Punjabi Kavita
Ali Haider
Punjabi Kavita
Punjabi Kavita
  

Deewan Ali Haider Multani
Alif,Ain,Be,Daal,Fe,Gaaf,Ghain,He,Jeem,Khe,Laam

dIvwn AlI hYdr mulqwnI
Ail&

1. Ail&-AwK vyKwˆ in`q khy kwgw

Ail&-AwK vyKwˆ in`q khy kwgw
Xwr jo Awauˆdw auf vyKwˆ [
Bulwvy kwgw cl shI ieh BI
jy auf myry kwg vyKwˆ [
ijvyˆ isr guzrI jy AwK n skyˆ
KUh sutIˆ srm`rh qwˆ [
jo lu`t peI hYdr hosI,
Cu`ipAw hwl BI sB ieAwˆ [56[

2. Ail&-AwE shylIE myrIE nI

Ail&-AwE shylIE myrIE nI,
drd Xwr dy nUM JolI pw bYTI [
iek Xwr Awhw soeIE rwzI nwhIˆ
sUrq Xwr dI nUM mYˆ rusw bYTI [
du`K l`gy sn n`FVI bwlVI nUM
r`qI krmwˆ h`Qoˆ vMjw bYTI [
AlI hYdr mIAwˆ vyKIˆ nbz myrI,
jwx bu`J ky mhurw mYˆ Kw bYTI [4[

3. Ail&-Aw Eey sweIˆ l`gI qwˆG qyrI

Ail&-Aw Eey sweIˆ l`gI qwˆG qyrI,
idl is`kdw kwrn dIdwr myrw [
kr Xwd qyrI g`l jl jwvwˆ,
kd imlygw h`s ky Xwr myrw [
pOx idl vhIr qy bor GnI
kd lvygw swr Aw Xwr myrw [
hYdr Xwr nUM vwr hzwr AwKwˆ,
kd ho skygw ZmKwr myrw [48[

4. Ail&-Awp BI kwlw qy loeI BI kwlI

Ail&-Awp BI kwlw qy loeI BI kwlI,
qy m`JI vI kIlIAwˆ kwlIAwˆ ny [
cwk sdIvyˆ qy gu`sy n QIvyˆ,
s`By isAwlIAwˆ swlIAwˆ ny [
rmz inhwnI nUM smJ n jwxn,
ieh aunhwˆ dIAwˆ cwlIAwˆ ny [
lwl CupwieAwˆ n Cupdy E hYdr,
kyhIAwˆ mswlwˆ bwlIAwˆ ny [8[

5. Ail&-Awpy h`s h`s im`TVw BI

Ail&-Awpy h`s h`s im`TVw BI,
ibjlI dy vwˆgr m`Qy qy vl pw nhIˆ [
auh KyvMdI ibjlI zulP kunoˆ kr,
JV dw GuMf Cupw nhIˆ [
auh qyg ierwkI DrU imAwnoˆ,
lw mYnUM qrsw nhIˆ [
kr klwvy ibjlI vwlVy,
JuMmr vwˆg vlw nhIˆ [
pw sBw glvMgVI mYnUM,
krky bwˆh ngw nhIˆ [
auh sony dI mwlw hmyl hmwiel,
pw ky dUroˆ Gvw nhIˆ [
mYnUM mwr ky korVw ibjlI dw,
kMnl qRoVky n`Q GVw nhIˆ [
mYˆ qwˆ qYˆfVy swh igxwˆdVI,
moqI AwiqS iv`c jmw nhIˆ [
khMdw h`Qy lgwE khy ibjlI vI AYvyˆ,
vl vl hovy ivKw nhIˆ [
AMbwˆ AMbwˆ cmkx moqI vwˆgr,
n`Q jy ibjlI sBw nhIˆ [
hYdr AwK ihlwky Awpy,
hux mOq qwk vMjw nhIˆ [38[

6. Ail&-Awp kryˆdVw kMm s`Bw

Ail&-Awp kryˆdVw kMm s`Bw
qkdIr kzw bhwnVw eI [
ieh zmIn Asmwn qy ArS kursI
ieh kudrq qYˆfI dw AwˆfVw eI [
Awpy mwry qy Awp ijvwey
Aqy AzrweIl bhwnVw eI [
mYˆ kI jwxwˆ rmzwˆ Xwr dIAwˆ hYdr,
qy iPrdw lok dIvwnVw eI [3[

7. Ail&-Ahmdpur dIAwˆ glIAwˆ vy lokw

Ail&-Ahmdpur dIAwˆ glIAwˆ vy lokw,
swnUM s`By glIAwˆ BulIAwˆ ny [ sUhy swvy qy hwr hmylwˆ,
surmyˆ swˆgwˆ s`lIAwˆ ny [
hux ifiTAwˆ bwhj n rhMdy AwiSk
Aqy bhMdy mwr pQ`lIAwˆ ny [
EQy koJy qr qr bhx vy hYdr,
Aqy sohixAwˆ dy gl t`lIAwˆ ny [1[

8. Ail&-Ahmd ivc mIm dw GuMGt

Ail&-Ahmd ivc mIm dw GuMGt
C`px Coq drwz QIAw [
ihko nukqw vhdq vwlw
juMbS Kw drwz QIAw [
Aswˆ rwg pRym dw suixAwˆ
soizMdw hux swz QIAw [
vhdq dy dirAw dy AMdr,
AlI hYdr mIm jhwz QIAw [6[

9. Ail&-AYvyˆ dyh n gwlIAwˆ nIˆgrw Eey

Ail&-AYvyˆ dyh n gwlIAwˆ nIˆgrw Eey,
hwˆ auh lb AMbrs AMb dw ey [
ieh qurS Acwr BI nwl Acwr dy,
im`Tw mur`bw AMb dw ey [
qoVy mwiel ik`Qy qy kwlw AMb,
KMf bI, mor dI KMb dw ey [
Es Tum Tum cwl dI gwhlw kIqI dw,
kwlw imsl AMb KMb dw ey [
hY hY g`l dI gwhlI swVIAwˆ
kyhI kwhl AlMbw AlMb dw ey [
AYvyˆ iskidAwˆ hYdr aumr geI,
Ajy mwrn nUM Xwr n sMb dw ey [49[

10. Ail&-AYvyˆ husn jmwl iehnwˆ sohixAwˆ dw

Ail&-AYvyˆ husn jmwl iehnwˆ sohixAwˆ dw,
gul rMg numw dw rMg nhIˆ [
AYvyˆ pieAw dIdy rMgdw byrMg,
EQy Pnwh dw rMg nhIˆ [
A`KIAwˆ A`gy AMnHyr Zubwr ey,
nhIˆ qwˆ dwaU dw rMg nhIˆ [
ieh gul gul rMgIˆ GoilAw sU,
bwdy sbw dw rMg nhIˆ [
sB mohxw auh by-rMg hYdr,
EQy dZw dw rMg nhIˆ [30[

11. Ail&-A`j qYˆfw idl Av`lVw

Ail&-A`j qYˆfw idl Av`lVw,
A`j v`q vyKwˆ ikAw ktkI ey [
auh zulPwˆ POjwˆ Kq gubwrI,
DwrI ktk v`q gqkI ey [
BYˆxwˆ mrswˆ nwl PwhI eyhw,
zulP jo glH qoˆ AtkI ey [
auh byh`d sohxw mYˆ byh`d koJI,
jy auh vwDU ieh ktkI ey [
kyhI swVIAwˆ soz iPrwk rwˆJx dy,
hYdr hIry BtkI ey [29[

12. Ail&-A`j kUkyˆdw kU kU

Ail&-A`j kUkyˆdw kU kU,
kU kU hIry nUM hY [
hIry nUM nyr nrgs lUM lUM,
lUM lUM qU qU hIry nUM hY [
hYPl Jrml mwrU Folw qUM,
kInUM khUM hIry nUM hY [
AsIˆ cwk koloˆ mwhI qwk nwhIˆ,
iehy qwk dw mwkU hIry nUM hY [
eysy cwk kIqw idl cwk hIry,
iesy cwk dw cwkU hIry nUM hY [
AlI hYdr hw hw hU hU hI hI,
hw hw hU hU hIry nUM hY [9[

13. Ail&-AKIAwˆ myrIAwˆ b`dl hoeIAwˆ

Ail&-AKIAwˆ myrIAwˆ b`dl hoeIAwˆ
qy hMJU dw mIˆh brsdIAwˆ [
kyhI roxy dI cwt peIE,
kdI n BYVIAwˆ hsdIAwˆ [
vq kwhy qoˆ roˆdIAwˆ lwl hoeIAwˆ,
hux jI dw Byq n dsdIAwˆ [
AlI hYdr pu`C qUM A`KIAwˆ nUM,
hux lw pRIq ikauˆ nsdIAwˆ [7[

14. Ail&-AlP by kihAwˆ

Ail&-AlP by kihAwˆ
Aswˆ idl n pVHYˆdw [
ieh ihk dUeI DrUeI
Aswˆ mgz n iCkYˆdw [
AilP An bn ien ibn
ieh joV nwhIˆ pVHYˆdw [
jy Xwr dyvy gwhlIˆ
ihko mMdw mn mnYˆdw [
mYnUM Skr nbwqwˆ TyrI
hw nUM qn mnYˆdw [
pr 'nw Aibq bI kU A`b'
Aw mYnUM cwvy mnYˆdw [
AwK eys sjx nUM hYdr,
mYnUM SOk vy GnYˆdw [43[

15. Ail&-A`n b`n ie`n ib`n au`n bu`n

Ail&-A`n b`n ie`n ib`n au`n bu`n
B`qwˆ s`By ivsrIAwˆ [
zyrwˆ zbrwˆ zOhr id`sx,
by qy qygwˆ isr dIAwˆ [
m`dwˆ S`dwˆ nukqy quMmyˆ,
vDIAwˆ v`lIˆ insrIAwˆ [
hYdr zhr ipAwry vwlI,
mYnUM KMf nvwqwˆ imsrIAwˆ [2[

16. Ail&-A`n b`n iehnwˆ sohxIAwˆ dI

Ail&-A`n b`n iehnwˆ sohxIAwˆ dI,
peI Bwry AswfVy vwiedw ey [
au`QY qu`by sbk ienHwˆ dy,
AwiSkwˆ nUM hwey hwey dw ey [
zyr zbr kr Shr lutyˆdy,
drdmMdwˆ nwl vwiedw ey [
hYdr AwKy myhr ikcIvy,
vwsqw nwm Kudwiedw ey [3[

17. Ail&-Apxw GuMgt KolH ivKw vy

Ail&-Apxw GuMgt KolH ivKw vy
gu`fIAwˆ nwl vlw nhIˆ [
Awp Jurmt popt pwly,
Aswˆ gu`fIAwˆ nwl iKfw nhIˆ [
bMnH n gu`fw Bw AswfVy,
gu`fIAwˆ vwˆg aufw nhIˆ [
iC`k hYdr dI for Apxy pwsy,
Awsy pwsy BMvw nhIˆ [17[

18. Ail&-Aswˆ dwau nhIˆ qYˆfI Kyf dw vy

Ail&-Aswˆ dwau nhIˆ qYˆfI Kyf dw vy,
AYfy dwau n mwr Aswˆ hwr AweI [
mYˆfw swh gieAw goqy KwvMidAwˆ vy,
dirAw n mwr Aswˆ hwr AweI [
hwie hwie grmI hoeI mYˆfw jIau gieAw,
Kul dwau n mwr Aswˆ hwr AweI [
sbr kyhw hux AwKsU hYdr,
Awh n mwr Aswˆ hwr AweI [20[

19. Ail&-Aswˆ pwxI auqy iemwrq b`DI

Ail&-Aswˆ pwxI auqy iemwrq b`DI,
dm dm dhw krm Aswˆ [
bwJ hvw dy pUxIAwˆ vwˆgr,
kP qy n ihk idrm Aswˆ [
pr ikAw Zm cMgw jy kMm kIqw,
nwl krIm dy krm Aswˆ [
Esy mOj krm nUM jobinAwˆ vwˆgr,
dyvxw AwiKr dm Aswˆ [
jy gl lweI KolH qnI,
ikAw colw auqwrnw cMm Aswˆ [
jy mOj krm dI m`Qy mwry,
m`Qy bKq ikAw Zm Aswˆ [
jy kwiqb Awp krIm dy hYdr,
iliKAw m`Qy krm Aswˆ [47[

20. Ail&-AsIˆ kuJ n sI kn kMn pieAw ey

Ail&-AsIˆ kuJ n sI kn kMn pieAw ey,
qwˆ kuJ kIqo P'XkUn QIAw [
hovy zyr zbh kx kx mYˆfy,
kun kun gUnwgUM QIAw [
v`ijAw mwrU ieSk Av`ly dw,
su`D bu`D hoS jnUn QIAw [
ih`k AwiSk ih`k mwSUk QIey,
eyvyˆ jUnw jUn QIAwˆ [
AwrsIAwˆ iQeI cunIAwˆ vwlVy,
jlvw numw bycUn QIAw [
lY lY lylI nUM idl mYˆfVy,
kYs KVw mjnUM QIAw [
qySw QIAw eyho suKn SIrIˆ,
Prhwd inmwnVw KUn QIAw [
ies kun dy kwP dI KUMfI dw nbI,
ies KUMfI dw isr nUn QIAw [
h`kIAwˆ byly qoˆ mhIˆ rwˆJx ny,
hIry dw hwl zUbUn QIAw [
lY vigAw imrzw swihbwˆ nUM
swrI jMj dw Swn zUbUn QIAw [
cVHidAwˆ Kwry FukidAwˆ jMj,
ieh ieSk dw Pn PnUn QIAw [
auh klIey plwau SIrInIAwˆ BI,
sB P`twˆ auqy lUn QIAwˆ [
auh KMzrIAwˆ suhwvIAwˆ hIry,
dHw dHw dmwmw GUM QIAw [
hY hY imlIAwˆ vwhrwˆ qy,
mr jwˆdVy dw isr KUn QIAw [
swihbwˆ vI qrut mwrI qYˆ moeI,
hYdr kn P'XkUn QIAw [1[

21. Ail&-AsIˆ kuJ nhIˆ sB qyrIAwˆ TwTIˆ

Ail&-AsIˆ kuJ nhIˆ sB qyrIAwˆ TwTIˆ,
vyKx qoˆ qrswnIAwˆ mYˆ [
mYˆ GuMmr-Gyr dw kwsw bxwˆ Kud
pwnIAwˆ qy ibn pwxIAwˆ mYˆ [
mYˆ kuJ nhIˆ sB qUM hYˆ qUM hYˆ,
AYvyˆ pwxI qy nkS bxwnIAwˆ mYˆ [
mYˆ GuMmr-Gyr qy qYˆfIAwˆ GyrI,
lot Kwvwˆ igrdwnIAwˆ mYˆ [
mYˆ qwˆ ku`J nhIˆ ikAw Gol vMjwˆ,
eyho sdkVy qy kurbwnIAwˆ mYˆ [
hYdr Xwr qoˆ Gol GqIvy,
koeI nhIˆ qwˆ PwnIAwˆ mYˆ [21[

22. Ail&-ey bwaulI vwilAwˆ byidlwˆ qy

Ail&-ey bwaulI vwilAwˆ byidlwˆ qy,
hY hY kVp nhIˆ JiVAwˆ idl vy [
qUM vs idlwˆ ivc vs idlwˆ qy,
h`s h`s im`Tw pl pl vy [
ey dh idl vwilAwˆ ih`k idl vwly nUM,
su`t nhIˆ ivc dldl vy [
mIAwˆ CoV n pwsy idl idl qy
ihk dul dl qYˆfw l`K dl vy [
quDy Kwk qy su`tIAwˆ syj dIAwˆ vhutIAwˆ,
sohixAwˆ ipMfy mKml vy [
quJ ibn lgx qbr dI Pu`l Pl,
bwg bihSqI Pl Pl vy [
ieh r`qIAwˆ colIAwˆ vwlIAwˆ hYdr,
v`q hox idlIˆ gl gl vy [12[

23. Ail&-eys drd iPrwk dI pwˆDI

Ail&-eys drd iPrwk dI pwˆDI
EQy sB hkIkq swrnI ey [
eys Byq dI bwq aus msq nUM
kr kr gIq BI goS guzwrnI ey [
hovy szwvl vwˆg krwvl
idl vl bwq icqwrnI ey [
eys AwhU cSm nUM Awho AwKIˆ
jy mMny nhIˆ qwˆ hwrnI ey [
jy hwr isMgwr dI bwq pu`Cy,
r`q rovy hMJU ijMd hwrnI ey [
pr kyhI kMm AwsI ijMdVI
v`q Aswˆ koeI swVnI ey [
jy vs nw l`gy d`sy
nhIˆ BI hYdr Aswˆ guzwrnI ey [57[

24. Ail&-hmzy dy isr lwm nPI dw iliKAw

Ail&-hmzy dy isr lwm nPI dw iliKAw,
ifMgVy lwm dw eI [
hux inauˆ inauˆ kry slwm qvwzw'
swiel qYˆfVy nwm dw eI [
iv`coˆ Awˆvxw eI ey is`Dw Ail&,
qYnUM vwsqw Awpxy nwm dw eI [
AY AlI hYdr Syr Kudw,
KsmwnVw eys gulwm dw eI [52[

25. Ail&-ieh by-rMg dy rMg rMg kunoˆ

Ail&-ieh by-rMg dy rMg rMg kunoˆ,
ieh rMg pieAw SrmwvMdw eI [
r`qw swˆvVw pIlVw ho ho vYˆdw,
pl pl rMg vtwvMdw eI [
kr kr ky bh pKwrw gul nUM,
qryl dw nwm sdwvMdw eI [
au`f aufYˆdw gul dy ruK qoˆ,
Ehly bwz aufwvMdw eI [
auh mYnUM BI nyVy mYnUM,
Aqy idl vyKx nUM qrswvMdw eI [
dyˆh colI dy iv`c gwieb hYdr,
rMg EQy Du`p CwvMdw eI [28[

26. Ail&-ieh cwk sdyˆdIAwˆ cwk kI jwxn

Ail&-ieh cwk sdyˆdIAwˆ cwk kI jwxn
swr vy ienHwˆ swr nhIˆ [
jy lokwˆ myhxwˆ mYˆ vifAweI
Xwr vy Aswˆ ivswr nhIˆ [
moqI bKSxhwr mYˆfw vxjwrw
sIKy vMjwr nhIˆ [
kwr Kudwiedy AwK sIKy mYnUM
nwl iPrwk dy mwr nhIˆ [
cwk lgwsyˆ cwk lgy mYnUM
lwky swr ivswr nhIˆ [
mYˆifAwˆ qp KuSk QIAw
lwlwˆ moqIAwˆ dy gl hwr nhIˆ [
lwlwˆ moqIAwˆ dy gl hwr pey
mYˆfy bwˆh nUM sohy isMgwr nhIˆ [
n vwr vwr mwr Awey Sh ibn
k`pV qy kVkwr nhIˆ [
hYdr ivKw mulk sjx dw
ikauˆ aurwr qy pwr nhIˆ [64[

27. Ail&-ieh dwierw vwirAw rUp qYˆfy dw

Ail&-ieh dwierw vwirAw rUp qYˆfy dw
hor pieAw Awvwz nhIˆ [
qYˆfIAwˆ TwTIˆ gwvx qYˆfy
mhz snw Awvwz nhIˆ [
jy mOj hvw Awvwz QIvy
ikauˆ mOj sKw Awvwz nhIˆ [
ikAw TwTwˆ aunwˆ TwTIˆ dI
koeI kMn pieAw Awvwz nhIˆ [
'Xusbh Alwh' hr SY hYdr
bw'zI jw Awvwz nhIˆ [62[

28. Ail&-ieh dosqI nYxwˆ dI mwrn nUM

Ail&-ieh dosqI nYxwˆ dI mwrn nUM
auh mrylI mrylI DVk peI [
Aqy JVI dw vwAdw Blky Awhw
A`j auqwvly D`k peI [
auh A`KIˆ q`k ky qIr mryˆdy
l`gI idl ivc A`g peI [
auho Zmzw ijQy Srwrq vwlw
ikauˆkr v`sx su`k peI [
Es kmMdrI k`jl dy l`g,
AwKy hYdr cu`k leI [54[

29. Ail&-ieh kyhw kwisd Xwr dw ey

Ail&-ieh kyhw kwisd Xwr dw ey,
h`Q inSwnI sylHVw eI [
Awho Awpy iliKAw rwˆJx mYˆ vl,
AwE XwnI AwE hkylVw eI [
A`j Klvq ieh vylVw eI,
Xw bylI vwlw bylVw eI [
qYˆfIAwˆ kIqIAwˆ dysx iPrwˆ,
smJy vylVw jy vylVw eI [
A`j v`g CyV lYˆdw bylI,
klH vt fwˆgwˆ mrylVw eI [
jy kuJ n Arz qwˆ kr lY,
A`j v`q hIly dw vylVw eI [
jy v`q k`l kchrI l`gI,
qwˆ Swhwˆ BI rMg mylVw eI [
Xw r`b 'Aq muhMmd n AlvsIlq',
hYdr v`fw vsIlVw eI [51[

30. Ail&-ieh KUbIAwˆ s`By Shu dIAwˆ

Ail&-ieh KUbIAwˆ s`By Shu dIAwˆ,
ieh KUbIAwˆ AYvyˆ ivKwlVw eI [
ieh iGMnx sB auhw dy Awhy,
c`kI dy mUMh nvwlVw eI [
ieh A`KIˆ swd murwdIAwˆ ny,
ieh Guldw k`jl kwlVw eI [
lu`t pu`tIAwˆ v`sx AKIAwˆ
Aqy sUrmy dy isr duMbwlVw eI [
AYvyˆ A`KIAwˆ imx imx dyvx g`lw
hwlI dy isr hwlVw eI [
m`Qy dw vl suK nw Awhw,
A`KIAwˆ dw lV dMmwlVw eI [
qyg dI byrMg Awb iqRKVI,
nwhIˆ qwˆ pwxI hQwlVw eI [
jo kuJ eyhI Eho eyhI,
bIbw sB kuSwlVw eI [
A`KIˆ dI is`k eyvyˆ rihMdI,
nwhIˆ qwˆ mrn suKwlVw eI [
Qw nw qwk n cmky hYdr,
cwnx sUrj vwlVw eI [8[

31. Ail&-ieh KUbsUrqwˆ AYvyˆ bhwnVw

Ail&-ieh KUbsUrqwˆ AYvyˆ bhwnVw,
qYˆfIAwˆ hor khwxIAwˆ ny [
ieh Awp ZrIb inmwxIAwˆ Awijz,
qYˆfVy drd rMjwxIAwˆ ny [
koeI Cwh dy kwrx GmGm cwtI,
Aqy m`Kx kwrx mDwxIAwˆ ny [
bycUM nUM cUnIAwˆ vwlVw AwKx,
AwiSkwˆ dIAwˆ prySwnIAwˆ ny [
mYˆ bycUM ku`TIAwˆ k`pr,
qy h`Q lhr dIAwˆ bUtIAwˆ lwxIAwˆ ny [
ieh Kvwb iKAwl ny sohxy
bwkI KUbIAwˆ s`By r`bwxIAwˆ ny [
mYˆ sohxy nUM lweIˆ sUMh nwhI,
qwˆ Xwr dIAwˆ ikqy inSwnIAwˆ ny [
hYdr auh ijMd id`sy nwhIˆ,
ieh mory dy vwˆg BwnIAwˆ ny [35[

32. Ail&-ieh KubsUrqwˆ Folx

Ail&-ieh KubsUrqwˆ Folx,
Apxy vyKx kwrx sMvwrIAwˆ ny [
Es by-rMg nUr dy vyKx kwrx,
ieh v`q rMgIn bwrIAwˆ ny [
aus lwl Srwb dy pIvMidAwˆ,
ieh jwnwˆ BI zrkwrIAwˆ ny [
ieh AYnkwˆ ny dUrbInI dIAwˆ,
dUrbInwˆ h`Qoˆ muhwrIAwˆ ny [
aus idlbr Xwr dIAwˆ AwrsIAwˆ ny,
hYdr bhuq ipAwrIAwˆ ny [25[

33. Ail&-ieh KubsUrqwˆ sohxIAwˆ sB TwTIˆ

Ail&-ieh KubsUrqwˆ sohxIAwˆ sB TwTIˆ,
byrMg pwk dIAwˆ [
pr byrMg TwTIˆ byrMg vwlIAwˆ,
ie`ky TwTIˆ rg rqwk dIAwˆ [
Esy sUrj dw cmkwrw,
nhIˆ ieh KUbIAwˆ Kwk dIAwˆ [
ieh gl rMgIn qy im`TVy myvy BI
KUbIAwˆ cyqr ivswK dIAwˆ [
Eho byrMg rMg aufwey,
holIAwˆ ijvyˆ Pwg dIAwˆ [
hYdr swK iPry lb kImq,
cMd vnI h`Qy swK dIAwˆ [13[

34. Ail&-ieh lwl rMgIAwˆ lwlVIAwˆ

Ail&-ieh lwl rMgIAwˆ lwlVIAwˆ,
ies byrMg dIAwˆ KUbIAwˆ ny [
ieh lwl brKSwˆ bh bh BKdI,
AwiqS sMg dIAwˆ KUbIAwˆ ny [
ruK grdwˆ KMjr ippnIAwˆ dy,
swrIAwˆ jMg dIAwˆ KUbIAwˆ ny [
iKzr Awb ihAwq bxwey AMDyirEˆ,
zulP dy fMg dIAwˆ KUbIAwˆ ny [
hYdr BI n qyg aulwrI,
ieho sony dI vMg dIAwˆ KUbIAwˆ ny [18[

35. Ail&-ieh lMmIAwˆ p`tIAwˆ vwlIAwˆ vy

Ail&-ieh lMmIAwˆ p`tIAwˆ vwlIAwˆ vy,
jVH pu`t n drd rMjwxIAwˆ dI [
qYnUM zulPwˆ lMmIAwˆ kwlIAwˆ dI shuM
k`p n jVH inmwxIAwˆ dI [
qYˆfI Aws qy swvIAwˆ qwzIAwˆ vy,
qYˆfy rosy dy nwl kumlwxIAwˆ dI [
n kr nwz Kvwb gumwnI,
jy v`q ruc khwxIAwˆ dI [
hYdr dy h`Q Awvy m`Kx,
sux v`q kUk mDwxIAwˆ dI [31[

36. Ail&-iehnwˆ nYxwˆ vwly JroiKAwˆ iv`coˆ

Ail&-iehnwˆ nYxwˆ vwly JroiKAwˆ iv`coˆ
Jwq pvYˆdVw kOx dyKwˆ [
auh Br Br dyˆdw ipAwly Srwb dy,
swkI AwKyˆdVw kOx dyKwˆ [
auh h`s h`s auhly ippnIAwˆ dy,
jMg kryˆdVw kOx dyKwˆ [
auh surmy isAwhI AwpxI au`qy,
qyg lbyˆdVw kOx dyKwˆ [
auh nYx mlHVy ipnIAwˆ dy,
p`lU iPryˆdVw kOx dyKwˆ [
vyK m`Qy dw vl isKr qy nwhIˆ,
kwnI mryˆdVw kOx dyKwˆ [
auh kuMFIAwˆ Klkwˆ ru`TIAwˆ vwlw,
n mUl mMnyˆdVw kOx dyKwˆ [
auh plkwˆ vwlIAwˆ kMkrIAwˆ qoˆ,
qwr mryˆdVw kOx dyKwˆ [
auh zulP kmMd swfy gl iv`c
pwey iCkyˆdVw kOx dyKwˆ [
hYdr mwrky nyzy ippnIAwˆ dy
bYT bulyˆdVw kOx dyKwˆ [16[

37. Ail&- ienHwˆ rMgIilAwˆ dy rMg kunoˆ

Ail&- ienHwˆ rMgIilAwˆ dy rMg kunoˆ,
rMg by-rMg dw nzr AwvMdw eI [
ieh KUbIAwˆ ny nkwS dIAwˆ,
ijhVw pwxI qy nkS itkwvMdw eI [
Eho Aks pvy nkwS dw BI,
iv`c pwxI jy nkS bxwvMdw eI [
id`sy by-rMg rMglw hYdr,
pwxI au`qy nkS idKwvMdw eI [22[

38. Ail&-iehnwˆ sohixAwˆ ivc byrMg rMglw

Ail&-iehnwˆ sohixAwˆ ivc byrMg rMglw,
rMg Qoˆ Awvy inAwrw nzr [
ijvyˆ pwxI ivc Alhdw pwxI Qoˆ,
Awvy ruK dw puKwrw nzr [
Aks BI nwhIˆ idl iv`c,
iv`c Awpy Awp iqAwrw nzr [
idl kwlw sPw idl Awb sPw Qoˆ
Awvy kr iknwrw nzr [
jy ies dw Aks pvy ivc pwxI,
kho hYdr qoˆ Pvwrw nzr [10[

39. Ail&-iehnwˆ sohixAwˆ ivc jlvw kryˆdw

Ail&-iehnwˆ sohixAwˆ ivc jlvw kryˆdw,
mYˆfw idlbr Xwr sjx [
ieh rOSn dIvy bwl idKwˆdy,
Apxw hwr isMgwr sjx [
kry kuMd ingwhwˆ qyz nzr nwl,
surmw duMblwdwr sjx [
hYdr kIqI sony dy gMj dw,
zulP isAwh qUM mwr sjx [15[

40. Ail&-iehnwˆ qYˆifAwˆ dIAwˆ qsvIrwˆ

Ail&-iehnwˆ qYˆifAwˆ dIAwˆ qsvIrwˆ,
mYˆfVw sInw lIrwˆ lIrwˆ kIqw [
iehnwˆ iqiKAwˆ dy qrvwrIˆ,
mYˆfVw kp kp hwl lvIrwˆ kIqw [
bycUM KUbI dI kYd mYnUM,
iehnwˆ zulPwˆ dIAwˆ zMjIrwˆ kIqw [
CwxnIAwˆ idl mYˆfVw,
auhnwˆ ippnIAwˆ dy qIrwˆ kIqw [
mhrm qYˆfIAwˆ KUbIAwˆ dw,
auhnwˆ sohxIAwˆ qsvIrwˆ kIqw [
vwikP qYˆifAwˆ rwzwˆ dw,
kuJ pIVwˆ kIqw kuJ pIrwˆ kIqw [
hYdr Bwg suhwg AswfVw,
luqP jy hzrq mIrwˆ kIqw [37[

41. Ail&-ieh SwierI mYˆfI idlbr

Ail&-ieh SwierI mYˆfI idlbr,
Bwvyˆ BOˆkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
ieh mdh AswdI l smuMdr nUM,
qROˆkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
AYvyˆ lokwˆ nUM AwKxw Awp n krnw,
rokxw qy Jk mwrnw eyˆ [
AYvyˆ kUk suxwvx lokwˆ qweIˆ,
SUkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
ieh SwierI kyhI SwierI ey,
AYvyˆ BOˆkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
AYvyˆ kmly ku`qy hrnwˆ ip`Cy,
BOˆkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
AYvyˆ B`jx BVkx jMglwˆ dy iv`c,
SUknwˆ qy Jk mwrnw eyˆ [
v`q AwiKr sweIˆ h`Q PVIey,
kUkxw qy Jk mwrnw eyˆ [
pr ivc Kvwb guzwrxw eyˆ hYdr,
cUMkxw qy Jk mwrnw eyˆ [5[

42. Ail&-ieh sUrqwˆ mwny ny

Ail&-ieh sUrqwˆ mwny ny,
rMg sUrqwˆ dw nzr AwvMdw ey [
ieh srv shI k`d mw'ny ny
qwhIeyˆ A`KIAwˆ dy iv`c AwvMdw ey [
iv`c AYfy bdn dy AwvMdy nhIˆ,
ieh AwrsI iv`c smwvMdw ey [
sUrq nkS n Awby vwlI,
ieh m`Qy qy vl pwvMdw ey [
ieh mw'nI ny Aqy sUrq id`sx,
kuJ kuJ h`Q n AwvMdw ey [
KwlI ny sUrq koloˆ aulty,
aulty nkS ivKwvMdw ey [
iv`c lwl ngIny dy aultw iliKAw,
A`Kr Xwr dy nwvMdw ey [
huMdy ny hYdr aulty is`Dy jy kdI
myhr dI muhr lgwvMdw ey [33[

43. Ail&-ieh zulP drwz vMjx

Ail&-ieh zulP drwz vMjx
kn kYdI vl vl pwvx ikAw [
idl idl dy iv`c mSrk mZrb,
idl idl BI idl pwvx ikAw [
dyh mYˆfy h`Q zulP dw C`lw,
C`ilAwˆ nUM gl pwvx ikAw [
AwK hYdr Qoˆ jy idl n
kMnI qyl im`Tw ml pwvx ikAw [11[

44. Ail&-iek`lw AwieAw qUM vYsyˆ

Ail&-iek`lw AwieAw qUM vYsyˆ
ihk ihklwvq AYvyˆ [
zyrwˆ zbrwˆ pyS n vYsn
dysI idKweI Bq AYvyˆ [
AYvyˆ An bn A`bI q`bI AYvyˆ
A`bq BI AYvyˆ Aq AYvyˆ [
hYdr Xwr dI bwq nbwqVI
hor inkMmVI lq AYvyˆ [65[

45. Ail&-iek`lw hmzw Awhw

Ail&-iek`lw hmzw Awhw
Aqy r`q srIr dI su`k rihAw [
Xwr dw nukqw idl mYˆfy qy
Aqy AYn dI fwlI Juk rihAw [2[

46. Ail&-iek`lVw hmzw Awhw

Ail&-iek`lVw hmzw Awhw
qy hmzw Syr mrylVw ey [
Ail& dw nyzw Pu`mx vwlw
qy ieh Asvwr ruhylVw ey [
Ail& qy hmzy dIAwˆ gl ivc pKIˆ
qy G`qI E Xwr dobylVw ey [
hYdr Xwr dw twhlI qy twˆgU,
qy vhdq nwl dbylVw ey [5[

47. Ail&-ies kmlI rmlI golVI nUM BI

Ail&-ies kmlI rmlI golVI nUM BI
ApxI kr kuJ AwKxw eI [
G`q ky pytI CoV n bulbul,
kho kho pr kuJ AwKxw eI [
h`Q iv`c r`K pr hwr nw CoVIˆ,
mry n Ar kuJ AwKxw eI [
vwhdw ck QIˆ vq ikn vMjy,
bwJ qYˆfy vr kuJ AwKxw eI [
ij`Qy gvwlVw nwl gYr dy,
Apxw kr kuJ AwKxw eI [
rhy jy hmySw dr qy hI hY,
vMjy n muV kuJ AwKxw eI [
qYˆfVw pkiVAw dr hYdr kr iv`c,
n qUM nzr kuJ AwKxw eI [41[

48. Ail&-Eh jyhy ieh qwry cMn n

Ail&-Eh jyhy ieh qwry cMn n
sUrj n ieh nUr BI n [
EQy sUrj dw nUr kuJ n,
auhnwˆ glIAwˆ dy rwh dI DUV BI n [
Aqy mYˆ jyhw koeI ku`qw BI nwhIˆ,
rwPzI sUr BI n [
hYdr nUM jy cw nvwzy qwˆ
Swhwˆ dy Pzlwˆ QIˆ dUr BI n [42[

49. Ail&-Es AwiqS rMgI Qoˆ hYrq ey BYxwˆ

Ail&-Es AwiqS rMgI Qoˆ hYrq ey BYxwˆ
cwˆdI rovy bl n pvy [
ijQoˆ qUr QIvygw 'lhn aul mnPUS'
ip`Cy mwhI dy jl n pvy [
DUAwˆ n hovy kdI AMbr qy kdI
kihMdw Swied gl n pvy [
qoVy kry Srwrq ippnI mYˆfI
jy nwzk qoˆ vl n pvy [
ihk cMdnhwr dI cwˆdnI &wnUs nwhIˆ
qwˆ ikauˆkr gl n pvy [
eyho cMdnhwr inSwnI qwhIˆ
cwˆdnI dy nwl rl n pvy [
cwˆdnI qy mhqwb glwˆ iv`c hYdr
hriZz gl n pvy [60[

50. Ail&-Es qMg dhn kIqw qMg mYˆfw idl

Ail&-Es qMg dhn kIqw qMg mYˆfw idl
nwl Adm dy BI hmdm AwhIˆ [
Es qMg dhn kIqw byisr mYnUM
mhz Adm kunoˆ BI km AwhIˆ [
Ajy Adm BI Xwdm eyhI
mYˆ vq byisr bydm AwhIˆ [
auh mUMh kw'bw bInI hqIm ey
ivc rkU dy gm AwhIˆ [
ivc qvwP dy Kwvwˆ vhIry
k`pr dy ivc zm-zm AwhIˆ [
pvy vhm dw Aks aus lwl ngInw
hwl vjUd QI Kwqm AwhIˆ [
vh imilAw m`Qy nukqw vhm dw
kry n mujrm mujrm AwhIˆ [
AlI hYdr hovwˆ mYˆ sony dI bYˆsr
Gol GqIvwˆ jm jm AwhIˆ [59[

51. Ail&-Es zulP isAwh au`qy lbwˆ dw Aks

Ail&-Es zulP isAwh au`qy lbwˆ dw Aks
idl AMdr AwrsI nUM [
vhI ienw AwAq Aw' AqXnk vl kOsr
nwly kOsr AwrsI nUM [
auh lb nwl qy m`sI vwilAw
vyK vy nIˆgr AwrsI nUM [
srcSmw AwibihAwqI zulmq vwlI
vwkr AwrsI nUM [
kl peI A`KIˆ kl pos A`KIˆ iv`c
gu`fIAwˆ Dr AwrsI nUM [
plk n lgs Kvwb kyhw qoVy
goifAwˆ ny Dr AwrsI nUM [
jy goifAwˆ qy Dr goifAwˆ qy kr
gulSn ipMjr AwrsI nUM [
mu`Twˆ mohxIAwˆ Gr AwrsI nUM
sohxy lY kr AwrsI nUM [
KubsUrqwˆ AwrsI bwJ n rihMdIAwˆ,
vyK vy hYdr AwrsI nUM [50[

52. Ail&-auh Awauˆdw mYˆ mn Bwauˆdw

Ail&-auh Awauˆdw mYˆ mn Bwauˆdw,
BMnw kwisd idlbr Xwr dw ey [
jYˆ dI DUV nUr AKIˆ dw,
so bySk Esy Xwr dw ey [
DUV kyhI koeI muSk AbIrI,
mwXw kl Anvwr dw ey [
so bx rsUl muhMmd br h`k,
ByijAw isrhxhwr dw ey [
bylI Awpxy nUM kr kwisd Byjxw,
mhz krm idldwr dw ey [
BYxwˆ puiCAw mYˆ aus kwisd koloˆ,
jo mhrm sB Asrwr dw ey [
vyKwˆ ikhVI cIz Ajwieb quhPw,
jo lwiek drbwr dw ey [
hYdr AwiKAw kwisd EQy,
bhuq ipAwr ipAwr dw ey [4[

53. Ail&-auh byrMg rMg kry

Ail&-auh byrMg rMg kry
iv`c Ehnwˆ sUhy swlU vwlIAwˆ dy [
iv`c hwr isMgwirAwˆ sohixAwˆ dy
rOSn subHw imswlIAwˆ dy [
ijvyˆ nSw Srwb dw rMg kry
iv`c auhnwˆ A`KI mqvwlIAwˆ dy [
ijvyˆ mwˆ 'nI qYˆfy ny h`Q rMgy
nwl qYˆ qwlIAwˆ dy [
ijvyˆ hr ijMd drkdweI KMjr
iv`c rMgw rMg ivKwlIAwˆ dy [
vyK qMbU knwqwˆ byrMg hYdr
iv`c sPYdIAwˆ lwlIAwˆ dy [61[

54. Ail&-auh byrMg aus rMg sUhy nUM

Ail&-auh byrMg aus rMg sUhy nUM,
byrMg dy rMg rMgwvMdw eI [
jy v`q rMg dw rMg BI hovy,
qslsul lwzm AwvMdw eI [
jy v`q hovy qslsul Eho,
by h`d husn ivKwvMdw eI [
by-rMg hYdr zwhr eyhI,
prdy Qoˆ rMg CupwvMdw eI [24[

55. Ail&-auh Br Br Bwh ijauˆ byrMg BVky

Ail&-auh Br Br Bwh ijauˆ byrMg BVky,
sMg BI Sor Qoˆ sMgdw ey [
ieh Bwh BI Qr Qr kMbdw eI,
hovy Su'lw zbwn KYr mMgdw ey [
jlvw pvy iv`c Bwh smuMdr
Bwh jnw jl gMg dw ey [
pr Kwm smuMdr soz Qoˆ sMgy,
mrd n mOq qoˆ sMgdw ey [
AYQy Kvwjw sr smuMdr eyhI,
AwiqS-^wnw pqMg dw ey [
AYvyˆ kUV smuMdr AwKy 'Anw Anwr'
h`k pqMg dy AMg dw ey [
vq Kwl qy Kq ktk kyhw,
jy Xwr swmwn n jMg dw ey [
hwie hwie swiVAw rMg nUM,
byrMg qwˆ BI kwlVw dwrU quPMg dw ey [
vyKo h`QIˆ krIm dy pOˆd ikdwˆ,
auh sonw jo h`Qwˆ dI vMg dw ey [
vyKy ip`Cy lwlwˆ dy sMg auh vMg BI,
hor kI Awrz mMgdw ey [
Es byrMg Bwh dw GuMgt
jl isAwh QIvy qoVy sMgdw ey [
hYdr dyvy swh qwˆ auho dyvy,
swh jo GuMgt AMgdw ey [39[

56. Ail&-auh dirAw jy qroVy bxIAwˆ

Ail&-auh dirAw jy qroVy bxIAwˆ,
mhy SISy kr kr kOx pu`Cy [
EQy kr kr kr kr h`kw p`Qr,
mwry ikauˆkr kOx pu`Cy [
EQy EhI ny SISy qy EhI ny p`Qr mwrdw,
brsr kOx pu`Cy [
EQy kr kr kr kr suxIey nwhIˆ kr kun,
k`pr kOx pu`Cy [
EQy TwTIˆ bwzU qy srIAwˆ pwxI,
lhr dI Dr Dr kOx pu`Cy [
EQy dirAw dw pYr iqlky lhr kMbdw,
Qr Qr kOx pu`Cy [
keI sMg idlIˆ EQy ro ro lhrdy,
mYˆfy mYˆf muV muV kOx pu`Cy [
ieh bYq mukrr nwhIˆ mukrr
iehI mukrr kOx pu`Cy [
hYdr suixAw ikn kihAwˆ EQy,
pwxI PV PV kOx pu`Cy [40[

57. Ail&-auh hwr isMgwr jo Bwxw Xwr n kIqw

Ail&-auh hwr isMgwr jo Bwxw Xwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [
vyK k`jl dI Dwr Dwr dy Xwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [
Aswˆ kIqw fridAwˆ mUl iSkwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [
fMgy zulP isAwh mwr dy Dwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [
kolo kol qmwSw bwZ bhwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [
hYdr colw pwV lMgwr n kIqw,
Aswˆ ikAw kIqw Aswˆ [34[

58. Ail&-auh jlvw byrMg iksy idlIˆ

Ail&-auh jlvw byrMg iksy idlIˆ
ieh rMg qyrw mwSUk nhIˆ [
ieh kwkul hrP nvyˆ ny
sb klwm Kudw m^lUk nhIˆ [
ieh krn dlwlq Esy
auh hk kunoˆ mPrUk nhIˆ [
auh moqI hwr isMgwr sjx dw
AMdr Es sMdUk nhIˆ [
auh brk Plk qy lSkr cmky
AwiqS ivc bMdUk nhIˆ [
pr ieh BI brk-AMdwz A`KIˆ dy
qoVy ieh mbrUk nhIˆ [
ieh BI hwiPz kwrI ny hYdr,
qoVy auh mnqUk nhIˆ [58[

59. Ail&-auh kIcn iDAwn kIcnIAwˆ

Ail&-auh kIcn iDAwn kIcnIAwˆ
ArbylIAwˆ PnIAwˆ kMn cunIAwˆ [
nwl byqwl iKAwlwˆ qy,
kdI AKIˆ n if`TIAwˆ kMn suxIAwˆ [
EnHwˆ lwl lbwˆ dIAwˆ gwlIAwˆ
mYnUM lwlVIAwˆ Xw kMn cunIAwˆ [
nw QIAw nw nQIAwˆ GuMgrU pwvn
qy Cx Cx kMn cunIAwˆ [
ienHwˆ Cux CuixAwˆ kIqI CwxnIAwˆ,
idl C`fIAwˆ ny kuJ AnCxIAwˆ [
nhIˆ slwmq qYˆfI ie`zq jyhIAwˆ,
nwl Aswlq kMcnIAwˆ [
mYnUM Kwry dw in`q Avwz pvy,
mYˆ dyvx ikAw inq BoCxIAwˆ [
pr nwl krm jy &zl kry hk,
Kol svyˆ gl hn qxIAwˆ [
pr hYdr pIr jvwn Aswlq,
muSkl g`lIˆ ieh bxIAwˆ [32[

60. Ail&-auh mYQoˆ BI nyVy v`sy nI BYxwˆ

Ail&-auh mYQoˆ BI nyVy v`sy nI BYxwˆ,
ip`tIAwˆ A`KIAwˆ ip`tIAwˆ mYˆ [
hwie hwie A`KIˆ nhIˆ, pr vyKx dI is`k
p`tIAwˆ mYˆ A`KIAwˆ p`tIAwˆ mYˆ [
EQy XUsP Awhw suPny iv`c,
p`tIAwˆ mYˆ A`KIˆ p`tIAwˆ mYˆ [
ilKI sUrq if`TI sohxI mYˆ,
jy p`tIAwˆ mYˆ A`KIAwˆ p`tIAwˆ mYˆ [
lot pot hoeIAwˆ A`KIˆ nwl A`KIˆ dy,
p`tIAwˆ mYˆ A`KIAwˆ p`tIAwˆ mYˆ [
kUr kUr kryˆ mYnUM koeI nw kry,
jy v`q p`tIAwˆ mYˆ A`KIˆ p`tIAwˆ mYˆ [
l`gw idl iv`c hYdr qIr ingwh dw,
p`tIAwˆ mYˆ A`KIˆ p`tIAwˆ mYˆ [27[

61. Ail&-auh im`TVw hwsVw swdw BI n

Ail&-auh im`TVw hwsVw swdw BI n,
Aks aus pwk dI zwq dw ey [
im`TI gwhl aus lwl KwmoSI dI BI,
Aks aus bwq nbwq dw ey [
auh Cm Cm nUr jo iv`c Jroky,
nYxwˆ dy Swh dI Jwq dw ey [
mYnUM hYdr Swh ruK kIqw,
izkr mmwq ihAwq dw ey [45[

62. Ail&-auhnwˆ nYxwˆ ivc ingwh kchrI

Ail&-auhnwˆ nYxwˆ ivc ingwh kchrI,
lweI n idsy idsidAwˆ [
kry Adwlq s`Q cukweI,
lweI n idsy idsidAwˆ [
cobwˆ plkwˆ KVy ipAwdy,
cweI n idsy idsidAwˆ [
j`g iv`c hYdr zwq KudweI,
AweI n idsy idsidAwˆ [44

63. Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ dy gul rMgwˆ koloˆ

Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ dy gul rMgwˆ koloˆ,
swnUM byrMg dI bU AwvMdI ey [
eyhw by-rMg dI bU GuMgt kr,
gulbrg DrUM hU AwvMdI ey [
jo Sbnm by-rMg lhMdI rMg,
jo gulSn dy rU AwvMdI ey [
vMjo seIdwˆ dy iv`c sIny kldy
jy mihMdI nUM bU AwvMdI ey [
vMjwˆ kyhI Pu`lwˆ dI syj auqoˆ,
ijvyˆ kMq kunoˆ jU AwvMdI ey [
hYdr sohxIAwˆ pws rn id`qy,
DUV DUV mhIˆ sU AwvMdI ey [46

64. Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ KUbsUrqwˆ AMdr

Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ KUbsUrqwˆ AMdr,
jlvw BI mYˆfy Xwr dw ey [
ieh gul gul rMg rMgw cmn dw BI,
husn bsMq bhwr dw ey [
auhnwˆ mUrqwˆ sMgIˆ dy iv`c,
lwl dw rMg svwrdw ey [
ieh qwl byqwl iehnwˆ kMcnIAwˆ dw,
ncwau vfy hMkwr dw ey [
ieh QeIAw QeIAw Cx Cx BI,
GuMgrU dI Cxkwr dw ey [
ies dwm idrm dI Cxk Cxk jo,
dwn ies dyvx hwr dw ey [
aus dwny dwnw jyhy bhwr dy AMdr,
AwiqS dI BVkwr dw ey [
jy mnsUr Anlhk AwiKAw,
jwnSIn srdwr dw ey [
ijs kpI ey Shrg ApxI,
soeI vwk& aus guPqwr dw ey [
ijhVw mhrm QIAw iv`c kurb drId dy,
mhrm Asrwr dw ey [
auh bylI byly Qoˆ bwhr n pr,
bylw DuMdUkwr dw ey [
ijhVw bylI dy nwl bylI hovy,
so ApxI zwq ienkwr dw ey [
bylw BI Aqy bylI bylI,
hIr dy khxy swrdw ey [
hYdr mhIˆ dw k`F isMg Anw,
mwhI KuMfI swr dw ey [36[

65. Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ iv`c jlvwnumw

Ail&-auhnwˆ sohixAwˆ iv`c jlvwnumw
BI byrMg KUbI Xwr dI ey [
byrMg hoieAw jy cwˆdnI AMdr
zwhr vwˆg dIvwr dI ey [
dsy auqy gl pvy nhIˆ
'lwieXdrkAlAbswr' dI ey [
nwhIˆ qwˆ ibn jOhr Arz nUM
ikauˆkr qrw' krwr dI ey [
cmky hvw mhqwb kunoˆ gul pvy
g`l Asrwr dI ey [
qwkcw bzm SISw hoieAw
dIvwr aus idldwr dI ey [
hr KubsUrq nwr nUM KUbI
'lo lm qmsw' nwr dI ey [
nUrn Alw nUr kry qmwSw
mzhr isrjnhwr dI ey [
auh Awp sUrj hYdr bhuq bulMd
ieh g`l qwˆ do cmkwr dI ey [63[

66. Ail&-auho sUrj jgmg cmky

Ail&-auho sUrj jgmg cmky
pr n id`sy A`KIˆ bykwrIAwˆ Qoˆ [
bMd rhwˆ iv`c hYrq dy
KubsUrqwˆ hwr isMgwrIAwˆ Qoˆ [
iehI z`rw QIAw kqrw A`KIˆ iv`c
ikauˆkr vyKwˆ bwrIAwˆ Qoˆ [
Es imsrI dMd dI pOˆdI gl
auhnwˆ lwl Skr guPqwrIAwˆ Qoˆ [
ijvyˆ nwz kmwˆdI pvy gl
auhnwˆ Tumk Tumk rPqwrIAwˆ Qoˆ [
ijvyˆ hYdr zKmwˆ dyvx Kbrwˆ,
qygwˆ zOhrdwrIAwˆ Qoˆ [55[

67. Ail&-auh Smwˆ' Gr Prkwey zbwn

Ail&-auh Smwˆ' Gr Prkwey zbwn
qYˆfI KUbI kunoˆ mkwl kry [
A`gy AwK n sky khIey
byrMg dI koeI gwl kry [
prvwnVw dyhs mUMh qy Ju`l
mqwˆ kIl-E-kwl kry [
mqwˆ grdn bwrI isr
jy imsl dI koeI imswl kry [
hY hY rovy kdI AwhIˆ kyhIAwˆ
auh ijauˆ ijauˆ qYˆfw iKAwl kry [
jo kuJ ieSk quswfVy Su'lVw
Smwˆ' inmwnVI nwl kry [
sohxI nwl s`sI swihbwˆ shqI
qwˆ nwl hIr isAwl kry [
auh Zmzy dy qIr Qoˆ Smwˆ' jo
kMby qy kUky hwl vy hwl kry [
kdy koeI PwnUs dw vwt kry
kdy pr prvwnVy dI Fwl kry [
Es drwz dI gYrq Qoˆ dyKo
Smwˆ kI AwiKr hwl kry [
luVk myry nwl AMbr BMnI
jwnvr nUM DUM dwl kry [
hY hY swrI rwq pVHy pr prvwnVw
qn mn bwl mswl kry [
vyKwˆ ikAw kuJ ligAw bwl ieAwxy
h`Q iv`c dIvw bwl kry [
hYdr ho prvwnVw qwˆ Xwr BI
qYˆfVI eyvyˆ sMBwl kry [53[

68. Ail&-auh zulPwˆ isAwh ikauˆ h`Qoˆ dyvwˆ

Ail&-auh zulPwˆ isAwh ikauˆ h`Qoˆ dyvwˆ,
nw jwxwˆ krvYnIAwˆ nUM [
ihk iql CwbVI ClIAwˆ dI iv`c
kihAw sOdw krvYnIAwˆ nUM [
AYvyˆ T`g lieAw hux idl dy zwilm,
koeI sOdw krvYnIAwˆ nUM [
ikauˆ idl id`iqAwˆ Ehw Adw kr,
ijs Adw krvYnIAwˆ nUM [
pws gul dy Smw' ikauˆ Pulylw,
zulP judw krvYnIAwˆ nUM [
v`fy crwg huMdy kIqy ClIAwˆ,
vMnI vDw krvYnIAwˆ nUM [
sVn sy prvwny vy
AMDyr vfw krvYnIAwˆ nUM [
bhuM v`xIAw zulPwˆ hYdr Aswˆ,
judw judw krvYnIAwˆ nUM [7[

69. Ail&-aus by-rMg pwk dw rMg

Ail&-aus by-rMg pwk dw rMg
iehnwˆ KUbsUrqwˆ nUM cmkwvMdw ey [
aus sUrj dw nUr qweIˆ iehnwˆ,
mh-pwirAwˆ nUM cmkwvMdw ey [
dyvy qyg dI byrMg Awb gulwˆ nUM,
r`q dy rMg rMgwvMdw ey [
pr jwxy n Es nUM vwˆg iehnwˆ,
koeI iv`c iKAwl smwvMdw ey [
koeI nkS nhIˆ n`kwS jyhw,
qoVy Awpxw rMg bxwvMdw ey [
do KilAwˆ qwˆ cIK iKAwl EQy,
cwvl du`D nUM lwvMdw ey [
Xw' nI hYdr EQoˆ Awikl bixAwˆ
ku`J h`Q n AwvMdw ey [26[

70. Ail&-aus cOpVbwz dy nwl Aswˆ

Ail&-aus cOpVbwz dy nwl Aswˆ,
bwJ hwrn dy koeI dw nhIˆ [
ibn Cy Cy pOny swrIAwˆ dy,
ies bwzI dw hor dw nhIˆ [
ieh lVweIAwˆ ifTIAwˆ n kdI,
mwirAwˆ ku`iTAwˆ Gw nhIˆ [
mwryˆ mwr ijvweyˆ Aqy
iehnwˆ plkwˆ nUM Thrw nhIˆ [
idl mwr ijvweyˆ vl ies qweIˆ,
mwrn dw koeI swh nhIˆ [
auh p`kIAwˆ k`cIAwˆ dyKy nwhIˆ,
AlI hYdr EQy bcw nhIˆ [23[

71. Ail&-aus lwl SrIP ny mYˆ kI jwxwˆ

Ail&-aus lwl SrIP ny mYˆ kI jwxwˆ,
Kq ktk kr DwvMdw ey [
Kwqm lwl sulymwn vwlI qy,
aulty nkS ilKwvMdw ey [
auh mulk AzIm sulymwn dw,
iehnwˆ kIiVAwˆ qoˆ ilqVwvMdw ey [
auh gwl sPw qy Kwl BI q`ky,
sU DU DumweI AwvMdw ey [
Kq nhIˆ mYˆ BulIAwˆ,
Swied Abr ies zulP dI CwvMdw ey [
auh mu`K nUr lbwˆ qy nUrw
pYrIˆ BI nyvrwˆ pwvMdw ey [
cwnx Awvy Awb kunoˆ ieh,
aultw nUrw DwvMdw ey [
eId dw cMn idsIvy kdI
nUrw pwˆvq in`q idKwvMdw ey [
hYdr nUrw nUr SrIP ey
hux rI nUr invwvMdw ey [14[

72. Ail&-aus v`tIAwˆ zulPwˆ hlU hlU

Ail&-aus v`tIAwˆ zulPwˆ hlU hlU,
Aswˆ cMd ifTw eId sunyivAwˆ dy [
peI gl C`ly ny vtIAwˆ v`ty,
iesy rwq eId dy dIivAwˆ dy [
qIr mwrky zwilm iC`k n lY,
idl ijMd n lY idl jIivAwˆ dy [
auh iql lwl Skrvwlw hYdr,
ijMd ieh hY sB myivAwˆ dy [19[

73. Ail&-au`T svwxI qy G`q mDwxI

Ail&-au`T svwxI qy G`q mDwxI,
vylw ip`ClI rwq dw eI [
au`qoˆ hoeI D`mI qy dhIˆ n jMmI,
irVkxw BI iks Gwq dw eI [
ju`t n tu`ty qy duD n iv`ty,
vylw vkq brwq dw eI [
ijvyˆ duD QIˆ dhI qy m`Kx vy hYdr,
iqvyˆ Prk n r`b dI zwq dw eI [9[

74. Ail&-au`T svwxI qy G`q mDwxI

Ail&-au`T svwxI qy G`q mDwxI
vylw ipClI rwq dw eI [
auqoˆ ho geI DMmI qy duD nhIˆ jMmI
irVkxw BI iksy Gwq dw eI [
ju`t nw tu`ty qy du`D n iv`ty
qy vylw vkq brwq dw eI [
ijvyˆ du`D QIˆ dhIˆ vq m`Kx vy hYdr
iqvyˆ Prk n r`by dI zwq dw eI [66[

AYn

1. AYn-ielm dw pVHxw nyk bhUM

AYn-ielm dw pVHxw nyk bhUM
pr ieSky dI bwq AxoKVI ey [
cMn qy sUrj dI roSxI bhUM
pr Xwr dI Jwq AxoKVI ey [
Sb kdr dI rwq BI bhUM cMgI
pr vsl dI rwq AxoKVI ey [
muSkl GwqW sBy E hYdr
pr ibrhoN dI Gwq AxoKVI ey [1[

2. AYn-Alhdw im`sI dw rMg

AYn-Alhdw im`sI dw rMg
qy pwnW dw rMg AlhdVw ey [
Swm SPk dw rMg Alhdw
qy qilAW dw rMg AlhdVw ey [
auh lb gwhlIAW dyNdVy mYnUM
iehnW dw rMg AlhdVw ey [
hYdr lwl lbW dw swiel,
qy ^wl plMg AlhdVw ey [2[

3. AYn-ielm mAwnI qy mMnqk pVH ky

AYn-ielm mAwnI qy mMnqk pVH ky
is`KIAW ^uS mkwlIAW ny [
Abqr zulP nUM vyKky qy
sBy Bu`lIAW ghm iKAwlIAW ny [
jd pIqw jwm muh`bq dw BYxW
qyl muqwlw’ dIAW ipAwlIAW ny [
AlIhYdr mq`vl qUl kunoN ^uS,
im`TIAW Xwr dIAW gwlHIAW ny [3[

by

1. by-bwg bihSq BI quJ ibn Xwr vy

by-bwg bihSq BI quJ ibn Xwr vy
Aswˆ sohxw qy gulzwr nhIˆ [
swirAwˆ soz iPrwk sqwvy
Bwh dw ieh BVkwr nhIˆ [
vl vl fMgy isAwhy mwr dI
suhxwvq qwr nhIˆ [
hr idl dy iv`c soz dw kYdI,
idlwˆ dw koeI Sumwr nhIˆ [
krdy kIqI ey zul& dOrwˆ
bwJ isqm dI kwr nhIˆ [
zul& SrIP ikAw zwilm hYdr,
if`Tw eyfw AMDwr nhIˆ [9[

2. by-bwhJ qyry hor kOx KudwieAw mwry

by-bwhJ qyry hor kOx KudwieAw mwry
qy mwr ijvweyˆ qUM hI [
ij`Qy pvx vhIr qy kVkx k`pV
h`Qwˆ qy cw lMGweyˆ qUM hI [
ij`Qy pvy jhwzwˆ nUM vwau muKwilP
lMgr G`q lgweyˆ qUM hI [
kryˆ Bwh smuMdr smuMdr kwrx
m`CIAwˆ vwˆg qrweyˆ qUM hI [
ij`Qy rg qbIbwˆ nUM h`Q n Awvy
qwˆ rglw pCweyˆ qUM hI [
ij`Qy Awijz hoˆdy qbIb isAwxy
qwˆ dwrUAwˆ bwhJ Cufweyˆ qUM hI [
ij`Qy Awijz roˆdVy ny r`q inrwsy
h`s h`s Xwr imlweyˆ qUM hI [
ij`Qy DuMdI gwhrI KlI auVwvy
EQy Jbr mIˆh vsweyˆ qUM hI [
ij`Qy pvy vbw qy muSkl jIvx
Amn-Amwn rKweyˆ qUM hI [
ieh Awijz bMdw ikAw ku`J mMgy
sB ku`J deyˆ idvweyˆ qUM hI [
ieh hYdr Awijz ho mMgx Qoˆ BI,
Awpy dyvyˆ mMgweyˆ qUM hI [17[

3. by-bhuq iSkwr idlIˆ dy zwilm

by-bhuq iSkwr idlIˆ dy zwilm
cweI vwˆg n jwvxw eI [
PVkdw CoV n vMj vy zwilm
au`qr smuMdroˆ Awvxw eI [
kr qkbIr aus lkVI qyrI nUM
pkV h`Qwˆ nwl cwvxw eI [
ies hYdr gMFVI ApxI nUM,
iv`c kjky dy lVkwvxw eI [6[

4. by-bYˆsr Juk lbwˆ qy AweI

by-bYˆsr Juk lbwˆ qy AweI
Awib-ihAwq dy pIvxy nUM [
Xw vq cwihznKdwˆ AMdr
ltk sunhrI QIvxy nUM [
Xw vq pey jlyb husn dy
pey kVwh qlIvxy nUM [
AlI hYdr mYˆ BI bYˆsr QIvwˆ,
B`T G`qwˆ eys jIvxy nUM [21[

5. by-Bwey n husn nUM igrh idl inkly

by-Bwey n husn nUM igrh idl inkly
qy idl km nwz dw eI [
kweI ikSqI nhIˆ Awijzwˆ dy
ies jIvn nUM Kum nwz dw eI [
mwry ibjlI ihky dm khMdI mjwl
ies AwiqS nUM dm nwz dw eI [
vwAdw ivswl ikAwmq br h`k,
hYdr mYˆ Zm nwz dw eI [19[

6. by-BweI mYˆfy kyhIAwˆ

by-BweI mYˆfy kyhIAwˆ
ieh s`p dIAwˆ lIkwˆ [
mYnUM SUkdw qy Syr AwieAw
aU bU cIkwˆ [
mYnUM Xwr Jok JokI ikQoˆ
ilKIAwˆ ieh lIkwˆ [
mYnUM bwg qy bhwrwˆ
E bUtVy CIkwˆ [
pVHwˆ by qy sy mYˆ
ikhiVAwˆ rPIkwˆ [
mYˆfy drs dozI mhIˆ
auh rMg qy khIkwˆ [
vyKwˆ zyrwˆ zbrwˆ hYdr,
ik mYˆ Xwr aufIkwˆ [15[

7. by-BYxwˆ Awho vyKwˆ kweI g`l khy

by-BYxwˆ Awho vyKwˆ kweI g`l khy
aus ru`TVy Xwr mnwvx dI [
aus lb nwl hMswvx dI
aus m`Qy dy vl KulHwvx dI [
aus BVkI Bwh buJwvx dI
qy ibjlI dy vwˆg hswvx dI [
qyg DrU imAwnoˆ T`gx(k`Fx) dI
ikvyˆ AweI dy mUMhoˆ bcwvx dI [
su`qI syj qy mYˆ mqvwlI BI
Xwr myhr kIqI rwqIˆ Awvx dI [
Xwr vl vl sidAwˆ nwm krm
sux bwq krIˆ mn Bwvx dI [
qyry Bwg suhwg jgwvx dI
qy KolH qnI gl lwvx dI [
mYˆ au`bVHvwhy ncokI au`TI
qksIr BI icr lwvx dI [
hYdr AwK aus Xwr dy bylI nUM,
kweI g`l kry bKSwvx dI [7[

8. by-BYxwˆ AwKo nI qusIˆ cUck qweIˆ

by-BYxwˆ AwKo nI qusIˆ cUck qweIˆ
vwsqw mOlw pwk dw eI [
mYˆ vq rMgIAwˆ ibrhoˆ rwˆJx dy
KyVy dw nwm kuAwk dw eI [
KyVy dy nwl nw bxdI ey myrI
rwˆJx lwiek swk dw eI [
pYvMd kwrx swk kcIvx
pYvMd vq h`k cwk dw eI [
KyVy dw swk nwpwk nI BYxwˆ
ieh vq swk Arwk dw eI [
qUM BI nwauˆ Kudw dw AwK vy hYdr,
lY vq bwhrw swk dw eI [18[

9. by-BYxwˆ hIry hIry kr Awho nhIˆ

by-BYxwˆ hIry hIry kr Awho nhIˆ
AOr AOr n rwˆJx BwvMdI ey [
dUr dUr BMnIAwˆ mYˆfy kol n Awau
Xwr nUM gYrq AwvMdI ey [
BYxwˆ vIrw vIrw kr gwvo qusIˆ
hIr bylI dy gwvMdI ey [
BYxwˆ vwhxw dy iv`c nwho qusIˆ
hIr kpV dy iv`c nhwvMdI ey [
BYxwˆ kMiFAwˆ qy qusIˆ Ju`mr pwE
hIr lhry JnwvMdI ey [
CMny cUrI dy ku`t KwE qusIˆ
hIry GuMmr-GyrI KwvMdI ey [
bUr bUr qy sohxI kr kr
mwhI nUM mhIˆ imlwvMdI ey [
hIr Awpxw nwˆ ivc cwhy hYdr,
AwiSk Xwr dy nwvMdI ey [3[

10. by-BYxwˆ ih`kw kIqI ingwh ipAwry

by-BYxwˆ ih`kw kIqI ingwh ipAwry
vq mYˆfw idl iskdw eI [
Ehw ih`kw qyg jo vwhI zwilm
zKm mYˆfw in`q ickdw eI [
kyhI kwlI qy koJI frwvxIAwˆ
qyg ibjlI vwˆgr nw iPkdw eI [
mYˆfw t`p sInVw Bwh QIAw
idl dwxw vwˆgr n itkdw eI [
ihks hYdr mwrIAwˆ qwrIAwˆ,
mulk BI Esy ih`k dw eI [10[

11. by-BYxwˆ kuJ nw coKw Xwr ibnwˆ

by-BYxwˆ kuJ nw coKw Xwr ibnwˆ
kuJ QIvx dw koeI sw nhIˆ [
aus jug jug jIvn jogy ibnwˆ
ies jIvx dw koeI sw nhIˆ [
ibn sozn plkwˆ iqRKIAwˆ dy
P`t sIvx dw koeI sw nhIˆ [
hYdr Xwr ipAwry ibnwˆ
mD pIvx dw koeI sw nhIˆ [8[

12. by-BYxwˆ mwrIAwˆ mYˆ KudI Xwr dI ny

by-BYxwˆ mwrIAwˆ mYˆ KudI Xwr dI ny
v`sy ihk vyhVy vl vyKy nhIˆ [
mYˆ AwrsIAwˆ h`Q Xwr dy
vyKy Awp nUM mYˆ vl vyKy nhIˆ [
vyKy Apxw bwg bhwr
Aswˆ vl vyKdw Bu`l vl vyKy nhIˆ [
ijvyˆ mukI A`KIˆ dy mwry idl iv`c
A`KIAwˆ nUM Bu`l vl vyKy nhIˆ [
mYˆfy AMdr bwhr Eho Eho
cSm auhI mYˆ vl vyKy nhIˆ [
ikQoˆ suxIvy kUk AwrsI dI,
jyhVw qyrw ingwh J`l vyKy nhIˆ [
m`Qy qy vl pwieE sU hYdr,
mYˆ vl BI kl vyKy nhIˆ [1[

13. by-BYxwˆ nwz s`jx dy mwrIAwˆ mYˆ

by-BYxwˆ nwz s`jx dy mwrIAwˆ mYˆ
koeI g`l kryˆ lwaubwlIAwˆ dI [
BYxwˆ nwz sjx dy mwrIAwˆ mYˆ
kI g`l kryˆ BwhIˆ bwlIAwˆ dI [
BYxwˆ pu`Cy nw vwq isAwlIˆ dI
iehnwˆ sUhy swlU vwlIAwˆ dI [
iehnwˆ zulPwˆ kwlIAwˆ kwlIAwˆ dI
iehnwˆ msq A`KIˆ mqvwlIAwˆ dI [
iehI zulPwˆ ny Awh jy s`c puCyˆ
gl pOˆdIAwˆ ny sOidAwˆ vwlIAwˆ dI [
ieh lhbr lMmVy au`cVy BI
sB Kwk kMq sMBwlIAwˆ dI [
roˆidAwˆ roˆidAwˆ mr mr geIAwˆ dI
sMdIAwˆ qy isAwlIAwˆ dI [
hYdr AwiKr Kwk jo hoxw,
rIJ kyhI hY inhwlIAwˆ dI [13[

14. by-BYxwˆ sohxI nUM nhIˆ sohxw nwz

by-BYxwˆ sohxI nUM nhIˆ sohxw nwz
Aswˆ koJIxIAwˆ bhuq nwz nhIˆ [
mqwˆ gwlIˆ dy nwl idlw Xwd lyvy
gl dI zulP drwz nhIˆ [
Aswˆ 'kwlU blw' Bu`l AwiKAw ey
A`KIˆ msq Alsq inAwz nhIˆ [
auhnwˆ lwl lbwˆ nwl im`sI imsvwk
hkIkq nwl mjwz nhIˆ [
auh koJVw hwsw ikAw rwz inhwnI
gmzy ikAw gumwz nhIˆ [
jy m`Qy dw vl SoK kry
auh nYx grIb-nvwz nhIˆ [
kUk vy hYdr qwnw rI rI qn,
qMbUry dw swz nhIˆ [11[

15. by-BYxwˆ qobw hY mYˆ Xwr ibnw vq

by-BYxwˆ qobw hY mYˆ Xwr ibnw vq
popt KMf nw gwvxw BI [
qwVIAwˆ mwrIAwˆ BYVIAwˆ dyvx
nyvr nUM Cxkwvxw BI [
SwdI ^uSI dy syhry gwvx
nwzwˆ dy nwl bqwvxw BI [
hYdr vwly vyhVy AwKx
rmzwˆ nwl buJwvxw BI [
v`q m`sI imsvwk dy pwn cbwvwˆ
A`KIAwˆ surmw pwvxw BI [
DVI guMdwvx mwˆg Brwvx
Gs Gs cMdn lwvxw BI [
qobw hY hYdr dUr sjx Qoˆ,
jIvxw BI mr jwvxw BI [4[

16. by-BYxwˆ auh muK sohxw suD krm

by-BYxwˆ auh muK sohxw suD krm
Aqy gu`sw Ajb hw nUM lgdw ey [
auh h`sx Pu`l qy byKwr gul
qy Kwr gzb hw nUM lgdw ey [
AYvyˆ hwsy hwsy m`Qy vl
vyK hsdI lb hw nUM lgdw ey [
jy v`q gu`sw Aswˆ Qoˆ AwieAw
qy ieh sbb hw nUM lgdw ey [
hYdr Apxw kIqw lYˆdy hr koeI,
vs nw r`b hw nUM lgdw ey [12[

17. by-BYxwˆ v`ijAw mwrU ieSk Av`ly dw

by-BYxwˆ v`ijAw mwrU ieSk Av`ly dw
dm qrvwr dw vwr QIAw [
ikAw swihrI ieSk Av`lVw zwilm
kqrw pwxI dw nwr QIAw [
Sp Sp qygwˆ dI Tw TwTwˆ dI QIˆ
kpr dw krVkwr QIAw [
swˆg dI qwˆg nUM hYdr T`ilAw
ieMnSw-A`lwh pwr QIAw [5[

18. by-Blw vy swihb mYˆ BI qYˆfIAwˆ

by-Blw vy swihb mYˆ BI qYˆfIAwˆ
ihk qlvwr dw vwr nhIˆ [
kyhI JV qrvwr ey ibjlI dI
isr KuMfI AYfw AMDwr nhIˆ [
mIAwˆ A`j BI qUM hYˆ qy kl BI qUM hYˆ
ikAw Bwxw vwr nhIˆ [
kUcy zulP dy rwqIˆ cwnx ikAw
gl bMnwˆ mwr mwr nhIˆ [
ibn Pwl dy cor qy ng dy if`Tw
Sor Aqy mwr mwr nhIˆ [
auh plkwˆ k`F vuTw Swhd hY
ho Apu`iTAwˆ mwr nhIˆ [
hYdr ieh pu`TIAwˆ isDIAwˆ qoˆ,
Aws swr dI swr nhIˆ [2[

19. by-Br Br rhI spwry ieh

by-Br Br rhI spwry ieh
idl PVIˆ kIqy sIpwry [
hr hr pwrw pwry vwˆgUM
inkl gieAw aus pwry [
pVHI ikqwb husn qyry dI
rhI kurwn sI pwry [
nzroˆ Ail& kIqo sI zwhr
by qy sB ivswry [
by qy auqy zyrwˆ hYdr,
s`By kUV pswry [16[

20. by-BI zhr nhIˆ jo Kw mrn

by-BI zhr nhIˆ jo Kw mrn
kuC Srm n ihMdusqwnIAwˆ nUM [
ikAw ihAw iehnwˆ rwijAwˆ nUM
kuJ l`j nhIˆ qUrwnIAwˆ nUM [
BYVy Br Br ky dyvx Kzwny
&wrsIAwˆ KurwswnIAwˆ nUM [
ivc FUxIAwˆ dy pwxI n`k fobx
jy lihx nw v`ifAwˆ pwxIAwˆ nUM [
ih`ky qwˆ mwr ktwrI mro
jy sko n mwr eIrwnIAwˆ nUM [
dwVHIAwˆ cw munweIAwˆ AKIvn
kSP(hYP) ey iehnwˆ znwnIAwˆ nUM [
qopcIAwˆ zMbUrcIAwˆ nUM
brkMdwzwˆ bwnIAwˆ nUM [
iehnwˆ bwˆikAwˆ tyiFAwˆ ifMigAwˆ nUM
iehnwˆ qurkIAwˆ AwkVKwnIAwˆ nUM [
nok bMdwˆ d`KxI jwmy bwˆky
qy poS kmwnIAwˆ nUM [
iehnwˆ pl`Qybwzwˆ nUM
iehnwˆ PIlk`dwˆ APgwnIAwˆ nUM [
iehnwˆ q`bqIAwˆ kuSqIgIrwˆ nUM
iehnwˆ qIrAMdwz kmwnIAwˆ nUM [
hYdr AwK iehnwˆ hIjiVAwˆ nUM,
hyzw nw-mrdwnIAwˆ nUM [14[

21. by-bulwk rMgIl sunhrI

by-bulwk rMgIl sunhrI
ltk rhI imrjwn auqy [
Xw iksy kwiqb rkUA' pwieAw
sUrq aul rhmwn auqy [
Xw isAwd lgweI PwhI
mYˆ jyhy imrg PMswx auqy [
pr hYdr rkm k`ql dw sI iliKAw,
AwiSk by-Prmwn auqy [20[

dwl,fwl

1. dwl-dUroN nyiVauN dUr ipAwrw

dwl-dUroN nyiVauN dUr ipAwrw
Aqy Swh-rg QIN BI nyVy vly [
koeI ibjlI dI A`g BVk auTI
mINh v`sy dyKW dys ikhVy vly [
sY vyhVIN Awp nUM vyhVy kihAw
qW ibjlI nUM JV vyhVy vly [
mYnUM mwr n vIr vyhVw n Awp qoN
Gq ivhwrIN pry vly [
inq vyly c`kI cwk nUM bwbl
mhIN in`j shyVy vly [
mYnUM lY cl rWJx qKq hzwry
ieh KyiVAW dI jVhy vly [
kwzI ikhVI ikqwb AMdr if`Ty
hIry dy BweI KyVy vly [
KyVy nUM mr vKyVy n kr
CoV vy kwzI bKyVy vly [
rWJx hIr qy hIr ey rWJx
ihk nUM kOx inKyVy vly [
ieSk QoN jMimAW Srw’ vy kwzI
Kwvy nwhIN AnHyVy vly [
AwiSkW dI kUk fwhfI kyhI
kpV mwry sU byVy vly [
auh KuqI qru`tI A`j kl hYdr
sMdl nwl ghyVy vly [1[

2. dwl-dohVy AwKy mYN j`g vwly

dwl-dohVy AwKy mYN j`g vwly
ro ro j`g hswvx nUM [
mqW Xwr suxy qy hwsw kry
mYNfw rUh QIAw KMf Kwvx nUM [
qylI BI Xwr qy ru`Kw BI Kwjy
zulP dyvn hQ lwvx nUM [
hux vw’ dw ivswl dy mwh QIN
pUry l`gIAW pIrW jwvx nUM [
A`j dI rwm aumIdvwrI dyh
jwvx ieh idn Awvx nUM [
kr m`s lbW qy ims kry
pr iliKAw kOx imtwvx nUM [
kUc krYNdw husn jnW
dyKW hudI kn lMGwvx nUM [
rhzn Kwl bhuq mlwhzw
cwhIey ikauN nkd muhwvx nUM [
qoVy m`Qy dw vl Avlw ispwhI
swQ QIAW phuMcwvx nUM [
zorI lwl qy pONdw iql qoVy
sWgw nYx Bvwvx nUM [
hux rwzI kry g`l iDMgwxy
jOr-E-isqm bKSwvx nUM [
hux zwilm Kwl BI hwzr
iql iql h`k cukwvx nUM [
pl pl nYx kryNdy kurnS
plkW nwl ivCwvx nUM [
hux zulP isAwh BI ltk peI
gl l`gI soz vgwvx nUM [
hux lV gieAw nwg isAwh m`Qy
iC`kx qy pCqwvx nUM [
hux PiVAw mMdr PkIr dw
Swied ieho sU h`Q isAwvx nUM [
hYdr hux zulP dw iC`kw Kq
AwieAw eI dwd idvwvx nUM [2[

3. dwl-dy supinAW vl if`iTAW pr iv`c

dwl-dy supinAW vl if`iTAW pr iv`c
cw’ zrP n smwvMdw eI [
cwr qrP qoN pwk ipAwrw
qrPW Awp bxwvMdw eI [
vsy BI auhly idsy n A`KIN
vyKidAW k`jl pwvMdw eI [
Xwr AwrsI AMdr nwhIN
Aqy iv`c AwrsI ru`K ivKwvMdw eI [
Eho dIvwl idKwky ruK au`qy
smw’ cw itkwvMdw eI [
qwhIeyN qW vsl ihAwqI au`qy
qYhoN pqMg nUM Xwr jlwvMdw eI [
ieh sohxy Awp n sohxy
Eho byrMg rUp cmkwvMdw eI [
jy vq sohxw nkS iehnW dw
ikauN byjwn hoieAw frwvMdw eI [
jy vq sohxI ijMd AKIvy
ikauN kohjVw mUl n BwvMdw eI [
jy vq dohIN A`KIauN q`ky
ikauN kdI duSmn hwvMdw eI [
auho bycUM idsy qy idsy ZYr nw
Apxw nkS idKwvMdw eI [
AlI hYdr Eho byrMg
JwqI luk luk pw ivKwvMdw eI [3[

4. fwl-if`TI golVI iek iehnW swihbW dI

fwl-if`TI golVI iek iehnW swihbW dI
im`Ty bol iehnW dy bol idsy [
nwl ihk iql lwl lbW dy koeI
lK qvMgr qol idsy [
ivc pq S`kr in`q Gol idsy
ik dwr jlybI Kol idsy [
swieAw BI Esy srv rvW dw
ltk BI Esy col idsy [
ieh POj BI Esy lSkr dI
ieh DwV BI Esy kol idsy [
DuMmdI sI so subHw ikAwmq
jy auh GuMGt Kol idsy [
KulIN vwlI jwlI dI colI
ndIAW nYx dr mol idsy [
peI k`pr au`qy kmlI Swied
bylI mwhI kol idsy [
Swied pwsny vqy Folx
hYdr Kwey Dro Dol idsy [4[

&y

1. &y-&nwh hoeI swrI jwn myrI

&y-&nwh hoeI swrI jwn myrI
Aqy sohxy nUM kuJ pRvwh nwhIN [
rwq dyhW jwnI sKq boly
kdy myhr dy nwl ingwh nwhIN [
ru`Ty Xwr nUM Awp mnwauxw eyN
EQy hor vkIlW dI jw nwhIN [
AlI hYdr mIAW mOlw KuS r`Ky
h`s boly dw kuJ gunwh nwhIN [

gwP

1. gwP-Gol G`qW ienhW sohixAW qoN

gwP-Gol G`qW ienhW sohixAW qoN
zulPW ijnhW dIAW JwlIAW ny [
kurlw hoeIAW ny rl AgwhW nUM
rwqIN lMmIAW kwlIAW ny [
hIly kIqy ijnhW AwiqS qy
pr sony dy nwl kuTwlIAW ny [
Es gl dI sony dI Srm kunoN
gl pONdIAW sobMdIAW vwlIAW ny [
mYNfIAW ikauN qksIrW sMmHwlIAW ny
m`Qy dy vl vwlIAW ny [
sB kuJ qYNfy h`Q dw D`bw
jy vq gwhlIN sMmHwlIAW ny [
ihk vwl BI ifMgw nw QIvy AswQoN
AsW qy kyhIAW zul jlwlIAW ny [
AlIhYdr dy h`QoN K`s nhIN,
auhI zulPW GuMgirAwlIAW ny [1[

ZYn

1. ZYn-ZYr koloN mYNfw Xwr sohxw

ZYn-ZYr koloN mYNfw Xwr sohxw
iv`c GuMf dy muK CupwvMdw ey [
ihk Awp nwzr qy mnzUr nzr
lK rMg bxw ivKwvMdw ey [
keI AwiSkW dy ijgr P`t su`ty
lK nwm inSwn DrwvMdw ey [
AlIhYdr Xwr ipAwry bwhjoN,
hux mlVw vys sdwvMdw ey [1[

hy

1. hy-hwl nhIˆ Aqx bYTxy dw

hy-hwl nhIˆ Aqx bYTxy dw
boV crKy ny kOx BvwˆsIAw [
Aswˆ iv`c BMgUVy dy Kvwb if`TI
rwˆJw qKq hzwirauˆ AwvsIAw [
kOx pUxI v`ty kOx qMd G`qy
iF`lI mwhl kOx bxwvsIAw [
AlI hYdr isauxw Xwr sohxwˆ
lok AYvyˆ hI Du`mwˆ pwvsIAw [4[

2. hy-hY hY GuMGt k`F n mwr vy zwilm

hy-hY hY GuMGt k`F n mwr vy zwilm
mYˆ qrvwr sMjwnIAwˆ [
mIAwˆ hux munwisb AwKyˆ
pr mYˆ corI kwr sMjwnIAwˆ [
jy qUM mUMh plo qweIˆ mUMh plo
mYˆ rovwˆ pukwr sMjwnIAwˆ [
hwl dy Akr PiVAw ieh zwilm
Dwr sMjwnIAwˆ [
iehnwˆ rMg brMgIAwˆ Bqwˆ kunoˆ
qyZ jOhrdwr sMjwnIAwˆ [
ieh gl gl dbdI lk nhIˆ
mYˆ ifMgrI Pwr sMjwnIAwˆ [
mIAwˆ ieSk qy muSk n gu`Jw rihMdw
mYˆ gulzwr sMjwnIAwˆ [
lu`t vy zwilm jo mn Bwvy
vl vl mwr sMjwnIAwˆ [
hYdr AwKyˆ vq ikrdwr qoˆ vyKwˆ,
mYˆ BI vwr sMjwnIAwˆ [2[

3. hy-hY hY mwirAw eI ieh lw pRym dI

hy-hY hY mwirAw eI ieh lw pRym dI
mwirAw eI mwr s`itAw eI [
hux vq ikauˆ zulPwˆ nUM v`itAw eI
m`Qw A`gy ikAw mwr v`itAw eI [
pIvwˆ Awib-ihAwqI mYˆ ies lb Qoˆ
kr byisr jy isr k`itAw eI [
kdI nwl ivswl dy mrhm lweI
jy nwl iPrwk dy P`itAw eI [
ieho nwz dw kyhVw P`itAw eI
kdI AwK sohixAwˆ BI P`itAw eI [
aus vl vl p`tIAwˆ vwly zwilm
vl-vl mYnUM P`itAw eI [
hYdr ju`g ju`g jIvyˆ s`jx,
qyry mwrn nUM Koh K`itAw eI [10[

4. hy-hY hY mwrIAwˆ BYxwˆ nwz s`jx dy

hy-hY hY mwrIAwˆ BYxwˆ nwz s`jx dy
kuJ hQ mUl n AwvMdw eI [
kyhIAwˆ sohxIAwˆ KUbsUrqwˆ mUrqwˆ
Kwk Qoˆ cw bxwvMdw eI [
krky rOSn sUrj cMn Qoˆ
Kwk dy nwl imlwvMdw eI [
ies sUrj nUM BI AMbr cwhVky,
hYdr cw dbwvMdw eI [7[

5. hy-hY hY rwqIˆ A`DI GuMf BoCx dw

hy-hY hY rwqIˆ A`DI GuMf BoCx dw
mYˆfy Xwr kIqw dIdwr kunoˆ [
pr pvy auCwvlw BoCx dy ivcoˆ
zulP Aqy ruKswr kunoˆ [
kyhy Cx-Cx dyˆh qy qwry bxy
ies BoCx dI hr qwr kunoˆ [
ikAw Cx-Cx bixAw rOSn dyˆh
aus cmkx dy cmkwr kunoˆ [
kyhI Cx-Cx rwq AnHyrI bxI
ienhwˆ zulPwˆ dI kwlI ienhwr kunoˆ [
Aqy vl vl pOˆdIAwˆ dyˆh qy rwqIˆ
AwpxI Asl kwr kunoˆ [
ijvyˆ vl vl gul qy suMbl pOˆdw
jy G`ly vwau bhwr kunoˆ [
Swlw jm jm Kulx QMfrI bhuVI,
hYdr AlI khwr kunoˆ [8[

6. hy-hY hY vl vl zulPwˆ mwirAw mYnUM

hy-hY hY vl vl zulPwˆ mwirAw mYnUM
mwr isAwh fMg mwirAw eI [
hY hY pIv lieAw swh pIvx swh nUM
swh Aswˆ koeI hwieAw eI [
mYˆfy dm qy kwdrIˆ ault peIAwˆ
Aqy zulPwˆ nUM vwau iKlwirAw eI [
ies lwl lbwˆ vwlI vwg ienhwˆ
nwl A`tI qwˆ mMdr ivswirAw eI [
ies mwˆdrI dy nwl mMdr ienhwˆ
mYˆfw mwr nwgnI swiVAw eI [
inq fMigauˆ Ahd Aswfw fMg
jy fMg svwirAw eI [
vl vl nhIˆ idl Awmxw swmxw,
hYdr vr ingwirAw eI [9[

7. hy-hY hY Xwr ibnwˆ h`QIˆ sony dI vMg BI

hy-hY hY Xwr ibnwˆ h`QIˆ sony dI vMg BI
s`p mYnUM AwsqIn dw eI [
BYxwˆ m`Qy mYˆfy inq m`Qy qy vl
myhr khyˆ bu`q cIn dw eI [
pr pUjw kIqw isD DIvy qoVy
aultw nkS ngIn dw eI [
puCy ienhwˆ KUbsUrqwˆ dI
jy s`c puCy kMm dIn dw eI [
auh Kwl isAwh lbwˆ vwlw hYdr,
bySk nukqw XkIn dw eI [6[

8. hy-hr z`rw s`jx dI AwrsI pr

hy-hr z`rw s`jx dI AwrsI pr
iehnwˆ auhnwˆ ivc jlvw Gxw [
KudI nwz gumwn kunoˆ au`T
BOˆfI byrMg rUp dw Plvw Gxw [
pr Sukr kunoˆ sr Awpxy pr
SIrIˆ KMf dw hlvw Gxw [
dyˆh dyvyˆ sunhrI qwirAwˆ vl
pr mUMh vl Bjy jlvw Gxw [
hr m`CI h`CI dirAw dI pr,
h`CI hYdr plvw Gxw [4[

9. hy-hvwlVy Alw dy

hy-hvwlVy Alw dy
Aswˆ Dum dI nUM kUc dm dI ey [
mYˆfy nk dw moqI TMfw lgy
SoKI dyvy dweI kMm dw DmdI ey [
dm qk Aswˆ QIˆ vy dm
auqwvl kyhI kMm dI ey [
mhIˆ plVH qoV peIAwˆ iCV
hIry kmly mwhI nUM QmdI ey [
krhwˆ dy rMg suxYˆdy nwhIˆ
s`sI hYdr gwiPl smdI ey [3[

10. hy-ihAwqI jy hY idl Awvnw quswhwˆ

hy-ihAwqI jy hY idl Awvnw quswhwˆ [
BI rok rok g`lwˆ suxwvxw quswhwˆ [
mu`K pwey JwqI jIvwxw quswhwˆ [
m`qwˆ dyh dyh gwhlIˆ hMswvxw quswhwˆ [
mYˆ qwˆ Kol Kol qxIAwˆ gl lwvxw quswhwˆ [
hYdr AwK iz`mw myrw BI cwvxw quswhwˆ [3[

11. hy-hoˆidAwˆ Es jmwl kmwl krm

hy-hoˆidAwˆ Es jmwl kmwl krm
Aswˆ guzwry nwl svwl Ajb [
Es ruKswr kIqw j`g rOSn au`qy
isAwh ihk Kwl Ajb [
Es vsidAwˆ h`Q krm au`qy
lweIˆ A`KIAwˆ BI Bs kwl Ajb [
auh Kws isAwh lbwˆ vwlw
AwKy bwg blMd blwl Ajb [
ieh dsq n zulP drwz nUM hYdr,
Kwl isAwh lb nwl Ajb [1[

12. hy-hux C`f BYxwˆ Kyf rwq keI GxI

hy-hux C`f BYxwˆ Kyf rwq keI GxI
vylVw Kvwb iKAwl dw eI [
BYxwˆ ltkI rwq ltkx qwry BI
ltkx pwr sMmHwl dw eI [
Coty Gwh G`qx glvkVI plkwˆ BI
SoK ies lwl dw eI [
CoV CoV BYxwˆ mqwˆ rus vMjy
KOP Es AxoKVy bwl dw eI [
AwKy mqwˆ qYnUM Kyf ipAwrI
SOk n mYˆfy ivswl dw eI [
mqwˆ gwhlIAwˆ dyvy mwry swihb
iezq bhuq kmwl dw eI [
jy vq rwˆJx eyvyˆ Bwvyˆ qwˆ
auzr ikAw hIr isAwl dw eI [
ikAw fr ivc AnHyr koTy
jy auh mu`K dw dIvw bwldw eI [
pr hYdr ienSw A`lw EQy
Kvwb aurUs imswl dw eI [5[

13. hy-husn eyhnwˆ KUbsUrqwˆ dw

hy-husn eyhnwˆ KUbsUrqwˆ dw
Esy byrMg dI cmkwr dw ey[
idsy A`KIˆ gl pOsI qwhIˆ
'lwqdrk Al Abswr' dw ey [
qYnUM swr nhIˆ ikAw pvy sux
'ienI Anw Alwh' swr dw ey [
ies TwT qwk dw rUp qwhIˆ
Esy sUrj dy Anvwr dw ey [
koh-qUr dI AwiqS Bu`l geI
mUsw 'r`b AirnI' pukwr dw ey [
nwl 'lnqrwnI' dI 'soP qrwnI'
mwrdw ey idl qwrdw ey [
*K`rw msw s' iekw hYdr
msq Esy guPqwr dw ey [2[

14. hy-husn aus rMg dw vyK nw Pu`l

hy-husn aus rMg dw vyK nw Pu`l
aus byrMg Xwr jmIl dw eI [
aus rMg kIqw ikAw rMg kIqw
auh gul cMby rwvIl dw eI [
ieh 'dhXw klbI' vyK n Bu`l
ieh vhI eys ijbrIl dw eI [
KubsUrqwˆ rMgw rMgIn hovx
husn Esy ijbrIl dw eI [
ikAw iek kqrw im`Tw l`gy
EQy cSmw slsbIl dw eI [
ieh nIlI Plk BI kqrw ihk,
eys dirAw byrMg nIl dw eI [
Es buq kunoˆ sY bwhIˆ QIvx
Sok BI ihk mMdIl dw eI [
ieh moqI dwxw g`lH qy hYdr
kqrw byrMg qRyl dw eI [1[

jIm

1. jIm-j`g mMgy qYnUM sUrj dI

jIm-j`g mMgy qYnUM sUrj dI
ieh z`rw BI ih`k z`rw mMgy [
sUrj nwl kI z`rw l`gy
pr kry jy myhr ikAw z`rw l`gy [
jy z`rw nUM BI sUrj swjy
ikAw kuJ idlbr qYˆfy A`gy [
sUrj hYdr z`rw BI nwhIˆ
hux vq vyKyˆ cmk l`gy [2[

2. jIm-jlvw byrMg Xwr dw sohxw

jIm-jlvw byrMg Xwr dw sohxw
iv`c idsdw eI pr kl n pvy [
auh bycUM cgUM n idsdw eI
Aqy bu`qwˆ vwˆg gl n pvy [
ijvyˆ im`TI lwl lbwˆ dI Bwvy
byrMg S`kr gl n pvy [
id`sy sYkl kIqy byzMg qyg
AMdr jOhr gl n pvy [
v`sy by bhw kI byS bhwdr
hYdr gl n pvy [1[

3. jIm-jmwˆ' AwieAw srpr k`qxw mYˆ

jIm-jmwˆ' AwieAw srpr k`qxw mYˆ [
A`j r`K dy ikqwbwˆ kyhw k`qxw mYˆ [
A`j smJdw n kuJ mYˆ A`j dyh m`q n mYˆ [
mIAwˆ dyh ic`TI mYnUM Awvy kweI B`q n mYˆ [
kdI CoV byly mwhI nwl vqnw mYˆ [
kyhI Abq qy kvwq dy shwˆ eyfI A`q n mYˆ [
AlI hYdr An bn mYQIˆ rhwˆ Bq n mYˆ [9[

4. jIm-jy bwq nbwq khI im`TI SIrIˆ

jIm-jy bwq nbwq khI im`TI SIrIˆ
ik hwsw skr BI qUMhI qUMhI [
jy AbrU kmwx ik plkwˆ qIr
ik qyg nzr BI qUMhI qUMhI [
jy srv dy k`d ik gul dw rMg
ik bUey ieqr BI qUMhI qUMhI [
jy im`sI imsvwk ik pwn dw bIVw
ik muSk Agr BI qUMhI qUMhI [
jy ru^ bwg ik bUey gulwˆ dI
ik Kwl BuMnVw BI qUMhI qUMhI [
jy lb kMd ik sony dI n`Q
ik lwl gOhr BI qUMhI qUMhI [
jy cIr sunhrI ik d`KxI jwmw
z`rIˆ kmr BI qUMhI qUMhI [
jy lu`t lieAw idl hYdr dw
aus SoK ipsr BI qUMhI qUMhI [14[

5. jIm-jy drd Aswfy dw vwikP nhIˆ

jIm-jy drd Aswfy dw vwikP nhIˆ
qwˆ vyK vy nIˆgrw AwrsI nUM [
vyKwˆ ikAw kuJ QIAw idl nUM
ikAw kuJ Awvsyˆ brsr AwrsI nUM [
jy cVHyˆ jhwzy m`ky nUM mu`K kryˆ
sUrq bMdr AwrsI nUM [
pvy vwau muKwilP Qkx TwTIˆ
kVkx k`pV AwrsI nUM [
qwˆ v`q hwl AswfVw jwnI
G`qyˆ lMgr AwrsI nUM [
pr BVk l`gy mqwˆ iqRKVI AwiqS
vyK n idlbr AwrsI nUM [
kr n smuMdr jOhr qweIˆ
kr n auh suMdr AwrsI nUM [
ies sMgIˆ idl dy kwrx idlbr
jgmg n kr AwrsI nUM [
jy Awp nUM vyKyˆ qwˆ vq AwKyˆ
s`c E hYdr AwrsI nUM [13[

6. jIm-jy drsx bwhJ n hovy XwrI

jIm-jy drsx bwhJ n hovy XwrI
qwˆ ijMd dy nwl ipAwr ikAw [
jy dosq nhIˆ ijs ijMd svwrI
qwˆ ijMd dy nwl ipAwr ikAw [
jy ijMd dI ijMd n hovy ipAwrI
qwˆ ijMd dy nwl ipAwr ikAw [
jy hYdr Xwr Qoˆ ijMd n vwrI
qwˆ ijMd dy nwl ipAwr ikAw [7[

7. jIm-jy idl mYˆfw cwvl mMgy

jIm-jy idl mYˆfw cwvl mMgy
qwˆ sur mTy pIr cwvly nUM [
jo qk Awvy pwvy Pl auh
G`qy KYr auqwvly nUM [
jy qUM cwhyˆ qwˆ cw nvwzyˆ
sMdl mOjI bwvly nUM [
AlI hYdr auqy jy krm kryˆ
qwˆ QIvy swr smwvly nUM [12[

8. jIm-jy mOj krm QIvy

jIm-jy mOj krm QIvy
m`Qy vl nhIˆ iksy vlxw nhIˆ [
jy au`Cl dirAw p`lw Bvwey
bylI vy iksy Qlxw nhIˆ [
jy A`gy Bwh smuMdr bu`kl
jl ivc pOswˆ mYˆ h`lxw nhIˆ [
jy pVH qkbIr vhwey KMjr
plk n Jmky hlxw nhIˆ [
AlI hYdr jy prvwnVw pu`Cy
Smwˆ' qy jlnw tlxw nhIˆ [10[

9. jIm-jy rMg dy KMf qy nYx n Atkx

jIm-jy rMg dy KMf qy nYx n Atkx
byrMg AMdroˆ idsdw eI [
jy cuMnI n krwˆ AMnyr qwˆ auh
ruKswrw ivcoˆ idsdw eI [
Kol A`KIˆ vyK AwiqS rOSx nUM
vq n jy DUMAwˆ idsdw eI [
eyhw hrPwˆ dI sUrq vl vl vYrI
nwhIˆ qwˆ mzmUn idsdw eI [
iv`c sUrq vy qn vyKx muSkl
qwhIˆ qwˆ zYqUn idsdw eI [
hYdr mwˆ nI mYˆ qUM AwhIˆ
so mYnUM qYnUM idsdw eI [8[

10. jIm-jy isr cwhy Folx mYˆfw

jIm-jy isr cwhy Folx mYˆfw
sr Aqy isr dyvxw eyˆ [
BMinAw zhr ipAwlw rwˆJx vwlw
AMbrs kr kr pIvxw eyˆ [
aus cwk kIqw sInw cwk mYˆfw
BYxwˆ cwk nw isauxw sIvxw eyˆ [
ieh hwr isMgwr qy Kwsy dw BoCx
Eho dy nwl Byvxw eyˆ [
jy vlvl jIvwˆ mYˆ Xwr Qoˆ hYdr
vl vl Gol GqIvxw eyˆ [3[

11. jIm-jy ivc GuMGt mwry ipAwrw

jIm-jy ivc GuMGt mwry ipAwrw
qwˆ krsI GuMf auqwirAwˆ ikAw [
qyZ iv`c imAwn dy krdy do tk
qwˆ krsI GoilAwˆ vwirAwˆ ikAw [
lyty ivc inhwlIAwˆ ibsiml eyvyˆ
qwˆ krsI bwhJ aulwirAwˆ ikAw [
jy colI shj n mwvy Gq
qwˆ krsI GoilAwˆ vwirAwˆ ikAw [
jy vtIAwˆ zulPwˆ kIqw AnHyr
qwˆ vwau nwl iKlwirAwˆ ikAw [
jy Cx Cx vYˆdw AYˆvy idl
qwˆ nyvr nUM CxkwirAwˆ ikAw [
jy BI AYvyˆ Dr rwxy dy
qwˆ nwl inSwnIAwˆ nkwirAwˆ ikAw [
rl sohixAwˆ ivc mwry ipAwrw
qwˆ krsI Awp inAwirAwˆ ikAw [
hYdr pu`C ipAwry qweIˆ
dy dy mwrn lwirAwˆ ikAw [6[

12. jIm-Jbdy kwiql mwr nhIˆ

jIm-Jbdy kwiql mwr nhIˆ
qk vyKx dyh ruK Anvr nUM [
qYnUM plkwˆ k`FIAwˆ qiriKAwˆ dI shuM
moV z`rw ihk KMjr nUM [
'Akrb hbl aulvrId' kr pVHxw
mUMh rK vl jmDr nUM [
pgV nhIˆ vy lotx dyvIˆ
ihk pl eys kbUqr nUM [
mYnUM CoV n jwh ihk`ilAwˆ
ijMdVI PVkx dyvIˆ Shpr nUM [
ibn qkbIr n vwh vy kwnI
kr Xwd A`lw ho Akbr nUM [
hoˆidAwˆ vs n rhswˆ swQoˆ
lY aufxw nwly hYdr nUM [4[

13. jIm-JV mrIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ

jIm-JV mrIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ
JV mrIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
dMd BMny h`f Kory hoey peI
p`t pVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
KyrU Awx ilbws vtwey rMg vtwey
kuVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
shj moey sr lIry hoey j`tI
nokwˆ AVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
n auh k`jl imsvwk n mihMdI
lOˆgwˆ dIAwˆ puVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
sukI nwr n hovy swvI G`q G`q pwxI
pVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
jy r`j Kwauˆ qwˆ Bwr Gnyrw pyt ivkyˆdw
nVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
KMG Kurk Aqy qVk QVk hux nwl mhIˆ dy
jVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
qwry igxidAwˆ rYx ivhwxI
A`KIˆ mUl n juVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
ieh idl cwhy mjls kIjy hux
n dyvx kuVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [
hYdr boilAw iksy nw Bwvy
n kr g`lwˆ lVIAwˆ Jokwˆ JV mrIAwˆ [11[

14. jIm-ijs kIqw sInw cwk mYˆfw

jIm-ijs kIqw sInw cwk mYˆfw
ivc cwk dy pwieAw cwkoieAw mYˆ [
swh lieAweI peI zulP isAwh
dm mwrdw sI swrkoieAw mYˆ [
swh mYˆfw swh Xwr dw eI
mYˆ jl jl peI qMmwkoieAw mYˆ [
auh sUrj mYˆ iv`c TwT mryˆdw
hYdr qoVy rqwkoieAw mYˆ [5[

15. jIm-ijvyˆ sohixAwˆ h`Q soˆhdw krm

jIm-ijvyˆ sohixAwˆ h`Q soˆhdw krm
eyvyˆ KvyˆdI qyg BI h`Q sohy [
cVHdw bwdl vsdw moqI nwly
ibjlI KvyˆdI BI v`q sohy [
ies lb qy pwn dw rMg sohy
mUMh qyg qy mYˆfVI r`q sohy [
jy gu`JVw hwsw nukqy m`Qy
vl jlybI m`q sohy [
jy Kulk sjx dw bhuq Ajwieb
SoKI BI Acrj dsq sohy [
jy zulP kryˆdI kYd idlIˆ
vq Swhwˆ nUM bMdobsq sohy [
auh Kwl isAwh hlwl QIAw
jy kOsr vwˆgr n`Q sohy [
nbI mUsw dy h`Q nwg Aswˆ BI
jy vq bYzw dsq sohy [
EQy bwg bihSq jy soˆhdw hYdr
BVkdI Bwh BI Aq sohy [15[

^y

1. ^y-^UbI byrMg Xwr lqIP dI

^y-^UbI byrMg Xwr lqIP dI
iehnwˆ sohixAwˆ dy iv`c rMg kry [
Swhd muqlk byh`d qoˆ
ieh jwmw rMg dw qMg kry [
mYˆ Pu`t peI auh bh bh Bwh
ikauˆ dId mYˆfI kunoˆ sMg kry [
so sV n pvy prwvwh GoilAw
Smw jy eys Qoˆ sMg kry [
ikauˆ PwnUs dw brkw Pyry
skdw cw pqMg kry [
hovy qyg dI byrMg Awb rqI
mYˆfy zKm kunoˆ rMg rMg kry [
hwl vy hYdr bwhuVIˆ Aw pu`C
vwsqw ikAw koeI jMg kry [3[

2. ^y-^UbI gwl lqIP GuMGt Qoˆ vy

^y-^UbI gwl lqIP GuMGt Qoˆ vy
Cm Cmkwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
kdI iCk iCk dirAw GuMGt Fwˆdw
TwTIˆ mwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
jy kr bhwr BI GuMGt hokdw
GuMf auqwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
jy sY TwTIˆ BI GuMf kry
BuMb nzwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
jy kry Krwb hbwb nUM dirAw
Pyr sMvwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
keI Xug ivhwxIAwˆ imrzy XwrIAwˆ
ieSk dy nw'ry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
imrzw Xwr r`b nw mwrIˆ
swihbwˆ KVI pukwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [
hYdr bwdl dy iv`c
ibjlI dy ilSkwry BI qUMhIˆ qUMhIˆ [2[

3. ^y-^UbI ienHwˆ ^UbsUrqwˆ dI

^y-^UbI ienHwˆ ^UbsUrqwˆ dI
cmkwrVw byrMg vwlVw eI [
ieh husn jmwl BI byrMg dw
ieh rMg dw AYvyˆ ivKwlVw eI [
rMg nhIˆ aus Awb sPw dw
rMg AYvyˆ ipAwlVw eI [
nkS nhIˆ auqy nUr crwg dy
ciVHAw eyho jwlVw eI [
qwr dI qygwˆ dI byrMg Awb ieh
rMg dw pwxI hQwlVw eI [
AlI hYdr pIˆdw eI swP Srwb
iehnwˆ A`KIAwˆ dw mqvwlVw eI [5[

4. ^y-^UbI ienHwˆ ^UbsUrqwˆ dI BI

^y-^UbI ienHwˆ ^UbsUrqwˆ dI BI
^UbI Esy idldwr dI ey [
bycUM-cgUn zulPwˆ dI ieh
^UbI jhwn iek qwr dI ey [
aus Awb n rMg qy ^UbIAwˆ rMgIn
ieh BI ^UbI Xwr dI ey [
Eho byrMg TwT qy rMgIn TwT BI
byrMg dy kwr dI ey [
ijvyˆ bU gulwˆ dI qy rMg gulwˆ dw BI
^UbI joS bhwr dI ey [
Xw bycUM hwr isMgwr dI ey
Xw bycUM lwlwˆ dy hwr dI ey [
Xw qyg dI byrMg Awp AwKIˆdw
^Un dIAwˆ mOjwˆ mwr dI ey [
Xw vq bycUMnoˆ cUM cgUngI
inrK Aqy KrIdwr dI ey [
Xw byrMg hYdr rMg kry
ikAw grmI eys bwzwr dI ey [6[

5. ^y-^UbI Xwr dI rMgw rMg

^y-^UbI Xwr dI rMgw rMg
iehnwˆ KUbwˆ dy qn rMg nhIˆ [
Esy Cx Cx cUVy sunhrI dI
h`Q aunHwˆ dy ihk vMg nhIˆ [
bwzU bwzUbMd kIqy bwˆh id`qI
n`k hQIˆ ibn qMg nhIˆ [
mYnUM qKq hzwry gwry qKqI
rMgpur dw ihk AMg nhIˆ [
ieh mwlw kI mwlw Koh G`qwˆ
mYnUM KyiVAwˆ dw vq sMg nhIˆ [
mYˆ vYswˆ jumy dy myly
imlswˆ Xwr nUM EQy sMg nhIˆ [
jy vq sMgwˆ Klvq mMgwˆ
ikauˆ mIAwˆ inzwm dw JMg nhIˆ [
EQy gurU cbUqrw hwkm dI jwau
rh vy nIˆgrw JMg nhIˆ [
rh vy hYdr C`f ieh g`lIˆ
jy qUM pIqI BMg nhIˆ [1[

6. ^y-^Un QIAw Prhwd nI BYxwˆ

^y-^Un QIAw Prhwd nI BYxwˆ
ieh BI SIrIˆ dMg kIqw [
puKqy myvy rMg vtwieAw
ieh BI SIrIˆ rMg kIqw [
sUhw bweIAwˆ imrcy qweIˆ
kp lvIrwˆ rMg kIqw [
cVHky kpVy nOSh vwly
mwr ky qIrIˆ rMg kIqw [
hYdr Xwr dI bwq nbwqI
ijs ieh sB rMg kIqw [7[

7. ^y-^uSI jumy dI Cu`tI

^y-^uSI jumy dI Cu`tI
kMm AKIr Aswˆ krxw [
Es bylI nwl byly AMdr
A`j sYr Aswˆ krxw [
isr pIr Aswˆ krxw
sr pr Aswˆ krxw [
kr aus dw bhwnw hYdr
nwhIˆ ZYr Aswˆ krxw [4[

8. ^y-^uSI v`sy auh dys rwvI

^y-^uSI v`sy auh dys rwvI
ij`Qy vsdIAwˆ kul kvwrIAwˆ ny [
GVw iGMn ky Fwkwˆ qy cwVHx
auh qwˆ do nYxwˆ dIAwˆ mwrIAwˆ ny [
vMj vMj vy nIˆgrw CyV nwhIˆ
mqwˆ Awvx AswfIAwˆ vwrIAwˆ ny [
EVk ieSk kunoˆ AlI hYdr kI hwsl
jYˆ ij`qIAwˆ bwzIAwˆ hwrIAwˆ ny [8[

lwm

1. lwm-l`gIAW A`KIAW rhx nwhIN

lwm-l`gIAW A`KIAW rhx nwhIN
iksy Shr mhbUb dy v`sIey jI [
auh jgHw ikhVI ijQy ieSk nwhIN
dunIAW CoV ikqy vl n`sIey jI [
k`cI nwr dy nwl n nyhuM lweIey,
hoCy Xwr dy nwl n h`sIey jI [
idl iv`c Kot rhy mUMhoN h`s boly
k`cy Xwr nUM Byq n d`sIey jI [
AlI hYdr mIAW idl ih`k hovy,
BwvyN sO kohW au`qy v`sIey jI [1[

2. lwm-ilK klm kweI g`l pRym dI

lwm-ilK klm kweI g`l pRym dI
jy aus drbwr kbUl pvy [
iv`c eysy rwh dy isr dy prny
kr rPqwr kbUl pvy [
isr dw iliKAw imtdw nwhIN
isr nwl cqrwr kbUl pvy [
mUMh moV nhIN aus rwh kunoN
isr qy J`l qlvwr kbUl pvy [
dhI surmw c`kI plk dI nokoN
rUpkwr kbUl pvy [
pr drd Aswfw ilK cpwqIAW
Qm crkwr kbUl pvy [
mq kl mwnI QIvn A`Kr
kr n AMDwr kbUl pvy [
gwl n A`Kr mwnI dwnw
GMf auqwr kbUl pvy [
ilK ikqw’ mk`qw’ n kr vy zwilm
kuq n mwr kbUl pvy [
qYNfy nwm ibnw ikAw lwiek mYNQy
aus drbwr kbUl pvy [
ieh ijMdVI bykwr ijhI myrI
jy ies drbwr kbUl pvy [
isr sdkVy qy kurbwn vy hYdr,
G`qW vwr kbUl pvy [2[

3. lwm-lwh dop`tw mzwj vwlw

lwm-lwh dop`tw mzwj vwlw
ihk vwr dIdwr ivKw gieAw [
‘Plmw qj`lw’ dw jlvw dy ky
qUr phwV jlw gieAw [
phly lnqrwnI iPr sOP qrwnI
‘ienI Anw A`lw hU’ khw gieAw [
‘K`rw mUsw siekw’ vy hYdr,
nI auh msq byhoS Bulw gieAw [3[

Next.....