Punjabi Kavita
Matak Rai

Punjabi Kavita
  

Matak Rai

We can not find much information about Matak Rai. He was the contemporary of Shah Muhammad. He wrote ‘Jang Singhan Te Firangian’ (Jangnama).

 

مٹک رائے

اتہاس وچّ مٹک رائے بارے بہتا کجھ نہیں ملدا ۔ صرف اینا ہی پتہ چلدا ہے کہ اوہ شاہ محمد دے سمکالی سن ۔ اوہناں نے 'جنگ سنگھاں تے فرنگیاں' (جنگ نامہ) دی رچنا کیتی ۔

Jang Singhan Te Firangian Matak Rai

3

پار سبھ ہوئِ اکٹھے، پہنچے دھر سرکارے، آن پکارے ۔
'پیسہ ساتھوں منگے فرنگی، اسیں غریب وچارے، کھیتیاں وارے ۔
جے زور وچ ہے تمھارے، ڈھلّ نہ کرو پیارے، لشکر بھارے ۔
قحط مٹک جب سنی پنتھ نے، غصہ چڑھیا سارے، بھئے تیارے ۔

4

سبھی خالصہ ایکا کر کے، سمن نوں اٹھ دھایا، سوجھا پایا ۔
دلیپ سنگھ کے پاس بیٹھ کے، آنِ دربار لگایا، سوتُ بنایا ۔
انگریز بہادر منگی چھیانی، دینا ناتھ سنایا، جو لکھ آیا ۔
قحط مٹک سب سنیں سورمیں، مچھیں تاؤ چڑھایا، کھڑگُ اٹھایا ۔

5

سبھی خالصہ کٹھا ہوئِ کے، سمادھ سرکار دی آیا، متا متایا ۔
پنجاں سیاں دا کیتا کنکا، اگے آن چڑھایا، بھوگ لوایا ۔
آنِ بھائی ارداسا کر کے، ستگور نام جپایا، سبدُ سنایا ۔
قحط مٹک اب ہوئِ اکتر، گرنتھ صاحب ہتھُ لایا، دھرم بنایا ۔

6

تیز سنگھ نے چکیا بیڑا، جنگی لاٹُ بنایا، بہت ودھایا ۔
وچ پنتھ دے سی سیانا، سبھناں بیٹھ سلاہیا، من چت لایا ۔
چڑِ ہاتھی ڈیرے نوں آیا، کمپو پھتے بلایا، پھیلُ اٹھایا ۔
قحط مٹک تیز سنگھ آکھے، سنمکھ لڑنا آیا، آکھ سنایا ۔

7

لال سنگھ نے چکیا بیڑا، جنگی لاٹُ بنایا، بہت ودھایا ۔
وچ پنتھ دے سی سیانا، سبھناں بیٹھ سلاہیا، من چت لایا ۔
تیغ پھڑی دی ٹیک رکھو جی، نمک مالک دا خایا، سیسُ بکایا ۔
قحط مٹک حکم کوچ دا، ڈیرہ ماجھے پایا، جھنڈا لایا ۔

8

اوتھوں ڈیرہ کوچ کیتو نے، ہری کے پتن پایا، دابا لایا ۔
لال سنگھ نے بھیج سنتری، سبھے میؤ بلایا، پاسِ سدایا ۔
کڑے سوئنے دے دیئے ہتھاں نوں، سرو پاؤ دوایا، گہن پچھایا ۔
قحط مٹک سنگراند پوہ دی، ڈیرہ پار لنگھایا، ملکھ ڈرایا ۔

9

لال سنگھ نے پاس بیٹھکے، سبھ نوں بات اچاری،………
ہلاّ کرکے مارو شہر نوں، مارو گولے بھاری، گرد-غباری ۔
بوڑ سنگھ سردار بولیا، ریت بسے بچاری، لوک بپاری ۔
قحط مٹک پروجُ(فروزپور) گھیریا، گردے فوج اتاری، سبھ سرکاری ۔

10

بیچ امبالے سنا لاٹ نے، سنگھ پار لنگھ آئے، ڈیرے پائے ۔
غصہ کھائکے چڑھے فرنگی، تر پروجُ نوں دھائے، حکم بجائے ۔
لال سنگھ نوں ہوئیاں خبراں، رستے وچ اٹکائے، جدھّ مچائے ۔
قحط مٹک دوویں دل بھارے، ہٹدے نہیں ہٹائے، اگے دھائے ۔

11

ویروار سنگھاں نے اٹھ کے، کاٹھیاں آنِ پوائیاں، پج تکڑائیاں ۔
جل ڈھونڈھن کو چلا خالصہ، عجب پشاکاں پائیاں، ڈھالاں لائیاں ۔
ہتھیں جنہاں دے نیزے سوہن، دھنّ جنیندیاں مائیاں، ایہناں سپاہیاں ۔
قحط مٹک پانی جا لبھا، فوجاں اگوں آئیاں، پین لڑائیاں ۔

12

دوہاں دھراں نے دھریاں توپاں، گولے جنگی پائے، خوب چلا ئے ۔
دوہاں دھراں توں ڈگن سورمے، رن دے وچ سمائے، سرگ سدھائے ۔
کاڑ کاڑ بندوقاں چھٹن، تیغے بہو چمکائے، خوب ٹکائے ۔
چوداں توپاں پہلے ہلے، سنگھ چھڈِ کے دھائے، گھر نوں آئے ۔

13

شکروار دوویں دل بھارے، پھرن وکیل وچارے، وچّ ربارے ۔
بات صلح دی کوئِ نہیں بندی، کوٹ جتن کر ہارے، جنگی بھارے ۔
کر تکڑائیاں بہن سورمے، شستر پہن پیارے، سندر سارے ۔
مہامبھارت رچیا اس جگ وچ، پھرے سینِ وچ سارے، مٹک اچارے ۔

14

وار چھنچھر دوہاں دلاں وچ، خبردار ہو بہندے، چوکس رہندے ۔
کرڑا پہرہ کرنا ڈیرہ، پتھر کلا لے بہندے، دست پھڑیندے ۔
مہرے توپاں دھرن رسالے، پچھے لام لگیندے، نہں اٹکیندے ۔
قحط مٹک سنگرامُ مانڈیا، سارے جگ سنیندے، ڈھول وجیندے ۔

15

ایتوار سندر دن روِ دا، کینی لاٹُ تیاری، بیٹھ اچاری ۔
پہر ٹوپیاں سجے سنتری، جنگی فوج نتاری، جدی اتاری ۔
چڑھے رسالے اور پڑتلاں، گورا بیشماری، گرد غباری ۔
نالِ فرنگی لڑے پنتھ ابِ، سنیگی پرتھمی ساری، مٹک اچاری ۔

16

سوموار گھنٹہ اکُ وجیا، جھٹِ فرنگی آیا، فوج لیایا ۔
بہت پڑتلاں سنگ رجمٹاں، ڈیرہ خوب جمایا، پھیلُ اڈایا ۔
لال گورو کے مارن تیغے، کھپر بہت رڑھایا، ستھرُ پایا ۔
قحط مٹک گولہ پیا ورسے، کچھ سر پیرُ ن آیا، ردھر وگایا ۔

17

جدھّ کردھّ سوں ہوت بھیانک، باتِ کہی نہِ جائی، ہوش بھلائی ۔
چلدیاں توپاں اؤرُ طماچے، کرابین چمکائی، چکمک لائی ۔
ڈگن سورمے سنمکھ ہو کے، سرگ لوک نوں جائی، نہِ اٹکائی ۔
قحط مٹک تلواراں چمکن، پتھر کلا وچ چھائی، جنگ مچائی ۔

18

سنمکھ چڑھ ترے بھے سورے، پھڑِ تیغے ہتھِ آئی، کرن لڑائی ۔
رڑکن تیغاں وچ جنگ دے، اگنِ بان چھٹِ آئی، سدھ بسرائی ۔
گجن سورمے سنمکھ ہو کے، لڑدے شیر سپائی، جنگ مچائی ۔
قحط مٹک دوویں دل رجھے، جوجھے سنگھ سپائی، سنے لکائی ۔

19

دنے سنگھ سبھ خوب لرے ہیں، سماں رات کا آیا، متھا ڈاہیا ۔
گولے پاٹویں مار فرنگی، خوف خالصے پایا، قدم ہٹایا ۔
لڑن پڑتلاں فرانسیس دیاں، تلواریں ہتھ پایا، جپھا لایا ۔
قحط مٹک لال سیہوں نٹھا، کمپو گاہاں لنگھایا، دھروہ کمایا ۔

20

گھوڑ چڑھے سنگھن جو بانکے، دشالے ہنڈھاون، سوئنا پاون ۔
کنیں جنہاں دی موتی لٹکن، طلباں بیٹھ گناون، ڈھال بھراون ۔
کھان خوراکاں پہن پشاکاں، افلاطون کہاون، شیر سداون ۔
قحط مٹک جب وکھت لڑن کا، دوڑ گھراں نوں آون، سری لکاون ۔

21

دوڑدیاں نوں شرم نہ آئی، کیتی جان پیاری، ایہہ وچاری ۔
تول تکڑی لین روپیئے، 'اسیں بندوقچی بھاری، پنج ہزاری ۔'
گھر وچ بیٹھ انعام ودھاون، رن وچ پٹھّ دکھاری، لاج بساری ۔
قحط مٹک لڑ مرن سورمے، ذرا نہ ہٹن پچھاڑی، ہون اگاڑی ۔

22

سوموار گھنٹہ اکُ وجیا، تیز سنگھ چڑھ آیا، فوج لیایا ۔
بہت پڑتلاں سنگ رجمٹاں، ڈیرہ خوب جمایا، پھیل اٹھایا ۔
جنگ دیکھ کے کھلے نچیئے، پچھے نوں ہٹ آیا، خطرہ خایا ۔
قحط مٹک تیز سنگھ ڈریا، کمپو گاہاں لنگھایا، دھروہ کمایا ۔

23

ستلج دے ارار سنگھاں نے، بہہ دربار لگایا، سوت بنایا ۔
'لال سنگھ نوں مار سٹو، ان ڈیرہ سبھ کھہایا، مال لٹایا ۔'
تیجا سنگھ ؤ بوڑ سنگھ نے، منتاں کر چھڈوایا، مسیں بچایا ۔
قحط مٹک سبھِ ہوئِ اکتر، گرنتھ صاحب ہتھ لایا، دھرمُ بنایا ۔

24

پھیر سنگھاں نے ایکا کیتا، بیڑیاں ترت منگاؤ، دیر نہ لاؤ ۔
پل بنھن دی کرو تیاری، فوجاں پار لنگھاؤ، توپ چڑھاؤ ۔
دھرم جدھّ نوں کرو خالصہ، ہٹِ کے پھیر نہ آؤ، مرد سداؤ ۔
قحط مٹک کردے سنگھ باتاں، ڈیرے خوب سجاؤ، بھے اٹھاؤ ۔

25

پل بنھ کے سنگھ پار اترے، فوجاں جائ ٹکائیاں، چھہیاں لائیاں ۔
گولہ بارود دیا سبھناں کو، مسلاں تنّ بنائیاں، پج تکڑائیاں ۔
تیجا سنگھ ؤ لال سنگھ مل، گلاں بیٹھ بنائیاں، سنگ سپاہیاں ۔
قحط مٹک رن شام سنگھ نے، رنگ پشاکاں پائیاں، منسیاں گائیاں ۔

26

دو مہینے رہے اترے، ستلدر دے سرھانے، وڈے سیانے ۔
تیجا سنگھ ؤ لال سنگھ، ہین مصاحب پرانے، کرن بہانے ۔
باہروں گلاں کرن مٹھیآں، اندروں کھوٹ کمانے، کردے بھانے ۔
قحط مٹک رن شام سنگھ(سردار)، سبھی جگ جانے، لاج پچھانے ۔

27

منگلوار سنگراند پھاگ دی، حکم لاٹ نے دینا، چوکس کینہ ۔
پہن بردیاں بنے تلنگے، جڑیاں خوب سکیناں، بہو کربیناں ۔
چڑھے رسالے اور پڑتلاں، گورا مرد نگینہ، کرچ پھڑینا ۔
قحط مٹک مل چڑھے سپاہی، بجدے ترم تپھینا، جنگ مچیناں ۔

28

پہر رات اشنان شام سنگھ، وچ ندی دے وڑیا، جپجی پڑھیا ۔
پنّ دان بہو کیئے مرد نے، دھیان گراں دا دھریا، بھیجلُ تریا ۔
نمسکار کر شستر پہرے، توڑا بندوکی جڑیا، ذرا ن ڈریا ۔
قحط مٹک اب جدھّ دھرم کا، شیام سنگھ رن چڑھیا، کھنڈا پھڑیا ۔

29

دوہیں دھریں طنبور کھڑکدے، جدھّ دی بھئی تیاری، لشکر بھاری ۔
وجن ترمزا اور مرلیاں، شتری رنکے ساری، ادھک پیاری ۔
چڑھے رسالے اور پڑتلاں، گورا بیشماری، گرد غباری ۔
قحط مٹک اب پنتھ کے اپر، جھک رہی نندن ساری، لشکر بھاری ۔

30

دوہیں دھریں طنبور کھڑکدے، لڑدے ندی کنارے، ملکھاں وارے ۔
چلن بندوقاں اور رہکلے، تیغے دمکنِ بھارے، بنے ددھارے ۔
گجن سورمے سنمکھ ہو کے، رن دے وچ پکارے، لینِ ہلارے ۔
قحط مٹک گولہ پیا برسے، وگدے ردھر پرنارے، لینِ ہلارے ۔

31 کنڈلیا

شام سنگھ سردار نے کیا تیرتھ اشنان ۔
گٔوآں ہاتھی منس کے سنمکھ چلا جوان ۔
سنمکھ چلا جوان جدھّ دی بھئی تیاری ۔
انگریز ساتھ جا لڑا سورما آپ دیداری ۔
مٹکا گورے مرد نے، مارے بیچ مدان ۔
پھڑ کھنڈا ہتھ گرجیا، شام سنگھ بلوان ۔

32 سوییا

شام سنگھ سردار نے تیغ پھڑی، انگریز کے سیس پے جائ جڑی ہے ۔
مونڈ کاٹ کے جاٹ نے جھاٹ کیؤ، دمکی دلِ میں رنِ ہوری کری ہے ۔
چمکی چڑھ اوپر گینر کے، تن کاٹ کے بستر ردھر بھری ہے ۔
مٹک رائے جوان مدان لڑا، سرکار کے نمک کی لاج پڑی ہے ۔

33 کنڈلیا

شام سنگھ رنِ جوجھیا، سنمکھ ہو سردار ۔
دیوَ لوک نوں چڑھِ گیا، دل میں پڑی پکار ۔
دل میں پڑی پکار، اپسراں مارگ کھڑیاں ۔
پکڑ جھکڑ بہو وریں، ترت لے مندرِ وڑیاں ۔
قحط مٹک وچ سرگ دے، کردا بہت بلاسُ ۔
سرپتِ بہت سلاہندا شام سنگھ سردار ۔

34 کنڈلیا

لالو دی لالی گئی، تیجو دا گیا تیز ۔
رنِ وچ پٹھ دکھائ کے، موڈھا آئے پھیر ۔
موڈھا آئے پھیرِ، موزی مردار سداون ۔
دشالے ہنڈھائے گیدیاں، پئے مفت گواون ۔
قحط مٹک وچ جگت دے، ہوتی چرچ وچار ۔
'لالو تیجو نٹھّ کے، آئے پیٹھ دکھار ۔'

(اس رچنا دے پہلے دو بند نہیں ملدے)