਸਰ-ਮੰਜ਼ਿਲ-ਏ-ਤਕਵੀ ਨ ਹੁਆ

ਹੂੰ ਤੇਰੇ ਵਾਦਾ ਨ ਕਰਨੇ ਮੇਂ ਭੀ ਰਾਜ਼ੀ ਕਿ ਕਭੀ
ਗੋਸ਼ ਮਿੰਨਤ-ਕਸ਼ੇ-ਗੁਲਬਾਂਗ-ਏ-ਤਸੱਲੀ ਨ ਹੁਆ

ਕਿਸਸੇ ਮਹਰੂਮੀ-ਏ-ਕਿਸਮਤ ਕੀ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਕੀਜੇ
ਹਮ ਨੇ ਚਾਹਾ ਥਾ ਕਿ ਮਰ ਜਾਏਂ, ਸੋ ਵਹ ਭੀ ਨ ਹੁਆ

ਮਰ ਗਯਾ ਸਦਮਾ-ਏ-ਯਕ-ਜੁੰਬਿਸ਼ੇ-ਲਬ ਸੇ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਨਾ-ਤਵਾਨੀ ਸੇ ਹਰੀਫ਼-ਏ-ਦਮ-ਏ-ਈਸਾ ਨ ਹੁਆ

(ਦਹਰ=ਸੰਸਾਰ, ਸਬਜ਼ਾ-ਏ-ਖ਼ਤ=ਨਵੀਂ ਉਗਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ,
ਜ਼ਮੁੱਰਦ=ਨੀਲਮ, ਹਰੀਫ਼ੇ-ਦਮੇ-ਅਫ਼ਈ=ਸੱਪ ਦੀ ਫੁੰਕਾਰ
ਬਰਾਬਰ, ਅੰਦੋਹ=ਦੁੱਖ, ਨਫ਼ਸ=ਸੋਚ,ਸਾਹ, ਜਾਦਾ-ਏ-ਸਰ-
ਮੰਜ਼ਿਲ-ਏ-ਤਕਵੀ=ਭਗਤੀ ਦੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦਾ ਰਾਹ, ਗੋਸ਼=ਕੰਨ,
ਗੁਲਬਾਂਗ=ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼, ਨਾ-ਤਵਾਨੀ=ਕਮਜ਼ੋਰੀ)

39. ਸਤਾਇਸ਼ ਗਰ ਹੈ ਜ਼ਾਹਿਦ ਇਸ ਕਦਰ ਜਿਸ ਬਾਗ਼ੇ-ਰਿਜ਼ਵਾਂ ਕਾ

ਸਤਾਇਸ਼ ਗਰ ਹੈ ਜ਼ਾਹਿਦ ਇਸ ਕਦਰ ਜਿਸ ਬਾਗ਼ੇ-ਰਿਜ਼ਵਾਂ ਕਾ
ਵਹ ਇਕ ਗੁਲਦਸਤਾ ਹੈ ਹਮ ਬੇਖ਼ੁਦੋਂ ਕੇ ਤਾਕੇ-ਨਿਸਿਯਾਂ ਕਾ

ਬਯਾਂ ਕਯਾ ਕੀਜਿਯੇ ਬੇਦਾਦੇ-ਕਾਵਿਸ਼-ਹਾਏ-ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਕਾ
ਕਿ ਹਰ ਇਕ ਕਤਰਾ-ਏ-ਖ਼ੂੰ ਦਾਨਾ ਹੈ ਤਸਬੀਹੇ-ਮਰਜਾਂ ਕਾ

ਨ ਆਈ ਸਤਵਤੇ-ਕਾਤਿਲ ਭੀ ਮਾਨਅ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਕੋ
ਲਿਯਾ ਦਾਂਤੋਂ ਮੇਂ ਜੋ ਤਿਨਕਾ, ਹੁਆ ਰੇਸ਼ਾ ਨੈਸਤਾਂ ਕਾ

ਦਿਖਾਊਂਗਾ ਤਮਾਸ਼ਾ, ਦੀ ਅਗਰ ਫ਼ੁਰਸਤ ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ
ਮੇਰਾ ਹਰ ਦਾਗ਼-ਏ-ਦਿਲ ਇਕ ਤੁਖਮ ਹੈ ਸਰਵ-ਏ-ਚਿਰਾਗ਼ਾਂ ਕਾ

ਕਿਯਾ ਆਈਨਾਖ਼ਾਨੇ ਕਾ ਵੋ ਨਕਸ਼ਾ ਤੇਰੇ ਜਲਵੇ ਨੇ
ਕਰੇ ਜੋ ਪਰਤਵ-ਏ-ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ-ਆਲਮ ਸ਼ਬਨਮਿਸਤਾਂ ਕਾ

ਮੇਰੀ ਤਾਮੀਰ ਮੇਂ ਮੁਜ਼ਮਿਰ ਹੈ ਇਕ ਸੂਰਤ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕੀ
ਹਯੂਲਾ ਬਰਕ-ਏ-ਖ਼ਿਰਮਨ ਕਾ ਹੈ ਖ਼ੂਨ-ਏ-ਗਰਮ ਦਹਕਾਂ ਕਾ

ਉਗਾ ਹੈ ਘਰ ਮੇਂ ਹਰ-ਸੂ ਸਬਜ਼ਾ, ਵੀਰਾਨੀ, ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਰ
ਮਦਾਰ ਅਬ ਖੋਦਨੇ ਪਰ ਘਾਸ ਕੇ, ਹੈ ਮੇਰੇ ਦਰਬਾਂ ਕਾ

ਖ਼ਮੋਸ਼ੀ ਮੇਂ ਨਿਹਾਂ ਖ਼ੂੰਗਸ਼ਤਾ ਲਾਖੋਂ ਆਰਜ਼ੂਏਂ ਹੈਂ
ਚਿਰਾਗ਼-ਏ-ਮੁਰਦਾ ਹੂੰ ਮੇਂ ਬੇਜ਼ੁਬਾਂ ਗੋਰ-ਏ-ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਕਾ

ਹਨੂਜ਼ ਇਕ ਪਰਤਵ-ਏ-ਨਕਸ਼-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ-ਏ-ਯਾਰ ਬਾਕੀ ਹੈ
ਦਿਲ-ਏ-ਅਫ਼ਸੁਰਦਾ ਗੋਯਾ ਹੁਜਰਾ ਹੈ ਯੂਸੁਫ਼ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਾਂ ਕਾ

ਬਗ਼ਲ ਮੇਂ ਗ਼ੈਰ ਕੀ ਆਪ ਆਜ ਸੋਤੇ ਹੈਂ ਕਹੀਂ, ਵਰਨਾ
ਸਬਬ ਕਯਾ? ਖ਼੍ਵਾਬ ਮੇਂ ਆਕਰ ਤਬੱਸੁਮ-ਹਾਏ-ਪਿਨਹਾਂ ਕਾ

ਨਹੀਂ ਮਾਲੂਮ ਕਿਸ-ਕਿਸਕਾ ਲਹੂ ਪਾਨੀ ਹੁਆ ਹੋਗਾ
ਕਯਾਮਤ ਹੈ ਸਰਸ਼ਕ-ਆਲੂਦਾ ਹੋਨਾ ਤੇਰੀ ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਕਾ

ਨਜ਼ਰ ਮੇਂ ਹੈ ਹਮਾਰੀ ਜਾਦਾ-ਏ-ਰਾਹ-ਏ-ਫ਼ਨਾ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਕਿ ਯੇ ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ ਹੈ ਆਲਮ ਕੇ ਅੱਜਾਏ-ਪਰੀਸ਼ਾਂ ਕਾ

(ਸਤਾਇਸ਼-ਗਰ=ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ, ਜ਼ਾਹਿਦ=ਤਪੱਸਵੀ, ਬਾਗ਼ੇ-ਰਿਜ਼ਵਾਂ=
ਸੁਰਗ ਦਾ ਬਾਗ਼, ਬੇਖ਼ੁਦੋਂ ਕੇ ਤਾਕੇ-ਨਿਸਿਯਾਂ=ਮਸਤਾਂ ਦਾ ਆਲਾ,
ਬੇਦਾਦੇ-ਕਾਵਿਸ਼-ਹਾਏ-ਮਿਜ਼ਗਾਂ=ਪਲਕਾਂ ਦੀ ਚੁੱਭਣ ਦੀ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ,
ਤਸਬੀਹੇ-ਮਰਜਾਂ=ਮੂੰਗੇ ਦੀ ਮਾਲਾ, ਸਤਵਤੇ-ਕਾਤਿਲ=ਕਾਤਲ ਦਾ ਡਰ,
ਨੈਸਤਾਂ=ਬਾਂਸ ਦਾ ਜੰਗਲ, ਤੁਖਮ=ਬੀਜ, ਪਰਤਵ-ਏ-ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ=
ਸੂਰਜ ਦੀ ਕਿਰਣ ਪੈਣਾਂ, ਸ਼ਬਨਮਿਸਤਾਂ=ਤ੍ਰੇਲ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ, ਮੁਜ਼ਮਿਰ=
ਲੁਕੀ ਹੋਈ, ਹਯੂਲਾ=ਸ਼ਾਨ,ਸ਼ੋਭਾ, ਬਰਕ-ਏ-ਖ਼ਿਰਮਨ=ਫ਼ਸਲ ਤੇ ਡਿਗਣ
ਵਾਲੀ ਬਿਜਲੀ, ਦਹਕਾਂ=ਕਿਸਾਨ, ਮਦਾਰ=ਨੀਂਹ, ਨਿਹਾਂ=ਛੁਪੀਆਂ,
ਖ਼ੂੰਗਸ਼ਤਾ=ਖ਼ੂਨ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ, ਗੋਰ=ਕਬਰ, ਹਨੂਜ਼=ਅਜੇ ਵੀ,
ਹੁਜਰਾ=ਕੋਠਰੀ, ਜ਼ਿੰਦਾਂ=ਕੈਦਖ਼ਾਨਾ, ਤਬੱਸੁਮ-ਹਾਏ-ਪਿਨਹਾਂ=ਹਲਕੀ
ਮੁਸਕਾਣ, ਸਰਸ਼ਕ-ਆਲੂਦਾ=ਹੰਝੂਆਂ ਨਾਲ ਭਿਜਿਆ, ਸ਼ੀਰਾਜ਼ਾ=ਬਿਖਰਾਉ)

40. ਮਹਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੂ ਹੀ ਨਵਾ-ਹਾਏ-ਰਾਜ਼ ਕਾ

ਮਹਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੂ ਹੀ ਨਵਾ-ਹਾਏ-ਰਾਜ਼ ਕਾ
ਯਾਂ ਵਰਨਾ ਜੋ ਹਿਜਾਬ ਹੈ, ਪਰਦਾ ਹੈ ਸਾਜ਼ ਕਾ

ਰੰਗੇ-ਸ਼ਿਕਸਤਾ ਸੁਬਹੇ-ਬਹਾਰੇ-ਨਜ਼ਾਰਾ ਹੈ
ਯੇ ਵਕਤ ਹੈ ਸ਼ੁਗੁਫ਼ਤਨੇ-ਗੁਲ-ਹਾਏ-ਨਾਜ਼ ਕਾ

ਤੂ, ਔਰ ਸੂ-ਏ-ਗ਼ੈਰ ਨਜ਼ਰ-ਹਾਏ ਤੇਜ਼-ਤੇਜ਼
ਮੈਂ, ਔਰ ਦੁਖ ਤੇਰੀ ਮਿਜ਼ਗਾਂ-ਹਾਏ-ਦਰਾਜ਼ ਕਾ

ਸਰਫ਼ਾ ਹੈ ਜ਼ਬਤੇ-ਆਹ ਮੇਂ ਮੇਰਾ, ਵਗਰਨਾ ਮੈਂ
ਤੋਅਮਾ ਹੂੰ ਏਕ ਹੀ ਨਫ਼ਸੇ-ਜਾਂ-ਗੁਦਾਜ਼ ਕਾ

ਹੈਂ ਬਸ ਕਿ ਜੋਸ਼ੇ-ਬਾਦਾ ਸੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਉਛਲ ਰਹੇ
ਹਰ ਗੋਸ਼ਾ-ਏ-ਬਿਸਾਤ ਹੈ ਸਰ ਸ਼ੀਸ਼ਾ-ਬਾਜ਼ ਕਾ

ਕਾਵਿਸ਼ ਕਾ ਦਿਲ ਕਰੇ ਹੈ ਤਕਾਜ਼ਾ ਕਿ ਹੈ ਹਨੂਜ਼
ਨਾਖ਼ੁਨ ਪੇ ਕਰਜ਼ ਇਸ ਗਿਰਹੇ-ਨੀਮ-ਬਾਜ਼ ਕਾ

ਤਾਰਾਜ-ਏ-ਕਾਵਿਸ਼ੇ-ਗ਼ਮੇ-ਹਿਜਰਾਂ ਹੁਆ ''ਅਸਦ''
ਸੀਨਾ, ਕਿ ਥਾ ਦਫ਼ੀਨਾ-ਏ-ਗੁਹਰ-ਹਾਏ-ਰਾਜ਼ ਕਾ

(ਮਹਰਮ=ਜਾਣਕਾਰ, ਨਵਾ-ਹਾਏ-ਰਾਜ਼=ਭੇਦ ਭਰੀਆਂ
ਆਵਾਜ਼ਾਂ, ਹਿਜਾਬ=ਪਰਦਾ, ਰੰਗੇ-ਸ਼ਿਕਸਤਾ=ਉਡਿਆ
ਰੰਗ, ਸ਼ੁਗੁਫ਼ਤਨੇ-ਗੁਲ=ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਖਿੜਨ ਦਾ, ਤੋਅਮਾ=
ਖ਼ੁਰਾਕ, ਨਫ਼ਸੇ-ਜਾਂ-ਗੁਦਾਜ਼=ਘਾਤਕ ਸਾਹ, ਬਿਸਾਤ=
ਗਲੀਚਾ, ਕਾਵਿਸ਼=ਕੁਰੇਦਣਾ,ਖੋਜਣਾ, ਗਿਰਹੇ-ਨੀਮ-ਬਾਜ਼=
ਅਧਖੁੱਲ੍ਹੀ ਗੰਢ, ਦਫ਼ੀਨਾ-ਏ-ਗੁਹਰ=ਮੋਤੀਆਂ ਦਾ ਦੱਬਿਆ
ਖ਼ਜਾਨਾ)

41. ਬਜ਼ਮੇ-ਸ਼ਾਹਨਸ਼ਾਹ ਮੇਂ ਅਸ਼ਆਰ ਕਾ ਦਫ਼ਤਰ ਖੁਲਾ

ਬਜ਼ਮੇ-ਸ਼ਾਹਨਸ਼ਾਹ ਮੇਂ ਅਸ਼ਆਰ ਕਾ ਦਫ਼ਤਰ ਖੁਲਾ
ਰਖਿਯੋ ਯਾ ਰਬ! ਯਹ ਦਰੇ-ਗ਼ੰਜੀਨਾ-ਏ-ਗੌਹਰ ਖੁਲਾ

ਸ਼ਬ ਹੁਈ ਫਿਰ ਅੰਜੁਮੇ-ਰਖ਼ਸ਼ੰਦਾ ਕਾ ਮੰਜ਼ਰ ਖੁਲਾ
ਇਸ ਤਕੱਲੁਫ਼ ਸੇ ਕਿ ਗੋਯਾ ਬੁਤਕਦੇ ਕਾ ਦਰ ਖੁਲਾ

ਗਰਚੇ ਹੂੰ ਦੀਵਾਨਾ, ਪਰ ਕਯੋਂ ਦੋਸਤ ਕਾ ਖਾਊਂ ਫ਼ਰੇਬ
ਆਸਤੀਂ ਮੇਂ ਦਸ਼ਨਾ ਪਿਨਹਾਂ ਹਾਥ ਮੇਂ ਨਸ਼ਤਰ ਖੁਲਾ

ਗੋ ਨ ਸਮਝੂੰ ਉਸਕੀ ਬਾਤੇਂ, ਗੋ ਨ ਪਾਊਂ ਉਸਕਾ ਭੇਦ
ਪਰ ਯਹ ਕਯਾ ਕਮ ਹੈ ਕਿ ਮੁਝਸੇ ਵੋ ਪਰੀ-ਪੈਕਰ ਖੁਲਾ

ਹੈ ਖ਼ਯਾਲੇ-ਹੁਸਨ ਮੇਂ ਹੁਸਨੇ-ਅਮਲ ਕਾ ਸਾ ਖ਼ਯਾਲ
ਖ਼ੁਲਦ ਕਾ ਇਕ ਦਰ ਹੈ ਮੇਰੀ ਗੋਰ ਕੇ ਅੰਦਰ ਖੁਲਾ

ਮੁੰਹ ਨ ਖੁਲਨੇ ਪਰ ਵੋ ਆਲਮ ਹੈ ਕਿ ਦੇਖਾ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਜ਼ੁਲਫ਼ ਸੇ ਬਢਕਰ ਨਕਾਬ ਉਸ ਸ਼ੋਖ਼ ਕੇ ਮੁੰਹ ਪਰ ਖੁਲਾ

ਦਰ ਪੇ ਰਹਨੇ ਕੋ ਕਹਾ ਔਰ ਕਹ ਕੇ ਕੈਸਾ ਫਿਰ ਗਯਾ
ਜਿਤਨੇ ਅਰਸੇ ਮੇਂ ਮੇਰਾ ਲਿਪਟਾ ਹੁਆ ਬਿਸਤਰ ਖੁਲਾ

ਕਯੋਂ ਅੰਧੇਰੀ ਹੈ ਸ਼ਬੇ-ਗ਼ਮ ? ਹੈ ਬਲਾਓਂ ਕਾ ਨੁਜ਼ੂਲ
ਆਜ ਉਧਰ ਹੀ ਕੋ ਰਹੇਗਾ ਦੀਦਾ-ਏ-ਅਖ਼ਤਰ ਖੁਲਾ
ਕਯਾ ਰਹੂੰ ਗ਼ੁਰਬਤ ਮੇਂ ਖ਼ੁਸ਼ ? ਜਬ ਹੋ ਹਵਾਦਿਸ ਕਾ ਯਹ ਹਾਲ
ਨਾਮਾ ਲਾਤਾ ਹੈ ਵਤਨ ਸੇ ਨਾਮਾਬਰ ਅਕਸਰ ਖੁਲਾ

ਉਸਕੀ ਉੱਮਤ ਮੇਂ ਹੂੰ ਮੈਂ, ਮੇਰੇ ਰਹੇਂ ਕਯੋਂ ਕਾਮ ਬੰਦ
ਵਾਸਤੇ ਜਿਸ ਸ਼ਹ ਕੇ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਗੁੰਬਦੇ-ਬੇ-ਦਰ ਖੁਲਾ

(ਦਰੇ-ਗ਼ੰਜੀਨਾ-ਏ-ਗੌਹਰ=ਮੋਤੀਆਂ ਦੇ ਖ਼ਜਾਨੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ,
ਅੰਜੁਮੇ-ਰਖ਼ਸ਼ੰਦਾ=ਚਮਕਦੇ ਤਾਰੇ, ਮੰਜ਼ਰ=ਦ੍ਰਿਸ਼, ਦਸ਼ਨਾ=ਛੁਰੀ,
ਪਿਨਹਾਂ=ਲੁਕੀ ਹੋਈ, ਪਰੀ-ਪੈਕਰ=ਪਰੀ ਵਰਗੀ, ਖ਼ੁਲਦ=ਸੁਰਗ,
ਨੁਜ਼ੂਲ=ਜਨਮ, ਦੀਦਾ-ਏ-ਅਖ਼ਤਰ=ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅੱਖ, ਨਾਮਾ=
ਚਿੱਠੀ, ਨਾਮਾਬਰ=ਡਾਕੀਆ, ਉੱਮਤ=ਕੌਮ)

42. ਯਕ ਜ਼ਰ੍ਰਾ-ਏ-ਜ਼ਮੀਂ ਨਹੀਂ ਬੇਕਾਰ ਬਾਗ਼ ਕਾ

ਯਕ ਜ਼ਰ੍ਰਾ-ਏ-ਜ਼ਮੀਂ ਨਹੀਂ ਬੇਕਾਰ ਬਾਗ਼ ਕਾ
ਯਾਂ ਜਾਦਾ ਭੀ ਫ਼ਤੀਲਾ ਹੈ ਲਾਲੇ ਕੇ ਦਾਗ਼ ਕਾ

ਬੇ-ਮੈ ਕਿਸੇ ਹੈ ਤਾਕਤ-ਏ-ਆਸ਼ੋਬ-ਏ-ਆਗਹੀ
ਖੇਂਚਾ ਹੈ ਅਜਜ਼-ਏ-ਹੌਸਲਾ ਨੇ ਖ਼ਤ ਅਯਾਗ਼ ਕਾ

ਬੁਲਬੁਲ ਕੇ ਕਾਰ-ਓ-ਬਾਰ ਪੇ ਹੈਂ ਖ਼ੰਦਾ-ਹਾਏ-ਗੁਲ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਜਿਸ ਕੋ ਇਸ਼ਕ ਖ਼ਲਲ ਹੈ ਦਿਮਾਗ਼ ਕਾ

ਤਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਨਸ਼ਾ-ਏ-ਫ਼ਿਕਰ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਮੁਝੇ
ਤਿਰਯਾਕੀ-ਏ-ਕਦੀਮ ਹੂੰ ਦੂਦ-ਏ-ਚਿਰਾਗ਼ ਕਾ

ਸੌ ਬਾਰ ਬੰਦ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਸੇ ਆਜ਼ਾਦ ਹਮ ਹੁਏ
ਪਰ ਕਯਾ ਕਰੇਂ ਕਿ ਦਿਲ ਹੀ ਅਦੂ ਹੈ ਫ਼ਰਾਗ਼ ਕਾ

ਬੇ-ਖ਼ੂਨ-ਏ-ਦਿਲ ਹੈ ਚਸ਼ਮ ਮੇਂ ਮੌਜ-ਏ-ਨਿਗਹ ਗ਼ੁਬਾਰ
ਯਹ ਮੈ-ਕਦਾ ਖ਼ਰਾਬ ਹੈ ਮੈ ਕੇ ਸੁਰਾਗ਼ ਕਾ
ਬਾਗ਼-ਏ-ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ ਤੇਰਾ ਬਿਸਾਤ-ਏ-ਨਸ਼ਾਤ-ਏ-ਦਿਲ
ਅਬ੍ਰ-ਏ-ਬਹਾਰ ਖ਼ੁਮ-ਕਦਾ ਕਿਸ ਕੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਕਾ

(ਜਾਦਾ=ਰਾਹ, ਫ਼ਤੀਲਾ=ਮੱਲ੍ਹਮ ਪੱਟੀ, ਆਸ਼ੋਬ=ਡਰ, ਅਜਜ਼=
ਨਿਮਰਤਾ, ਅਯਾਗ਼=ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਪਿਆਲਾ, ਖ਼ੰਦਾ-ਹਾਏ-ਗੁਲ=
ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਹਾਸੀ, ਤਿਰਯਾਕੀ-ਏ-ਕਦੀਮ=ਪੁਰਾਣਾ ਅਫੀਮਚੀ,
ਦੂਦ=ਧੂੰਆਂ, ਅਦੂ=ਦੁਸ਼ਮਣ, ਫ਼ਰਾਗ਼=ਆਜ਼ਾਦੀ, ਸ਼ਗੁਫ਼ਤਾ=
ਖਿੜਿਆ, ਬਿਸਾਤ-ਏ-ਨਸ਼ਾਤ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ ਗਲੀਚਾ, ਅਬ੍ਰ-ਏ-
ਬਹਾਰ= ਬਸੰਤ ਦਾ ਬੱਦਲ, ਖ਼ੁਮ-ਕਦਾ=ਮਧੂਸ਼ਾਲਾ,ਠੇਕਾ)

43. ਹੁਈ ਤਾਖ਼ੀਰ ਤੋ ਕੁਛ ਬਾਇਸੇ-ਤਾਖ਼ੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਹੁਈ ਤਾਖ਼ੀਰ ਤੋ ਕੁਛ ਬਾਇਸੇ-ਤਾਖ਼ੀਰ ਭੀ ਥਾ
ਆਪ ਆਤੇ ਥੇ, ਮਗਰ ਕੋਈ ਇਨਾਂਗੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਤੁਮ ਸੇ ਬੇਜਾ ਹੈ ਮੁਝੇ ਅਪਨੀ ਤਬਾਹੀ ਕਾ ਗਿਲਾ
ਉਸਮੇਂ ਕੁਛ ਸ਼ਾਇਬਾ-ਏ-ਖ਼ੂਬੀ-ਏ-ਤਕਦੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਤੂ ਮੁਝੇ ਭੂਲ ਗਯਾ ਹੋ, ਤੋ ਪਤਾ ਬਤਲਾ ਦੂੰ
ਕਭੀ ਫ਼ਿਤਰਾਕ ਮੇਂ ਤੇਰੇ ਕੋਈ ਨਖ਼ਚੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਕੈਦ ਮੇਂ ਹੈ ਤੇਰੇ ਵਹਸ਼ੀ ਕੋ ਵਹੀ ਜ਼ੁਲਫ਼ ਕੀ ਯਾਦ
ਹਾਂ ਕੁਛ ਇਕ ਰੰਜ-ਏ-ਗਿਰਾਂਬਾਰੀ-ਏ-ਜ਼ੰਜੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਬਿਜਲੀ ਇਕ ਕੌਂਧ ਗਈ ਆਂਖੋਂ ਕੇ ਆਗੇ, ਤੋ ਕਯਾ
ਬਾਤ ਕਰਤੇ, ਕਿ ਮੈਂ ਲਬ-ਤਿਸ਼ਨਾ-ਏ-ਤਕਰੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਯੂਸੁਫ਼ ਉਸ ਕੋ ਕਹੂੰ, ਔਰ ਕੁਛ ਨ ਕਹੇ, ਖ਼ੈਰ ਹੁਈ
ਗਰ ਬਿਗੜ ਬੈਠੇ ਤੋ ਮੈਂ ਲਾਯਕ-ਏ-ਤਅਜ਼ੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਦੇਖਕਰ ਗ਼ੈਰ ਕੋ ਹੋ ਕਯੋਂ ਨ ਕਲੇਜਾ ਠੰਡਾ
ਨਾਲਾ ਕਰਤਾ ਥਾ ਵਲੇ, ਤਾਲਿਬ-ਏ-ਤਾਸੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਪੇਸ਼ੇ ਮੇਂ ਐਬ ਨਹੀਂ, ਰਖਿਯੇ ਨ ਫ਼ਰਹਾਦ ਕੋ ਨਾਮ
ਹਮ ਹੀ ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਾ-ਸਰੋਂ ਮੇਂ ਵੋ ਜਵਾਂ-ਮੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਹਮ ਥੇ ਮਰਨੇ ਕੋ ਖੜੇ, ਪਾਸ ਨ ਆਯਾ ਨ ਸਹੀ
ਆਖਿਰ ਉਸ ਸ਼ੋਖ਼ ਕੇ ਤਰਕਸ਼ ਮੇਂ ਕੋਈ ਤੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਪਕੜੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੋਂ ਕੇ ਲਿਖੇ ਪਰ ਨਾਹਕ
ਆਦਮੀ ਕੋਈ ਹਮਾਰਾ ਦਮੇ-ਤਹਰੀਰ ਭੀ ਥਾ

ਰੇਖ਼ਤੇ ਕੇ ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਉਸਤਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਅਗਲੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਮੇਂ ਕੋਈ 'ਮੀਰ' ਭੀ ਥਾ

(ਬਾਇਸੇ-ਤਾਖ਼ੀਰ=ਦੇਰ ਦਾ ਕਾਰਣ, ਇਨਾਂਗੀਰ=
ਲਗਾਮ ਫੜਨ ਵਾਲਾ, ਸ਼ਾਇਬਾ=ਝਲਕ, ਫ਼ਿਤਰਾਕ=
ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦਾ ਝੋਲਾ, ਨਖ਼ਚੀਰ=ਸ਼ਿਕਾਰ, ਰੰਜ-ਏ-
ਗਿਰਾਂਬਾਰੀ-ਏ-ਜ਼ੰਜੀਰ=ਬੇੜੀਆਂ ਦੇ ਬੋਝ ਦਾ ਦੁਖ,
ਲਬ-ਤਿਸ਼ਨਾ-ਏ-ਤਕਰੀਰ=ਬੋਲਣ ਲਈ ਪਿਆਸੇ
ਬੁੱਲ੍ਹ, ਲਾਯਕ-ਏ-ਤਅਜ਼ੀਰ=ਦੰਡ ਦਾ ਭਾਗੀ,
ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਾ-ਸਰੋ=ਦੁਖੀ, ਜਵਾਂ-ਮੀਰ=ਨੌਜਵਾਨ
ਨੇਤਾ, ਰੇਖ਼ਤੇ=ਉਰਦੂ ਬੋਲੀ)

44. ਤੂ ਦੋਸਤ ਕਿਸੀ ਕਾ ਭੀ ਸਿਤਮਗਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਤੂ ਦੋਸਤ ਕਿਸੀ ਕਾ ਭੀ ਸਿਤਮਗਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ
ਔਰੋਂ ਪੇ ਹੈ ਵੋ ਜ਼ੁਲਮ ਕਿ ਮੁਝ ਪਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਛੋੜਾ ਮਹ-ਏ-ਨਖ਼ਸ਼ਬ ਕੀ ਤਰਹ ਦਸਤ-ਏ-ਕਜ਼ਾ ਨੇ
ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ ਹਨੂਜ਼ ਉਸ ਕੇ ਬਰਾਬਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਤੌਫ਼ੀਕ ਬਅੰਦਾਜ਼ਾ-ਏ-ਹਿੰਮਤ ਹੈ ਅਜ਼ਲ ਸੇ
ਆਂਖੋਂ ਮੇਂ ਹੈ ਵੋ ਕਤਰਾ ਕਿ ਗੌਹਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਜਬ ਤਕ ਕੀ ਨ ਦੇਖਾ ਥਾ ਕਦ-ਏ-ਯਾਰ ਕਾ ਆਲਮ
ਮੈਂ ਮੁਅਤਕਿਦ-ਏ-ਫ਼ਿਤਨਾ-ਏ-ਮਹਸ਼ਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਮੈਂ ਸਾਦਾ-ਦਿਲ, ਆਜ਼ੁਰਦਗੀ-ਏ-ਯਾਰ ਸੇ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੂੰ
ਯਾਨੀ ਸਬਕ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਮੁਕਰ੍ਰਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਦਰਿਯਾ-ਏ-ਮਆਸੀ ਤੁਨੁਕ-ਆਬੀ ਸੇ ਹੁਆ ਖ਼ੁਸ਼ਕ
ਮੇਰਾ ਸਰ-ਏ-ਦਾਮਨ ਭੀ ਅਭੀ ਤਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

ਜਾਰੀ ਥੀ 'ਅਸਦ' ਦਾਗ਼-ਏ-ਜਿਗਰ ਸੇ ਮੇਰੀ ਤਹਸੀਲ
ਆਤਿਸ਼ਕਦਾ ਜਾਗੀਰ-ਏ-ਸਮੰਦਰ ਨ ਹੁਆ ਥਾ

(ਮਹ-ਏ-ਨਖ਼ਸ਼ਬ=ਨਕਲੀ ਚੰਦ, ਦਸਤ-ਏ-ਕਜ਼ਾ=ਮੌਤ
ਦਾ ਹੱਥ, ਖ਼ੁਰਸ਼ੀਦ=ਸੂਰਜ, ਅਜ਼ਲ=ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ, ਗੌਹਰ=ਮੋਤੀ,
ਮੁਅਤਕਿਦ-ਏ-ਫ਼ਿਤਨਾ-ਏ-ਮਹਸ਼ਰ=ਕਿਆਮਤ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਰਤੀ
ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ, ਆਜ਼ੁਰਦਗੀ=ਉਦਾਸੀ, ਮਆਸੀ=ਪਾਪ, ਤੁਨੁਕ-
ਆਬੀ=ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ, ਆਤਿਸ਼ਕਦਾ=ਅੱਗ ਦਾ ਮੰਦਿਰ)

45. ਅਰਜ਼-ਏ-ਨਿਯਾਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਅਰਜ਼-ਏ-ਨਿਯਾਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਕੇ ਕਾਬਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ
ਜਿਸ ਦਿਲ ਪੇ ਨਾਜ਼ ਥਾ ਮੁਝੇ, ਵੋ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਜਾਤਾ ਹੂੰ ਦਾਗ਼-ਏ-ਹਸਰਤ-ਏ-ਹਸਤੀ ਲਿਯੇ ਹੁਏ
ਹੂੰ ਸ਼ਮਅ-ਏ-ਕੁਸ਼ਤਾ ਦਰਖ਼ੁਰ-ਏ-ਮਹਫ਼ਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਮਰਨੇ ਕੀ ਐ ਦਿਲ ਔਰ ਹੀ ਤਦਬੀਰ ਕਰ ਕਿ ਮੈਂ
ਸ਼ਾਯਾਨੇ-ਦਸਤ-ਓ-ਖੰਜਰ-ਏ-ਕਾਤਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਬਰ-ਰੂ-ਏ-ਸ਼ਸ਼-ਜਹਤ ਦਰ-ਏ-ਆਈਨਾਬਾਜ਼ ਹੈ
ਯਾਂ ਇਮਤਿਯਾਜ਼-ਏ-ਨਾਕਿਸ-ਓ-ਕਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਵਾ ਕਰ ਦਿਯੇ ਹੈਂ ਸ਼ੌਕ ਨੇ ਬੰਦ-ਏ-ਨਕਾਬ-ਏ-ਹੁਸਨ
ਗ਼ੈਰ ਅਜ਼ ਨਿਗਾਹ ਅਬ ਕੋਈ ਹਾਇਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਗੋ ਮੈਂ ਰਹਾ ਰਹੀਨ-ਏ-ਸਿਤਮ-ਹਾਏ-ਰੋਜ਼ਗਾਰ
ਲੇਕਿਨ ਤੇਰੇ ਖ਼ਯਾਲ ਸੇ ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਦਿਲ ਸੇ ਹਵਾ-ਏ-ਕਿਸ਼ਤ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਮਿਟ ਗਯਾ ਕਿ ਵਾਂ
ਹਾਸਿਲ ਸਿਵਾਯੇ ਹਸਰਤ-ਏ-ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

ਬੇਦਾਦ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਸੇ ਨਹੀਂ ਡਰਤਾ ਮਗਰ ''ਅਸਦ''
ਜਿਸ ਦਿਲ ਪੇ ਨਾਜ਼ ਥਾ ਮੁਝੇ ਵੋ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਰਹਾ

(ਸ਼ਮਅ-ਏ-ਕੁਸ਼ਤਾ=ਬੁਝਿਆ ਦੀਵਾ, ਦਰਖ਼ੁਰ=ਯੋਗ,ਲਾਇਕ,
ਬਰ-ਰੂ-ਏ-ਸ਼ਸ਼-ਜਹਤ= ਧਰਤੀ ਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਦੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ,
ਇਮਤਿਯਾਜ਼-ਏ-ਨਾਕਿਸ-ਓ-ਕਾਮਿਲ= ਪੂਰਣ- ਅਪੂਰਣ ਦਾ
ਭੇਦ, ਵਾ=ਖੋਲ੍ਹਣਾ, ਹਵਾ-ਏ-ਕਿਸ਼ਤ-ਏ-ਵਫ਼ਾ=ਵਫ਼ਾ ਦੀ ਬੇੜੀ
ਨੂੰ ਠੇਲ੍ਹਣ ਵਾਲੀ ਹਵਾ, ਬੇਦਾਦ=ਜ਼ੁਲਮ)

46. ਸੁਰਮਾ-ਏ-ਮੁਫ਼ਤ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਹੂੰ

ਸੁਰਮਾ-ਏ-ਮੁਫ਼ਤ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਹੂੰ, ਮੇਰੀ ਕੀਮਤ ਯੇ ਹੈ
ਕਿ ਰਹੇ ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਖ਼ਰੀਦਾਰ ਪੇ ਏਹਸਾਂ ਮੇਰਾ

ਰੁਖ਼ਸਤ-ਏ-ਨਾਲਾ ਮੁਝੇ ਦੇ ਕਿ ਮਬਾਦਾ ਜ਼ਾਲਿਮ
ਤੇਰੇ ਚੇਹਰੇ ਸੇ ਹੋ ਜ਼ਾਹਿਰ ਗ਼ਮ-ਏ-ਪਿਨਹਾਂ ਮੇਰਾ

-ਅਣਛਪੀ ਗ਼ਜ਼ਲ-

ਖ਼ਲਵਤ-ਏ ਆਬਲਾ-ਏ-ਪਾ ਮੇਂ ਹੈ ਜੌਲਾਂ ਮੇਰਾ
ਖ਼ੂੰ ਹੈ ਦਿਲ ਤੰਗੀ-ਏ-ਵਹਸ਼ਤ ਸੇ ਬਯਾਬਾਂ ਮੇਰਾ

ਹਸਰਤ-ਏ-ਨਸ਼ਾ-ਏ-ਵਹਸ਼ਤ ਨ ਬ-ਸਅਈ-ਏ ਦਿਲ ਹੈ
ਅਰਜ਼-ਏ-ਖ਼ਮਯਾਜ਼ਾ-ਏ-ਮਜਨੂੰ ਹੈ ਗਰੇਬਾਂ ਮੇਰਾ

ਫ਼ਹਮ ਜ਼ੰਜੀਰੀ-ਏ-ਬੇਰਬਤੀ-ਏ ਦਿਲ ਹੈ ਯਾ ਰਬ
ਕਿਸ ਜ਼ਬਾਂ ਮੇਂ ਹੈ ਲਕਬ ਖ਼੍ਵਾਬ-ਏ-ਪਰੇਸ਼ਾਂ ਮੇਰਾ

(ਰੁਖ਼ਸਤ-ਏ-ਨਾਲਾ=ਦੁੱਖ ਨੂੰ ਵਿਦਾਈ, ਪਿਨਹਾਂ=ਛੁਪਿਆ,
ਆਬਲਾ-ਏ-ਪਾ=ਛਾਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਪੈਰ, ਜੌਲਾਂ=ਪੈਰੀਂ ਬੇੜੀਆਂ,
ਫ਼ਹਮ=ਸਮਝ, ਜ਼ੰਜੀਰੀ-ਏ-ਬੇਰਬਤੀ-ਏ=ਦਿਲ ਨਾਲ ਜੁੜੀ
ਜ਼ੰਜੀਰ, ਲਕਬ=ਉਪਾਧੀ)

47. ਇਸ਼ਰਤ-ਏ-ਕਤਰਾ ਹੈ ਦਰਿਯਾ ਮੇਂ ਫ਼ਨਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਇਸ਼ਰਤ-ਏ-ਕਤਰਾ ਹੈ ਦਰਿਯਾ ਮੇਂ ਫ਼ਨਾ ਹੋ ਜਾਨਾ
ਦਰਦ ਕਾ ਹਦ ਸੇ ਗੁਜ਼ਰਨਾ ਹੈ ਦਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਤੁਝਸੇ ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਮੇਰੀ ਸੂਰਤ-ਏ-ਕੁਫ਼ਲ-ਏ-ਅਬਜਦ
ਥਾ ਲਿਖਾ ਬਾਤ ਕੇ ਬਨਤੇ ਹੀ ਜੁਦਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਦਿਲ ਹੁਆ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ੇ-ਚਾਰਾ-ਏ-ਜ਼ਹਮਤ ਮੇਂ ਤਮਾਮ
ਮਿਟ ਗਯਾ ਘਿਸਨੇ ਮੇਂ ਇਸ ਉਕਦੇ ਕਾ ਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

6 ਅਬ ਜ਼ਫ਼ਾ ਸੇ ਭੀ ਹੈਂ ਮਹਰੂਮ ਹਮ, ਅੱਲਾਹ-ਅੱਲਾਹ!
ਇਸ ਕਦਰ ਦੁਸ਼ਮਨ-ਏ-ਅਰਬਾਬ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਜ਼ੋਫ਼ ਸੇ ਗਿਰਿਯਾਂ ਮੁਬੱਦਲ ਬ-ਦਮੇ-ਸਰਦ ਹੁਆ
ਬਾਵਰ ਆਯਾ ਹਮੇਂ ਪਾਨੀ ਕਾ ਹਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਦਿਲ ਸੇ ਮਿਟਨਾ ਤੇਰੀ ਅੰਗੁਸ਼ਤੇ-ਹਿਨਾਈ ਕਾ ਖ਼ਯਾਲ
ਹੋ ਗਯਾ ਗੋਸ਼ਤ ਸੇ ਨਾਖ਼ੁਨ ਕਾ ਜੁਦਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਹੈ ਮੁਝੇ ਅਬ੍ਰ-ਏ-ਬਹਾਰੀ ਕਾ ਬਰਸ ਕਰ ਖੁਲਨਾ
ਰੋਤੇ-ਰੋਤੇ ਗ਼ਮ-ਏ-ਫ਼ੁਰਕਤ ਮੇਂ ਫ਼ਨਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਗਰ ਨਹੀਂ ਨਿਕਹਤ-ਏ-ਗੁਲ ਕੋ ਤੇਰੇ ਕੂਚੇ ਕੀ ਹਵਸ
ਕਯੋਂ ਹੈ ਗਰਦ-ਏ-ਰਹ-ਏ-ਜੌਲਾਨੇ-ਸਬਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਤਾਕਿ ਮੁਝ ਪਰ ਖੁਲੇ ਐਜਾਜ਼ੇ-ਹਵਾਏ-ਸੈਕਲ
ਦੇਖ ਬਰਸਾਤ ਮੇਂ ਸਬਜ਼ ਆਈਨੇ ਕਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

ਬਖਸ਼ੇ ਹੈ ਜਲਵਾ-ਏ-ਗੁਲ ਜ਼ੌਕ-ਏ-ਤਮਾਸ਼ਾ, 'ਗਾਲਿਬ'
ਚਸ਼ਮ ਕੋ ਚਾਹਿਯੇ ਹਰ ਰੰਗ ਮੇਂ ਵਾ ਹੋ ਜਾਨਾ

(ਇਸ਼ਰਤ-ਏ-ਕਤਰਾ=ਬੂੰਦ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਸੂਰਤ-ਏ-ਕੁਫ਼ਲ-ਏ-
ਅਬਜਦ=ਅਬਜਦ ਜਿੰਦੇ ਦੀ ਚਾਬੀ ਵਾਂਗ, ਉਕਦੇ=ਗੰਢ,
ਦੁਸ਼ਮਨ-ਏ-ਅਰਬਾਬ-ਏ-ਵਫ਼ਾ=ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ,
ਜ਼ੋਫ਼=ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਗਿਰਿਆਂ=ਰੋਣਾ, ਮੁਬੱਦਲ=ਬਦਲ ਗਿਆ,
ਬਾਵਰ=ਯਕੀਨ, ਅੰਗੁਸ਼ਤੇ-ਹਿਨਾਈ=ਮਹਿੰਦੀ ਵਾਲੀ ਉਂਗਲੀ,
ਅਬ੍ਰ-ਏ-ਬਹਾਰੀ=ਬਸੰਤੀ ਬੱਦਲ, ਨਿਕਹਤ-ਏ-ਗੁਲ=ਫੁੱਲ ਦੀ
ਖ਼ੁਸ਼ਬੋਈ, ਗਰਦ-ਏ-ਰਹ-ਏ-ਜੌਲਾਨੇ-ਸਬਾ=ਹਵਾ ਦੇ ਰਾਹ ਦੀ
ਧੂੜ, ਐਜਾਜ਼ੇ-ਹਵਾਏ-ਸੈਕਲ=ਚੀਰਵੀਆਂ ਠੰਢੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਦੀ
ਕਰਾਮਾਤ)

48. ਹਮ ਸੇ ਖੁਲ ਜਾਓ ਬ-ਵਕਤੇ-ਮੈ-ਪਰਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

ਹਮ ਸੇ ਖੁਲ ਜਾਓ ਬ-ਵਕਤੇ-ਮੈ-ਪਰਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ
ਵਰਨਾ ਹਮ ਛੇੜੇਂਗੇ ਰਖ ਕਰ ਉਜ਼ਰ-ਏ-ਮਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

ਗ਼ਰ੍ਰਾ-ਏ ਔਜ-ਏ-ਬਿਨਾ-ਏ-ਆਲਮ-ਏ-ਇਮਕਾਂ ਨ ਹੋ
ਇਸ ਬੁਲੰਦੀ ਕੇ ਨਸੀਬੋਂ ਮੇਂ ਹੈ ਪਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

ਕਰਜ਼ ਕੀ ਪੀਤੇ ਥੇ ਮੈ ਲੇਕਿਨ ਸਮਝਤੇ ਥੇ ਕਿ ਹਾਂ
ਰੰਗ ਲਾਵੇਗੀ ਹਮਾਰੀ ਫ਼ਾਕਾ-ਮਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

ਨਗ਼ਮਾ-ਹਾਏ-ਗ਼ਮ ਕੋ ਭੀ ਐ ਦਿਲ ਗ਼ਨੀਮਤ ਜਾਨਿਯੇ
ਬੇ-ਸਦਾ ਹੋ ਜਾਏਗਾ ਯਹ ਸਾਜ਼-ਏ-ਹਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

ਧੌਲ-ਧੱਪਾ ਉਸ ਸਰਾਪਾ-ਨਾਜ਼ ਕਾ ਸ਼ੇਵਾ ਨਹੀਂ
ਹਮ ਹੀ ਕਰ ਬੈਠੇ ਥੇ ਗ਼ਾਲਿਬ ਪੇਸ਼-ਦਸਤੀ ਏਕ ਦਿਨ

(ਬ-ਵਕਤੇ-ਮੈ-ਪਰਸਤੀ=ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਵੇਲੇ, ਉਜ਼ਰ=
ਬਹਾਨਾ, ਸ਼ੇਵਾ=ਆਦਤ, ਪੇਸ਼-ਦਸਤੀ=, ਹੱਥ ਵਧਾਉਣਾ,
ਹੱਦ ਲੰਘਣਾ)

49. ਇਬਨੇ-ਮਰਿਯਮ ਹੁਆ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਇਬਨੇ-ਮਰਿਯਮ ਹੁਆ ਕਰੇ ਕੋਈ
ਮੇਰੇ ਦੁਖ ਕੀ ਦਵਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਸ਼ਰਅ-ਓ-ਆਈਨ ਪਰ ਮਦਾਰ ਸਹੀ
ਐਸੇ ਕਾਤਿਲ ਕਾ ਕਯਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਚਾਲ, ਜੈਸੇ ਕੜੀ ਕਮਾਂ ਕਾ ਤੀਰ
ਦਿਲ ਮੇਂ ਐਸੇ ਕੇ ਜਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਬਾਤ ਪਰ ਵਾਂ ਜ਼ਬਾਨ ਕਟਤੀ ਹੈ
ਵੋ ਕਹੇਂ ਔਰ ਸੁਨਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਬਕ ਰਹਾ ਹੂੰ ਜੁਨੂੰ ਮੇਂ ਕਯਾ-ਕਯਾ ਕੁਛ
ਕੁਛ ਨ ਸਮਝੇ ਖ਼ੁਦਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਨ ਸੁਨੋ ਗਰ ਬੁਰਾ ਕਹੇ ਕੋਈ
ਨ ਕਹੋ ਗਰ ਬੁਰਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਰੋਕ ਲੋ, ਗਰ ਗ਼ਲਤ ਚਲੇ ਕੋਈ
ਬਖ਼ਸ਼ ਦੋ ਗਰ ਖ਼ਤਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਕੌਨ ਹੈ ਜੋ ਨਹੀਂ ਹੈ ਹਾਜਤਮੰਦ
ਕਿਸਕੀ ਹਾਜਤ ਰਵਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਕਯਾ ਕਿਯਾ ਖ਼ਿਜ੍ਰ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਸੇ
ਅਬ ਕਿਸੇ ਰਹਨੁਮਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

ਜਬ ਤਵੱਕੋ ਹੀ ਉਠ ਗਯੀ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਕਯੋਂ ਕਿਸੀ ਕਾ ਗਿਲਾ ਕਰੇ ਕੋਈ

(ਇਬਨੇ-ਮਰਿਯਮ=ਮਰੀਅਮ ਦਾ ਬੇਟਾ,ਈਸਾ,
ਮਦਾਰ=ਆਸਰਾ ਹੋਣਾ, ਹਾਜਤਮੰਦ=ਲੋੜਵੰਦ,
ਖ਼ਿਜ੍ਰ=ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਨੌਕਰ, ਤਵੱਕੋ=
ਆਸ)

50. ਕਯੋਂਕਰ ਉਸ ਬੁਤ ਸੇ ਰਖੂੰ ਜਾਨ ਅਜ਼ੀਜ਼

ਕਯੋਂਕਰ ਉਸ ਬੁਤ ਸੇ ਰਖੂੰ ਜਾਨ ਅਜ਼ੀਜ਼
ਕਯਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਮੁਝੇ ਈਮਾਨ ਅਜ਼ੀਜ਼

ਦਿਲ ਸੇ ਨਿਕਲਾ ਪ ਨ ਨਿਕਲਾ ਦਿਲ ਸੇ
ਹੈ ਤੇਰੇ ਤੀਰ ਕਾ ਪੈਕਾਨ ਅਜ਼ੀਜ਼
ਤਾਬ ਲਾਯੇ ਹੀ ਬਨੇਗੀ ''ਗ਼ਲਿਬ''
ਬਾਕਿਆ ਸਖ਼ਤ ਹੈ ਔਰ ਜਾਨ ਅਜ਼ੀਜ਼

(ਪ=ਪਰੰਤੂ, ਪੈਕਾਨ=ਅਣੀ,ਚੁੰਜ, ਤਾਬ=
ਹੌਸਲਾ)

51. ਆਮਦ-ਏ-ਖ਼ਤ ਸੇ ਹੁਆ ਹੈ ਸਰਦ ਜੋ ਬਾਜ਼ਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਆਮਦ-ਏ-ਖ਼ਤ ਸੇ ਹੁਆ ਹੈ ਸਰਦ ਜੋ ਬਾਜ਼ਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ
ਦੂਦ-ਏ-ਸ਼ਮ-ਏ-ਕੁਸ਼ਤਾ ਥਾ ਸ਼ਾਯਦ ਖ਼ਤ-ਏ-ਰੁਖ਼ਸਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਐ ਦਿਲੇ-ਨਾ-ਆਕਬਤ-ਅੰਦੇਸ਼ ਜ਼ਬਤ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਕਰ
ਕੌਨ ਲਾ ਸਕਤਾ ਹੈ ਤਾਬੇ-ਜਲਵਾ-ਏ-ਦੀਦਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਖ਼ਾਨਾ-ਵੀਰਾਂ-ਸਾਜ਼ੀ-ਏ-ਹੈਰਤ ਤਮਾਸ਼ਾ ਕੀਜਿਯੇ
ਸੂਰਤ-ਏ-ਨਕਸ਼ੇ-ਕਦਮ ਹੂੰ ਰਫ਼ਤਾ-ਏ-ਰਫ਼ਤਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਇਸ਼ਕ ਮੇਂ ਬੇਦਾਦ-ਏ-ਰਸ਼ਕ-ਏ-ਗ਼ੈਰ ਨੇ ਮਾਰਾ ਮੁਝੇ
ਕੁਸ਼ਤਾ-ਏ-ਦੁਸ਼ਮਨ ਹੂੰ ਆਖ਼ਿਰ, ਗਰਚੇ ਥਾ ਬੀਮਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਮਾ ਰੌਸ਼ਨ ਕਿ ਉਸ ਬੇਦਰਦ ਕਾ ਦਿਲ ਸ਼ਾਦ ਹੈ
ਦੀਦਾ-ਏ-ਪੁਰਖ਼ੂੰ ਹਮਾਰਾ ਸਾਗ਼ਰ-ਏ-ਸਰਸ਼ਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਗ਼ੈਰ ਯੂੰ ਕਰਤਾ ਹੈ ਮੇਰੀ ਪੁਰਸਿਸ਼ ਉਸ ਕੇ ਹਿਜ਼੍ਰ ਮੇਂ
ਬੇ-ਤਕੱਲੁਫ਼ ਦੋਸਤ ਹੋ ਜੈਸੇ ਕੋਈ ਗ਼ਮਖ਼ਵਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਤਾਕਿ ਮੈਂ ਜਾਨੂੰ ਕਿ ਹੈ ਉਸ ਕੀ ਰਸਾਈ ਵਾਂ ਤਲਕ
ਮੁਝ ਕੋ ਦੇਤਾ ਹੈ ਪਯਾਮ-ਏ-ਵਾਦਾ-ਏ-ਦੀਦਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਜਬਕਿ ਮੇਂ ਕਰਤਾ ਹੂੰ ਅਪਨਾ ਸ਼ਿਕਵਾ-ਏ-ਜ਼ੋਫ਼-ਏ-ਦਿਮਾਗ਼
ਸਰ ਕਰੇ ਹੈ ਵਹ ਹਦੀਸ-ਏ-ਜ਼ੁਲਫ਼-ਏ-ਅੰਬਰਬਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

ਚੁਪਕੇ-ਚੁਪਕੇ ਮੁਝ ਕੋ ਰੋਤੇ ਦੇਖ ਪਾਤਾ ਹੈ ਅਗਰ
ਹੰਸ ਕੇ ਕਰਤਾ ਹੈ ਬਯਾਨੇ-ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਗੁਫ਼ਤਾਰੇ-ਦੋਸਤ

ਮੇਹਰਬਾਨੀ ਹਾਏ-ਦੁਸ਼ਮਨ ਕੀ ਸ਼ਿਕਾਯਤ ਕੀਜਿਯੇ
ਯਾ ਬਯਾਂ ਕੀਜੇ, ਸਿਪਾਸੇ-ਲਜ਼ਜ਼ਤੇ-ਆਜ਼ਾਰੇ-ਦੋਸਤ

ਯਹ ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਪਨੀ ਮੁਝੇ ਜੀ ਸੇ ਪਸੰਦ ਆਤੀ ਹੈ ਆਪ
ਹੈ ਰਦੀਫ਼-ਏ-ਸ਼ੇਰ ਮੇਂ ''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਜ਼ਬਸ ਤਕਰਾਰ-ਏ-ਦੋਸਤ

(ਦੂਦ-ਏ-ਸ਼ਮ-ਏ-ਕੁਸ਼ਤਾ=ਬੁਝੇ ਦੀਵੇ ਦਾ ਧੂੰਆਂ, ਨਾ-ਆਕਬਤ-
ਅੰਦੇਸ਼=ਨਤੀਜਾ ਨਾ ਸਮਝਣ ਵਾਲਾ, ਰਫ਼ਤਾ=ਹੌਲੀ, ਕੁਸ਼ਤਾ=
ਮਾਰਿਆ ਹੋਇਆ, ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਮਾ ਰੌਸ਼ਨ =ਮੇਰੀ ਅੱਖ ਰੌਸ਼ਨ ਹੈ,
ਪੁਰਸਿਸ਼=ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣਾ, ਰਸਾਈ=ਪਹੁੰਚ, ਜ਼ੋਫ਼=ਕਮਜ਼ੋਰੀ,
ਹਦੀਸ-ਏ-ਜ਼ੁਲਫ਼-ਏ-ਅੰਬਰਬਾਰ=ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਖਿੰਡਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ
ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਸਿਪਾਸੇ-ਲਜ਼ਜ਼ਤੇ-ਆਜ਼ਾਰੇ-ਦੋਸਤ=ਪਿਆਰੇ
ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਦੁਖ ਦੇ ਆਨੰਦ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ, ਰਦੀਫ਼-ਏ-ਸ਼ੇਰ=ਹਰ ਸ਼ੇ'ਰ
ਦੇ ਅੰਤ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਇਕੋ ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦ, ਜ਼ਬਸ=ਕੇਵਲ)

52. ਕਯੋਂ ਜਲ ਗਯਾ ਨ ਤਾਬ-ਏ-ਰੁਖ਼-ਏ-ਯਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਕਯੋਂ ਜਲ ਗਯਾ ਨ ਤਾਬ-ਏ-ਰੁਖ਼-ਏ-ਯਾਰ ਦੇਖ ਕਰ
ਜਲਤਾ ਹੂੰ ਅਪਨੀ ਤਾਕਤ-ਏ-ਦੀਦਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਆਤਿਸ਼-ਪਰਸਤ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਅਹਲ-ਏ-ਜਹਾਂ ਮੁਝੇ
ਸਰ-ਗਰਮ-ਏ-ਨਾਲਾ-ਹਾ-ਏ-ਸ਼ਰਰ-ਬਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਕਯਾ ਆਬਰੂ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਜਹਾਂ ਆਮ ਹੋ ਜਫ਼ਾ
ਰੁਕਤਾ ਹੂੰ ਤੁਮ ਕੋ ਬੇ-ਸਬਬ ਆਜ਼ਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਆਤਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਕਤਲ ਕੋ ਪਰ ਜੋਸ਼-ਏ-ਰਸ਼ਕ ਸੇ
ਮਰਤਾ ਹੂੰ ਉਸ ਕੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਤਲਵਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਸਾਬਿਤ ਹੁਆ ਹੈ ਗਰਦਨ-ਏ-ਮੀਨਾ ਪੇ ਖ਼ੂਨ-ਏ-ਖ਼ਲਕ
ਲਰਜ਼ੇ ਹੈ ਮੌਜ-ਏ-ਮਯ ਤੇਰੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਵਾ-ਹਸਰਤਾ ਕਿ ਯਾਰ ਨੇ ਖੀਂਚਾ ਸਿਤਮ ਸੇ ਹਾਥ
ਹਮ ਕੋ ਹਰੀਸ-ਏ-ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਆਜ਼ਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਬਿਕ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਹਮ ਆਪ ਮਤਾ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਕੇ ਸਾਥ
ਲੇਕਿਨ ਅਯਾਰ-ਏ-ਤਬਾ-ਏ-ਖ਼ਰੀਦਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਜ਼ੁੱਨਾਰ ਬਾਂਧ ਸੁਬ੍ਹਾ-ਏ-ਸਦ-ਦਾਨਾ ਤੋੜ ਡਾਲ
ਰਹ-ਰੌ ਚਲੇ ਹੈ ਰਾਹ ਕੋ ਹਮ-ਵਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਇਨ ਆਬਲੋਂ ਸੇ ਪਾਂਵ ਕੇ ਘਬਰਾ ਗਯਾ ਥਾ ਮੇਂ
ਜੀ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੁਆ ਹੈ ਰਾਹ ਕੋ ਪੁਰ-ਖ਼ਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਕਯਾ ਬਦ-ਗੁਮਾਂ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ ਕੇ ਆਈਨੇ ਮੇਂ ਮੇਰੇ
ਤੂਤੀ ਕਾ ਅਕਸ ਸਮਝੇ ਹੈ ਜ਼ੰਗਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਗਿਰਨੀ ਥੀ ਹਮ ਪੇ ਬਰਕ-ਏ-ਤਜੱਲੀ ਨ ਤੂਰ ਪਰ
ਦੇਤੇ ਹੈਂ ਬਾਦਾ ਜ਼ਰਫ਼-ਏ-ਕਦਹ-ਖ਼ਵਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

ਸਰ ਫੋੜਨਾ ਵੋ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'-ਏ-ਸ਼ੋਰੀਦਾ ਹਾਲ ਕਾ
ਯਾਦ ਆ ਗਯਾ ਮੁਝੇ ਤੇਰੀ ਦੀਵਾਰ ਦੇਖ ਕਰ

(ਆਤਿਸ਼-ਪਰਸਤ=ਅੱਗ-ਪੂਜਕ, ਆਜ਼ਾਰ=ਦੁਖੀ,
ਮੌਜ-ਏ-ਮਯ=ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਲਹਿਰ, ਹਰੀਸ-ਏ-
ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਆਜ਼ਾਰ=ਦੁਖ ਦੇ ਆਨੰਦ ਦਾ ਲੋਭੀ,
ਮਤਾ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ=ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਪੂੰਜੀ, ਜ਼ੁੱਨਾਰ=
ਜਨੇਊ, ਰਹ-ਰੌ=ਰਾਹੀ, ਆਬਲਾ=ਛਾਲਾ, ਬਰਕ=
ਬਿਜਲੀ, ਤੂਰ=ਪਹਾੜ ਦਾ ਨਾਂ, 'ਗ਼ਾਲਿਬ'-ਏ-
ਸ਼ੋਰੀਦਾ=ਉਨਮਾਦੀ ਗ਼ਾਲਿਬ)

53. ਕੋਈ ਦਿਨ ਗਰ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਕੋਈ ਦਿਨ ਗਰ ਜ਼ਿੰਦਗਾਨੀ ਔਰ ਹੈ
ਅਪਨੇ ਜੀ ਮੇਂ ਹਮਨੇ ਠਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਆਤਿਸ਼-ਏ-ਦੋਜ਼ਖ਼ ਮੇਂ ਯੇ ਗਰਮੀ ਕਹਾਂ
ਸੋਜ਼-ਏ-ਗ਼ਮ-ਹਾਏ-ਨਿਹਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਬਾਰਹਾ ਦੇਖੀਂ ਹੈਂ ਉਨਕੀ ਰੰਜਿਸ਼ੇਂ
ਪਰ ਕੁਛ ਅਬ ਕੇ ਸਰਗਿਰਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਦੇਕੇ ਖ਼ਤ ਮੁੰਹ ਦੇਖਤਾ ਹੈ ਨਾਮਾਬਰ
ਕੁਛ ਤੋ ਪੈਗ਼ਾਮ-ਏ-ਜ਼ਬਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਕਾਤਾ-ਅੱਮਾਰ ਹੈਂ ਅਕਸਰ ਨੁਜੂਮ
ਵੋ ਬਲਾ-ਏ-ਆਸਮਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

ਹੋ ਚੁਕੀਂ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਬਲਾਏਂ ਸਬ ਤਮਾਮ
ਏਕ ਮਰਗ-ਏ-ਨਾ-ਗਹਾਨੀ ਔਰ ਹੈ

(ਸੋਜ਼-ਏ-ਗ਼ਮ-ਹਾਏ-ਨਿਹਾਨੀ=ਅੰਦਰ
ਛੁਪੇ ਦੁੱਖ ਦੀ ਅੱਗ, ਸਰਗਿਰਾਨੀ=ਨਖਰਾ,
ਮਾਣ, ਕਾਤਾ-ਅੱਮਾਰ=ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ, ਨੁਜੂਮ=
ਸਿਤਾਰੇ, ਮਰਗ-ਏ-ਨਾ-ਗਹਾਨੀ=ਅਚਾਨਕ
ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਮੌਤ)

54. ਕਬ ਵੋ ਸੁਨਤਾ ਹੈ ਕਹਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਕਬ ਵੋ ਸੁਨਤਾ ਹੈ ਕਹਾਨੀ ਮੇਰੀ
ਔਰ ਫਿਰ ਵੋ ਭੀ ਜ਼ਬਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਖ਼ਲਿਸ਼-ਏ-ਗ਼ਮਜ਼ਾ-ਏ-ਖੂੰਰੇਜ਼ ਨ ਪੂਛ
ਦੇਖ ਖ਼ੂੰਨਾਬਾ-ਫ਼ਿਸ਼ਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਕਯਾ ਬਯਾਂ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਰੋਏਂਗੇ ਯਾਰ
ਮਗਰ ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਾ-ਬਯਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਹੂੰ ਜ਼-ਖ਼ੁਦ ਰਫ਼ਤਾ-ਏ-ਬੈਦਾ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ
ਭੂਲ ਜਾਨਾ ਹੈ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਮੁਤਕਾਬਿਲ ਹੈ ਮੁਕਾਬਿਲ ਮੇਰਾ
ਰੁਕ ਗਯਾ ਦੇਖ ਰਵਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਕਦ੍ਰੇ-ਸੰਗੇ-ਸਰੇ-ਰਹ ਰਖਤਾ ਹੂੰ
ਸਖ਼ਤ-ਅਰਜ਼ਾਂ ਹੈ ਗਿਰਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਗਰਦ-ਬਾਦ-ਏ-ਰਹੇ-ਬੇਤਾਬੀ ਹੂੰ
ਸਰਸਰੇ-ਸ਼ੌਕ ਹੈ ਬਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਦਹਨ ਉਸਕਾ ਜੋ ਨ ਮਾਲੂਮ ਹੁਆ
ਖੁਲ ਗਯੀ ਹੇਚ ਮਦਾਨੀ ਮੇਰੀ

ਕਰ ਦਿਯਾ ਜ਼ੋਫ਼ ਨੇ ਆਜ਼ਿਜ਼ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਨੰਗ-ਏ-ਪੀਰੀ ਹੈ ਜਵਾਨੀ ਮੇਰੀ

(ਖ਼ਲਿਸ਼-ਏ-ਗ਼ਮਜ਼ਾ-ਏ-ਖੂੰਰੇਜ਼=ਖ਼ੂਨੀ
ਨਖਰੇ ਦੀ ਚੋਭ, ਖ਼ੂੰਨਾਬਾ-ਫ਼ਿਸ਼ਾਨੀ=
ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਹੰਝੂ ਬਹਾਉਣਾ, ਰਫ਼ਤਾ-ਏ-
ਬੈਦਾ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ=ਕਲਪਣਾ ਦੇ ਜੰਜਾਲ
ਵਿਚ ਗੁੰਮਿਆਂ, ਮੁਤਕਾਬਿਲ=ਜੋ
ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਕਦ੍ਰੇ-ਸੰਗੇ-
ਸਰੇ-ਰਹ=ਰਾਹ ਦੇ ਪੱਥਰ ਜਿੰਨੀ ਕਦਰ,
ਸਖ਼ਤ-ਅਰਜ਼ਾਂ=ਤੁੱਛ, ਗਿਰਾਨੀ=ਕੀਮਤ,
ਗਰਦ-ਬਾਦ-ਏ-ਰਹੇ-ਬੇਤਾਬੀ=ਬੇਚੈਨੀ
ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ, ਦਹਨ=ਮੂੰਹ, ਹੇਚ=
ਤੁੱਛ,ਫ਼ਜ਼ੂਲ, ਮਦਾਨੀ=ਮਹੱਤਤਾ, ਜ਼ੋਫ਼=
ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਨੰਗ-ਏ-ਪੀਰੀ=ਬੁਢਾਪੇ ਨੂੰ
ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਜਵਾਨੀ)

55. ਲਾਜ਼ਿਮ ਥਾ ਕਿ ਦੇਖੋ ਮੇਰਾ ਰਸਤਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਲਾਜ਼ਿਮ ਥਾ ਕਿ ਦੇਖੋ ਮੇਰਾ ਰਸਤਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ
ਤਨਹਾ ਗਯੇ ਕਯੋਂ ? ਅਬ ਰਹੋ ਤਨਹਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਮਿਟ ਜਾਯੇਗਾ ਸਰ, ਗਰ ਤੇਰਾ ਪੱਥਰ ਨ ਘਿਸੇਗਾ
ਹੂੰ ਦਰ ਪੇ ਤੇਰੇ ਨਾਸਿਯਾ-ਫ਼ਰਸਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਆਯੇ ਹੋ ਕਲ ਔਰ ਆਜ ਹੀ ਕਹਤੇ ਹੋ ਕਿ ਜਾਊਂ
ਮਾਨਾ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾ ਨਹੀਂ, ਅੱਛਾ, ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਜਾਤੇ ਹੁਏ ਕਹਤੇ ਹੋ, ਕਯਾਮਤ ਕੋ ਮਿਲੇਂਗੇ
ਕਯਾ ਖ਼ੂਬ! ਕਯਾਮਤ ਕਾ ਹੈ ਗੋਯਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਹਾਂ ਐ ਫ਼ਲਕ-ਏ-ਪੀਰ, ਜਵਾਂ ਥਾ ਅਭੀ ਆਰਿਫ਼
ਕਯਾ ਤੇਰਾ ਬਿਗੜਤਾ ਜੋ ਨ ਮਰਤਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਤੁਮ ਮਾਹ-ਏ-ਸ਼ਬ-ਏ-ਚਾਰ-ਦਹੁਮ ਥੇ ਮੇਰੇ ਘਰ ਕੇ
ਫਿਰ ਕਯੋਂ ਨ ਰਹਾ ਘਰ ਕਾ ਵੋ ਨਕਸ਼ਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਤੁਮ ਕੌਨ ਸੇ ਐਸੇ ਥੇ ਖਰੇ ਦਾਦ-ਓ-ਸਿਤਦ ਕੇ
ਕਰਤਾ ਮਲਕ-ਉਲ-ਮੌਤ ਤਕਾਜ਼ਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਮੁਝਸੇ ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਨਫ਼ਰਤ ਸਹੀ, ਨੱਯਰ ਸੇ ਲੜਾਈ
ਬੱਚੋਂ ਕਾ ਭੀ ਦੇਖਾ ਨ ਤਮਾਸ਼ਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਗ਼ੁਜ਼ਰੀ ਨ ਬਹਰ-ਹਾਲ ਯੇ ਮੁੱਦਤ ਖ਼ੁਸ਼-ਓ-ਨਾਖ਼ੁਸ਼
ਕਰਨਾ ਥਾ, ਜਵਾਂ-ਮਰਗ! ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

ਨਾਦਾਂ ਹੋ ਜੋ ਕਹਤੇ ਹੋ ਕਿ ਕਯੋਂ ਜੀਤੇ ਹੋ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''
ਕਿਸਮਤ ਮੇਂ ਹੈ ਮਰਨੇ ਕੀ ਤਮੰਨਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਔਰ

(ਨਾਸਿਯਾ-ਫ਼ਰਸਾ=ਮੱਥਾ ਘਸਾਉਣਾ, ਮਾਹ-ਏ-ਸ਼ਬ-
ਏ-ਚਾਰ-ਦਹੁਮ=ਚੌਧਵੀਂ ਦਾ ਚੰਨ, ਦਾਦ-ਓ-ਸਿਤਦ=
ਲੈਣ-ਦੇਣ,ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ, ਮਲਕ-ਉਲ-ਮੌਤ=ਯਮਰਾਜ,
ਨੱਯਰ=ਚਮਕੀਲਾ)

56. ਜ਼ਖ਼ਮ ਪਰ ਛਿੜਕੇਂ ਕਹਾਂ ਤਿਫ਼ਲਾਨ-ਏ-ਬੇਪਰਵਾ ਨਮਕ

ਜ਼ਖ਼ਮ ਪਰ ਛਿੜਕੇਂ ਕਹਾਂ ਤਿਫ਼ਲਾਨ-ਏ-ਬੇਪਰਵਾ ਨਮਕ
ਕਯਾ ਮਜ਼ਾ ਹੋਤਾ ਅਗਰ ਪੱਥਰ ਮੇਂ ਭੀ ਹੋਤਾ ਨਮਕ
ਗਰਦ-ਏ-ਰਾਹ-ਏ-ਯਾਰ ਹੈ ਸਾਮਾਨ-ਏ-ਨਾਜ਼-ਏ-ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਦਿਲ
ਵਰਨਾ ਹੋਤਾ ਹੈ ਜਹਾਂ ਮੇਂ ਕਿਸ ਕਦਰ ਪੈਦਾ ਨਮਕ

ਮੁਝ ਕੋ ਅਰਜ਼ਾਨੀ ਰਹੇ ਤੁਝ ਕੋ ਮੁਬਾਰਕ ਹੋ ਜਯੂੰ
ਨਾਲਾ-ਏ-ਬੁਲਬੁਲ ਕਾ ਦਰਦ ਔਰ ਖ਼ੰਦਾ-ਏ-ਗੁਲ ਕਾ ਨਮਕ

ਸ਼ੋਰ-ਏ-ਜੌਲਾਂ ਥਾ ਕਨਾਰ-ਏ-ਬਹਰ ਪਰ ਕਿਸ ਕਾ ਕਿ ਆਜ
ਗਰਦ-ਏ-ਸਾਹਿਲ ਹੈ ਬ-ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਮੌਜ-ਏ-ਦਰਿਯਾ ਨਮਕ

ਦਾਦ ਦੇਤਾ ਹੈ ਮੇਰੇ ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਜਿਗਰ ਕੀ ਵਾਹ ਵਾਹ
ਯਾਦ ਕਰਤਾ ਹੈ ਮੁਝੇ ਦੇਖੇ ਹੈ ਵੋ ਜਿਸ ਜਾ ਨਮਕ

ਛੋੜ ਕਰ ਜਾਨਾ ਤਨ-ਏ-ਮਜਰੂਹ-ਏ-ਆਸ਼ਿਕ ਹੈਫ਼ ਹੈ
ਦਿਲ ਤਲਬ ਕਰਤਾ ਹੈ ਜ਼ਖ਼ਮ ਔਰ ਮਾਂਗੇ ਹੈਂ ਆਜ਼ਾ ਨਮਕ

ਗ਼ੈਰ ਕੀ ਮਿੰਨਤ ਨ ਖੀਂਚੂੰਗਾ ਪਯ-ਏ-ਤੌਫ਼ੀਰ-ਏ-ਦਰਦ
ਜ਼ਖ਼ਮ ਮਿਸਲ-ਏ-ਖ਼ੰਦਾ-ਏ-ਕਾਤਿਲ ਹੈ ਸਰ-ਤਾ-ਪਾ ਨਮਕ

ਯਾਦ ਹੈਂ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਤੁਝੇ ਵੋ ਦਿਨ ਕਿ ਵਜਦ-ਏ-ਜ਼ੌਕ ਮੇਂ
ਜ਼ਖ਼ਮ ਸੇ ਗਿਰਤਾ ਤੋ ਮੈਂ ਪਲਕੋਂ ਸੇ ਚੁਨਤਾ ਥਾ ਨਮਕ

(ਤਿਫ਼ਲਾਨ-ਏ-ਬੇਪਰਵਾ=ਬੇਪਰਵਾਹ ਬੱਚੇ, ਅਰਜ਼ਾਨੀ=
ਸਸਤਾ, ਨਾਲਾ=ਦਰਦ, ਖ਼ੰਦਾ-ਏ-ਗੁਲ=ਫੁੱਲ ਦੀ ਮੁਸਕਾਣ,
ਜੌਲਾਂ=ਹੱਥਕੜੀ,ਬੇੜੀ, ਕਨਾਰ-ਏ-ਬਹਰ=ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਿਨਾਰਾ,
ਮੌਜ=ਲਹਿਰ, ਮਜਰੂਹ=ਦੁਖੀ, ਆਜ਼ਾ=ਅੰਗ, ਪਯ-ਏ-ਤੌਫ਼ੀਰ-
ਏ-ਦਰਦ=ਦਰਦ ਦਾ ਮਾਣ, ਮਿਸਲ-ਏ-ਖ਼ੰਦਾ-ਏ-ਕਾਤਿਲ=
ਕਾਤਿਲ ਦੀ ਮੁਸਕਾਣ ਵਰਗਾ, ਵਜਦ-ਏ-ਜ਼ੌਕ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦੀ
ਮਸਤੀ)

57. ਫਿਰ ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਸੇ ਬਹਾਰ ਆਈ

ਫਿਰ ਇਸ ਅੰਦਾਜ਼ ਸੇ ਬਹਾਰ ਆਈ
ਕਿ ਹੁਏ ਮੇਹਰੋ-ਮਹ ਤਮਾਸ਼ਾਈ

ਦੇਖੋ ਐ ਸਾਕਿਨਾਨ-ਏ-ਖ਼ਿੱਤਾ-ਏ-ਖ਼ਾਕ
ਇਸਕੋ ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਆਲਮ-ਆਰਾਈ

ਕਿ ਜ਼ਮੀਂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਸਰ-ਤਾ-ਸਰ
ਰੂ-ਕਸ਼-ਏ-ਸਤਹ-ਏ-ਚਰਖ਼-ਏ-ਮੀਨਾਈ

ਸਬਜ਼ਾ ਕੋ ਜਬ ਕਹੀਂ ਜਗਹ ਨ ਮਿਲੀ
ਬਨ ਗਯਾ ਰੂ-ਏ-ਆਬ ਪਰ ਕਾਈ

ਸਬਜ਼ਾ-ਓ-ਗੁਲ ਕੇ ਦੇਖਨੇ ਕੇ ਲਿਯੇ
ਚਸ਼ਮੇ-ਨਰਿਗਸ ਕੋ ਦੀ ਹੈ ਬੀਨਾਈ

ਹੈ ਹਵਾ ਮੇਂ ਸ਼ਰਾਬ ਕੀ ਤਾਸੀਰ
ਬਾਦਾ-ਨੋਸ਼ੀ ਹੈ ਬਾਦਾ-ਪੈਮਾਈ

ਕਯੂੰ ਨ ਦੁਨਿਯਾ ਕੋ ਹੋ ਖ਼ੁਸ਼ੀ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਸ਼ਾਹ-ਏ-ਦੀਂਦਾਰ ਨੇ ਸ਼ਿਫ਼ਾ ਪਾਈ

(ਮੇਹਰੋ-ਮਹ=ਸੂਰਜ-ਚੰਨ, ਸਾਕਿਨਾਨ-ਏ-
ਖ਼ਿੱਤਾ-ਏ-ਖ਼ਾਕ=ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਾਸੀ, ਆਲਮ-
ਆਰਾਈ=ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਕਰਨਾ,
ਰੂ-ਕਸ਼-ਏ-ਸਤਹ-ਏ-ਚਰਖ਼-ਏ-ਮੀਨਾਈ=
ਨੀਲੇ ਅਸਮਾਨ ਵਾਂਗ ਫੈਲੀ ਹੋਈ, ਸਬਜ਼ਾ=
ਹਰਿਆਲੀ, ਰੂ-ਏ-ਆਬ=ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਤਹ,
ਬੀਨਾਈ=ਨਜ਼ਰ, ਬਾਦਾ-ਨੋਸ਼ੀ=ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣਾ,
ਸ਼ਾਹ-ਏ-ਦੀਂਦਾਰ=ਧਾਰਮਿਕ ਰਾਜਾ, ਸ਼ਿਫ਼ਾ=
ਰਾਜੀ ਹੋਣਾ)

58. ਆਬਰੂ ਕਯਾ ਖ਼ਾਕ ਉਸ ਗੁਲ ਕੀ ਕਿ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਆਬਰੂ ਕਯਾ ਖ਼ਾਕ ਉਸ ਗੁਲ ਕੀ ਕਿ ਗੁਲਸ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ
ਹੈ ਗਰੇਬਾਂ ਨੰਗ-ਏ-ਪੈਰਾਹਨ ਜੋ ਦਾਮਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਜ਼ੋਫ਼ ਸੇ ਐ ਗਿਰਿਯਾ, ਕੁਛ ਬਾਕੀ ਮੇਰੇ ਤਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ
ਰੰਗ ਹੋ ਕਰ ਉੜ ਗਯਾ, ਜੋ ਖ਼ੂੰ ਕਿ ਦਾਮਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਹੋ ਗਏ ਹੈਂ ਜਮਾ ਅੱਜ਼ਾ-ਏ-ਨਿਗਾਹੇ-ਆਫ਼ਤਾਬ
ਜ਼ਰ੍ਰੇ ਉਸਕੇ ਘਰ ਕੀ ਦੀਵਾਰੋਂ ਕੇ ਰੌਜ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਕਯਾ ਕਹੂੰ ਤਾਰੀਕੀ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਾਨ-ਏ-ਗ਼ਮ ਅੰਧੇਰ ਹੈ
ਪੁੰਬਾ ਨੂਰ-ਵ-ਸੁਬਹ ਸੇ ਕਮ ਜਿਸਕੇ ਰੌਜ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਰੌਨਕ-ਏ-ਹਸਤੀ ਹੈ ਇਸ਼ਕੇ-ਖ਼ਾਨਾ-ਵੀਰਾਂ-ਸਾਜ਼ ਸੇ
ਅੰਜੁਮਨ ਬੇ-ਸ਼ਮਅ ਹੈ, ਗਰ ਬਰਕ ਖ਼ਿਰਮਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਜ਼ਖਮ ਸਿਲਵਾਨੇ ਸੇ ਮੁਝ ਪਰ ਚਾਰਾਜੋਈ ਕਾ ਹੈ ਤਾਅਨ
ਗ਼ੈਰ ਸਮਝਾ ਹੈ ਕਿ ਲੱਜ਼ਤ ਜ਼ਖ਼ਮੇ-ਸੋਜ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਬਸ ਕਿ ਹੈਂ ਹਮ ਇਕ ਬਹਾਰੇ-ਨਾਜ਼ ਕੇ ਮਾਰੇ ਹੁਏ
ਜਲਵਾ-ਏ-ਗੁਲ ਕੇ ਸਿਵਾ ਗਰਦ ਅਪਨੇ ਮਦਫ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਕਤਰਾ-ਕਤਰਾ ਇਕ ਹਯੂਲਾ ਹੈ, ਨਏ ਨਾਸੂਰ ਕਾ
ਖ਼ੂੰ ਭੀ ਜ਼ੌਕੇ-ਦਰਦ ਸੇ ਫ਼ਾਰਿਗ਼ ਮੇਰੇ ਤਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਲੇ ਗਈ ਸਾਕੀ ਕੀ ਨਖ਼ਵਤ ਕੁਲਜ਼ੁਮ-ਆਸ਼ਾਮੀ ਮੇਰੀ
ਮੌਜੇ-ਮਯ ਕੀ ਆਜ ਰਗ ਮੀਨਾ ਕੀ ਗਰਦਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਹੋ ਫ਼ਿਸ਼ਾਰੇ-ਜ਼ੋਫ਼ ਮੇਂ ਕਯਾ ਨਾਤਵਾਨੀ ਕੀ ਨੁਮੂਦ
ਕਦ ਕੇ ਝੁਕਨੇ ਕੀ ਭੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਮੇਰੇ ਤਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

ਥੀ ਵਤਨ ਮੇਂ ਸ਼ਾਨ ਕਯਾ ਗ਼ਾਲਿਬ, ਕਿ ਹੋ ਗ਼ੁਰਬਤ ਮੇਂ ਕਦ੍ਰ
ਬੇ-ਤਕਲਲੁਫ਼ ਹੂੰ ਵੋ ਮੁਸ਼ਤੇ-ਖ਼ਸ ਕਿ ਗੁਲਖ਼ਨ ਮੇਂ ਨਹੀਂ

(ਨੰਗ-ਏ-ਪੈਰਾਹਨ=ਕੱਪੜੇ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ,
ਜ਼ੋਫ਼=ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਗਿਰਿਯਾ=ਵਿਰਲਾਪ, ਅੱਜ਼ਾ=ਟੁਕੜੇ,ਅੰਗ,
ਨਿਗਾਹੇ-ਆਫ਼ਤਾਬ=ਸੂਰਜ ਦੀ ਨਜ਼ਰ, ਰੌਜ਼ਨ=ਖਿੜਕੀ,
ਤਾਰੀਕੀ-ਏ-ਜ਼ਿੰਦਾਨ-ਏ-ਗ਼ਮ=ਦੁਖ ਦੀ ਕੈਦ ਦਾ ਹਨੇਰਾ,
ਪੁੰਬਾ=ਰੂੰ ਦਾ ਫੰਭਾ, ਬਰਕ=ਬਿਜਲੀ, ਜ਼ਖ਼ਮੇ-ਸੋਜ਼ਨ=ਸੂਈ
ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ, ਮਦਫ਼ਨ=ਕਬਰ,ਸਮਾਧੀ, ਨਖ਼ਵਤ=ਮਾਣ,ਨਖਰਾ,
ਕੁਲਜ਼ੁਮ-ਆਸ਼ਾਮੀ=ਸਮੁੰਦਰ ਪੀ ਜਾਣਾ, ਮੀਨਾ=ਸੁਰਾਹੀ,
ਫ਼ਿਸ਼ਾਰੇ-ਜ਼ੋਫ਼=ਬੁਢਾਪਾ, ਨਾਤਵਾਨੀ=ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਨੁਮੂਦ=ਹੋਂਦ,
ਲੱਗਣਾ, ਮੁਸ਼ਤੇ-ਖ਼ਸ=ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਘਾਹ, ਗੁਲਖ਼ਨ=ਭੱਠੀ)

59. ਇਸ਼ਕ ਮੁਝਕੋ ਨਹੀਂ, ਵਹਸ਼ਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਇਸ਼ਕ ਮੁਝਕੋ ਨਹੀਂ, ਵਹਸ਼ਤ ਹੀ ਸਹੀ
ਮੇਰੀ ਵਹਸ਼ਤ, ਤੇਰੀ ਸ਼ੋਹਰਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਕਤਅ ਕੀਜੇ ਨ ਤਅੱਲੁਕ ਹਮ ਸੇ
ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤੋ ਅਦਾਵਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਮੇਰੇ ਹੋਨੇ ਮੇਂ ਹੈ ਕਯਾ ਰੁਸਵਾਈ
ਐ ਵੋ ਮਜਲਿਸ ਨਹੀਂ ਖ਼ਲਵਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਹਮ ਭੀ ਦੁਸ਼ਮਨ ਤੋ ਨਹੀਂ ਹੈਂ ਅਪਨੇ
ਗ਼ੈਰ ਕੋ ਤੁਝ ਸੇ ਮੁਹੱਬਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਅਪਨੀ ਹਸਤੀ ਹੀ ਸੇ ਹੋ, ਜੋ ਕੁਛ ਹੋ
ਆਗਹੀ ਗਰ ਨਹੀਂ ਗ਼ਫ਼ਲਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਉਮਰ ਹਰਚੰਦ ਕਿ ਹੈ ਬਰਕ-ਏ-ਖ਼ਿਰਾਮ
ਦਿਲ ਕੇ ਖ਼ੂੰ ਕਰਨੇ ਕੀ ਫ਼ੁਰਸਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਹਮ ਕੋਈ ਤਰਕ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਰਤੇ ਹੈਂ
ਨ ਸਹੀ ਇਸ਼ਕ ਮੁਸੀਬਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਕੁਛ ਤੋ ਦੇ, ਐ ਫ਼ਲਕ-ਏ-ਨਾਇਨਸਾਫ਼
ਆਹ-ਓ-ਫ਼ਰਿਯਾਦ ਕੀ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਹਮ ਭੀ ਤਸਲੀਮ ਕੀ ਖ਼ੂ ਡਾਲੇਂਗੇ
ਬੇਨਿਯਾਜ਼ੀ ਤੇਰੀ ਆਦਤ ਹੀ ਸਹੀ

ਯਾਰ ਸੇ ਛੇੜ ਚਲੀ ਜਾਯੇ, 'ਅਸਦ'
ਗਰ ਨਹੀਂ ਵਸਲ ਤੋ ਹਸਰਤ ਹੀ ਸਹੀ

(ਅਦਾਵਤ=ਦੁਸ਼ਮਣੀ, ਮਜਲਿਸ=ਇਕੱਠ,
ਖ਼ਲਵਤ=ਇਕਾਂਤ, ਆਗਹੀ=ਚੁਕੰਨਾ ਰਹਿਣਾ,
ਬਰਕ-ਖ਼ਿਰਾਮ=ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਚਾਲ,ਤੇਜੀ,
ਖ਼ੂ=ਆਦਤ)

60. ਹਮ ਪਰ ਜਫ਼ਾ ਸੇ ਤਰਕ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਾ ਗੁਮਾਂ ਨਹੀਂ

ਹਮ ਪਰ ਜਫ਼ਾ ਸੇ ਤਰਕ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਾ ਗੁਮਾਂ ਨਹੀਂ
ਇਕ ਛੇੜ ਹੈ, ਵਗਰਨਾ ਮੁਰਾਦ ਇਮਤਹਾਂ ਨਹੀਂ

ਕਿਸ ਮੁੰਹ ਸੇ ਸ਼ੁਕ੍ਰ ਕੀਜਿਏ ਇਸ ਲੁਤਫ਼-ਏ-ਖ਼ਾਸ ਕਾ
ਪੁਰਸਿਸ਼ ਹੈ ਔਰ ਪਾ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਦਰਮਿਯਾਂ ਨਹੀਂ

ਹਮਕੋ ਸਿਤਮ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਸਿਤਮਗਰ ਕੋ ਹਮ ਅਜ਼ੀਜ਼
ਨਾ-ਮੇਹਰਬਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਗਰ ਮੇਹਰਬਾਂ ਨਹੀਂ

ਬੋਸਾ ਨਹੀਂ ਨ ਦੀਜਿਏ ਦੁਸ਼ਨਾਮ ਹੀ ਸਹੀ
ਆਖ਼ਿਰ ਜ਼ਬਾਂ ਤੋ ਰਖਤੇ ਹੋ ਤੁਮ, ਗਰ ਦਹਾਂ ਨਹੀਂ

ਹਰਚੰਦ ਜਾਂ-ਗੁਦਾਜ਼ੀ-ਏ-ਕਹਰ-ਓ-ਇਤਾਬ ਹੈ
ਹਰਚੰਦ ਪੁਸ਼ਤ-ਗਰਮੀ-ਏ-ਤਾਬ-ਓ-ਤਵਾਂ ਨਹੀਂ

ਜਾਂ ਮੁਤਰਿਬ-ਏ-ਤਰਾਨਾ-ਏ-'ਹਲ-ਮਿਮ-ਮਜ਼ੀਦ' ਹੈ
ਲਬ, ਪਰਦਾ ਸੰਜ-ਏ-ਜ਼ਮਜ਼ਮ-ਏ-ਅਲ-ਅਮਾਂ ਨਹੀਂ

ਖ਼ੰਜਰ ਸੇ ਚੀਰ ਸੀਨਾ, ਅਗਰ ਦਿਲ ਨ ਹੋ ਦੋ-ਨੀਮ
ਦਿਲ ਮੇਂ ਛੁਰੀ ਚੁਭੋ, ਮਿਜ਼ਗਾਂ ਗਰ ਖ਼ੂੰਚਕਾਂ ਨਹੀਂ

ਹੈ ਨੰਗ-ਏ-ਸੀਨਾ ਦਿਲ ਅਗਰ ਆਤਿਸ਼-ਕਦਾ ਨ ਹੋ
ਹੈ ਆਰ-ਏ-ਦਿਲ-ਨਫ਼ਸ ਅਗਰ ਆਜ਼ਰ-ਫ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ

ਨੁਕਸਾਂ ਨਹੀਂ, ਜੁਨੂੰ ਮੇਂ ਬਲਾ ਸੇ ਹੋ ਘਰ ਖ਼ਰਾਬ
ਸੌ ਗ਼ਜ਼ ਜ਼ਮੀਂ ਕੇ ਬਦਲੇ ਬਯਾਬਾਂ ਗਿਰਾਂ ਨਹੀਂ

ਕਹਤੇ ਹੋ ਕਯਾ ਲਿਖਾ ਹੈ ਤੇਰੇ ਸਰਨਵਿਸ਼ਤ ਮੇਂ
ਗੋਯਾ ਜਬੀਂ ਪੇ ਸਿਜਦਾ-ਏ-ਬੁਤ ਕਾ ਨਿਸ਼ਾਂ ਨਹੀਂ

ਪਾਤਾ ਹੂੰ ਉਸਸੇ ਦਾਦ ਕੁਛ ਅਪਨੇ ਕਲਾਮ ਕੀ
ਰੂਹੁਲ-ਕੁਦੂਸ ਅਗਰਚੇ ਮੇਰਾ ਹਮਜ਼ਬਾਂ ਨਹੀਂ

ਜਾਂ ਸੇ ਬਹਾ-ਏ-ਬੋਸਾ ਵਲੇ ਕਯੂੰ ਕਹੇ ਅਭੀ
'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਕੋ ਜਾਨਤਾ ਹੈ ਕਿ ਵੋ ਨੀਮ-ਜਾਂ ਨਹੀਂ

ਜਿਸ ਜਾ ਕਿ ਪਾ-ਏ-ਸੈਲ-ਏ-ਬਲਾ ਦਰਮਿਯਾਂ ਨਹੀਂ
ਦੀਵਾਨਗਾਂ ਕੋ ਵਾਂ ਹਵਸ-ਏ-ਖ਼ਾਨ-ਮਾਂ ਨਹੀਂ

ਗੁਲ ਗ਼ੁੰਚਗ਼ੀ ਮੇਂ ਗ਼ਰਕ-ਏ-ਦਰਿਯਾ-ਏ-ਰੰਗ ਹੈ
ਐ ਆਗਹੀ ਫ਼ਰੇਬ-ਏ-ਤਮਾਸ਼ਾ ਕਹਾਂ ਨਹੀਂ

(ਗੁਮਾਂ=ਸ਼ੱਕ, ਪੁਰਸਿਸ਼=ਜਾਣਕਾਰੀ, ਦਹਾਂ=ਮੂੰਹ,
ਪੁਸ਼ਤ-ਗਰਮੀ-ਏ-ਤਾਬ-ਓ-ਤਵਾਂ=ਤਾਕਤ ਅਤੇ
ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਜੋਸ਼ ਪਿੱਛੇ, ਮਿਜ਼ਗਾਂ=ਪਲਕਾਂ, ਖ਼ੂੰਚਕਾਂ=
ਲਹੂ ਭਿੱਜੀਆਂ, ਦੋ-ਨੀਮ=ਦੋ-ਚਿੱਤਾ, ਆਤਿਸ਼-
ਕਦਾ=ਅੱਗ-ਘਰ, ਆਰ-ਏ-ਦਿਲ-ਨਫ਼ਸ=
ਤਾਂਘਦੇ ਦਿਲ ਦੀ ਰੋਕ, ਆਜ਼ਰ-ਫ਼ਿਸ਼ਾਂ=ਜਵਾਲਾ-
ਮੁਖੀ, ਬਯਾਬਾਂ=ਉਜਾੜ, ਗਿਰਾਂ=ਮਹਿੰਗਾ,
ਸਰਨਵਿਸ਼ਤ=ਕਿਸਮਤ, ਜਬੀਂ=ਮੱਥਾ, ਰੂਹੁਲ-
ਕੁਦੂਸ=ਜਬਰਾਈਲ)

61. ਉਸ ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਮੁਝੇ ਨਹੀਂ ਬਨਤੀ ਹਯਾ ਕਿਯੇ

ਉਸ ਬਜ਼ਮ ਮੇਂ ਮੁਝੇ ਨਹੀਂ ਬਨਤੀ ਹਯਾ ਕਿਯੇ
ਬੈਠਾ ਰਹਾ ਅਗਰਚੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਹੁਆ ਕਿਯੇ

ਦਿਲ ਹੀ ਤੋ ਹੈ ਸਿਯਾਸਤ-ਏ-ਦਰਬਾਂ ਸੇ ਡਰ ਗਯਾ
ਮੈਂ ਔਰ ਜਾਊਂ ਦਰ ਸੇ ਤੇਰੇ ਬਿਨ ਸਦਾ ਕਿਯੇ

ਰਖਤਾ ਫਿਰੂੰ ਹੂੰ ਖ਼ਿਰਕਾ-ਓ-ਸੱਜਾਦਾ ਰਹਨ-ਏ-ਮਯ
ਮੁੱਦਤ ਹੁਈ ਹੈ ਦਾਵਤ-ਏ-ਆਬ-ਓ-ਹਵਾ ਕਿਯੇ

ਬੇਸਰਫ਼ਾ ਹੀ ਗੁਜ਼ਰਤੀ ਹੈ, ਹੋ ਗਰਚੇ ਉਮ੍ਰ-ਏ-ਖ਼ਿਜ਼੍ਰ
ਹਜ਼ਰਤ ਭੀ ਕਲ ਕਹੇਂਗੇ ਕਿ ਹਮ ਕਯਾ ਕਿਯਾ ਕਿਯੇ

ਮਕਦੂਰ ਹੋ ਤੋ ਖ਼ਾਕ ਸੇ ਪੂਛੂੰ ਕੇ ਐ ਲਈਮ
ਤੂਨੇ ਵੋ ਗੰਜਹਾ-ਏ-ਗਿਰਾਂ-ਮਾਯਾ ਕਯਾ ਕਿਯੇ

ਕਿਸ ਰੋਜ਼ ਤੋਹਮਤੇਂ ਨ ਤਰਾਸ਼ਾ ਕਿਯੇ ਅਦੂ
ਕਿਸ ਦਿਨ ਹਮਾਰੇ ਸਰ ਪੇ ਨ ਆਰੇ ਚਲਾ ਕਿਯੇ

ਸੋਹਬਤ ਮੇਂ ਗ਼ੈਰ ਕੀ ਨ ਪੜੀ ਹੋ ਕਹੀਂ ਯੇ ਖ਼ੂ
ਦੇਨੇ ਲਗਾ ਹੈ ਬੋਸੇ ਬਗ਼ੈਰ ਇਲਤਿਜਾ ਕਿਯੇ

ਜ਼ਿਦ ਕੀ ਹੈ ਔਰ ਬਾਤ ਮਗਰ ਖ਼ੂ ਬੁਰੀ ਨਹੀਂ
ਭੂਲੇ ਸੇ ਉਸ ਨੇ ਸੈਕੜੋਂ ਵਾਦੇ-ਵਫ਼ਾ ਕਿਯੇ

'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਤੁਮ੍ਹੀਂ ਕਹੋ ਕਿ ਮਿਲੇਗਾ ਜਵਾਬ ਕਯਾ
ਮਾਨਾ ਕਿ ਤੁਮ ਕਹਾ ਕਿਯੇ ਔਰ ਵੋ ਸੁਨਾ ਕਿਯੇ

(ਖ਼ਿਰਕਾ =ਸਾਧੂਆਂ ਦਾ ਚੋਗਾ, ਮਕਦੂਰ=ਤਾਕਤ,
ਲਈਮ=ਮੌਤ ਦਾ ਦੇਵਤਾ, ਗੰਜਹਾ-ਏ-ਗਿਰਾਂ-ਮਾਯਾ=
ਕੀਮਤੀ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ, ਅਦੂ=ਦੁਸ਼ਮਣ, ਖ਼ੂ=ਆਦਤ,
ਇਲਤਿਜਾ=ਬੇਨਤੀ)

62. ਦੇਖਨਾ ਕਿਸਮਤ ਕਿ ਆਪ ਅਪਨੇ ਪੇ ਰਸ਼ਕ ਆ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਦੇਖਨਾ ਕਿਸਮਤ ਕਿ ਆਪ ਅਪਨੇ ਪੇ ਰਸ਼ਕ ਆ ਜਾਯੇ ਹੈ
ਮੈਂ ਉਸੇ ਦੇਖੂੰ, ਭਲਾ ਕਬ ਮੁਝਸੇ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਹਾਥ ਧੋ ਦਿਲ ਸੇ ਯਹੀ ਗਰਮੀ ਗਰ ਅੰਦੇਸ਼ੇ ਮੇਂ ਹੈ
ਆਬਗੀਨਾ ਤੁੰਦੀ-ਏ-ਸਹਬਾ ਸੇ ਪਿਘਲਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਗ਼ੈਰ ਕੋ ਯਾ ਰਬ ! ਵੋ ਕਯੋਂ ਕਰ ਮਨਾ-ਏ-ਗੁਸਤਾਖ਼ੀ ਕਰੇ
ਗਰ ਹਯਾ ਭੀ ਉਸਕੋ ਆਤੀ ਹੈ, ਤੋ ਸ਼ਰਮਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਸ਼ੌਕ ਕੋ ਯੇ ਲਤ, ਕਿ ਹਰਦਮ ਨਾਲਾ ਖ਼ੀਂਚੇ ਜਾਇਏ
ਦਿਲ ਕਿ ਵੋ ਹਾਲਤ, ਕਿ ਦਮ ਲੇਨੇ ਸੇ ਘਬਰਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਦੂਰ ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਬਦ ! ਤੇਰੀ ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਤਰਬ ਸੇ ਵਾਹ, ਵਾਹ
ਨਗ਼ਮਾ ਹੋ ਜਾਤਾ ਹੈ ਵਾਂ ਗਰ ਨਾਲਾ ਮੇਰਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਗਰਚੇ ਹੈ ਤਰਜ਼-ਏ-ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ, ਪਰਦਾਦਾਰ-ਏ-ਰਾਜ਼-ਏ-ਇਸ਼ਕ
ਪਰ ਹਮ ਐਸੇ ਖੋਯੇ ਜਾਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਵੋ ਪਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਉਸਕੀ ਬਜ਼ਮ-ਆਰਾਇਯਾਂ ਸੁਨਕਰ ਦਿਲ-ਏ-ਰੰਜੂਰ ਯਾਂ
ਮਿਸਲ-ਏ-ਨਕਸ਼-ਏ-ਮੁੱਦਆ-ਏ-ਗ਼ੈਰ ਬੈਠਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਹੋਕੇ ਆਸ਼ਿਕ, ਵੋ ਪਰੀਰੁਖ਼ ਔਰ ਨਾਜ਼ੁਕ ਬਨ ਗਯਾ
ਰੰਗ ਖੁਲਤਾ ਜਾਯੇ ਹੈ, ਜਿਤਨਾ ਕਿ ਉੜਤਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਨਕਸ਼ ਕੋ ਉਸਕੇ ਮੁਸੱਵਿਰ ਪਰ ਭੀ ਕਯਾ-ਕਯਾ ਨਾਜ਼ ਹੈ
ਖੀਂਚਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਦਰ, ਉਤਨਾ ਹੀ ਖਿੰਚਤਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

ਸਾਯਾ ਮੇਰਾ ਮੁਝਸੇ ਮਿਸਲ-ਏ-ਦੂਦ ਭਾਗੇ ਹੈ ''ਅਸਦ''
ਪਾਸ ਮੁਝ ਆਤਿਸ਼-ਬ-ਜ਼ਾਂ ਕੇ ਕਿਸ ਸੇ ਠਹਰਾ ਜਾਯੇ ਹੈ

(ਆਬਗੀਨਾ=ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦਾ ਭਾਂਡਾ, ਤੁੰਦੀ-ਏ-ਸਹਬਾ=ਸ਼ਰਾਬ
ਦੀ ਗਰਮੀ, ਨਾਲਾ=ਦਰਦ,ਆਹ, ਚਸ਼ਮ-ਏ-ਬਦ=ਬੁਰੀ
ਨਜ਼ਰ, ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਤਰਬ=ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਮਹਫ਼ਿਲ, ਤਰਜ਼-ਏ-
ਤਗ਼ਾਫ਼ੁਲ=ਅਣਜਾਣ ਰਹਿਣ ਦਾ ਢੰਗ, ਬਜ਼ਮ-ਆਰਾਇਯਾਂ=
ਮਹਫ਼ਿਲ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਰੰਜੂਰ=ਦੁਖੀ, ਮਿਸਲ-ਏ-ਦੂਦ=
ਧੂੰਏਂ ਵਾਂਗ, ਆਤਿਸ਼-ਬ-ਜ਼ਾਂ=ਬਲਦਾ ਦਿਲ)

63. ਸਾਦਗੀ ਪਰ ਉਸ ਕੀ ਮਰ ਜਾਨੇ ਕੀ ਹਸਰਤ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਸਾਦਗੀ ਪਰ ਉਸ ਕੀ ਮਰ ਜਾਨੇ ਕੀ ਹਸਰਤ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ
ਬਸ ਨਹੀਂ ਚਲਤਾ ਕਿ ਫਿਰ ਖ਼ੰਜਰ ਕਫ਼-ਏ-ਕਾਤਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਦੇਖਨਾ ਤਕਰੀਰ ਕੀ ਲੱਜ਼ਤ ਕਿ ਜੋ ਉਸਨੇ ਕਹਾ
ਮੈਂਨੇ ਯਹ ਜਾਨਾ ਕਿ ਗੋਯਾ ਯਹ ਭੀ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਗਰਚੇ ਹੈ ਕਿਸ ਕਿਸ ਬੁਰਾਈ ਸੇ ਵਲੇ ਬਾਈਂ-ਹਮਾ
ਜ਼ਿਕ੍ਰ ਮੇਰਾ ਮੁਝ ਸੇ ਬੇਹਤਰ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਮਹਫ਼ਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਬਸ ਹੁਜੂਮ-ਏ-ਨਾ ਉੱਮੀਦੀ ਖ਼ਾਕ ਮੇਂ ਮਿਲ ਜਾਯਗੀ
ਯਹ ਜੋ ਇਕ ਲੱਜ਼ਤ ਹਮਾਰੀ ਸਈ-ਏ-ਬੇ-ਹਾਸਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਰੰਜ-ਏ-ਰਹ ਕਯੋਂ ਖੀਂਚੇ ਵਾਮਾਂਦਗੀ ਕੋ ਇਸ਼ਕ ਹੈ
ਉਠ ਨਹੀਂ ਸਕਤਾ ਹਮਾਰਾ ਜੋ ਕਦਮ ਮੰਜ਼ਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਜਲਵਾ ਜ਼ਾਰ-ਏ-ਆਤਿਸ਼-ਏ-ਦੋਜ਼ਖ਼ ਹਮਾਰਾ ਦਿਲ ਸਹੀ
ਫ਼ਿਤਨਾ-ਏ-ਸ਼ੋਰ-ਏ-ਕਯਾਮਤ ਕਿਸ ਕੀ ਆਬ-ਓ-ਗਿਲ ਮੇਂ ਹੈ

ਹੈ ਦਿਲ-ਏ-ਸ਼ੋਰੀਦਾ-ਏ-ਗ਼ਾਲਿਬ ਤਿਲਿਸਮ-ਏ-ਪੇਚ-ਓ-ਤਾਬ
ਰਹਮ ਕਰ ਅਪਨੀ ਤਮੰਨਾ ਪਰ ਕਿ ਕਿਸ ਮੁਸ਼ਿਕਲ ਮੇਂ ਹੈ

(ਬਾਈਂ-ਹਮਾ=ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ, ਸਈ-ਏ-ਬੇ-ਹਾਸਿਲ=
ਫ਼ਜ਼ੂਲ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼, ਵਾਮਾਂਦਗੀ=ਥਕਾਨ, ਜ਼ਾਰ-ਏ-ਆਤਿਸ਼-
ਏ-ਦੋਜ਼ਖ਼=ਨਰਕੀ-ਅੱਗ ਦੀ ਥਾਂ, ਆਬ-ਓ-ਗਿਲ=ਪਾਣੀ-ਮਿੱਟੀ,
ਸ਼ੋਰੀਦਾ=ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਪਾਗ਼ਲ, ਤਿਲਿਸਮ=ਜਾਦੂ)

64. ਦਿਲ ਸੇ ਤੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਜਿਗਰ ਤਕ ਉਤਰ ਗਈ

ਦਿਲ ਸੇ ਤੇਰੀ ਨਿਗਾਹ ਜਿਗਰ ਤਕ ਉਤਰ ਗਈ
ਦੋਨੋਂ ਕੋ ਇਕ ਅਦਾ ਮੇਂ ਰਜ਼ਾਮੰਦ ਕਰ ਗਈ

ਚਾਕ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਸੀਨਾ ਖ਼ੁਸ਼ਾ ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਫ਼ਰਾਗ਼
ਤਕਲੀਫ਼-ਏ-ਪਰਦਾਦਾਰੀ-ਏ-ਜ਼ਖ਼ਮ-ਏ-ਜਿਗਰ ਗਈ

ਵੋ ਬਾਦਾ-ਏ-ਸ਼ਬਾਨਾ ਕੀ ਸਰਮਸਿਤਯਾਂ ਕਹਾਂ
ਉਠਿਯੇ ਬਸ ਅਬ ਕਿ ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਖ਼੍ਵਾਬ-ਏ-ਸਹਰ ਗਈ

ਉੜਤੀ ਫਿਰੇ ਹੈ ਖ਼ਾਕ ਮੇਰੀ ਕੂ-ਏ-ਯਾਰ ਮੇਂ
ਬਾਰੇ ਅਬ ਐ ਹਵਾ, ਹਵਸ-ਏ-ਬਾਲ-ਓ-ਪਰ ਗਈ

ਦੇਖੋ ਤੋ ਦਿਲ ਫ਼ਰੇਬੀ-ਏ-ਅੰਦਾਜ਼-ਏ-ਨਕਸ਼-ਏ-ਪਾ
ਮੌਜ-ਏ-ਖ਼ਿਰਾਮ-ਏ-ਯਾਰ ਭੀ ਕਯਾ ਗੁਲ ਕਤਰ ਗਈ

ਹਰ ਬੁਲਹਵਸ ਨੇ ਹੁਸਨ ਪਰਸਤੀ ਸ਼ਿਆਰ ਕੀ
ਅਬ ਆਬਰੂ-ਏ-ਸ਼ੇਵਾ-ਏ-ਅਹਲ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਗਈ

ਨੱਜ਼ਾਰੇ ਨੇ ਭੀ ਕਾਮ ਕਿਯਾ ਵਾਂ ਨਕਾਬ ਕਾ
ਮਸਤੀ ਸੇ ਹਰ ਨਿਗਹ ਤੇਰੇ ਰੁਖ਼ ਪਰ ਬਿਖਰ ਗਈ

ਫ਼ਰਦਾ-ਓ-ਦੀ ਕਾ ਤਫ਼ਰਕਾ ਯਕ ਬਾਰ ਮਿਟ ਗਯਾ
ਕਲ ਤੁਮ ਗਏ ਕਿ ਹਮ ਪੇ ਕਯਾਮਤ ਗੁਜ਼ਰ ਗਈ

ਮਾਰਾ ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ 'ਅਸਦੁੱਲਾਹ ਖ਼ਾਂ' ਤੁਮ੍ਹੇਂ
ਵੋ ਵਲਵਲੇ ਕਹਾਂ, ਵੋ ਜਵਾਨੀ ਕਿਧਰ ਗਈ

(ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਫ਼ਰਾਗ਼=ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਆਨੰਦ,
ਮੌਜ-ਏ-ਖ਼ਿਰਾਮ=ਹੌਲੀ ਤੋਰ, ਫ਼ਰਦਾ=ਕੱਲ੍ਹ,
ਤਫ਼ਰਕਾ=ਝਗੜਾ)

65. ਅਜਬ ਨਿਸ਼ਾਤ ਸੇ ਜੱਲਾਦ ਕੇ ਚਲੇ ਹੈਂ ਹਮ ਆਗੇ

ਅਜਬ ਨਿਸ਼ਾਤ ਸੇ ਜੱਲਾਦ ਕੇ ਚਲੇ ਹੈਂ ਹਮ ਆਗੇ
ਕਿ ਅਪਨੇ ਸਾਏ ਸੇ ਸਰ ਪਾਂਵ ਸੇ ਹੈ ਦੋ ਕਦਮ ਆਗੇ

ਕਜ਼ਾ ਨੇ ਥਾ ਮੁਝੇ ਚਾਹਾ ਖ਼ਰਾਬ-ਏ-ਬਾਦਾ-ਏ-ਉਲਫ਼ਤ
ਫ਼ਕਤ ''ਖ਼ਰਾਬ'' ਲਿਖਾ ਬਸ, ਨ ਚਲ ਸਕਾ ਕਲਮ ਆਗੇ

ਗ਼ਮ-ਏ-ਜ਼ਮਾਨਾ ਨੇ ਝਾੜੀ ਨਿਸ਼ਾਤ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਮਸਤੀ
ਵਗਰਨਾ ਹਮ ਭੀ ਉਠਾਤੇ ਥੇ ਲੱਜ਼ਤ-ਏ-ਅਲਮ ਆਗੇ

ਖ਼ੁਦਾ ਕੇ ਵਾਸਤੇ ਦਾਦ ਉਸ ਜੁਨੂਨ-ਏ-ਸ਼ੌਕ ਕੀ ਦੇਨਾ
ਕਿ ਉਸ ਕੇ ਦਰ ਪੇ ਪਹੁੰਚਤੇ ਹੈਂ ਨਾਮਾ-ਬਰ ਸੇ ਹਮ ਆਗੇ

ਯਹ ਉਮਰ ਭਰ ਜੋ ਪਰੇਸ਼ਾਨਿਯਾਂ ਉਠਾਈ ਹੈਂ ਹਮ ਨੇ
ਤੁਮ੍ਹਾਰੇ ਆਇਯੋ ਐ ਤੁਰ੍ਰਹ-ਹਾ-ਏ-ਖ਼ਮ-ਬ-ਖ਼ਮ ਆਗੇ

ਦਿਲ-ਓ-ਜਿਗਰ ਮੇਂ ਪੁਰ-ਅਫ਼ਸ਼ਾ ਜੋ ਏਕ ਮੌਜ-ਏ-ਖ਼ੂੰ ਹੈ
ਹਮ ਅਪਨੇ ਜ਼ੋਅਮ ਮੇਂ ਸਮਝੇ ਹੁਏ ਥੇ ਉਸ ਕੋ ਦਮ ਆਗੇ

ਕਸਮ ਜਨਾਜ਼ੇ ਪੇ ਆਨੇ ਕੀ ਮੇਰੇ ਖਾਤੇ ਹੈਂ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''
ਹਮੇਸ਼ਾ ਖਾਤੇ ਥੇ ਜੋ ਮੇਰੀ ਜਾਨ ਕੀ ਕਸਮ ਆਗੇ

(ਨਿਸ਼ਾਤ=ਖ਼ੁਸ਼ੀ, ਕਜ਼ਾ=ਮੌਤ, ਫ਼ਕਤ=ਕੇਵਲ, ਲੱਜ਼ਤ-
ਏ-ਅਲਮ=ਦੁਖ ਦਾ ਸੁਆਦ, ਨਾਮਾ-ਬਰ=ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ
ਵਾਲਾ, ਤੁਰ੍ਰਹ-ਹਾ-ਏ-ਖ਼ਮ-ਬ-ਖ਼ਮ=ਉਲਝੀਆਂ ਜ਼ੁਲਫ਼ਾਂ
ਵਾਲੀ, ਪੁਰ-ਅਫ਼ਸ਼ਾ=ਸਮਕਦੀ, ਮੌਜ-ਏ-ਖ਼ੂੰ=ਲਹੂ ਦੀ
ਲਹਿਰ, ਜ਼ੋਅਮ=ਹੰਕਾਰ)

66. ਸ਼ਿਕਵੇ ਕੇ ਨਾਮ ਸੇ ਬੇ-ਮੇਹਰ ਖ਼ਫ਼ਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਸ਼ਿਕਵੇ ਕੇ ਨਾਮ ਸੇ ਬੇ-ਮੇਹਰ ਖ਼ਫ਼ਾ ਹੋਤਾ ਹੈ
ਯੇ ਭੀ ਮਤ ਕਹ ਕਿ ਜੋ ਕਹਿਯੇ ਤੋ ਗਿਲਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਪੁਰ ਹੂੰ ਮੈਂ ਸ਼ਿਕਵਾ ਸੇ ਯੂੰ, ਰਾਗ ਸੇ ਜੈਸੇ ਬਾਜਾ
ਇਕ ਜ਼ਰਾ ਛੇੜਿਯੇ, ਫਿਰ ਦੇਖਿਯੇ ਕਯਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਗੋ ਸਮਝਤਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਹੁਸਨੇ-ਤਲਾਫ਼ੀ ਦੇਖੋ!
ਸ਼ਿਕਵਾ-ਏ-ਜ਼ੌਰ ਸੇ ਸਰਗਰਮ-ਏ-ਜਫ਼ਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਇਸ਼ਕ ਕੀ ਰਾਹ ਮੇਂ ਹੈ, ਚਰਖ਼-ਏ-ਮਕੋਕਬ ਕੀ ਵੋ ਚਾਲ
ਸੁਸਤ-ਰੌ ਜੈਸੇ ਕੋਈ ਆਬਲਾ-ਪਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਕਯੂੰ ਨ ਠਹਰੇਂ ਹਦਫ਼-ਏ-ਨਾਵਕ-ਏ-ਬੇਦਾਦ ਕਿ ਹਮ
ਆਪ ਉਠਾ ਲਾਤੇ ਹੈਂ ਗਰ ਤੀਰ ਖ਼ਤਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਖ਼ੂਬ ਥਾ ਪਹਲੇ ਸੇ ਹੋਤੇ ਜੋ ਹਮ ਅਪਨੇ ਬਦਖ਼ਵਾਹ
ਕਿ ਭਲਾ ਚਾਹਤੇ ਹੈਂ, ਔਰ ਬੁਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਨਾਲਾ ਜਾਤਾ ਥਾ, ਪਰੇ ਅਰਸ਼ ਸੇ ਮੇਰਾ, ਔਰ ਅਬ
ਲਬ ਤਕ ਆਤਾ ਹੈ ਜੋ ਐਸਾ ਹੀ ਰਸਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਖ਼ਾਮਾ ਮੇਰਾ ਕਿ ਵਹ ਹੈ ਬਾਰਬੁਦ-ਏ-ਬਜ਼ਮ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ
ਸ਼ਾਹ ਕੀ ਮਦਹ ਮੇਂ ਯੂੰ ਨਗ਼ਮਾ-ਸਰਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਐ ਸ਼ਹਨਸ਼ਾਹ-ਏ-ਕਵਾਕਿਬ ਸਿਪਹ-ਓ-ਮਿਹਰ-ਅਲਮ
ਤੇਰੇ ਇਕਰਾਮ ਕਾ ਹਕ ਕਿਸ ਸੇ ਅਦਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਸਾਤ ਇਕਲੀਮ ਕਾ ਹਾਸਿਲ ਜੋ ਫ਼ਰਾਹਮ ਕੀਜੇ
ਤੋ ਵਹ ਲਸ਼ਕਰ ਕਾ ਤੇਰੇ, ਨਾਲ-ਏ-ਬਹਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਮੇਂ ਜੋ ਯਹ ਬਦਰ ਸੇ ਹੋਤਾ ਹੈ ਹਿਲਾਲ
ਆਸਤਾਂ ਪਰ ਤੇਰੇ ਯਹ ਨਾਸਿਯਾ-ਸਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਮੈਂ ਜੋ ਗੁਸਤਾਖ਼ ਹੂੰ ਆਈਨਾ-ਏ-ਗ਼ਜ਼ਲ-ਖ਼ਵਾਨੀ ਮੇਂ
ਯਹ ਭੀ ਤੇਰਾ ਹੀ ਕਰਮ ਜ਼ੌਕ-ਫ਼ਿਜ਼ਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

ਰਖਿਯੋ ''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਮੁਝੇ ਇਸ ਤਲਖ਼-ਨਵਾਈ ਸੇ ਮੁੱਆਫ਼
ਆਜ ਕੁਛ ਦਰਦ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਮੇਂ ਸਿਵਾ ਹੋਤਾ ਹੈ

(ਹੁਸਨੇ-ਤਲਾਫ਼ੀ=ਘਾਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਢੰਗ,
ਜ਼ੌਰ=ਜ਼ੁਲਮ, ਚਰਖ਼-ਏ-ਮਕੋਕਬ=ਤਾਰਿਆਂ ਭਰਿਆ
ਅਸਮਾਨ, ਆਬਲਾ-ਪਾ=ਛਾਲਿਆਂ ਵਾਲੇ ਪੈਰ, ਹਦਫ਼-
ਏ-ਨਾਵਕ-ਏ-ਬੇਦਾਦ=ਜ਼ੁਲਮ ਦੇ ਤੀਰ ਨੂੰ ਪਰਖਣ ਲਈ
ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਨਾ, ਖ਼ਾਮਾ=ਕਲਮ, ਬਾਰਬੁਦ=ਈਰਾਨ ਦਾ
ਇਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ, ਮਦਹ=ਤਾਰੀਫ਼, ਸ਼ਹਨਸ਼ਾਹ-
ਏ-ਕਵਾਕਿਬ=ਤਾਰਿਆਂ ਦਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹ, ਸਿਪਹ-ਓ-ਮਿਹਰ-
ਅਲਮ=ਗਿਆਨ ਦੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸੈਨਿਕ, ਇਕਰਾਮ=ਦਿਆਲਤਾ,
ਇਕਲੀਮ=ਮੁਲਕ, ਹਾਸਿਲ=ਲਾਭ, ਫ਼ਰਾਹਮ=ਕੱਠਾ ਕਰਨਾ,
ਨਾਲ-ਏ-ਬਹਾ=ਕੀਮਤੀ ਘੋੜੇ ਦੀ ਖੁਰੀ, ਬਦਰ=ਪੁੰਨਿਆਂ ਦਾ
ਚੰਨ, ਹਿਲਾਲ=ਦੂਜ ਦਾ ਚੰਨ, ਆਸਤਾਂ=ਦੇਹਲੀ, ਨਾਸਿਯਾ-ਸਾ=
ਅਰਦਾਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਝੁਕਾਉਣਾ, ਤਲਖ਼-ਨਵਾਈ=ਕੌੜਾ ਗਾਉਣਾ,
ਸਿਵਾ=ਤੇਜ਼)

67. ਦਿਯਾ ਹੈ ਦਿਲ ਅਗਰ ਉਸਕੋ ਬਸ਼ਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਦਿਯਾ ਹੈ ਦਿਲ ਅਗਰ ਉਸਕੋ ਬਸ਼ਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ
ਹੁਆ ਰਕੀਬ ਤੋ ਹੋ ਨਾਮਾਬਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਯੇ ਜ਼ਿਦ ਕਿ ਆਜ ਨ ਆਵੇ ਔਰ ਆਯੇ ਬਿਨ ਨ ਰਹੇ
ਕਜ਼ਾ ਸੇ ਸ਼ਿਕਵਾ ਹਮੇਂ ਕਿਸ ਕਦਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਰਹੇ ਹੈ ਯੂੰ ਗਹੋ-ਬੇਗਹ ਕਿ ਕੂਏ-ਦੋਸਤ ਕੋ ਅਬ
ਅਗਰ ਨ ਕਹਿਯੇ ਕਿ ਦੁਸ਼ਮਨ ਕਾ ਘਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਜ਼ਹੇ-ਕਰਿਸ਼ਮਾ ਕਿ ਯੂੰ ਦੇ ਰਖਾ ਹੈ ਹਮਕੋ ਫ਼ਰੇਬ
ਕਿ ਬਿਨ ਕਹੇ ਹੀ ਉਨ੍ਹੇਂ ਸਬ ਖ਼ਬਰ ਹੈ, ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਸਮਝ ਕੇ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਬਾਜ਼ਾਰ ਮੇਂ ਵੋ ਪੁਰਿਸਸ਼-ਏ-ਹਾਲ
ਕਿ ਯੇ ਕਹੇ ਕਿ ਸਰ-ਏ-ਰਹਗੁਜ਼ਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਤੁਮ੍ਹੇਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਸਰ-ਏ-ਰਿਸ਼ਤਾ-ਏ-ਵਫ਼ਾ ਕਾ ਖ਼ਯਾਲ
ਹਮਾਰੇ ਹਾਥ ਮੇਂ ਕੁਛ ਹੈ ਮਗਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਉਨ੍ਹੇਂ ਸਵਾਲ ਪੇ ਜ਼ੋਅਮੇ-ਜੁਨੂੰ ਹੈ ਕਯੂੰ ਲੜਿਯੇ
ਹਮੇਂ ਜਵਾਬ ਸੇ ਕਤ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਹੈ, ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਹਸਦ ਸਜ਼ਾ-ਏ-ਕਮਾਲ-ਏ-ਸੁਖ਼ਨ ਹੈ ਕਯਾ ਕੀਜੇ
ਸਿਤਮ ਬਹਾ-ਏ-ਮਤਾਅ-ਏ-ਹੁਨਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

ਕਹਾ ਹੈ ਕਿਸਨੇ ਕਿ 'ਗ਼ਾਲਿਬ' ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਲੇਕਿਨ
ਸਿਵਾਯ ਇਸਕੇ ਕਿ ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਾ-ਸਰ ਹੈ ਕਯਾ ਕਹਿਯੇ

(ਬਸ਼ਰ=ਮਨੁੱਖ, ਰਕੀਬ=ਦੁਸ਼ਮਣ, ਕਜ਼ਾ=ਕਿਸਮਤ,ਮੌਤ,
ਗਹੋ-ਬੇਗਹ=ਜਗ੍ਹਾ-ਜਗ੍ਹਾ, ਜ਼ਹੇ-ਕਰਿਸ਼ਮਾ=ਕਮਾਲ ਦਾ
ਚਮਤਕਾਰ, ਪੁਰਿਸਸ਼=ਪੁੱਛਣਾ, ਜ਼ੋਅਮੇ-ਜੁਨੂੰ=ਮਸਤੀ ਦਾ
ਘੁਮੰਡ, ਹਸਦ=ਈਰਖਾ, ਆਸ਼ੁਫ਼ਤਾ-ਸਰ=ਭੁਲੱਕੜ)

68. ਕਭੀ ਨੇਕੀ ਭੀ ਉਸਕੇ ਜੀ ਮੇਂ ਆ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਕਭੀ ਨੇਕੀ ਭੀ ਉਸਕੇ ਜੀ ਮੇਂ ਆ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ
ਜਫ਼ਾਯੇਂ ਕਰਕੇ ਅਪਨੀ ਯਾਦ ਸ਼ਰਮਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਖ਼ੁਦਾਯਾ ਜ਼ਜ਼ਬਾ-ਏ-ਦਿਲ ਕੀ ਮਗਰ ਤਾਸੀਰ ਉਲਟੀ ਹੈ
ਕਿ ਜਿਤਨਾ ਖੈਂਚਤਾ ਹੂੰ ਔਰ ਖਿੰਚਤਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਵੋ ਬਦ-ਖ਼ੂ ਔਰ ਮੇਰੀ ਦਾਸਤਾਨ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਤੂਲਾਨੀ
ਇਬਾਰਤ ਮੁਖ਼ਤਸਰ ਕਾਸਿਦ ਭੀ ਘਬਰਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਉਧਰ ਵੋ ਬਦਗੁਮਾਨੀ ਹੈ ਇਧਰ ਯੇ ਨਾਤਵਾਨੀ ਹੈ
ਨਾ ਪੂਛਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਉਸਸੇ ਨ ਬੋਲਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਸੰਭਲਨੇ ਦੇ ਮੁਝੇ ਐ ਨਾਉੱਮੀਦੀ ਕਯਾ ਕਯਾਮਤ ਹੈ
ਕਿ ਦਾਮਨ-ਏ-ਖ਼ਯਾਲ-ਏ-ਯਾਰ ਛੂਟਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਤਕੱਲੁਫ਼ ਬਰ-ਤਰਫ਼ ਨੱਜ਼ਾਰਗੀ ਮੇਂ ਭੀ ਸਹੀ ਲੇਕਿਨ
ਵੋ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਕਬ ਯੇ ਜ਼ੁਲਮ ਦੇਖਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਹੁਏ ਹੈਂ ਪਾਂਵ ਹੀ ਪਹਲੇ ਨਵਰਦ-ਏ-ਇਸ਼ਕ ਮੇਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ
ਨ ਭਾਗਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝਸੇ ਨ ਠਹਰਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

ਕਯਾਮਤ ਹੈ ਕਿ ਹੋਵੇ ਮੁੱਦਈ ਕਾ ਹਮਸਫ਼ਰ 'ਗ਼ਾਲਿਬ'
ਵੋ ਕਾਫ਼ਿਰ ਜੋ ਖ਼ੁਦਾ ਕੋ ਭੀ ਨ ਸੌਂਪਾ ਜਾਯੇ ਹੈ ਮੁਝ ਸੇ

(ਜਫ਼ਾਯੇਂ=ਜ਼ੁਲਮ, ਬਦ-ਖ਼ੂ=ਬਦਮਿਜਾਜ਼, ਤੂਲਾਨੀ=ਲੰਬੀ,
ਇਬਾਰਤ=ਬਿਆਨ, ਨਾਤਵਾਨੀ=ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਨੱਜ਼ਾਰਗੀ=
ਦਰਸ਼ਨ, ਨਵਰਦ-ਏ-ਇਸ਼ਕ=ਪਿਆਰ ਦੀ ਲੜਾਈ)

ਰੁਬਾਈਯਾਂ

1

ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਹੈ ਜੈਸੇ ਸ਼ਗ਼ਲੇ-ਅਤਫ਼ਾਲ
ਹੈ ਸੋਜ਼ੇ-ਜ਼ਿਗਰ ਕਾ ਭੀ ਇਸੀ ਤੌਰ ਕਾ ਹਾਲ
ਥਾ ਮੂਜੀਦੇ-ਇਸ਼ਕ ਭੀ ਕਯਾਮਤ ਕੋਈ
ਲੜਕੋਂ ਕੇ ਲਿਏ ਗਯਾ ਹੈ ਕਯਾ ਖੇਲ ਨਿਕਾਲ

2

ਦਿਲ ਥਾ ਕੀ ਜੋ ਜਾਨੇ ਦਰਦ ਤਮਹੀਦ ਸਹੀ
ਬੇਤਾਬੀ-ਰਸ਼ਕ ਵ ਹਸਰਤੇ-ਦੀਦ ਸਹੀ
ਹਮ ਔਰ ਫ਼ਸੁਰਦਨ, ਐ ਤਜ਼ਲਲੀ! ਅਫ਼ਸੋਸ
ਤਕਰਾਰ ਰਵਾ ਨਹੀਂ ਤੋ ਤਜਦੀਦ ਸਹੀ

3

ਹੈ ਖ਼ਲਕ ਹਸਦ ਕਮਾਸ਼ ਲੜਨੇ ਕੇ ਲਿਏ
ਵਹਸ਼ਤ-ਕਦਾ-ਏ-ਤਲਾਸ਼ ਲੜਨੇ ਕੇ ਲਿਏ
ਯਾਨੀ ਹਰ ਬਾਰ ਸੂਰਤੇ-ਕਾਗਜ਼ੇ-ਬਾਦ
ਮਿਲਤੇ ਹੈਂ ਯੇ ਬਦਮਾਸ਼ ਲੜਨੇ ਕੇ ਲਿਏ

4

ਦਿਲ ਸਖ਼ਤ ਨਿਜ਼ਨਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਗੋਯਾ
ਉਸਸੇ ਗਿਲਾਮੰਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਗੋਯਾ
ਪਰ ਯਾਰ ਕੇ ਆਗੇ ਬੋਲ ਸਕਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ
''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਮੁੰਹ ਬੰਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਗੋਯਾ

5

ਦੁੱਖ ਜੀ ਕੇ ਪਸੰਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''
ਦਿਲ ਰੁਕਕਰ ਬੰਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''
ਵੱਲਾਹ ਕਿ ਸ਼ਬ ਕੋ ਨੀਂਦ ਆਤੀ ਹੀ ਨਹੀਂ
ਸੋਨਾ ਸੌਗੰਦ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ''ਗ਼ਾਲਿਬ''

6

ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਜ਼ਬਸ ਕਲਾਮ ਮੇਰਾ ਐ ਦਿਲ!
ਸੁਨ-ਸੁਨ ਕੇ ਉਸੇ ਸੁਖ਼ਨਵਰਾਨੇ-ਕਾਮਿਲ
ਆਸਾਨ ਕਹਨੇ ਕੀ ਕਰਤੇ ਹੈਂ ਫ਼ਰਮਾਇਸ਼
ਗੋਯਮ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵਗਰਨਾ ਗੋਯਮ ਮੁਸ਼ਕਿਲ

7

ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਿ ਅਬ ਵੋ ਮਰਦਮ-ਆਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ
ਉਸ਼ਸ਼ਾਕ ਕੀ ਪੁਰਸਿਸ਼ ਸੇ ਉਸੇ ਆਰ ਨਹੀਂ
ਜੋ ਹਾਥ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਸੇ ਉਠਾਯਾ ਹੋਗਾ
ਕਯੋਂਕਰ ਮਾਨੂੰ ਕਿ ਉਸਮੇਂ ਤਲਵਾਰ ਨਹੀਂ

8

ਹਮ ਗਰਚੇ ਬਨੇ ਸਲਾਮ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਦਿਰੰਗ ਕਾਮ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ
ਕਹਤੇ ਹੈਂ ਕਹੇਂ ਖੁਦਾ ਸੇ, ਅੱਲਾਹ ਅੱਲਾਹ
ਵੋ ਆਪ ਹੈਂ ਸੁਬਹ ਸ਼ਾਮ ਕਰਨੇ ਵਾਲੇ

9

ਸਮਾਨੇ-ਖ਼ੁਰੋ-ਖ਼੍ਵਾਬ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲਾਊਂ ?
ਆਰਾਮ ਕੇ ਅਸਬਾਬ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲਾਊਂ ?
ਰੋਜ਼ਾ ਮੇਰਾ ਈਮਾਨ ਹੈ ''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਲੇਕਿਨ
ਖ਼ਸ-ਖ਼ਾਨਾ-ਓ-ਬਰਫ਼ਾਬ ਕਹਾਂ ਸੇ ਲਾਊਂ?

(ਸ਼ਗ਼ਲੇ-ਅਤਫ਼ਾਲ=ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੇਡ,
ਤਮਹੀਦ=ਸ਼ੁਰੂ, ਫ਼ਸੁਰਦਨ=ਬੇਚੈਨ, ਰਵਾ=
ਠੀਕ, ਤਜਦੀਦ=ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ,
ਹਸਦ=ਈਰਖਾ,ਜਲਣ, ਕਮਾਸ਼=ਕਮੀਜ਼,
ਕਾਗਜ਼ੇ-ਬਾਦ=ਪਤੰਗ, ਨਿਜ਼ਨਦ=ਦੁਖੀ,
ਸੌਗੰਦ=ਔਖਾ, ਜ਼ਬਸ=ਬੇਸ਼ਕ, ਗੋਯਮ=
ਮੈਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਮਰਦਮ-ਆਜ਼ਾਰ=
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਉਸ਼ਾਕ=
ਪ੍ਰੇਮੀ, ਪੁਰਸਿਸ਼=ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣਾ,
ਆਰ=ਸ਼ਰਮ, ਦਿਰੰਗ=ਦੇਰ ਨਾਲ,
ਖ਼ੁਰੋ-ਖ਼੍ਵਾਬ=ਖਾਣਾ ਤੇ ਸੌਣਾ, ਬਰਫ਼ਾਬ=
ਬਰਫ਼ ਦਾ ਪਾਣੀ)

ਕਤਆਤ

1

ਏਕ ਅਹਲੇ-ਦਰਦ ਨੇ ਸੁਨਸਾਨ ਜੋ ਦੇਖਾ ਕਫ਼ਸ
ਯੋਂ ਕਹਾ ਆਤੀ ਨਹੀਂ ਅਬ ਕਯੋਂ ਸਦਾਏ-ਅੰਦਲੀਬ
ਬਾਲ-ਓ-ਪਰ ਦੋ-ਚਾਰ ਦਿਖਲਾ ਕਰ ਕਹਾ ਸੱਯਾਦ ਨੇ
ਯੇ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਰਹ ਗਯੀ ਹੈ ਅਬ ਬਜਾਏ- ਅੰਦਲੀਬ

2

ਸ਼ਬ ਕੋ ਜ਼ੌਕੇ-ਗੁਫ਼ਤਗੂ ਸੇ ਤੇਰਾ ਦਿਲ ਬੇਤਾਬ ਥਾ
ਸ਼ੋਖ਼ੀ-ਏ-ਵਹਸ਼ਤ ਸੇ ਅਫ਼ਸਾਨਾ ਫ਼ੁਸੂਨੇ-ਖ਼੍ਵਾਬ ਥਾ
ਵਾਂ ਹਜੂਮੇ-ਨਗ਼ਮਹਾਏ-ਸਾਜ਼ੇ-ਇਸ਼ਰਤ ਥਾ ''ਅਸਦ''
ਨਾਖ਼ੁਨੇ-ਗ਼ਮ ਯਾਂ ਸਰੇ-ਤਾਰੇ-ਨਫ਼ਸ ਮਿਜ਼ਰਾਬ ਥਾ

3

ਦੂਦ ਕੋ ਆਜ ਉਸਕੇ ਮਾਤਮ ਮੇਂ ਸਿਯਹਪੋਸ਼ੀ ਹੁਈ
ਵੋ ਦਿਲੇ-ਸੋਜ਼ਾਂ ਕਿ ਕਲ ਤਕ ਸ਼ਮਏ-ਮਾਤਮਖ਼ਾਨਾ ਥਾ
ਸ਼ਿਕਵਾ-ਏ-ਯਾਰਾਂ ਗ਼ੁਬਾਰੇ-ਦਿਲ ਮੇਂ ਪਿਨਹਾਂ ਕਰ ਦਿਯਾ
''ਗ਼ਾਲਿਬ'' ਐਸੇ ਗੰਜ ਕੋ ਸ਼ਾਯਾਂ ਯਹੀ ਵੀਰਾਨਾ ਥਾ

(ਕਫ਼ਸ=ਪਿੰਜਰਾ, ਅੰਦਲੀਬ=ਬੁਲਬੁਲ, ਫ਼ੁਸੂਨੇ=ਜਾਦੂ,
ਨਫ਼ਸ=ਸਾਹ, ਮਿਜ਼ਰਾਬ=ਸਿਤਾਰ ਦੀ ਤਾਰ, ਦੂਦ=ਧੂੰਆਂ,
ਪਿਨਹਾਂ=ਛੁਪਾਉਣਾ, ਗੰਜ=ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ)

  • ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਕਾਵਿ ਰਚਨਾਵਾਂ, ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਿਬ
  • ਮੁੱਖ ਪੰਨਾ : ਪੰਜਾਬੀ-ਕਵਿਤਾ.ਕਾਮ ਵੈਬਸਾਈਟ